Oude Vlaemsche liederen

[p. 44]

XXIII.
Klaeglied op het overlyden van hertog Wencelyn van Braband.
(december 1383.)

Vier leuwen claghen al te gadre
Die waren ghedraghen teenre dracht:
Si hebben verloren haren vadre,
Dies maken si rouwe ende hantgeslach.
In Lutsenborch wert hi neder bracht,
Dese edele here, van der doot; tes swaer.
God neme die ziele in sijnre macht;
Want hi es vore, wi en weten waer.

Daer vore lach hi in visione;
Van rouwen weendi menegen traen:
Ons Vrouwe¹ sant hem een teken scone,
Dat hi hem suverde, het ware gedaen.
‘Want die doot sal u ter neder slaen;’
(Si sprac) ‘nu wilt verduldich sijn;’
(Ende ginc tot sinen hoofden staen)
‘Want verduldich was die sone mijn.’

Dese edele here boet sinen mont²;
Sijn herte suende ende al vergheven;
Hi dede hem biechten; sijn herte wert gesont:
Hem roude sere sijn hoverdich leven.
Och! wat jammer die heren dreven,
Doen si saghen dien sconen lichame,
Alsoe met groter siecheit cleven!
Sijn verduldecheit was Gode bequame³.

1 Ons Vrouwe, O.L. Vrouwe

2 Boet sinen mont, badt om verzoening (dit geschiedde door den mondzoen, waerover men de Costumen van Antwerpen kan nalezen).

3 Bequame, aengenaem.

[p. 45]

4

 

Hi sprac: ‘God Here, gheloeft si das!

 

Verlent int lant uwen heilegen vrede,

 

Daer ic die mogenste hertoghe in was,

 

Die leven mochte in ertrike!

 

Nu sijn gheghezelt mijn scone lede.

 

Och! groet mi nu van Brabant mire vrouwen!

 

Dies bloedt mi mijn herte sonder snede

 

Dat icse niet meer en mach anscouwen.’

Scone testamente dede hi maken;
Sijns levens wert een cort termijn.
Mettien ontviel hem sere sijn sprake;
Hi sprac: ‘Och! bidt der vrouwen mijn,
Mijn arm kinder, die ellendich sijn,
Dat sise wille goeden op trouwe int lant¹!’
Die doot dede sijnre herte groten pijn.
Doe boet dese edele here sijn hant.

Ic hope Ons Vrouwe ontfinc die ziele;
Want hi in haren hoeden lach:
Des biddic Gode, ende Sente Michiele.
Doe maecte men daer groet hantgheslach,
Sonder ·iiij· vrouwen, [die] maecten groet gelach;
Maer elc hielt enen wenende leeu
Op elken stapel; soe wiese ane sach,
Haer cledinghe waren witter dan die snee.

Dierste vrouwe sprac: ‘Mi verblijdt den sin,
Om dat ic hete Gerechticheit.
Gheraden hebbic den here mijn,
Die hier nu in baren leit;
Alle onrecht heeft hi ontseit;
Ic was gherechtech altoes in hem;
Dies draghic sine ziele in een suver cleit.
Nu doet u claghe, leeu van Byhem²!’

1 Int lant. De edelmoedige hertogin betaelde een lyfpensioen aen Jan den bastaerd van haren gemael, blykens eenen brief in het Codex diplomaticus, achter het tweede deel der Brabantsche Yeesten, bl. 728, N^o CLXXX.

2 Byhem, Bohemen.

[p. 46]

8

 

‘O edele vrouwe, ic mach wel claghen;

 

Want ic bi hem clam ter rechter ziden:

 

Soe doet die keyser, ende al mijn maghe.

 

In Vrankerijc saels menech rouwe liden,

 

Die coninc, sijn heren, ende die mesnieden,

 

Ende die edele coninghinne van Inglant.

 

Soe moghen si emmermeer verbliden;

 

Want hi hem allen groete sant.’

Al lachende sprac die ander vrouwe:
‘Waerom mesbaerdi al soe sere?
Ic ben gheheten Gherechte trouwe.
Verwaert soe hebbic desen here,
Dat hi es bleven in sijn ere,
Want men hem nie onghetrouwe en vant:
Dies behoudic sine ziele met Onsen Here.
Nu doet u claghe, leeu van Brabant!’

‘Ach! vrouwe, ic claghe u minen here.
Ic hebbe verloren mijn behoedre;
Ic duchte hi mi te vroech es doot:
Hi behuede mi vaderlic aen mire moeder;
Nu hebbic verloren onsen roedre;
Mijn riddren knechten die wenen sere;
Maer wilt mijn volc noch leven als broedre,
Noch hopic te blivene in mijn ere.’

Die derde vrouwe al lachende sprac:
‘Verduldecheit soe es mijn name,
Want desen lanshere noit en ghebrac
Verduldicheit, in gheenre mesquame,
(In striden en creech sijn lijf noit blame;
Want voer sijn volc droech hi die sorch.)
Dies es sijn ziele met Gode bequame.
Nu claeght, die leeu van Lutsenborch!

Ach! vrouwe, ic claghe u mijn mesbaer,
Om minen here, die nu es doot.
Ic wene, ic screye, ic trec mijn haer;
Want Lutsenborch es in groter noet.

[p. 47]

 

Mochticken ghecrighen, dat ware mi goet;

 

Maer nenic niet, ic hebt al verloren.

 

Mijn volc en core gheen gout roet

 

Voer den edelsten hertoghe, die nie spie sporen¹!’

‘Ghesaet u²,’ sprac die vierde vrouwe,
Met enen roeden lachenden monde:
‘Ic ben gheheten Ghewareghe³ Rouwe:
Daer es dese edele here in vonden.
Wat hi bedreef, teneghen stonden,
Des haddi berouwenesse, voer sine doot.
Dus es sine ziele vore Gode ghesonden.
Och! leeu van Lemborch, claght uwen noet!’

‘Ach! vrouwe, ic claghe u mijn ellinde.
Mijn herte lijdt soe groeten pijn;
Want ic nemmermeer edelder here en vinde.
Och! dat mijn vrouwe dus wedewe moet sijn!
Doch willic hulpen den broeder mijn
Onser Vrouwen verwaren in hare sale.
God, die van den watre maecte wijn,
Verlene haer lanc lijf, sonder quale!’

Och! heren, vrouwen, mannen ende wive,
Nu merct hoe dese ·iiij· leewe claghen,
Ende wat bliscapen dese ·iiij· vrouwen driven:
Elc wille sijn leven daer na draghen:
Eest hoghe, eest neder, hi wert gheslaghen
Van der doot, die niemen en spaert.
Ons en mach baten scat noch maghe;
Wi moeten alle die langhe vaert.

Dit allegorisch klaeglied komt voor in een handschrift van het einde der XIV^e eeuw, uit de nalatenschap van den heer Van Hulthem, ter Koninklyke Bibliotheek, te Brussel (N^o 192 der Bibliotheca Hulthemiana),

1 Die nie spie sporen, die ooit sporen aenspande, aengespte.

2 Ghesaet u, bedaer u!

3 Ghewareghe, opregte.

[p. 48]

gemerkt door den afschryver N^o CXXXIX. Jan Knibbe van Brussel noemt zich als dichter van hetzelve:

Jan Knibbe van Bruesele
Waert hem bequamelijc ende lief
Ware gherne metten heren wel,
Al sprect hi int ghemeine dese brief.
God bringhe die ziele uut alle meskief;
Want hi mijn here was al mijn leven.
Elc moet hem volghen, wie leet wie lief
God wille ons sijnen ewegen rike gheven!

Dezelfde dichter vervaerdigde ook eene Clage op het overlyden van graef Lodewyk van Male; doch, daer men mag twyfelen of dit soort van gedichten wel eigenlyk gezongen werd, zoo laten wy het by deze enkele proeve.