'Altijd maar bijeenblijven'. Brieven aan C.A.J. van Dishoeck, 1903-1929

[p. 198]

165 C.A.J. van Dishoeck aan Karel van de Woestijne. Bussum, 6 september 1917¹

Bussum 6-9-17

V.d. Woestijne

Ge hebt mij wel veel verdriet gedaan met dezen laatsten brief en ik word er wanhopig onder en begrijp U niet. Reeds 3 jaren wacht ik nu op de rest dier copie en U hebt eenige malen geschreven waarom het ging en ge wilt het maar niet begrijpen of ontvangt nooit eenig schrijven van mij. Zie hier dan nog eens. Ik heb papier, nog mooi papier voor dat boek ‘De bestendige aanwezigheid’, wat ik in der tijd dacht dat genoeg was. Nu moet ik mijne oplage bepalen naar gelang van het aantal vellen dat het wordt en ik weet nog maar altijd niet hoeveel dat restant is. Ik kan dus geen enkel vel afdrukken alvorens de oplaag te kunnen vaststellen en meer proeven maken alvorens vorige vellen afgedrukt zijn is onmogelijk omdat de drukker geen letter meer daarvoor disponibel heeft. Is het u nu duidelijk en begrijpt ge nu hoe ge mij zoo iets kunt schrijven. De eerste drie vellen heb ik daarenboven nooit teruggekregen voor afdrukken en ik zend ze nogmaals. Ik zond ze U October verleden jaar of vorig jaar, ik weet niet meer. Ik heb van 't andere verzameld wat ik zag maar de ‘Omzettingen’ heb ik er nog maar twee gezien, verzen in ‘de Gids’, en in Elzevier iets uit ‘Het Gelaat des dichters’.² Dat is alles wat ik heb. In 't begin van den oorlog heb ik gemeend dat 't veel beter was arme vluchtelingen te verzorgen wat ik met m'n heele ziel en lichaam deed en nog doe, dan boekjes uittegeven.³ Nu zijn de drukkerijen hier verdriedubbeld, de papierprijzen idem enz. enz. en ik mis nog zoo goed als geheel den afzet in Vlaanderen. En toch gaf ik geregeld uit van Buysse, van Sabbe, van Jozef Muls en ook van U zou ik uitgegeven hebben geregeld als ik 't gehad had.⁴ Buysse, Sabbe, en U zijn de drie die ik durf uitgeven hier in deze tijden. Ik heb vele boeken in die jaren afgegeven, véél Vlaamsche voor alle goede doeleinden, geschenken en voor heel lage prijzen.⁵ Zoodat ik nu Janus heb herdrukt en zelf gecorrigeerd, letter voor letter en komma voor komma controleerde. 't Is ten minste bijna gedaan en zal U een paar exempl. zenden als 't er is.⁶ Als ge me omgaand opgeeft - of beter nog de copie zendt, hoeveel vel 't ontbrekende wordt gaat de Aanwezigheid dadelijk verder. Dat ik niet uitgeef is dwaze praat. Ik kan niet alles uitgeven nu met die verdriedubbelde prijzen en veel meer. Een roman gaat nog, ofschoon het ook moeilijk is. Teirlinck vroeg me een bundeltje een-acters waarvan ik copie moest vragen o.a. aan Rooyaards,⁷ ik heb

1 De brief is een kladversie in het handschrift van Van Dishoeck. De ‘netversie’ van de brief is daadwerkelijk verzonden (hoewel uiteraard in een mogelijk iets gewijzigde vorm), zoals blijkt uit Van de Woestijnes reactie van 23 september (brief 166).

2 ‘Omzettingen I; Dansstudie’, in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 27 (1917) 2 (februari), p. 133-139; ‘Omzettingen II; Het maal der idioten’, in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 27 (1917) 3 (maart), p. 206-124.
In De Gids 80 (1916) 4 (april), p. 1-10 was een ‘Opdrachtelijk sonnet’ verschenen, het eerste deel van het gedicht ‘Het menschelijke brood’ en vijf gedichten onder de titel ‘Uit: “Aan de eeuwige”’.
In Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 26 (1916) 2 (februari), p. 125-130 verschenen vijf gedichten onder de titel ‘Uit “Het gelaat des dichters”’.

3 Tijdens de oorlog zette Van Dishoeck zich intensief in voor de (voornamelijk) Belgische vluchtelingen in Nederland, onder meer door onderdak te bieden.

4 Van Cyriel Buysse verschenen tijdens de Eerste Wereldoorlog bij Van Dishoeck: de tweede druk van 't Ezelken wat niet vergeten was (1915), de tweede druk van De vroolijke tocht (1915), Oorlogsvizioenen (1915), Zomerleven (1915), de tweede druk van Het leven van Rozeke van Dalen (1917), Van een verloren zomer (1917) en de tweede druk van 't Bolleken (1917). Van Jozef Muls: De gruweljaren 1914-1916 (1916). Van Maurits Sabbe: Caritate (1914), In 't gedrang (1915), de derde druk van Een mei van vroomheid (1916), de vierde druk van De filosoof van 't Sashuis (1918) en de tweede druk van De nood der Bariseele's (1918).

5 In 1915 was in opdracht van de Belgische koning een comité opgericht met als doelstelling het verzamelen van boeken voor de soldaten aan het front. Sabbe, die via zijn broer met dat comité van doen had, schreef aan Van Dishoeck op 5 augustus 1915: ‘Zooals van zelf spreekt heb ik dadelijk uw naam opgegeven als zijnde de uitgever bij uitnemendheid der Vlaamsche auteurs in Nederland.’ (Letterkundig Museum, Den Haag.)
Ook Buysse benaderde Van Dishoeck regelmatig voor hulp bij het verzamelen van dergelijke lectuur. (Zie S.A.J. van Faassen, ‘Cyriel Buysse en de Nederlandse uitgever C.A.J. van Dishoeck, II: 1914-1931’, in Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 5 (1989), p. 35-66.)

6 De herdruk van Janus met het dubbele voor-hoofd verscheen nog in 1917. (Vgl. brief 167.)

7 De Nederlandse acteur en regisseur Willem Royaards (1867-1929).

[p. 199]

dat gevraagd maar nooit zelfs antwoord gekregen van hem. En dan is zoo iets toch onmogelijk nu. Een bundel losse vertellingen vroeg Toussaint, wel dat kan toch ook niet, nu, zonder hulp van België. En dank welke prijzen moeten onze boeken nu met deze frank, berekening in België hebben, veel te hoog. Ik heb nu alles gedaan, finantieel ook, wat ge wenscht en ik krijg zulk schrijven. 't Is droevig. Ik word er ziek van! Sabbe heeft U toch wel verteld van m'n werk. Ik heb er nog ± 160 te verzorgen, meest Vlamingen, maar ook Duitsche, enkele kinderen ook. En toch hebt ge wel gezien wat ik al daarbij nog uitgeef. En 't schrijven wordt zoo ontmoedigend. Komt 't er, 't komt er niet. En dan weer geen antwoord. Ik heb eens in 1 ½ jaar, geloof ik niets van je gehoord. Groeten aan Herman⁸ en Toussaint en leef gezond verder tot 't einde van dezen rampzaligen oorlog, ook voor ons rampzalig. Hartelijke handdruk.

Je vriend.

8 Herman Teirlinck.