Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

[46. Het graafschap Meurs]

Ook de tongval die in het oude graafschap Meurs (Mörs), Crefeld en de stadjes Kempen en Meurs bevattende, en verder in de om-

[p. 247]

streken van Koudenkerken, (Kaldenkirchen) Brüggen, tot Viersen, Süchtelen en Uerdingen toe gesproken wordt, is goed nederduitsch. In de stad Crefeld echter, die in de laatste tijden en vooral sedert het begin dezer eeuw zeer in bloei is toegenomen, waar de sterkte der bevolking dus zeer is vermeerderd en waarheen deze bevolking uit alle oorden van den Beneden-Rijn, ook uit het verdere Duitschland, uit Belgie en Nederland is samengevloeid, en waar steeds een druk vreemdelingeverkeer heerscht, kan van geen eigenlijken stadstongval sprake zijn; daar wordt meest hoogduitsch gesproken en een mengelmoes van hoogduitsch en nederduitsch.

46. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van 't graafschap Meurs.

Medegedeeld door den heer Dr. F.H. Stratmann te Crefeld. October 1870. (In hoogduitsche spelling.)

11. Ene mann had twee söhn.

12. On de jöngste fan ön seei tu de fader: fader! gif mich mi kindsdeel. On he deelde ön het gud.

13. Nit lang dornoh pakde de jöngste sohn alles te hoop on trock wiid over land on do makde he het door.

14. Äs he nou alles door gemakd had, kwom en erge düre tiid in 't land on he begoos honger te liën.

15. On he gung on vermidde sich be ene börger fan dat land, de schickde öm op sinen acker de poken te hüen.

16. On he wenschde sine bok te föllen mid de bolstern die de poken froaten, on nimes gof ze öm.

17. Do gung he in sich on seei: wie föl daglöners hät mi fader di brood in overflut höbben on ik sterf för honger.

18. Ick will mich opmaken on no mine fader goan on tu öm seggen: fader! ick höbb söün gedoan in den hemel on för dich.

[p. 248]

19. On ick bön ferdersch nit werd dat ick dine sohn heet; mak mich tu ene fan dine daglöners.

20. On he makde sich op on kwom tu sine fader. Äs he echter naach wiid fan öm wor, sooch si fader öm, on he diin öm leei; he liip ön fiil öm öm den hals on bütsde öm.

21. De sohn äver seei tu öm: fader! ick höbb söün gedoan in in den hemel on för dich, on ick bön ferdersch nit mehr werd dine sohn te heeten.

22. Maar de fader seei tu sine knechs: bringd dat beste kleed hier on trekd et öm aan on gefd öm ene fingerring aan sin hand, on schuhn aan sin füüt.

23. On bringd en gemaast kalf hier en schlacht et: loat ös eten on frölik siin.

24. Denn dese mine sohn wor dood on ös wier levenig geworden; he wor verloren on ös wier gefonden. On se begoosde frölik te siin.

25. Maar de elste sohn wor op et feld on äs he kort be 't hus kwom, hörde he dat spölen un dansen.

26. On he riip ene fan de knechs tu sich en frug wat dat wör.

27. De seei öm: dine brur ös gekomen on di fader häd een gemaast kalf geschlacht, dat he öm gesond wier häd.

28. Du wor he giiftig on wool nit herinn goan; du gung si fader herut on hiil öm aan.

29. He anterde on seei tu si fader: kik! so föl joaren diin ick dich on ick höbb dine will ömmer gedoan on dou häs mich noch nit ens ene bock gegeven, dat ick ens mid min fröün frölik koos siin.

30. Maar nou dese dine sohn terück gekomen ös, de si kindsdeel mid huren doorgebracht häd, häs dou een gemaast kalf geslacht.

31. Maar de fader seei tu öm: mine sohn! dou bös ömmer be mich gewees, on alles wat mich hörd, dat hörd ook dich.

32. Maar dou soost frölik on guds muds siin; denn dese dine brur wor dood on ös wier lèvenig geworden; he wor ferloren on ös wier gefonden.

[p. 249]

Aanteekeningen.

12. Seei, zeide, moet uitgesproken worden als see met een i tot naslag.

14. Begoos, begon. Het nederfrankische begoos, begos, begoste staat juist zoo tegenover het saksische begun, begon en het friesche bigoe, als het nederfrankische koos, kos, koste staat tegenover het saksische kun, kon en het friesche koe. Zie vs. 29 bl. 246.

15. Poken, varkens. Dit poke is het zelfde woord als het limburgsche bag, bak, het brabantsche en vlaamsche bak, bake, baak, het nederlandsche big, bigge, de engelsche woorden pig en hog en ook beacon (spek), die allen varken beteekenen. Zie vs. 15 van de vertaling in den tongval van Weert.

16. Bolstern, draf; zie vs. 16 bl. 214.

20. He diin öm leei, woordelijk: hij deed hem leed, het deed hem leed om hem, hij was bedroefd om zijnent wille.

Bütsde, zoende; zie vs. 20 bl. 32, vs. 20 bl. 17 en vs. 20 bl. 10.

23. Ös, ons; zie vs. 23 bl. 129 op üsch en vs. 23 bl. 139.

24. Ös, is; zie vs. 27 bl. 246.

29. Anterde, antwoordde, komt ook in sommige nedersaksische en friesche tongvallen voor; zie vs. 29 bl. 120 en vs. 29 bl. 139.

Koos, konde; zie hier boven vs. 14 en vs. 29 bl. 246 op het woord koss.

31. Ömmer, altijd; zie vs. 31 bl. 246.

Gewees, geweest; dit weglaten der t en der d achter het verleden deelwoord der werkwoorden is ook in de limburgsche tongvallen zeer algemeen.