Bedevaart naar Jerusalem in 1525

Hier na soe volghet die maniere der Veneetcianen ommeghanck die welke ghehouden wert opten heiligen sacraments dach ende sal schoen sijn om lesen.

Als wij nv aldus in deser manieren voerverclaert saten bij dese edele heren van veneetgien oppet hooch choor Soe heeft den ommeghanck haren voortghanck ghehat in

[p. 39]

manieren naghescreven. Item Inden eersten Sult ghij weten dat alle die ghildens van die stadt ende alle die collegien quamen den thoorn in op dat hooch choer ende daer stondt een bezijden dat hoghe outaer mit een witte ruede in sijn hant ende ryep den ghenen toe die alsoe quamen segghende Presta sacramento presta sacramento presta sacramento, dat is bij ons gheseit bewijst dat heilighe waerde sacrament eer ende reverentie ende alsoe doende procedeerden voer bij dat heilige sacrament die zuyt doer wt. Nota. Die ghildens van die stadt quamen al mit wit zay ghecleet mit capkijns aen horen halsen ghelike moniken, mit witte waskarsen in horen handen barnende Ende veel al quamen oock mit silveren ende goude preciose vaten, draghende in hoeren handen Ende deser wasser wel tot .vj. hondert toe Mer die witte waskarsen daer ic of spreeck aenghaende die ghilden, droghen sij al op costelike toortzen al costelicken vercyert in manieren ofse al van goudt waren gheweest Ende dit was een maniere om syen ghelijck bij ons die ghildekaersen ghedroghen worden voer dat heilige sacrament in onse stede van delft van die oudekercke in die nyuwe kercke. Nota. Hyer na soe quamen alle die collegien elcks op sijn alder costelickste mit hoer ornamenten, mit silveren schotelen silveren schalen silveren kannen ende mit anderen gouden costeliken vaten, alsoe dat ic dese costelickheit niet wt ghescriven en kan Ende elcke collegie bleef voer dat heilige sacrament knyelende, mits singende een pose luter discant ofte simpelsanck, na dat die collegie was Tantum ergo sacramentum ofte dier gheliken Item Daer quamen oock veel jonghen knechtgies ende jonghe maechdekijns seer schoen ende costeliken toegemaeckt draghende seer costelike juwelen van goude ende van silvere in horen handen. Item Als nv dit al ghepasseert was mit schoonder ordonantie al bij gheparen,

[p. 40]

elcks groot ende cleyn draghende een barnende witte waskarsen Soe quamen mede alle die waerlike priesteren elcks wt sijn prochie die daer sonder ghetal sijn wanter .lxxij. prochy kercken sijn, die oock al mit sanghe doer passeerden seer costeliken toe ghemaeckt in manieren als voer Ende alsdoen soe passeerden den ommeghanck. Item Veel personen quamen te vuet, al spelende batementen. desen ommeghank wert ons bedijt eens deels beteykenende die .vij. dootsonden ende eens deels dat oude testament ende eens deels dat nyuwe testament. van davit. Abraham. ysaac melchizedech. ende van Moyses. Mer dat boven al vreemdt was om te syen dat was datter een manier van waghens ghedroghen worden van .x. ofte van .xij. mannen nae dattet schavot swaer ende groot was ende dit isser altoe gbemaeckt dattet in den thoern doer mach, passerende doer die doere vant hoghe choor ende voorts die zijdel doer wt Ende op dese waghens stonden maechden op seer costelickste vercyert mit die alre costelickste juwelen die men niet waerderen en mach twellick seer triumphelicke was om syen. Nota Bij ons trecken die paerden die waghens voort inden ommeghanck daer die maechden ende andere passenaetgien op sitten Mer te veneetgien draghen die mans op horen hoofden die waghens. Item Als dit al ghepasseert Soe volghden die eerwaerde processie hyer achter an dese bathement spelen ende dat in deser manieren. Item Inden eersten achtervolchden die schoelyeren mits die doomheren op haer alre costelickste, daer na dat heilighe sacrament costelike vercyert op dese viercanten arck daer ic ghenooch hyer voer van ghescreven hebbe. Nota. Desen arcke werden ghedraghen van ses priesters ende die patriarch in sijn pontificael ghaende ghelijck onder een overdecksel, wonderliken schoen van goude lakenen becleet boven al plat Ende dese costelike tabernakel hadde vier gouden staken

[p. 41]

daerse mede ghedroghen wert. Nota. After an dat heilige sacrament vollichden die hertooch van veneetgien in sijn pontificael op sijn alre costelickste toe ghemaeckt mit enen wonderliken myter op sijn hooft. dese vreemdicheit sijns habyts en is mijn niet mogheliken om wt te scriven. Item Hyer na soe volchde die cingierie dat is die wijse ende vernufte wet van veneetgien, mits oock alle onse pellegrums ende deden ons die ere als dat wij musten ghaen op die hogher sijde van den raet, elcke raetsheer een pellegrum neffens hem Ende me dat wij wt traden die zydel doer wt vander kercken Soe werden ons elcks een witte barnende was kars in onsen handen ghegheven die wij houden tot een ghehoeghenisse ende nemense mit ons tot iherusalem ende ghebruyckense aldaer op die heilige plaetsen Ende die mach ofte kan brenghet ghaerne sijn kaerse tot sijne lande. Item Dese sinte marcus plaetse was al rondts omme besteken mit meyen ende was al overdeckt mit zeylen aldaer dat heilige waerde sacrament onder doer passeerden Ende dat waslicht datter verbrant werden desen merghenstondt van groen was van with was ende van root was, was wel .vj. hondert ducaten waerdich twellich schoen ende devoteliken was om syen voer alle guede kersten menschen Mer hoe ende in wat manieren dattet den turcks ambasiaet mit sijn turcken in ghinck datmen god almachtich dese ere ende reverentie beweesen, des beveel ic godt die een kender van allen herten is, welke turcken op die foye van sinte marcus kercke laghen geclommen op dat sij alle dinck wel soude doer syen. Item In deser manieren hadde dese eerwaerdighe processie hoeren voertghanck mit costelike schone heerlike musycke Ende als wij aldus inder kercken wederom quamen stont die kercke van binnen vercyert van alle dat licht als offet al in vuyer ghestaende hadde ende was seer heerliken om syen Ende van stonden soe werde die loffelike sanck

[p. 42]

ghesonghen Te deum laudamus Te dominum confitemur Ende in deser manieren soe ghaf die patriarch ons alle die benedictie ende vollichden voorts den hertooch van venetgien mit die cingierye op sijn pallaes ende clommen veel trappen op tottet Ambulatorium toe, twellick al groot ende overdeckt is mit verwulfzel ende stonden aldaer rondtsom den hertooch van veneetgien mits oock die cingierye Ende wij peregrijnen die een after die ander, ghinghen totten hertooch ende vyelen hem te vuete ende hij nam ons bijder hant en toenden ons blij ghelaet druckende onse hoofden an sijn borste Ende hyer mede soe was dese processie ten eynde. Nota. Ic en rade nyemant dat hij hem voecht mede te gaen mit dese eerwaerdyghe processie ten sij sake dat hij mitten patroen overcomen is ende oeck betaelt heeft ten minneste die een helft van sijn hooft ghelt, anders soude hij beschaemt werden. alsoe ic ghesyen hebbe datter enyghe waren diet cruus op haer burst ghestelt hadden in manieren als wij ende voechden hem mede mit ons te ghaen. wat gheboerder Mer sijn kaers werden hem wt sijn hant genomen ende werden alsoe onwaerdelike wt die processie ghestoten. Nota. Oock mede soe isset beter dat compack maeckende mitten patroon mitten eersten dan mitten laetsten. Want dat is een seker lesse, die laetste coomt gheeft altijts .iij. ofte .iiij. ducaten meer dan die ghemeen pellegrums, twellick ick al mit mijnen oghen an ghesyen hebbe Ende het is oeck een yghelijke peregrijn van noode dat hij voer sacraments dach te veneetgien is. Item Om nu onse materye voorts te verclaren Soe sult ghij voorts weten alsoe ic voerghescreven hebben, als dat des hertoechs plaets ende sinte marcus kercke een regiement een structuer is, ghevoecht ende verenicht in Een.