Noord en Oost Tartarye

Verscheide verhalingen, belangende het voorgevallene omtrent eenig verschil, dat tusschen hunne Tzaersche Majesteiten, en den Sineschen Keizer, ontstaen was

Voor zoo veel de Vaders Jezuiten tot Peking, daer mede gemoeid zijn geweest, gelijk, zulks uit hare Brieven, na Romen geschreven, getogen is.

DEn twaelfden van Slacht-maend, zestien honderd zes en tachentig, heeft den Keizer des morgens vroeg, tot zich doen roepen de Vaders Jezuiten, om een Brief, geschreven in de Latynsche, en Moskovische Taele, te lezen. De Moskoviters die tot Peking woonden, wanhoopte de zelve getrouwelijk over te konnen zetten, des wierd den Keizer aengediend, dat de Jezuiten alleen dezen Brief konde vertalen, de welke aen haer, terwylen zy in 't naeste vertrek het middagmael hielden, de Eere heeft gedaen, eenige Schotelen met Spyze van zijn eigen Tafel toe te zenden, en haer in de aengestelde Vergadering te doen zitten, boven de mede Rechters van de Opperste Vierschaer. Den Inhoud van den Brief was, een betuiginge dat den Grooten Hertog, (verstaet zijn Tzaersche Majesteit,) wenste na onderlinge Vrede, Een-dragt, en Handel; doch scheen ook te eischen te grooten uitbreidinge van zijne Land-palen. Den volgende dag gingen de Vaders Jezuiten, tot bevorderige van de Vrede, den Keizer opwachten.

Den Russchen Gezant, die in Peking aengekomen was, ziende dat de weg tot het sluiten der Vrede gebaend wierd, ontdekte dat hy zelf niet de Opper-gezant was, maer hem onderhoorig, en voor af gezonden, om te vernemen, of de weg tot de Vrede zoude geopent worden: dat den Opper-gezant, met het overige van zijn gevolg, was gebleven op de Grenzen, en het Ryk niet konde intrekken, zoo niet alvoorens een stilstant van wapenen wierde afgekondigt.

Den Keizer heeft gelieft, een wapenschorzinge te bewilligen, en dienvolgens een snelle Boode afgezonden, met bevel om de belegering van Yacca^*, welke door de Russen beschermt wierd, op te breken, niet tegenstaende de plaetze reeds tot de uiterste benaeuwtheit was gebragt.

Den vier en twintigsten van Slacht-maend, keerde den Moskovischen Afgezant weder na Rusland, met Brieven van den Keizer, geschreven in de Latynsche⁺ Tale.

Wanneer Ik den Afgezant bezochte, hebbe van hem verstaen, dat van deze Stad Peking tot aen den overvaert van de Riviere Oby, een weg is, door onbebouwde Landen, alwaer de Tartaren nu en dan

* Albasin.

+ Die hier spreekt onder het woord Ik, is een der Vaders Jezuiten, welk zulks uit Peking na Romen schryft.

[p. 875]

hare Tenten opslaende, geen vaste woonplaetzen hebben, maer gestadig verreizende, Weide zoeken, voor haer Vee.

En dit is de levens-wyze van de meeste Tarters, niet veel verschillende van 't leven der Oud-vaderen in Palestina. De Reizigers, indien weinige in getale, en vreedzaem zijn, ontfangen zy met alle beleeftheit in hare Tenten, en aen hare Tafels, voor niet, haer opdisschende Vleesch, dat half gaer is, met verscheidene aert van Zuivel, of Melk-spyze; want weinige zijn 'er die 't Land bouwen, zoo, dat zy weinig Rys, of Tarwe hebben.

Dit geheel groote, en zoo wyd uitgestrekte Landschap, van de Vloed Oby, en de Kaspische Zee af, tot aen de Muur van Sina, bestaet onder veele Koninkskens, die ieder hare afgezonderde Landpalen hebben: twee en veertig van deze zijn begrepen onder het gebied des Sineschen Keizers; maer na de kant van het Oosten, daer Tartarye van de Pekinsche middelyn zich Oostwaerts uitstrekt, is het gebied des Keizers, gewisselijk veel langer, als in de Landkaerten is afgebeeld. Als men van deze Stad reist na de Vloed Oby, de welke de Russen gewoon zijn over te varen: niet verre van Tobol, de Hooft-stad van Siberie, ontmoet men t'elkens Hordens, of Benden des Tarters, gelijk beweegbare Steden: weinige zijn 'er die op een plaetze stil blyven. Ter plaetze daer de Reizigers van de nacht worden overvallen, slaen zy hare Tenten op, en maken vuur: de tusschen komende Rivieren gaen zy over met zwemmen, of met hout-vlotten, en des Winters op het Ys. De Menschen van die Landen zijn eenvoudig, en leven zonder bekommeringe, van de Aerd-vruchten die 't Land zonder bouwen voortbrengt, als ook van Boter, Kaes, de Jacht, en haer Vee. Die tot dit^§ gebied behooren, komen 't In Sina hare Waren verkoopen, waer onder zijn menigte van Paerden, Bont-vellen, Herten, Hazen, Phazanten; waer van zy in de Winter-tyd groote hoopen in de straten van Peking te koop stellen; zoo dat de viervoetige en gevleugelde Dieren, uit alle de Bosschen van Tartarye aldaer scheenen t'zamen gebragt te zijn. De Godsdienst dezer Menschen bestaet byna geheelijk in de aenbiddinge van den Afgod Foë, welkers Priesteren, gezegt Lama^*, by haer in groote achtinge zijn. Zy gelooven dat de Zielen verhuizen van 't eene Lichaem in 't ander, erger of beter, na mate van ieders goed of quaed doen.

Den negende van Wyn-maend, des Jaers zestien honderd acht en tachentig, zijn de Vaders Anthonius Pereira, en Joannes Gerbillon tot Peking weder aengekomen, uit Tartarye, derwaerts zy gereist waren, ter oorzaek, en van wegen den kryg, die ontstaen was tusschen de Vorsten Eluth en Halka. De Afgezanten zijn ook weg gegaen, en de Vrede-handelinge is uitgestelt, tot het naestvolgende Jaer. De zelve zal gehouden worden in 't Ooster-deel van Tartarye, by de Stad Yacca, toebehoorende den Russen, daer men bequamelijk na toe kan reizen: zoo zal het dan noodzakelijk zijn, dat de Vaders in 't volgende Jaer de reize na Tartarye weder aen nemen.

De Keizer staet haest na Peking weder te keeren, te gelijk met de uitgetrokkene Benden, weinige, die daer gebleven zijn, uitgezonderd. Dezen oorlog, welke van dit Ryk zelf gevreest wierd, is van geen gevaer, dewyle men kennis heeft, dat het getal van 't krygs-volk van den overwinnenden Vorst Eluth zeer klein is. De Vaders hebben op de Reize veel geleden, voornamentlijk in de Woestyne Xamo. Men was bekommert dat de Russen door den Vorst Eluth^§ tot den oorlog aengezocht, zich met hen zoude hebben gevoegt, maer deze den kryg hebbende afgewezen, zoeken met al haer kracht, de Vrede, en onderlingen Handel met dit Ryk uit te werken, en schynen zulks te zullen verkrygen, op zeer goede voorwaerden.

§ Te weten 't Sineesch.

* De Lamas Priesters, zoo die in Sina als Tartarye zyn, tellen de Gebeden af, by zeker aert van Roozekranzen, die honderd en tien bolletjes hebben, twee, waer van de een, voor aen, geregen is, en de ander in de midden, zyn de grootste: zoodanig een Roozekrans uit het midden van Moegalen-land tot my overgebragt, is zeer konstig gewrogt: de bolletjes zyn, of van zeer hart hout, of van steene pitten eeniger vrucht, alle byster konstig uitgesneden, en doorluchtig verbeeldende veelderhande gedaenten en stelling van Menschen die onder byzondere handelingen voorkomen, in Asiatisch gwaed en gebaerte, hebben ruim de groote van een Knikker: veele der Beelden en vertooningen, die zedig, en Afgodsdienstelyk, daer aen zyn te zien, zyn zoo klein, dat naeuwlyks zonder hulp van vergroot-glas te beoogen zyn, te waerdigen konst als dat in Moegalen-land gemaekt zoude wezen, waerom ik gisse dat aldaer uit Sina gekomen zyn, en dus tot my herwaerts over gebragt: de Zyde Ketting daet dit zeer kostelyk, aerdig en konstig Sny-werk aeu geregen is, word geslooten van een Elpenbeenen stift.

§ Dit schynt een Kalmak te zyn, en zyn party een Moegael.