Verzameld werk. Deel 5. Beschouwingen over literatuur

[p. 614]

Joris Vriamont
Sebbedee

Eene novelle van een veertigtal bladzijden, door A.A.M. Stols met zijn gewone zorg en zijn gewonen smaak gedrukt te Maastricht op slechts zestig exemplaren, die niet in den handel komen. Wat van dit boekje maakt een duur bezit.

Al hoeft men waarlijk niet bloot een bibliophiel te zijn, om van deze keurige uitgave te houden. Er is hier een prettige weelde, die niet alleen van de typographie afhangt. Met zijn ‘Sebbedee’ heeft Joris Vriamont een kostelijk verhaal geschonken, dat getuigt van zijn frisch, zijn zeer persoonlijk talent.

Een verhaal met hoogst ernstigen ondergrond, waaruit blijkt dat de auteur in zijn arendsblik de, nietwaar zoo benarde tijdsomstandigheden heeft doorpeild, met de vaststelling aan het eind, dat dit alles niet kan uitloopen dan op het ultieme wereldkataklysme en het Laatste Oordeel dat er noodzakelijk aan voorafgaan moet, voorbereid als het zal zijn door de komst en de praestaties van den Antichrist. Het pakkende van het verhaal ligt echter niet in de verschijnselen die de jongste dagen zullen omwoelen. Schrijver plaatst ons voor het afgrondelijk diepe, psychologisch nooit doorvorschte probleem: wat gebeurt er met den mensch, die zich van al die gebeurte-

[p. 615]

nissen en omstandigheden niets aantrekt, die er zich geheel afzijdig van houdt, die de spectaculaire houding aanneemt van zijn held, den mulder Sebbedee, te Sinte Kwintens-Lennik? De uitkomsten van zijn onderzoek zijn afschuwelijk en wekken afgrijzen: met zoo'n mensch gebeurt gewoon niets. Bij het Oordeel wordt hij eenvoudig ter zijde gelaten. Hij wordt noch bij de Goeden, noch bij de Kwaden ingedeeld. Hij zal noch Hemel, noch Hel kennen. Hij wordt, heel alleen op de wereld waar het Leven zich uit terugtrekt, het beeld der afdoende Eenzaamheid, waar zelfs hesp, brood en aardappelen geen beteekenis meer hebben. En aldus erlangt deze novelle eene godsdienstig-sociale significatie, die geen helderzienden geest zal ontgaan.

Eigenlijk is het de ondeugendste historie der wereld, waar trouwens alleen zwartgalligen aanstoot zullen aan nemen, al was het maar omdat ze ons op zulke malle, en nochtans waarlijk fijne wijze wordt voorgedragen. Een paar bijzonderheden zullen enkelen misschien wansmakelijk, en trouwens onnoodig voorkomen; het boekje is echter bestemd voor zestig uitverkorenen, waarvan tien ‘Ossekop’-papier, en de vijftig andere eenvoudig doch ongebleekt geschept Hollandsch krijgen. En die zestig zullen wel geen kniezers zijn.

Ik vermoed zelfs dat Joris Vriamont ze zal hebben gekozen onder de literaire fijnproevers. Het fantastische viert een literair hoogtij, ook in Vlaanderen. Het is een goed middel om aan verwarring en verveling te ontsnappen, en ook om zijne hersenen en zijn oordeel frisch te houden. Doch veel van de tegenwoordige fantazie doet geforceerd aan, en tot walgens toe opzettelijk.

[p. 616]

Een eerste kenmerk nu van Vriamont is juist, dat alles hem zoo gul-natuurlijk afgaat. Zijne vertelling is er geene ‘à clef’; toch zijn hier een paar typen aan te wijzen, die men zonder veel moeite erkent, en die de schrijver ons met zulke leuke vrijmoedigheid voorstelt, en trouwens zonder de minste satirische bedoeling, dat wij er ons van harte in verkneukelen. En dit jeugdig-vrijmoedige, dat volkomen argeloos is, vinden wij ook terug in Vriamonts' stijl, en meer bepaald in zijne beelden die, nimmer gezocht, verrassen door hunne blijde raakheid.

Wij hopen van Joris Vriamont nog meer boekjes als dit.

N.R.C. 27 Maart 1926.