Bedevaart naar Jerusalem in 1525

Hier na soe wil ic ons verclaren van die wonderlickheit des archionaels, in welke archionael alle ambachten gheexerceert werden.

Daer is een plaetse binnen veeneetgien alsoe groot als een redelike stadt Daer alle ambachten die ghij versyeren moecht in gheexerceert werden ende staet seer secreteliken ende wel bemuyert op hem selven ende dit grote regiement hyet dat Archionael. Nota. Hyer arbeyden altijts te minsten in dusent man konstich in allen ambachten ende bijsonder van schepen te maken ende meer gheleerde constenaers, mit welke sij bestellen jonghen om dese selve consten te leren om een betamelick zout Opdat bij lanckheyt van tijden, die ghevonden consten niet vergheten en sellen werden Ende boven al die conste van zmeden om wapenen te maken Inder waerheyt gheloof ick dat gheen rijck ofte heerschappie en is in alle die werlt, een voer een ghelike in allen, ende bijsonder in dat meer, als dat rijck van veneetgien. Nota. Het is die van veneetgien een cleyne sake dat sij wt leveren ses hondert ghaleyen, mit volcke ghewapent wt horen Archionael, in dat meer, binnen twee daghen. Nota. O een groot schipper waneermen alleen hoort die name ende syet die banyeren van veneetgien Want binnen eenre

[p. 29]

uren moghen sij wtreyen ende leveren twee hondert duysent werachtigher mannen, te schepe ofte te lande mit alle nootrufticheit besorghet, mit wapenen vanden hoofden tot die vueten om haesteliken die vianden te bevechten ende vromeliken daer teghens te ghaen daert van node is, Hyer wt machmen mercken watten wonderliken regiement wesen moet dit Archionael. Ic en soude des niet rede gheloeven willen en hadde ic daer niet selver mit die lijve ingheweest ende dit regiement wel doer syen. Nota. In dit Archionael waren wij mit twee barcken Ende nyemant (mach) in dit Archionael ghaen sonder specialen oorloff, het werden ons gheghundt doer een minrebroeder die seer welbekent was mitten ghenen die daer beveel van hadden. Nota. In dit Archionael sijn altijts vijftich vrouwen die alleen sitten en maken zeylen om seker loon, ende ander arbeiders die daer wel sijn tot vijffdusent man toe, die al mit die clock op ende off daghelicks ghaen Ende worden horen wtganck ende inshanck alle daghe scherpeliken ende naersteliken beschreven Ende opten dach sijnder sekere luyden toe geordoneert, die dese arbeiders mit elcks twee emmers mit wijn an draghen ende laven den ghenen die durst hebben. Item Wij waren in dit Archionael in een huus alleen tot behoof der lijndrayeren, welke lijndrayen seer vreemt is om syen ende seer gherasch gaetet te werck Alsoe datse meer snoers drayen in enen dach dan in onse landen in vier daghen. Dit huus was lanck vijftalf hondert treden ende vier solders hooch Ende in dit Archionael is altijts vijfhondert dusent pont salpeters ende .c^m. pont buscruyts reet. Item Wij saghen in dit Archionael wel voer hondert dusent man harnesch van boghen busschen groot ende cleyn ende wort altemael properlike bewaert ende onderhouden ter tijt toe dat van noode is. Item Wij saghen noch in dit Archionael meer dan hondert nyuwe ghaleyen op stapel, behalven

[p. 30]

die oude ghaleyen die oock gherepaereert worden Ende voorts alrehande gheraschappe tot die ghaleyen dienende ten oorloghe, van zeylen van kabelen van anckers Ende dese ghaleyen laghen al onder huysdack schoen ende droech ende is seer wonderliken om syen Ende dit Archionael wert onderhouden van die Cingierie dat is den raet van veneetgien die wt haer eyghen anctoritheyt alle dese oncosten betalen Ende die dese plaetse onderhouden in werkende mannen ende vrouwen sijnder wel int ghetal dach wt dach in over de vijfduysent menschen, daer om alsoe ic voergheseyt hebbe, en is mijn niet moghelicken om alle dinck soe perfect wt te scriven ende daer om laet ic dit nv hyer bij blijven. Item Voorts wt dit archionael mitter barcken ghevaren in die Jodie en is oock een groot regiement, in manieren offet waer een convent, daer wonen die Joden te samen bij malkanderen, wel tot vier hondert mannen toe behalven die vrouwen. Nota. Dese Joden kentmen mits dats sij al dragh(en) op horen hoofden gheluwe mutsen ende winnen hoer broet mit woeckeren, want sij ontfanghen veel cleyderen, Juwelen, die aldaer verstaen die welke sij wederomme ten hoochsten penninck vercopen Sij toenden ons veel wonders te vercopen ende waeren begheerliken om ons te bedrieghen van ringhen van ghestyenten van zijde van flueelen cleyderen etc. Ende want wij dit regiement der Joden wel doer syen hadden Soe sijn wij wederom in ons logys ghevaren ende desen avont guet tcyer ghemaeckt.