Stichtelijcke bedenckinge, onledige ledigheyt, stichtelijcke tijt-kortinge
(1649)–Claes Jacobsz Wits–
AuteursrechtvrijStemme: O ! heyligh saligh Bethlehem. 1. Een seecker jongh voorsichtigh Heer,
Die
| |
[pagina 239]
| |
 had' een jonge Vrouw' gekreghen,
Dien hy bemint, en sy hem we'er,
Ghelijck Eerbare herten pleghen.
Dien etc.
2. Sy waren beyd' van goedt gheslacht,
Haer Ouders waren Staets-persoonen:
Hy heeft sijn Vrouwtjen hoogh geacht,
En sy gingh haer eerbiedigh toonen.
3. Hy wierdt van hoogher handt gheprest
(Om dat hy was seer kloeck van reden)
Te reysen voor 't ghemeene best
Als een Gesant in and're Steden.
4. Hy nam de last aen met verdriet,
Niet dat hy 't onghemack gingh vreesen,
Maer om dat sijn Beminde niet,
Soo langhen tijdt, kond' eerbaer wesen.
5. Hy vreesde dat haer geyl gemoedt
d'Eerbare schaemte soud' verjaghen,
En dat een slecht en lompen Bloedt
Hem soude doen de Hoorens draghen.
6. Hy wist dat soo een slechten Quant
Niet laten kan hier van te roemen,
En dan tot sijn, en haren schandt,
De naem oock van sijn Liefste noemen.
7. Hy dacht, schoon ick haer veel vemaen
Dien tijdt doch eerbaer'lijck te blijven,
Haer swackheyt kan niet wel bestaen
Om quade lusten te verdrijven.
| |
[pagina 240]
| |
8. Wat raedt ? Wat raedt voor dit ghevaer ?
Geen Slot of Deur kan dit beletten,
Als een schoon jonghe Vrouwtjen haer
Door geyle lust wil vuyl besmetten.
9. Met wijsheyt dient hier in ghedaen;
Ick wil de saeck voort Godt beveelen,
En na haer Vaders Suster gaen,
En haer mijn sorghe mede-deelen.
10. Ick weet, sy is van goedt beleyt,
Sy mint my seer, lieft mijn Beminden,
En sal in dese swarigheyt
Met Godes hulp een uyt-komst vinden.
11. Hy heeft haer Moey de saeck verklaert
Waerom hy hem dus gingh bedroeven,
Om dat sy wijs was, wel bejaert,
Dat hy van haer soud' troost behoeven.
12. Sy over-legghen 't beyd' op 't best,
Sy gieten 't in verscheyden vaten,
En maecken een besluyt op 't lest,
Hy wil haer hier voor sorghen laten.
13. Den tijdt van scheyden die komt aen,
Hy seydt; Mijn Lief, ick moet vertrecken.
Sy schreyt, en seydt, met menigh traen,
Sonder u, Lief, kan ick 't niet strecken.
14. Ghy weet, hoe seer ick u bemin,
Ick sal by nacht of dach niet rusten,
Om dat ick my gestaegh bevind'
Door 't jeuchdigh vleysch, in groote lusten.
15. Hy seydt, Mijn Lief, hebt goede moedt,
Godt sal de saeck ten besten keeren.
Sy spreeckt, Ick vrees mijn jeuchdigh bloedt,
Dat sal de reden over-keeren.
16. Hy seydt, Roept Godt den Heere aen,
Hy sal u helpen, mijn Beminden.
Sy seydt, Och ! of 't niet wel woud' gaen,
Waer sal ick, Lief, een Hulper vinden ?
| |
[pagina 241]
| |
17. HY seydt, Foey u, ey ! swijghter van,
En wilt voor Godes Oordeel schromen,
Wordt ghy te swack, soo laet als dan
Een wijs Man u te hulpe komen.
18. Gaet met u Peete-Moey te raedt,
Brenght u, en my niet in de schanden,
In haer besorgh ick u nu laet
Terwijl ick ben in vreemde Landen.
19. Maer Godt die wil ick boven al
Mijn Alderliefste Lief bevelen;
Betrouwt op hem, ghewis hy sal
Sijn soete gunst u mede-deelen.
20. De Man die scheydt dus van sijn Vrouw',
De tranen vloeyden uyt haer ooghen.
Sy seydt, Mijn Lief, ick blijf ghetrouw'.
Hy schreyt met haer uyt mede-dooghen.
21. De Man vertreckt, en spoedt sijn Reys,
Hy en sijn Liefste dickmael weenen:
Maer 't Vrouwtjens droef en swaer ghepeys
Is metter tijdt geheel verdweenen.
* * *
22. SY leeft in weeld', eet, drinckt met smaeck,
Met leek're spijs haer hongher blusten,
Sy soeckt al vleesschelijck vermaeck,
En weckten op haer geyle lusten.
23. De lust drijft haer gheweldigh aen,
Och ! sy wil 't Echte Bed' bevlecken:
Sy is naer Peete-Moey ghegaen,
Gingh haer verdriet met schaemt' ontdecken.
24. De Moey die sprack, (als heel verbaest)
Wel schaem u Kindt, van soo te praten,
Het schijnt ghy soudt u nu wel haest
Gelijck een Hoer ghebruycken laten.
25. U geyle lust gaet buyten schreef,
En 't streckt ons heel Geslacht tot schande,
Dat ghy, ghelijck een riste Teef,
| |
[pagina 242]
| |
In vuyle lusten soudet branden.
26. Sult ghy u Man (een pronck van 't Landt)
De vuyle Hoorens aen gaen setten ?
Tot u bederf, en eeuw'ghe schandt,
U Ziel met Overspel besmetten ?
27. Dees ende dierghelijcke re'en,
En kond' dit Vrouwtjen niet verdraghen,
Sy gingh na huys, niet wel te vre'en,
En gingh dit beyd' haer ooghen klaghen.
28. Sy socht met soete Spaensche Wijn
Dees' harde reden te vergeeten,
En tot haer droefheydts Medicijn
Te nutten soet, en lecker eeten.
29. Sy socht de snoode leedigheydt
Met langh te legghen, veel te slapen,
En met haer dert'le yd'le Meydt,
Met geyle reden vreucht te rapen.
30. Haer vuyle lust, en geylen aerdt
Die werdt van nieuws we'er aen-ghedreven,
Sy wil haer lust ( te langh gespaert)
Den ruymen toom nu lustigh gheven.
31. De Moey houdt staegh een Oogh in 't Zeyl,
Sach hoe 't met Nichjen was geleghen,
Maer vond' haer dertel, trots, en geyl,
Die sy niet kond' met re'en beweghen.
32. Hier diende langher niet gewacht,
Had' Peete-Moey gheen acht geslaghen
Sy had' ghewis dien laetsten nacht
Haer eer een Linckaert op-gedraghen.
33. Sy vraeght haer Nichtjen hoe sy voer,
Die seydt, het is als 't was voor desen.
Sy vraeght haer, Wilje zijn een Hoer ?
Sy seydt, Ick moet haest zijn ghenesen.
34. Och ! Moeye, ghy zijt my te fel,
Ick doen al na mijn Man sijn segghen,
Dat is, als 't Vleysch my wordt rebel
| |
[pagina 243]
| |
Dat ick 't met u soud' overlegghen.
35. Dat ghy met my een lustigh Quant
(Dat seer behendigh) soudt verkiesen,
Die my kan blussen 't Minne-brandt,
Dat geenen slecht-Hooft; maer een Wijsen.
36. De Moey seydt; 't Is geen Wijsen werck
Om Sotte saecken te bedrijven.
Sy spreeckt; De Wijsheyt maeckt niet sterck,
De Wijsen slapen graegh by Wijven.
37. 't Is, Moey, genoegh gedisputeert.
Toont my u gunst, en wilt niet vreesen,
Mijn Man heeft dit geconsenteert,
Hy wil, ghy sult mijn Knijp-raedt wesen.
38. Ey 1 laet niet meer die schoonen tijdt
Tot mijn verdriet dus langh ontglippen;
Mijn lieve Moeye, toonje vlijt,
Voor my een Jonghman uyt te kippen.
39. Want sooje noch al langher wacht
't Mocht u, en my noch wel berouwen.
Och ! Moeye Lief, ick heb gheen kracht
Om my nu langher te onthouwen.
40. De Moey die sagh de tranen daer
Staegh vloeyen uyt haer beyde ooghen:
De Oude Vrouw' wierdt openbaer
Doen met haer Nichjen heel bewoghen.
41. Och ! Peete-Moey is gantsch ontrust,
Sy sagh haer traentjens stadigh vlieten,
Sy schrickt heel voor de vuyle lust,
Die 't snoode Vrouwtjen wil ghenieten.
* * *
42. SY seydt, en sucht, och ! moet het zijn ?
Soo moet ick doen heel buyten reden,
Ick weet voor u een Medicijn,
Een Jonghman vol beleefde zeden:
43. 't Is een seer schoon, en geestigh Quant,
In Dichtens-konst seer wel ervaren,
| |
[pagina 244]
| |
Seer goedt van aerdt, van groot verstandt,
Een cieraet voor sijn jonghe Jaren.
44. Ter Bruyloft was ick korts genoodt,
Doen mijnen Buermans Dochter trouwde,
Daer was hy Bruyd'goms Speel-genoodt,
Daer ick sijn aerdigheyt aenschouwde.
45. Van jongh, van oudt, van yeder een,
Was hy bemint, en seer ghepresen,
Wy hoorden doen wel aen sijn re'en
Dat hy was wijs, en wel belesen.
46. Hy gaf 't wel-spreecken groote lof,
Van 't swijghen sprack hy grooter saecken:
Hier toe ontbrack hem gheenen stof,
Dit met Exempels vast te maecken.
47. Hier door ick wel, en vast vertrouw',
Dat hy wel weet, en kan oock swijghen.
Doen riep het Nichjen, Moey, ick woud'
Dat ick maer mocht dien Jonghman krijghen.
48. Ick word' op dien Jonghman verlieft;
Voorwaer dien Vryer is het waerdigh,
Ey ! Moeye, soo het u belieft,
Bestel my doch dien Jongh'lingh vaerdigh.
49. Ghy zijt met hem seer wel bekent,
Ghy kondt heel wel de saeck belegghen,
Dat ghy dien Vryer tot my sendt,
Maeckt dat ick niet veel hoef te segghen.
50. De Moeye neemt de boodtschap aen,
En gingh de Jongelingh ontbieden,
Gaf hem met schaemte te verstaen
Wat of haer Nichjen had' te lijden.
51. Sy gaf oock reden, dat haer Man
Had' voor sijn Vrouwtjen sorgh gedraghen,
Als sy haer niet onthouden kan,
Dat ick dan doen mocht haer behaghen.
52. En kiesen hier een wijs Man toe,
Die hem kan voeghen na de reden;
| |
[pagina 245]
| |
't Welck ick, o ! Jonghman, aen u doe.
Ghy werdt hier toe van my ghebeden:
53. Ey ! neemt dees' saeck nu by der handt,
Ontlast my van mijn anghstigh schromen,
Gebruyckt hier toe u E'el verstandt,
Eer dat sy sal te schande komen.
54. Ick heb haer dit al af-ghera'en,
Ghebruyckt al groote redens krachten:
't Is al verlooren, 't kan niet gaen,
Sy wil, en kan niet langher wachten.
55. De Jonghman seydt, Een Wijsen soeckt,
Ick kan, of moet, dien Man niet wesen.
Sy spreeckt, Ick houd' u Vriendt soo kloeck
Dat ghy mijn Nichjen sult ghenesen.
56. Hy seydt, My deert haer groot verdriet,
Ick wil oock graegh haer schand' beletten,
Maer siet, ick wil om niemandt niet
Mijn Ziel met Hoerery besmetten.
57. Ick min een reyn, en kuys gemoedt,
Schouw' geylen praet, en vuyle lusten:
Een suyver hert is my te soet,
Gheen vuyle lust mach daer in rusten.
58. Soo dat het Christi Le'en niet voeght
Sich met een Hoere te ver'eenen:
Duydt dit ten goed', en weest vernoeght,
Go'en dach Joffrouw', ick gae we'er henen.
59. Sy roept, Ey ! Jonghman blijft wat staen,
'k Wil u gemoedt niet me'er beswaren,
Ey ! wilt eens na mijn Nichjen gaen,
En sien hoe ghy 't met haer sult klaren.
60. Een saeck ter handt ghenomen dient
Om grooter quaedt nu voor te komen.
Den Heer zy met u, goede Vrient,
Hy zeghent 't wijs beleydt der Vromen.
61. De Moey ghebruyckte soo veel re'en,
Dat sy de Jonghman gingh beweghen,
| |
[pagina 246]
| |
Dat hy gingh na haer Nichjen he'en,
Om sien hoe 't met haer was geleghen.
62. Doch was in sijn gemoedt ontrust,
En bad' al om de hulp des Heeren;
Op dat noyt tocht tot vuyle lust,
Sijn jeuchdigh vleesch soud' over-heeren.
63. Hy heeft haer vriendelijck ghegroet;
En sy hem minnelijck ontfanghen;
Hy sach, dat haer schaemachtigh bloedt
Deed' bloosen haer seer schoone wanghen.
64. Sy had' haer als een Bruydt gekleedt,
Maer kond' (door schaemt') in 't eerst pas spreken:
Maer tot des Jonghmans herten-leedt,
Is 't Eerbaer roodt haest wech gheweken.
65. Hy wist haer met beleefde re'en
Seer vriendelijck, en soet te streelen,
Dat sy gaet rondt, seyt, U alleen
Wil ick mijn Liefde mede-deelen.
66. Ick mis mijn Man, ick mis de vreucht
Die hy en ick te samen pleghen,
Dit missen komt mijn groene Jeucht
Dus langhen tijdt gantsch niet geleghen.
67. Ick doen de raedt nu van mijn Man,
Ick soeck in plaets van hem een Wijsen;
Soo koom ick nu eerbiedigh dan
U, waerde Jongelingh, verkiesen.
68. Hy seydt, 't Is u beleefden aerdt,
O ! Ed'len Juffrouw', my te roemen,
Ick ken my selfs, en ben niet waerdt
Dat ghy u Dienaer wijs soudt noemen.
69. Dat ghy my u gunst waerdigh acht,
Ick die u diende noyt voor desen,
Dat is soo hoogh in mijn ghedacht,
Dat ick wel wil u Dienaer wesen.
70. Ick houde my genoegh ver-eert,
Als ick u Dienaer mochte hieten.
| |
[pagina 247]
| |
Neen, Jonghman, seydt sy, ghy zijt weerdt
De grootste Eer-Ampt te ghenieten.
71. Sy vult een Schael met Spaensche Wijn,
En diste hem voor lecker eeten:
Sy noodt hem; Hy seydt, 't mach niet zijn:
Waerom ? seydt sy, laet my dit weten.
72. Hy seydt, 't Sal moogh'lijck u Joffrouw'
Wat vreemts in uwen ooren luyden,
Ick sal 't u segghen, en vertrouw'
Ghy sult het wel ten besten duyden.
73. My is onlanghs een swarigheyt
In mijn gemoedt eens voor-ghekomen;
Maer Godt heeft door me'e-warigheyt,
Die gunstigh we'er van my ghenomen.
74. Om reden ick geraedtsaem vond'
Om in een Weeck niet soets te eeten,
Gheen Wijn te nemen in mijn mond',
Of yets dat stercken dranck mocht heeten.
75. Voor Elven oock niet gaen te Bed',
Voor Vijven op, en dan te lesen,
(Na dat ick doen eerst mijn Gebedt)
De Send'-brief Pauli tot d'Ephesen.
76. Ick neem dan mijn beroep aen waer,
En nut voor 's middaghs gheene spijsen;
Romeynen acht, gaen ick daer naer
Als een soet na-Bancket verkiesen.
77. 's Avondts eer ick slapen gaen,
Soo lees ick door al Petrus Brieven,
Of grijp die van Johannes aen;
Dus koom ick nu mijn tijdt verdrijven.
78. Oock alle vleesschelijck vermaeck
Die moet ick mede niet hanteeren,
Noch vuyle reden, geyle spraeck,
Die moet ick alles van my weeren.
79. Daer is een Dach nu al passeert,
Van dit mijn seer besonder leven,
| |
[pagina 248]
| |
Soo dat hier ses noch aen resteert,
Wilt ghy, o ! Joffrouw', nu begheven
80. Te nemen daer van drie van my ?
Soo sal 't maer noch aen drie resteeren;
Soo sal ick u we'er komen by
En doen als een Jonghman met eeren.
81. Maer ghy moest even doen als ick,
Al het voor-seyde oock na-komen,
Of my soud' dan (daer voor ick schrick)
De straf des Heeren over-stroomen.
82. Ick bid' u, Joffrouw', lief en waerdt,
Ey ! neemt van my drie strenghe daghen.
Want 't is oprechte Liefdens aerdt
Al om malkanders last te draghen.
83. Hier was het Vrouwtjen seer aen vast,
Och ! sy en kond' dit niet af-segghen,
Sy nam aen van hem desen last,
En wil die op haer schouders legghen.
84. Hier op soo moest sy hem haer handt
Gelijck een vasten Eedt op gheven,
Om soo te leven, soo dien Quant
Haer hadde geestigh voor-geschreven.
85. Hy gaet, en danckt de Joffrouw' seer,
Voor d'eere die hem gingh gheschieden,
Hy seydt, Ick ben u Dienaer we'er,
Die ghy behoor'lijck mooght ghebieden.
86. Den Jonghman bad' met menigh traen,
Seer vierigh tot den Heer der Heeren,
Dat hy de Vrouw' wil gade slaen
En door sijn heyl'ghen Geest bekeeren.
* * *
87. 't GEen dat het Vroutjen heeft belooft
Dat heeft sy lustigh na-ghekomen,
Daer door is haren lust verdooft
En geyle tochten af-ghenomen.
| |
[pagina 249]
| |
88. Dit heeft den Heere soo beschickt
Dat sy na 't vasten, door het lesen,
Werdt voor de Oord'len Gods verschrickt,
En wil gheen Overspeelster wesen.
89. 't Gheen dat voor desen is ghedaen
Daer over gaet sy haer nu schamen.
Sy wil een ander wech in gaen,
En eerlijck leven na 't betamen.
90. Sy wil de Heyl'ghe Soberheyt,
Gesta'ghe vlijt, Godts Woordt beminnen,
Om dat die vaste gronden leyt
Om vuyle lusten te verwinnen.
91. Sy bidt met tranen Godt den Heer,
Dat hy haer sonden wil vergheven:
En wil voortaen tot sijnder eer
Heel sober, kuys, en heyligh leven.
92. Den Jonghman komt ter rechter tijdt,
Van nieuws ghewapent met Gebeden,
Om uyt dien p'rijckeleusen strijdt
Te keeren wederom met vreden.
93. Hy heeft haer eerelijck ghegroet;
En sy hem wellekom geheeten;
En sprack, met een beleeft gemoedt,
Ey ! wilt dees' middagh met my eeten.
94. Doet my eer, ey ! weest mijn Gast,
Ghy komt als Vriendt, ey ! wilt niet mijden,
Ick heb gedraghen uwen last:
Ghy mooght u nu met my verblijden.
95. Verblijden, dat in eerbaerheyt,
Ghelijck een Vriendt, Broeder, of Vader,
Ghy hebt een vasten grondt gheleyt,
Daer op soo wil ick bouwen nader.
96. Ick wil, Eerwaerde Jongelingh,
In eerbaerheydt u gunst bewijsen,
Door u, soo heb ick sonderlingh
Van vuyle lusten een afgrijsen.
| |
[pagina 250]
| |
97. Noch soet gevley, noch redens kracht,
Noch dreyghement kond' my beweghen,
U Wijsheyt heeft te weegh gebracht
Dat ick ghenesen ben te deghen.
98. Ghenesen van een snood' fenijn,
Dat mijne Ed'le Ziel soud' dooden.
Dus mach ick u, mijn Medicijn,
Met eeren aen mijn Tafel nooden.
99. Ghy zijt een waerdigh Instrument,
Daer Godt ghelieft heeft door te wercken;
Ick heb sijn gunst in my bekent,
Ick voel hy komt my meer verstercken.
100. Mits dien komt Peete-Moey daer by,
Die gingh oock me'e ten besten hopen,
Die looft den Heer, en was seer bly,
Dat dit soo wel was af-gheloopen.
101. Sy hebben Christ'lijck met malka'er,
Als doen met groote vreucht ghe-eeten,
Besloten vast'lijck doen aldaer,
Des Heeren gunst noyt te vergeeten.
102. Met veele stichtelijcke re'en
Soo presen sy 't beleyt des Heeren,
De Vrouwtjens hebben met haer tween
Doen op dien Jonghman gaen begheeren,
103. Dat hy op dees' ghelegentheyt,
Voor haer een nieu Liedt soude schrijven:
Hy sagh haer goe ghenegentheyt
En deed' terstondt na haer ghelieven.
104. Hy eyscht Pen, Inct, Papier van haer,
Daer mede gingh hy wat ter zijden,
En quam stijf na een uyr aldaer,
Haer met dit nieu Gesangh verblijden.
|
|