De reis van Sint Brandaan

Een reisverhaal uit de twaalfde eeuw

[p. 151]

Literatuurlijst

Bellemans 1942: De reis van Sente Brandane. Naar den Comburgschen tekst uitgegeven met inleiding, aanteekeningen en bibliographie door A.T.W. Bellemans (Antwerpen: Nederlandsche Boekhandel, 1942; Klassieke galerij 5).

Bok e.a. 1991: Christien Bok, Patrick van Es, W.P. Gerritsen e.a.: ‘In navolging van Noë. De wordingsgeschiedenis van Willem Wilminks Brandaan-vertaling’, in Madoc 5 (1991), p. 129-48.

Bonebakker 1894: Van Sente Brandane. Naar het Comburgsche en het Hulthemsche handschrift opnieuw uitgegeven door E. Bonebakker. Twee delen (dl. I: De teksten; dl. II: Inleiding en aanteekeningen). (Amsterdam: Gebr. Binger, 1894).

Buijnsters 1987: PJ.Buijnsters, ‘De neerlandicus als boekenhater’, in Literatuur 4 (1987), p.90-91.

Curley 1979: Physiologus. Translated by Michael J. Curley (Austin/London: University of Texas Press, 1979).

Dahlberg 1958: Torsten Dahlberg, Brandaniana. Kritische Bemerkungen zu den Untersuchungen über die deutschen und niederländischen Brandan-Versionen der sog. Reise-Klasse, mit komplettierendem Material und einer Neuausgabe des ostfalischen Gedichtes (Göteborg, 1958, Göteborgs Universitets Årsskrift, Vol. LXIV, 5).

Dinzelbacher 1981: Peter Dinzelbacher, Vision und Visionsliteratur im Mittelalter (Stuttgart: Anton Hiersemann, 1981; Monographien zur Geschichte des Mittelalters, Band 23).

Draak/Aafjes 1949: De reis van Sinte Brandaan. Uitgave, inleiding en commentaar door Maartje Draak, herdicht door Bertus Aafjes (Amsterdam: J.M. Meulenhoff, 1949; herdrukt in 1978 onder toevoeging op p.247-259 van ‘Rekenschap achteraf’).

Draak 1977: Maartje Draak, Schimmen van het Wester-eiland. Verkenningen in de Keltische traditie van het oude Ierland (Amsterdam: Meulenhoff, 1977).

Draak/De Jong 1979: Van helden, elfen en dichters. De oudste verhalen uit Ierland. Uit het Oudiers vertaald en van toelichtingen voorzien door Maartje Draak en Frida de Jong (Amsterdam: Meulenhoff, 1979).

Edel 1985: Doris Edel, ‘Antipoden, ankers en een wereld-onder-het-water’, in A.M.J. van Buuren, H. van Dijk, O.S.H. Lie, F.P. van Oostrom (reds.), Tussentijds. Bundel studies aangeboden aan W.P. Gerritsen ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag (Utrecht, HES Uitgevers, 1985; Utrechtse bijdragen tot de mediëvistiek), p.101-14.

Fay 1985: Sankt Brandan. Zwei frühneuhochdeutsche Prosafassungen: der erste Augsburger Druck von Anton Sorg (um 1476) und die Brandan-Legende aus Gabriel Rollenhagens ‘Vier Büchem Indianischer Reisen’, hrsg. von Rolf D. Fay (Stuttgart, Helfant Edition, 1985). De kwaliteit van deze editie laat te wensen over; zie de bespreking door J. Goossens in Leuvense bijdragen 75 (1986), p.259-63.

[p. 152]

Gerritsen 1980: W.P. Gerritsen, ‘Zeilen met Sint Brandaan’, in Spiegel historiael 15 1980), p.171-80 + 192.

Gerritsen/Edel/De Kreek 1986: W.P. Gerritsen, Doris Edel en Mieke de Kreek, De wereld van Sint Brandaan (Utrecht: HES Uitgevers, 1986).

Goff, Le 1981: Jacques Le Goff, La naissance du purgatoire (Paris: Gallimard, 1981).

Grimm 1977: Reinhold R. Grimm, Paradisus coelestis, paradisus terrestris. Zur Auslegungsgeschichte des Paradieses im Abendland bis um 1200 (München: Wilhelm Fink Verlag, 1977; Medium Aevum, Philologische Studien, Band 33).

Haug 1970: Walter Haug, ‘Vom imram zur aventiure-Fahrt. Zur Frage nach der Vorgeschichte der hochhöfischen Epenstruktur’, in Wolfram-Studien 1 (1970), p.264-97.

Haug 1985: Walter Haug, Literaturtheorie im deutschen Mittelalter. Von den Anfangen bis zum Ende des 13. Jahrhunderts. Eine Einführung (Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1985; Germanistische Einführungen). In 1992 is bij dezelfde uitgeverij een tweede, herziene en vermeerderde druk verschenen.

Hogenhout-Mulder 1987: Maaike Hogenhout-Mulder, ‘De reisattributen van de heilige Brandaan’, in De nieuwe taalgids 80 (1987), p.205-223 (zie ook Mulder 1989).

Klerk 1988: S.I. Klerk-Oppenhuis de Jong, ‘Brandaan en het geloof in Gods genade. Structuuranalyse van het Middelnederlandse gedicht Van Sente Brandane’, in Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde 104 (1988), p.21-51.

Lecoq 1992: Danielle Lecoq, ‘Saint Brandan, Christophe Colomb, et le paradis terrestre’, in Revue de la Bibliothèque Nationale 45 (1992), p. 14-21.

Lewis 1964: C.S. Lewis, The Discarded Image. An Introduction to Medieval and Renaissance Literature (Cambridge, etc: Cambridge University Press, 1964).

Meyer 1918: Wilhelm Meyer, Die Überlieferung der deutschen Brandanlegende. I: Der Prosatext (Göttingen 1918, diss. Göttingen 1917). De delen II, III en IV van Meyers werk, over de versteksten, zijn nooit in druk verschenen; het typoscript is verloren gegaan.

Mierlo, Van/Winkelman 1989: J. van Mierlo en J.H. Winkelman, ‘St.Brandaan in de St.Janskathedraal te 's-Hertogenbosch’, in Brabants heem 41 (1989), p.1-4.

Moltzer 1891: Levens en legenden van heiligen. Eerste gedeelte: Brandaen en Panthalioen. Naar het Utrechtsche handschrift door H.E. Moltzer (Leiden: A.W. Sijthoff, 1891; Bibliotheek van Middelnederlandsche letterkunde).

Mönnich 1962: Vreemdelingen uit Ierland. Het leven van Columba van Iona, beschreven door Adamnan; en van Columbanus van Luxeuil, beschreven door Jonas van Bobbio. Ingeleid, vertaald en bewerkt door C.W. Mönnich (Amsterdam, Moussault, 1962; serie Reidans der heiligen).

Mulder 1989: Maaike Mulder, ‘De flliatie van de “Reise/Reis”-teksten van de “Brandaan”’, in Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde 105 (1989), p.132-51 (zie ook Hogenhout-Mulder 1987).

[p. 153]

Okken 1987: Lambertus Okken, Das goldene Haus und die goldene Laube. Wie die Poesie ihren Herren das Paradies einrichtete (Amsterdam: Rodopi, 1987; Amsterdamer Publikationen zur Sprache und Literatur, Band 72).

O'Meara 1976: The Voyage of Saint Brendan, Journey to the Promised Land (Navigatio Sancti Brendani Abbatis). Translated with an introduction by John J. O'Meara (Dublin: The Dolmen Press, 1976).

Oskamp 1970: H.P.A. Oskamp, The Voyage of Máel Dúin. A Study in Early Irish Voyage Literature, Followed by an Edition of Immram curaig Máele Dúin from the Yellow Book of Lecan in Trinity College, Dublin (Groningen: Wolters-Noordhoff, 1970; diss. Universiteit van Amsterdam).

Oskamp 1971: De reis van Sente Brandane. Naar de versie in het Comburgsche handschrift, met inleiding en aantekeningen van H.P.A. Oskamp (Zutphen: Thieme & Cie, 1971; Klassiek letterkundig pantheon 189).

Peeters 1970: L. Peeters, ‘De Reis van Sente Brandane, v. 137-260’, in Leuvense bijdragen 59 (1970), p.28-40.

Peeters 1988: L. Peeters, ‘Das Quellenstudium der Navigatio Sancti Brendani, der mitteldeutschen und mittelniederländischen Brandanversionen’, in Leuvense bijdragen 77 (1988), p.435-66.

Peeters 1989: L. Peeters, ‘Neue Perspektiven in dem Forschungsstand der Navigatio Sancti Brendani abbatis und der Reise-Texte’, in F.P. van Oostrom en Frank Willaert (reds.), De studie van de Middelnederlandse letterkunde: stand en toekomst. Symposium Antwerpen 22-24 september 1988 (Hilversum: Verloren, 1989; Middeleeuwse Studies en Bronnen XIV), p. 169-86.

Schröder 1871: Sanct Brandan. Ein lateinischer und drei deutsche Texte, hrsg. von Carl Schröder (Erlangen: Verlag E. Besold, 1871).

Seel 1987: Der Physiologus. Tiere und ihre Symbolik. Übertragen und erläutert von Otto Seel (Zürich/München: Artemis Verlag, 1987 (ie druk: 1960), serie Lebendige Antike).

Selmer 1956: Carl Selmer, ‘The Vernacular Translations of the Navigatio Sancti Brendani: a Bibliographical Study’, in Mediaeval Studies 18 (1956), p. 145-57.

Selmer 1959: Navigatio Sancti Brendani Abbatis. From Early Latin Manuscripts. Edited with Introduction and Notes by Carl Selmer (Notre Dame, Indiana: University of Notre Dame Press, 1959; University of Notre Dame Publications in Mediaeval Studies XVI).

Severin 1978: Tim Severin, The Brendan Voyage. Drawings by Trondur Patursson (London: Hutchinson & Co, 1978). Nederlandse vertaling: De Brendan expeditie (Bussum: De Boer Maritiem, 1978).

Short 1984: Benedeit, Le voyage de Saint Brandan. Texte et traduction de Ian Short, introduction et notes de Brian Merrilees (Paris: Union générale d'éditions, 1984, Série Bibliothèque médiévale, Collection 10/18).

[p. 154]

Sollbach 1987: St. Brandans wundersame Seefahrt. Nach der Heidelberger Handschrift Cod. Pal. Germ. 60 herausgegeben, übertragen und erläutert von Gerhard E. Sollbach (Frankfurt a/M: Insel Verlag, 1987).

Strijbosch 1988a: Clara Strijbosch, ‘Een reis naar inzicht. De Reis van Sint Brandaan tegen de achtergrond van twaalfde-eeuwse theologische opvattingen over zonde en genade’, in De nieuwe taalgids 81 (1988), p.526-43.

Strijbosch 1988b: Clara Strijbosch, ‘Kluizenaars en kasteelbewoners. De literaire verwerking van nieuwe levensvormen en maatschappelijke veranderingen in de Reis van Sint Brandaan’, in D.R. Edel, W.P. Gerritsen en K. Veelenturf (reds.), Monniken, ridders en zeevaarders. Opstellen over vroeg-middeleeuwse Ierse cultuur en Middelnederlandse letterkunde [...] aangeboden aan Maartje Draak. Met een bibliografie van haar publikaties alsmede een autobiografische bijdrage (Amsterdam: Gerard Timmer Prods, 1988), p.97-117.

Webb 1965: Lives of the Saints. The voyage of St Brendan, Bede: Life of Cuthbert, Eddius Stephanus: Life of Wïlfrid. Translated with an introduction by J.F. Webb (Harmondsworth: Penguin Books, 1965). Webbs vertaling is herdrukt in D.H. Farmer (ed.), The Age of Bede (Harmondsworth: Penguin Books, 1983).

Winkelman 1988: J.H. Winkelman, ‘Proloog en expositie van de Middelnederlandse Brandaan’, in Leuvense bijdragen 77 (1988), p.411-34.

Wright 1965: John Kirtland Wright, The Geographica] Lore of the Time of the Crusades. A Study in the History of Medieval Science and Tradition in Western Europe. With a new introduction by Clarence J. Glacken (New York: Dover Publications, 1965; ie dr. American Geographical Society, 1925).