Nalatenschap. Dicht- en toneelstukken
(1856)–J.F. Willems–
Auteursrechtvrij
[pagina LXVII]
| |
Tweede bydrage.Polemiek van Willems.
| |
[pagina LXVIII]
| |
van zijn aengekondigd werk was te buiten getreden, zoo dat hetzelve voor zijne leerlingen verderfelijk was geworden. In antwoord op eenen brief van Willems, waerin deze de moeilijkheid, tusschen zijnen drukker en den Eerw. heer Buelens ontstaen, aen bloot misverstand toeschreef, zond de laetste eenen brief uit Mechelen, op 14 november 1820, aen den schrijver, en gaf dezes werk op ‘als zeer gevaerlijk, of, zoo als men heden zegt, liberale grondstellingen bevattende.’ Zijn Eerw. grondde zijne stelling daerop, dat Willems als een vurig aenpreêker van twee vrijheden was opgetreden: namelijk die van denken en die van drukken. Om kwade boeken tegen te gaen, zeide hij, werden er ten allen tijde in alle catholijke landen geestelijke en wereldlijke boekkeurders aengesteld, waertoe men altoos de geleerdste en bezadigste mannen had verkozen. Het was dan ook de plicht des landvorsten alle gevaer van verleiding en verderf van zijne onderdanen af te keeren; op 't godlijk en natuerlijk recht, uit dien plicht gesproten, steunden de ordonnantien in 't begin der zeventiende eeuw door geestelijke en tijdelijke overheden uitgegeven: heilvol waren derhalve die ordonnantien geweest, welke het den schrijver had beliefd ‘verdrukkende plakkaerten’ te noemen, die ‘in het Zuiden de letterkunde benauwden.’ Het is juist in die eeuwen geweest, schreef Z. Eerw., wanneer die in zwang waren, dat de ware letterkunde heeft gebloeid: de Hosschiussen en Walliussen getuigen dit. Heeft Vondel, in weêrwil derzelve, niet een zijner werken aen den aertsbisschop van Mechelen opgedragen? Zou het Graf van Feith er voor beducht zijn geweest? ‘Den opstand der Hollanders tegen hunnen wettigen souvereyn, vervolgt Z. Eerw., noemt gy eene schoone zaek. Wy, catholyken, noemen den opstand der borgeren tegen hunnen wettigen souvereyn geene schoone zaek, maer eene strafweerdige misdaed.... Ter loops moet ik u hier doen opmerken, dat gy geheel het historisch van uw werk, en in het byzonder dat der nederlandsche beroertens, zeer gebrekkelyk hebt behandeld: maer dit is geen wonder. Wanneer men Hooft tot rigtsnoer houd, en geene oog heéft op Haraeus, Strada, Bentivoglio, Smet, enz., dan loopt men gewisselyk mank. Ook geloof ik, dat gy de oude getuygschrif- | |
[pagina LXIX]
| |
ten met weynig aendagt overleést. Ik heb my de moeyte gegeéven van het plakkaert van 1608 naer te zien; en heb dan gevonden, dat ‘alle prenters, boeckdruckers oft vercoopers, sullen belooven ende sweren by eede, dat sy geene verboden boecken en sullen doen inbrengen, vercoopen, enz. Maer verbodene boecken is geenzins het synonimum van hollandsche boeken, zoo als gy uwe leézers wilt wysmaeken. Noyt zyn de goede hollandsche boeken in Braband verboden geweest. Gy zelf geeft er getuygenis van, wanneer gy elders zegt, dat Vondel een zyner werken aen den aertsbisschop van Mechelen heéft opgedragen.’ Tot dus verre wat de historische aentijgingen tegen Willems in 't midden gebracht, betreft: het overige, als zijdelings persoonlijke aenval, is onzer aendacht onwaerdig. Na lang in beraed gestaen te hebben, of hij zou antwoorden, nam Willems de pen in hand op 28 december 1820. Ik wil enkel de weêrlegging der voorgaende aentijgingen aen dit antwoord ontleenen. ‘Slechts op twee plaetsen myner Verhandeling word er van de vryheyd der drukpers en van het vrye denken gesproken: de eerste (deel I, bl. 211-216), waer er over het uytvinden der boekdrukkunst en over Luthers geloofshervorming gehandeld wordt; de tweede (deel II, bl. 3-7), waer de oorzaken der veragtering der nederduytsche tael in Belgie wordt aengetoond. Nu, wat vind men daer? Op de eerste plaets word er onder andere gezegd: “Wanneer men inziet wat al rampen en moordtooneelen de drukkunst, als moeder van Luthers geloofshervorming en als bewerkster van zoo veél scheuringen en oórlogen in de staeten van Europa, heéft daergesteld (sic); wanneer men bedenkt wat al twisten zy gestoókt, wat al zedeloosheden zy gepredikt, wat al goddeloosheden zy bevoórderd heéft, dan zou men, enz.” Hier uyt blykt dat ik zeer wel gevoel dat de drukpers maer al te dikwils misbruykt word, en gevolgentlyk dat ik my tegen geene behoorlyke censure verzetten wil. Voords wordt aldaer nog gezegd, dat het protestantismus geene verdraegzaemheyd of verbeterde denkwyzen heéft in de wereld gebragt; dat de catholyke landen van Italie en Vrankryk grooter mannen in het vak der kunsten en weétenschappen hebben opgeleverd, dan de protestantsche; dat den paus-gezinden en alle andere, behalven in zaeken van religie, zoo veél vryheyd gelaten word als den | |
[pagina LXX]
| |
Lutheranen; en eyndelyk dat de Roomsche Kerk in alle tyden voor nuttige kunsten en weétenschappen zoo liberael is geweest als men met redelykheyd kan vergen.’ Uit de ontlediging der tweede plaets bewijst de schrijver vervolgens, dat hij niet tegen eene goede censure is, maer wel tegen eene al te overdrevene gestrengheid van boekkeuring, zoo als toen in België wezenlijk plaets had.... Hij voegt er bij: ‘Had gy myne Verhandeling met aendagt gelezen, Mynheer, gy zoud gezien hebben, dat ik zelfs de geestelykheid van de XVIIe eeuw, zoo veel mogelyk verschoond heb over de al te strenge uytvoering der maetregels tegen de drukpers; - dat ik die strengheyd toegeschreven heb aen eenen overdreéven godsdienstiever, en beschouwd als een gevolg der hervorming, als eenen byna noodwendigen maetregel van de kerk, in landen welke aen protestantsche landen grensden, die tevens sterk medegeholpen heeft om onze tael (de tael der naburige ketters) te onderdrukken. Gy noemt Vondel, Hosschius, Wallius en de eeuw van Lodewyk XIV om aen te toonen dat gemelde plakkaerten de waere letterhelden niet onderdrukt hebben. Ik zelf had reeds die eeuw van Lodewyk XIV aengehaeld om aen te toonen, dat de catholyke Kerk meer groote mannen heeft opgeleverd dan de gereformeérde; maer gelief aen te merken dat Vrankryk nooyt zoo streng met de censure geweest is als Nederland. En waerom? Om dat Vrankryk geheel catholyk was, en Nederland niet. De werken van Vondel, een paer stukjes slechts uytgenomen, zyn, aleer zy ter drukpers wierden overgeleverd, nooyt aen goed- of afkeuring onderworpen geweest. Dien dichter heeft, ja, een zyner werken aen den aertsbisschop van Mechelen opgedraegen, maer wat bewyst dit? Dat de hollandsche letterkunde in deéze zuydelyke provintien gekend en gewaerdeerd wierd? Juyst het tegendeel, mynheer: want dan had dien kerkvoogd Vondel niet onder Cats geplaetst. Wat Hosschius en Wallius betreft, dat waeren geestelyken, en ik kan zeer wel gelooven, dat geestelyken (die, ten andere, in de tael der geestelyken schreéven) minder voor de geestelyke censores moesten bevreesd weézen dan wel wereldlyke persoonen. Ook heb ik bevonden dat de belgisch-nederduytsche dichters van de XVIIe en XVIIIe eeuw meest allen geestelyke persoonen zyn ge- | |
[pagina LXXI]
| |
weést: een bewys dat den wereldlyken den moed van schryven benoómen was, althans dat zy geen aenmoediging vonden. Gy betigt my dat ik den text van het plakkaert van 1608 vervalscht of verdraeyt opgegeéven heb. Ik heb wel over dat plakkaert, en andere, gesproken, doch niet den text zelven overgeschreven. Wel is waer, dat ik by de woórden verboden boeken de aenmerking gemaekt heb; dat is hollandsche boeken; maer waerom? Om dat de hollandsche boeken (ik herhael het) in 't algemeen voor zoodanig gehouden wierden.... Dat men altoos de geleerdste en bezadigste mannen voór geestelyke en wereldlyke boekkeurders aenstelde, durf ik volmondig loochenen. Er waeren te veel boekkeurders om te kunnen gelooven dat alle die boekkeurders mannen van genie of ongemeene bekwaemheyd waeren. Quid wanneer eenen wereldschen schryver meer kunde en verstand bezat dan zyn censor? De ordonnantien op het stuk van boekkeuring gaven hem het recht van appel niet, immers ik vinde daervan geene melding gemaekt.’ Ten bewijze hoe zonderling het somtijds met die vrijmachtbare censoren gesteld was, haelt de schrijver een boek aen, dat ‘niet tegenstaende het door de kloosterlyke, de geestelyke en de wereldlyke overheid goedgekeurd zy, thands door onze geestelyken met algemeene stemmen veroordeeld wordt.’ De titel luidt: Wonderbare Mirakelen van den H. Roosencrans in rijm beschreven door pater P. Vloers, Antw., 1658, 2 deelenGa naar voetnoot(*). Tot dus verre de algemeen belang hebbende wederlegging van Willems. Ik stap heen over zijn antwoord tegen den zijdelings uitgeschoten schimp: ‘Den heer Willems bedoelt een hollandsch ambt’ en wil enkel nog eene zinsnede afschrijven, die 's mans geaertheid tot eer verstrekt: ‘Nooyt, zegt hy, heb ik my vyanden gemaekt; immers myn gemoed overtuygt my, dat ik nooyt aenleyding gegeéven heb om er te hebben.’ Een nieuwe brief van den heer Buelens, onder date 5 february 1821, daegde op, en verscheen rechtstreeks in druk. De Eerw. heer Buelens, pleit hier op nieuw voor de plakkaten, welke hij alleen als gestreng aen- | |
[pagina LXXII]
| |
schouwt en, voor Philips II, als zonder grond van het recht tot de Nederlanden ontbloot geworden, terwijl ‘zelf de strengheyd van Alva, niet aen smaadt of wreedheyd, geweld oft bedrogh, maer aen de ongehoorde boosheyd der verharde muytelingen moet worden toegeeygend.’ Dit factum bevat niet min dan 47 blz. Het zou mij te ver leiden, indien ik dit stuk moest ontleden, even als het antwoord van J.F. Willems daerop gevolgd, en dat tot motto voerde: ‘Wy handelen en moeten anderen de vryheyd geéven om te spreéken. Wy moeten ons beteren, indien hetgeén zy zeggen, waer is, en er om lachen, indien het valsch is (gezegde van kardinael Ximenes tegen paus Adriaen IV).’ Ik zal daerenboven gelegenheid hebben, om later iets uit dit antwoord aen te halen (zie bl. 320): waer ik mij te meerder toe geneigd heb gevoeld, dat die polemiek zeer zeldzaem is geworden. | |
II.
| |
[pagina LXXIII]
| |
reeds meer dan zestien jaer onafgebroken werkzaem was geweest, den titel van koninklijk verleend. Weldra besloot het Genootschap eene prijskaert uit te geven, waerin zij onder andere, een gouden eerpenning uitloofde voor de gemelde verhandeling. Het Genootschap benoemde ter beoordeeling vijf buitenleden, deel makende van 't Instituet: zij dachten dat geen der drie ingezondene stukken aen de vereischten ter bekrooning voldeed, schoon twee dier verhandelingen door een schrift werden overtroffen, dat men bijzondere onderscheiding achtte te verdienen. Het bleek later dat dit schrift uit de pen van den Eerw. heere Thys was gevloeid. Hierop besloot het Genootschap dien heer een zilveren eerpenning ter aenmoediging aen te bieden; doch de man weigerde, dewijl de prijsvraeg den gouden eerpenning had toegezegd aen het ingezondene best antwoord. Jegens het protest deswegens in de dagbladen gesteld, trok Willems, in zijne hoedanigheid van secretaris dier maetschappij, te velde. De Eerwaerde heer antwoordde in de dagbladeren en in de voorrede zijner Verhandeling. Hij viel tevens de Almanakken door de Maetschappij vroeger uitgegeven aen; en beweerde dat zij t'eener tijde tegen de tael, die zij verhollandschten, en tegen de zeden zondigden. Willems vooral stond, als dichter, ten doel aen zijne schichten: de stukjens aen Elise, en de vertalingen uit Catullus, aen Lesbias Muschjen, en uit Sapho, aen Lesbia, en uit Tibullus, 1e El., waren ontstichtend. De Eerw. heer ging zoo verre dat hij er op toepaste wat de apostel Paulus ad Rom. I, v. 32, zegt. Dat is de ernstige zijde des aenvals; de min ernstige is deze: zijn Eerw. neemt naer de letter op, wat de dichter al schertsende, en, ja, niet zonder spotziek inzicht geschreven heeft. ‘Zaude men hier mogen agterlaeten, zegt zyn Eerwaerde, hoe de heer Willems poëet geworden is, hy zegt het zelfs; hoort hem spreéken in den Almanach 1815, pag. 38: 'k Las Sapho en Homéer, 'k las Naso, Martialis,
Horatius, Lucaen, Virgiel en Juvenalis;
'k Las Pope en Milton; 'k las Corneille, Fénélon,
Boileau, Voltair, Rousseau, Racine en Crébillon;
| |
[pagina LXXIV]
| |
'k Las Klopstock, Wieland, Kleist en Gessner, 'k las Guarini,
En Tasso, Ariost, Petrarcha en Marini;
'k Las Vondel, Hoogvliet, Vos, Antonides, Oudaen,
Poot, Moonen, Feitama, Nomsz, Feith en Westerbaen.
God weet,
Wat dat ik nog al verder las;
Maer, zie! naer al dit lezen, 'k was
Poéet.
‘Hoort wat hy nog zegt van den naeukeurigen schryver in den Almanach van 't jaer 1818, page 45: A.
'k Ben zeker dat men in myn' uytgegeéven boeken
Geen tael- noch spelfaut vind.
B.
Er is ook niemand, mynen vriend,
Die 't onderneémen zal van ze 'er gaen in te zoeken.
Aen den zelven.
Wie twyffelt of uw boek gansch zonder feylen zy?
Er 's immers geen errata by.’
Op die puntdichten, wier grootste zonde in hunne onpuntigheid ligt, is de schrijver der Verhandeling hoogst verbitterd. Aenzag hij dit laetste schichtjen als tegen hem zelven uitgeschoten? De beoordeelaers vonden zijn werk ‘ouderwetsch, te omslagtig, zonder juistheid van oordeel, en gewaagde stellingen bevattend, die zelfs hier en daar aan 't belachelijke schijnen te grenzen; doch, voegden zij er bij, eene besnoeijing, oordeelkundige bewerking zoude het kunnen verheffen tot een stuk van den eersten rang.’ En waerlijk die beoordeeling is hoogst bescheiden. | |
[pagina LXXV]
| |
Het zal genoeg zijn, hier de hoofdpunten op te geven, die de schrijver in die Verhandeling heeft behandeld: ‘1o Den auderdom van de belgische tael, en of sy de tael van Adam geweest is; 2o welke tael de bezonderste is; 3o dat de belgische tael overeenkomt met de celtische, ten minsten in de grondwoórden; 4o Sy is besonder significatif (beteekenende); en 5o uytnemende doór haere monosyllaben of eengreépige (eenleédige) woorden.’ Op het eerste aldaer behandelde punt, of Adam al of niet vlaemsch hebbe gesproken, bestaet menige scherts. Vroeger gaf ik, by onze ellendige spellingtwisten, Vader Adam Vlaminc, ene scone sproke uitGa naar voetnoot(*): onlangs schreef ik er 't volgende stukjen op, dat hier, ter verpoozing voor den lezer, eene plaets moge vinden: Een Franschman wilde een flamingant beschamen;
‘Uw tael, sprak hij, is zeker overgrijs;
Want Adam sprak ze alreeds in 't paradijs;
Zoo Schrieckius wél heeft bewezen. Amen!’
- ‘Mijn goede vriend, zoo hooggeleerd als wijs,
Zei de andre, ik heb dit punt ook zoo bevonden,
Als ik 't doorzocht; maer stellig weet ik thands,
Daer ik uw tael zoo grillig wou doorgronden,
Dat na zijn val, tot straffe zijner zonden,
De goede man gesproken heeft in 't fransch.’
| |
III.
| |
[pagina LXXVI]
| |
spelde eenen staetsstorm, als eene brochuer aenvankelijk voor den Courrier des Pays-Bas bestemd, de openbare aendacht gaende maekteGa naar voetnoot(*): zij is in brievenvorm geschreven, en gedagteekend uit Brussel, 26 october 1829. De heer Munch had namelijk in zijn tijdschrift Aletheia, waer er spraek was ‘des réclamations violentes et réiterées de plusieurs jurisconsultes, pour obtenir le libre usage de la langue française dans les actes publics,’ er bij gevoegd: ‘Les journaux se sont emparés de cette question avec un empressement particulier; et quoique Mr Van de Weyer, l'un des principaux rédacteurs du Courrier des Pays-Bas (autrefois l'organe du parti libéral), ait publié lui-même un écrit en faveur de la langue flamande, il n'a pourtant jamais été question de cette dernière (langue).’ Het hapert in het schrift des heeren Van de Weyer noch aen citaten, die, met uitsluiting van 't vlaemsch, er in zeven talen voorkomen, noch aen verbloemde spotredenen: hij zelf noemde het eene imitation de polémique tudesco-universitaire: dit alles om te ontkennen, dat hij ooit eenig schrift in 't vlaemsch uit zijner pen had laten vloeien. Ten overvloede voegde hij er bij: ‘Que s'il vous restait quelques doutes sur l'importance que j'attache avec raison à repousser comme injurieuse la publication que vous m'imputez, je m'étaierais de l'autorité d'un de ces vieux écrivains, que vous connaissez peut-être mieux que les modernes et qui dans ce langage simple et naïf, que j'aime tant à citer et que j'ai regret à voir négligé, disait: les nobles bourgeois flamens, bienparlans et liberallement introduitz, usent de langage françois, estimans ceulx qui ne le parlent idiots, agrestes et villains.’ Zonderling genoeg! dit bijkomend bewijs was gehaeld uit een in 1558 te Parijs gedrukt werk, la Legende des Flamens. Onbetwistbaer bewees de belgische schrijver, dat hij misschien nooit ander vlaemsch had geschreven, ten minste laten prenten, dan zijnen naem. Toen die brief verscheen, hield Willems zich bezig met het bereiden | |
[pagina LXXVII]
| |
der uitgave van den Slag van Woeringen, die hij op zich had genomen, als lid der commissie, belast met het uitgeven van 's lands handschriftelijke gedenkteekenen. Hij kon het bijkomend gedeelte des vreemden epistels nopens de idiots, agrestes et vilains onder de Vlamingen die 't fransch niet kennen, onmogelijk verkroppen: hij ook zou de polemieke veder, voor de historische, weêr opvatten. Hij verliet dus, zoo als hij 't zelf beschrijft, het Slagveld van Woeringen, om zich met zijnen ambtgenoot ter commissie en zijnen epistel bezig te houden; doch enkel wat die verguizing betrof. ‘Trouwens, zeide Willems, ik heb de eer niet den geleerden heer Munch, of zyne Aletheia te kennen, en myn vader heeft my duizendmael herhaeld: ‘Jongen, bemoeit u toch nooit met zaken daer ge niets van weet.’ Het werkjen was getiteld: de la Langue Belgique: Lettre de Jean-François Willems, membre de l'Institut des Pays-Bas, etc., à Mr Sylvain Van de Weyer, avocat, etc. (Brux., 1829, bl. 111 en 101). Ook hier ontbrak het noch aen kwinkslagen, ironieke gezegden, noch aen eene overbodige nabootsing van citaten in zeven talen, doch zonder onderdrukking van het vlaemsch. Logische wederleggingen, historische tegenbewijzen, tegenaenhalingen van geleerde Franschen die 't vlaemsch hoog achteden, de schrijver verzuimde niets van dat alles, wat der zake, wier verdediging hij op zich had genomen, kracht en klem kon bijzetten. Het schrift had dus zijne luimige en ernstige zijde, en was een allezins dubbelsnijdend wapen. Of al de plaisanterien (lachmertijen, zeggen de Vlamingen) die er in voorkomen van goed allooi zijn, zou ik niet durven verzekeren. Ook komen er redeneeringen in voor, die hunne zwakke zijde hebben. Zijn vriend, de oud-burgemeester van Ertborn, maekte hem bij brieve de volgende aenmerkingen, gedagteekend uit Utrecht, 14 januarij 1831: ‘Votre ouvrage est agréablement écrit; mais si j'aime le sentiment national qui y domine, je ne suis pas toujours d'accord avec les raisonnemens dont vous l'étayez, et les exemples que vous citez en allant chercher des nations telles que les Espagnols prouvant que ce n'est qu'au détriment de la prosperité qu'on peut fonder la nationalité sur la différence des moeurs dans certaines localités. Je pense que depuis que les communications commer- | |
[pagina LXXVIII]
| |
ciales et littéraires sont si multipliées, l'amour de la patrie ne doit pas se fonder sur la haine de ses voisins, mais sur le sentiment du bien-être chez soi. Permettez-moi encore d'ajouter que vous me paraissez combattre une chimère créée par vous-même pour avoir occasion d'écrire votre brochure en demandant des garanties contre l'introduction forcée du français que protègeraient trop efficacement les hautes classes; sans doute elles le protègent: c'est le résultat de l'éducation moderne de tous les pays; et la preuve que la noblesse belge est un peu plus avancée que celle de la Valachie dans la connaissance des lettres, devenues toutes françaises pour l'ouest de l'Europe depuis que le latin est une langue sur l'utilité de laquelle on dispute. Ne venez pas me parler, s'il vous plait, des distinctions du moyen-âge qui rangeraient notre pays pour une grande partie parmi les Germains. De grâce, partez du point où nous sommes: comparer les Wallons aux Frisons n'est pas plus juste, et ce que vous dites de l'emploi de ce jargon à Namur n'est, je crois, pas exact. En somme, vous prenez un voeu pour une réalité. Ce que vous écrivez ne saurait changer ce qui est. C'est ce qu'on n'apprécie pas, parce qu'on veut traiter de part et d'autre la question sous un point de vue trop exclusif. Ceux qui y mettent de la science sont plus amusants, mais non plus vrais.’ Mocht ik een woord bijvoegen, ik zou aenmerken, dat de talen door de Voorzienigheid niet bestemd zijn om de menschen of volkeren vaneen te scheiden, niet meer dan de godsdienstGa naar voetnoot(*); doch alle talen, op haer eigen, zijn bestemd, om den volksstam, die hem spreekt, te vereenigen, en hem tegen de onderdrukking, van waer zij ook komt, te verzekeren. Neen, geene tael scheidt de volkeren, maer zulks doet politieke, doch onstaetkundige overheersching, en dien ten gevolge verdrukking door de eene tael op de andere uitgeoefend. Zelfs in 't administratieve moet het taelcentralisatiestelsel zijne grenzen hebben, wil men niet onbillijk, en, onrechtvaerdig worden. In Zwitserland moeten, krachtens de Grondwet, de ministers de beide landstalen machtig zijn. Waerom toch moeten er in beschaefde staten nog taelparias zijn, die, zonder vertolker, | |
[pagina LXXIX]
| |
niet meer den ontfanger van contributiën dan den minister, in de eenige hun bekende tael, in hunne moedertael, kunnen aenspreken? Men weet dat de heer Van de Weyer later tot andere vrijzinniger denkbeelden omtrent het kennen en beoefenen van het vlaemsch onder de Vlamingen gekomen is, en zijne denkwijze daeromtrent in eene plechtige omstandigheid heeft verklaerd: ik schrijf met genoegen eene destijds op gouden letteren gedrukte redevoering af. In de troonzael der Hoogeschool te Gent, ten bijwezen der burger- en krijgsoverheden, der leeraren, der nieuw-agregeerden en der studenten dier Hoogeschool, aenhoord door duizende persoonen, heeft de gemelde heer, als minister van binnenlandsche zaken, onder herhaelde toejuichingen, de volgende woorden uitgesproken: ‘Mijne heeren, wat ik tot de professoren van Luik heb gezeid, zij mede gezegd tot de professoren van Gent. Maer de oude vlaemsche stad (dit middenpunt uwer letterkundige wedergeboorte, beweging die des te schooner is, als uit eigen inspraek ontstaen en zich heden vrij ontwikkelend), de oude stad, zeg ik, verwacht misschien van hem, die hier de tolk is der hooge bezorgdheid, door het hoofd van den State tot alle levensbestanddeelen onzer nationaliteit, verwacht misschien van den minister eenige woorden over de plaets door den koning in de Universiteit verleend aen mannen, die de aloude tael uwer voorvaderen met gelukkigen uitslag beoefenen. Neen, mijne heeren, het Staetsbestuer kon de tytels niet miskennen die de schrijvers onzer dagen tot onze dankbaerheid hebben verkregen. Met ze te hechten aen een corps, dat eerbied opwekt en in de openbare achting hoog geplaetst is, heeft het Staetsbestuer aen hunne bekwaemheden dat recht laten wedervaren, waervan het nageslacht ons de verzuimenis zou verweten hebben. Indien deze letterkunde in vijftien jaren meer voortgang heeft gedaen dan gedurende de laetste tweehonderd jaren, schrijve men dit daeraen toe, mijne heeren, dat niets het vernuft zoo vruchtbaer doet ontspruiten als de overtuiging van voor een vaderland te werken, hetwelk den arbeid zijner zonen in aendacht neemt. Een land wordt welhaest vreemd aen de Muzen, wanneer zij slechts aenroepen worden om den vreemdeling te bezingen.’ | |
[pagina LXXX]
| |
IV.
| |
[pagina LXXXI]
| |
Cependant un préjugé existe encore chez les Belges: on croit que la langue écrite des Hollandais est autre que la langue écrite des Flamands. Ce préjugé s'explique par l'état où se trouve aujourd'hui l'usage du Nederduitsch en Belgique ou en Hollande. Pendant un siècle et demi les littérateurs belges ont négligé de cultiver le nederduitsch, et quand ils ont voulu s'y mettre, ils n'en connaissaient plus les règles. Depuis un siècle les maîtres d'école enseignaient la langue maternelle sans grammaire. On n'apprenait que la grammaire française, et peu-à-peu, pour mettre de l'uniformité dans l'enseignement des deux langues, les instituteurs belges introduisirent les accents français, et la règle française de faire reconnaître le genre des noms par l'article qui les précède. Pendant ce laps de temps le peuple belge perdit de vue la moitié du vocabulaire de sa langue primitive, c'est-à-dire les mots qui appartiennent aux idées élevées et qui sortent des habitudes de la vie commune. On ne comprenait plus Vondel, mais on lisait Cats, dont le style est plat et communGa naar voetnoot(*). Les Hollandais de leur côté cultivèrent la langue dans toute son étendue; mais ils eurent tort de s'adonner à la phraséologie allemande [exceptis excipiendis], et d'introduire dans l'orthographe le redoublement des voyelles aa et uu(?). Quand le Hollandais parle dans le cercle restreint de la vie habituelle il est parfaitement bien compris par le Flamand; mais quand il parle un langage plus relevé, ou quand il écrit, on ne l'entend plus, à moins que le Flamand n'ait appris sa propre langue, de manière à en connaître tous les termes. Là est toute la question. Les partisans du nouveau système veulent la langue dans toute son étendue, la langue de Vondel comme celle de Cats. Les partisans de Des Roches ne veulent que ce qu'il connaissent de leur langue. Ils veulent fonder une langue nouvelle au moyen d'un dialecte prétenduement flamand, qu'ils ne sauraient définir eux-mêmes; car | |
[pagina LXXXII]
| |
ce n'est ni la langue du peuple de Gand, ni celui de Bruges, ni celui de Bruxelles, ni celui d'Anvers. Enfin ils ne savent ce qu'ils disent; car ils confondent les dialectes avec les langues écrites, et soutiennent même hardiment que les orthographes forment les langues et les dialectes.’ Hier mede sluiten wij deze bijdrage over Willems polemiek: wat zijn pennestrijd over de taelrechten met Boen de Stassart en den feuilletonist Robin betreft, dezelve zijn nooit anders dan in dagbladen opgenomen. Den laetste beantwoordde hij in den Indépendant, op 't einde van februarij 1841. |
|