Bedevaart naar Jerusalem in 1525

Onse anderden inghanck des tempels des heilighen graevs daer ic nv sonderlanck van tracteren sal, boven al bijsondere van die sevenderley seckten der kersten menschen.

Item Die doere des tempels wert ons ontsloten vanden turcken in alre manieren als voer ende werden wel scherpeliken inghetelt die een after den anderen ende wert die doere van stonden an after onsen rugghe toe ghesloten Ende wij visiteerden alle die heilige plaetsen wel doer van boven tot beneden Ende alsoe ic veel gescreven hebbe van desen heiligen tempel haer circunstancien in onsen eersten inghanck Soe en sal ic des niet verhalen Mer scriven in dese onse sevende processie dat gheen wes ic niet gescreven en hebbe. Item Du selste weten datter niet veel rusts en is in desen tempel, want daer alsoe groeten rumoer is die ghehelen tijt die wij in den tempel sijn, dat die een den anderen nauw en mach horen ende dat duet die menichte des volcks die wij daer in vinden, die nacht ende dach daer leggen mit malkanderen en rasen ende en rabbelen elcks in sijn plaetse, in sijn cappelle vollenbrenghende haer devotien Om hyer breder verstant wt te nemen Soe sult ghij weten als datter in desen tempel besloten sijn sevenderley seckten van kersten menschen

[p. 131]

die daer dach ende nacht legghen en rasen en rabbelen over malkanderen Een ygelike seckte in sijn cappelle boven int verwulfzell ende beneden inden tempel Een yghelike seckte menende die beste ende heilichste wette voerhande te hebben ende god alre naeste te sijn. Item Het is een wonderlick regiement om syen ende om horen, een werdt muede diet syet ende sij ghebruyken oock seer wonderliken hoer sceremonien. Item Onder dese seven seckten hebben die minrebroeders die beste seckte na onse geloeve. Item Die priesters van dese minrebroederen die consacreren alleen godt almachtich in onghedezemt broot, mer dese ander seckten alsoe niet, want sij en achten onse sacramenten niet Want waert bij alsoe dat sij op onse outaren daer onse priesteren godt op consacreren, oeck sacrificie op doen souden Souden sij datselfde outaer eerst ghaen waschen ende dan daer op consacreren, als recht of onse priesteren tselfde outaer onreyn gemaeckt hadden. Item Dese namen der ses seckten sijn dese Grieken. Surianen. Jacobiten. Armenen. Georgianen. ende Indianen. Dese wonen al sub tributo doer dat heilige lant ende in die stadt van iherusalem Ende een yghelike seckte heeft bijsonder een cappelle inden tempel des heiligen graevs aldaer sij hoer sceremonyen doen. Item Inden eersten die minrebroeders hebben dat heilige graft alheel tot horen verdoen ende sij ghebruyken den berch van calvarien half. Ende dese minrebroeders sijnder altoes twee van inden tempel besloten die dat heilige graft bewaren Ende daghelicks werden sij ghespijst van haer clooster vanden berch van syon, twellick hoer toe ghesteken wert doer een cleyn veynsterkijn doer die doere vander kercken Want dese doere des tempels en ghaet niet open, dan als die seckten hoer veranderen ende verpoesen Alsoe dat waneer die maent omgecomen is Soe coomt die guardiaen vanden berch van syon mit twee broederen die hij daer in brenckt

[p. 132]

ende neemt die ander twee daer weder om wt den tempel. Item In deser manieren soe doen die ander ses seckten oock. Item Die grieken gebruyken den berch van calvarien halff ende hebben oock dat hoghe choor tot hoeren verdoene ende daer toe die cappelle der heiliger engelen buyten bijden tempel. Item Die surianen hebben oock een cappelle int westeynde van desen tempel des berchs van calvarien ende is dese selfde cappel afgheschut mit lyndelaken. Noch soe hebben sij een kercke tot horen gebruyke getimmert op die stede daer hier voermaels sinte johan evangelistens moeders huus gestaen heeft, voer welke doere sinte pieter gestaen heeft cloppende doe hij wt gheleyet was wt herodes carcker. Item Die Jacobijten gebruyken oock een cappelle inden tempel staende ghevluchten achter ant heilige graft. Item Die Armenen hebben tot horen gebruyke een cappelle inden tempel welke men opclimt mit enen stenen grade boven den inghanck des tempels, boven int verwulfde seer hooch. Item Sij hebben oock een heerlijke kercke sinte Jacop die minre op die plaetse ghesticht, daer hij van herodes onthooft wert. Item Sij hebben oock sinte salvatoors een kercke ende is die plaetse daer cayphas huus gestaen heeft. Item Dese Armenen hebben altoes enen bischop onder hem te iherusalem die op sijn hooft altijts draecht twee locken haers, op sijnen schouderen nederhanghende Ende desen selfden bischop ende alle die geestelickheyt, draghen grote ronde cruynen Anders en laten sij hoer haer ofte baerdt niet in gheenre wijs scheren Ende sij ghaen gecleet mit snoden slechten cleyderen Ende alle die waerlike luyden vanden Armenen sijn gheschoren op hoer hoofden na die maniere van een cruus ende dat doen sij daerom alsmen seyt Want als int jaer ons heren .vij. hondert ende .xliiij. dat vollick van thyeren bevochten ende oorloghen hadden teghens den landen van Armenia ende waren geplaecht mit grote

[p. 133]

pestilentien ende wt raet ende ingheven van enyghe kerstenen Soe hebben sij hoor hoofden laten scheren in maniere van een cruce Ende als sij segghen, soe werden sij terstont verlost, waer om sij dese maniere van scheren houden tot een ewyghe ghehogenisse. Item Die Georgianen hebben inden tempel tot hore mede gebruyken, dat ghat aldaer dat cruus ons heren inghestaen heeft opten heiligen berch van calvarien, hyer en boven hebben sij noch tot horen gebruyke die kercke der heiliger engelen, daer hyer voermaels Annas des bischops huus gestaen heeft. Dese priesteren die draghen ronde cruynen ende die waerlike luyden draghen al viercante cruynen, ende sij draghen op haren hoofden hueden van menigherley verruwen. Item Die laetste seckte, te weten die sevende, sijn alsoe genoomt Indianen ofte abbasijnen Dese hebben oock een cappelle inder kercken an die zuytzijde teghens dat heilige graft over Ende dese indianen sijn al zwart als moren. Nota Dese menschen leven seer armeliken, al isset oock dat sij rijck sijn. Sij gebruyken linnen geverrude cleyderen, bindende om hoer hoofden Soe wel die mannen als die vrouwen blauwe linde doken Ende sij ghaen mit bloeten vueten sonder schuenen Nota. Op die paeschnacht soe toenen sij grote vrolickheit in desen tempel des heiligen graefs ende maken dansen onder malkanderen, also dat sij dick cranck worden, mits dat sij soe vuerichliken crijten teghens malkanderen ende springhen hem selven dickwijls te bersten alsoe dat sij daer van sterven. This sonder twijfel te ontfermen van dese arme menschen, als dat sij niet recht wt en geloeven alsoet behoort dese sesreley seckten sijn allegader malkanderen contrarie int geloeven Want sij contrary malkanderen ghevoelen in die .xij. artikelen des kersten geloefs, die ene min die ander mere Alsoe dat ic dat hier bij laet blijven. Om nv voorts te gaen Soe sult ghi weten, dat wij desen tijt seer naer-

[p. 134]

steliken waren om alle die heilige plaetsen te visenteren, bijsondere den heiligen berch van calvarien daer onsen heer godt onser alre salicheit op gewracht heeft Ende dat heilige ghraft ons heren mede Ende ghinck oock mede opten hoghen choore in wyens middel staet een rondt ghadt het wellick men seyt te wesen dat middel vander werlt ende op dese plaetse en gheeft die zonne opten rechten middaech van haer gheen schae. Item Ic sach oock die plaetse daer barzabea baden, twellick davidt sach. ende fonteyn sloot hoor conduyten als die steenroodtze schoorden, doer mededoghen des bitteren lijdens christi. legghende v oren op die schoren der steenroodtsen in die cappelle van govert van bilioen ende boudewijn, onder den berch van calvaren, achter dat hoghe outaer Soe hoort ghij bescheyeliken dese fonteyne springhen. Item In deser manieren desen nacht doerghebracht. diet belyeft mach sijn deken ende leeren oorkuschen mit hem brenghen in desen heiligen tempel om aldaer op te rusten Ende oeck mede mach hij sijn vlesch mit wijne ende broot mit hem brenghen overmidts flauwicheit. Item Inden tempel is ene schonen puth mit seer costelick kuel waterkijn ende is een grote lafenisse voer die peregrijnen. Item Daer sijn oock secrete plaetsen daer die peregrijnen bij noode hoer gevoech doen moeghen. Item Als nv die middaech genaeckten desen .xviij. dach van augusto Soe hebben die heren van iherusalem weder om ontsloten den tempel ende hebben ons scherpeliken wt ghetelt, allencken enen. Item Van stonden an verhoorden wij alsulke tijdinghe, als dat wij niet en wisten hoe wij weder tscheep geraken soude Want die van arabien waren ghetoghen enen groten hope na rama om ons aldaer te verwachten Ende hadden dien dach een deel van onse gheleyts luyden, te weten van die turcken, wel tot . xl. toe verslaghen waer doer wij ons beduchten, als dat wij op die Jordaen niet en soude comen, want

[p. 135]

wij van allen kanten verwacht werden Waer doer wij alle te samen qualiken te vreden waren. Item Sommighe van onse pellegrums ghinghen tot onse patroon ende seyden als dat sij op die Jordaen wilde wesen, daer die patroon op antwoorden ende seyde, dattet voer dese reyse niet mogheliken en was ons aldaer te gheleyen, want die turcken seyden selver, alwaer dat saeck geweest datter hoere duysent hadden geweest te paerde, soe en souden sij niet hebben durven inslaen teghens die arabianen Alsoe dat onse patroon noch soe veel meer seide, ist dat ghij weet yemant te crijghen, die hem vermeet v daer te brenghen Ic sal hem gheven hondert ducaten, dewelke ic ghewoenlike sij daer van te gheven die de peregrijnen totte Jordaen gheleyden. Aldus, solliciteert selver, ic sal al arbeyden wes ic kan ofte mach om v daer te brenghen, ende mits dese reden waren die pellegrums te vreden, wt ghesondert een ofte twee, die daer op vercoft hadden. Mer int gemeen antwoorden wij, waert niet mogheliken om op die Jordaen te comen, dat alsdan onse patroon versoeken souden an die arabianen om gheley van haer te vercrighen, dat wij muchten tscheep geraken, mits dese disputatie passeerden desen dach Ende die patroon sant een an die Arabianen om ons gheley te vercrijghen. Item Des anderen daghes ende was den .xix. dach van augusto des merghens, ghinghen wij weder om opten berch van syon int cloester aldaer wij misse hoorden ende visenteerden die heilighe plaetsen gheleghen binnen int convent ende buyten Ende mits desen soe ghinghe wij na onse logys ende maeckten guet tcyer ende altehants soe werden ons die wete ghedaen, als dat wij onse derde reyse ingaen souden inden Heilighen tempel van calvarien ende onse laetste reyse.