Historisch onderzoek naer den oorsprong en den waren naem der openbare plaetsen en andere oudheden van de stad Antwerpen

[p. *2]

GILLEBERT VAN SCHOONBEKE.

[p. 133]

Bylage.
Cort verhael van de groote weldaeden ende beneficien door Gillebert Van Schoonbeke Aen de stadt Antwerpen gedaen in den jaere ons Heeren 1540 tot den jaere 1555⁽¹⁾.

1.^o

D'industrien van den voors. Gillebert Van Schoonbeke, waeren, in sijnen jongen tijdt, gronden van erven, huysen ende renten te coopen, ende weder te vercoopen, wagen, thollen, accijnsen te pachten, ende te verpachten, ende diergelijke, waerinne hy sonderlinge geexperimenteert was, principalijck naer den tocht van Merten Van Rossem, alsdoen het geresolveert was de Stadt te bevestigen met stercke mueren ende bolwercken, dwelck hy waergenomen heeft, ende voor sijn eygen opgecocht de groote ledige erve van den Ramhoff,

(1) Het hiertegenoverstaende Portrait van Gillebert Van Schoonbeke is gegraveerd naer de oude Schildery, in de Brouwers kamer.

[p. 134]

	ende daerdoor getrocken ende gemaeckt de Coninckstraet, loopende voorts opwaerts voorby het Hoff van Lier, nu d'Engelshuys naer de Ossemerkt met de straeten achter het huys van den Borgermeester Straelen.
2.^o	Item de groote ledige erve van 't Hoplant, ende daerdoor getrocken vele schoone lange straeten ende huysen gemaect, ende weder verkocht.
3.^o	Item de groote ledige erve van de Oude Lombaerde, ende daerdoor getrocken de Lombaert straete met de geconsipieerde doort Hoff van Ste.-Bernaerts.
4.^o	Item van den Abt van Baudeloo, het Hoff van Baudeloo met de groote ledige erve gebeneficieert, ende daerdoor getrocken de Jodestraet ende Vaertstraet over beyde sijden, ende huysen gemaeckt met het hoeckhuys, ende weder verkocht.
5.^o	Item A.^o 1547 gecocht het Hoff van Spangen met de groote ledige erve, die gebeneficeert, tot eene

[p. 135]

	nieuwe Vrijdagsche merkt, ende deselve rontsom verciert, ende daer door getrocken veele schoone straeten, ende diversche huysen gemaect, ende weder verkocht, daer de oude Cleermaeckers niet van te jaegen en sijn.
6.^o	Item Anno 1547 van de Stadt gecocht den grooten houten Eeckhoff met de groote ledige erve ende daerop int midden gestelt ende gemaeckt de groote nieuwe Waege, dezelve rontsomme gebeneficieert ende verciert met vele schoone straeten, ende huysen, met den geheelen Terlinck van den nieuwen Mooriaen gemaeckt, met een deel van de Venus strate.
7.^o	Item A.^o 1552 de groote ledige erve van de Gasthuysbempden ende Gulden-hoven van de Stadt gecocht, ende daerdoor getrocken vele schoone straeten ende huysen, met de Brabantsche Corenmerckt ende de Brouweryen aldaer gemaeckt, mitsgaders de nieuwe Gulde Hoven aldaer verleyt.

[p. 136]

8.^o	Item A.^o 1552 gecocht het Hoff van Aremberch met de groote ledige erven, ende daerdoor getrocken de Aremberchstraet.
9.^o	Item de groote ledige erve van St.-Michiels gebeneficieert, met den nieuwen houten Eeckhoff, met de straeten daer rontsomme, ende de Brouweryen aldaer gemaeckt.
10.^o	Item noch veel meer andere erven hier en daer opgecocht, ende weder vercocht omme groote huysen, packhuysen, als andersints, ende straeten door getrocken, ende selfs hier en daer veele huysen gemaeckt, ende weder vercocht, te lange omme te stellen.
11.^o	Item van Heer Willem Vanden Werve, Marckgrave, buyten de Stadt gecocht sijn hoff Ter Beke, met sesthien honderd roeden lediger erve, ende daer door getrocken veele schoone lange straeten, ende dit genoempt de Marckgraveleye, ende meer andere, op conditie, die van hem erven cochten om speelhoven,

[p. 137]

	speelhuysen, als andersints te maecken, dat die elck 20 voetenmaeten voor sijn huys, hoff, erve, eenen boom moesten planten.
12.^o	Item om dat een iegelijck lust soude crijgen, die van hem erven cochten, om de Stadt op te bouwen, ende te versieren met schoone straeten ende huysen, soo heeft hy deselve versien en doen hebben goeden coop materialen, ende tot dyen eynde gecocht van den Abt van Ste.-Bernaerts op de Schelde, acht bunderen lants, wel wetende dat het landt goed was om steenen te backen, ende daer op gestelt ende doen maecken 24 à 30 steenenhovens oft steengelagen, om steenen goeden coop te backen.
13.^o	Item tot Sevenberge hadde hy sijne moeren om torff te delven, die hy van daer op de voors. hovens dede comen om den steen te backen.
14.^o	Item heeft hy by octroy van Sijne Ma.^t vercregen twee vervallen huysen op de Maese, om taras ende calck te branden.

[p. 138]

15.^o	Item alnoch heeft hy by octroy vercregen van Sijne Ma.^t om int bosch van tBuggenhout te doen vallen ettelijcke duysent opgaende eycke boomen, om balcken ende houtwerk te maecken, al om een iegelijk te versien van goeden coop materiaelen, om lust, gelijck voorseyt is, te krijgen tot bouwen; ende als Capiteyn is hun int bouwen voorgegaen.
16.^o	Item heeft alnog in den jaere 1551 van de Stadt aengenomen haere resterende nieuwe fortificatien voorts op te maecken, tot 14, 21, 24 ende 26 guldens de roeye, immers die men voor sijnen tijdt niet en heeft connen becostigen onder de 30 à 36 gul: ende meer, d'welck hy tot alsulken prijs licht om doen hadde, overmidts hy daertoe meest alle de materialen aen sich selve hadde.
17.^o	Item de groote Croonburch brugge met de poorten ende mueren op de Caye tot aen St.-Michiels.
18.^o	Item de mueren van de borstweiringe buyten aen de vesten van Croonenborch.
19.^o	Item den sterken muer van Ste-Joris poorte tot Kipdorp poorte.

[p. 139]

20.^o	Item het groot Bolwerck int midden van den selven, genaempt Maria.
21.^o	Item het Fondament van de Kipdorp brugge.
22.^o	Item de Oostersche en Engelsche Kaeye met de poorten ende stercke mueren tot aen Cattenberch.
23.^o	Item de Caeyen, Vlieten, Spuyen ende Bruggen in de Nieuwstadt met de resterende besluytinge van de Nieuwstadt.
24.^o	Item de Accijnse huysen met de huysen daerneffens in de Nieuwstadt.
25.^o	Item de Tapesierspant.
26.^o	Item de Maenstraete, ende bruggen ende ruyen overwelft daer de selve straete op staet.
27.^o	Item de groote beneficien, die hy den Keyser ende Coninck gedaen heeft, in veele saecken, sijn qualijck om uyt te spreecken, soo in de landen van Amersfort ende Reenen, daervoor hy begifticht is geweest met twee hondert mergen moeren, soo oock als groote leveringe van laeckens, met veele hondert

[p. 140]

duysende, ende veele meer andere hier te lanck om te verhaelen, waeraen hy geen cleyn proffijt gedaen heeft, alles met lieftalligheyt van Sijne Ma^t.

28.^o

Item ende ten leste, alles het gene, dat hy met soo grooten sueren arbeyt ende moeyte geconquesteerd ende gewonnen heeft, hier voors. int cort verhaelt, heeft hy gehangen ende gedispendeert in den jaere 1552 tot 1555, aen die wonderlijcke ende memorable inventien ende neiringen van Brouwen, in de Nieuwstadt, hebbende deselve in fabrique gestelt tot eene triumphante Nieuwstadt, met veele lange straeten, terlingen van huysen, waterloopen ende canalen van soete waeteren, midtsgaders het Waterhuys, door geheel de werelt vermaert, ende meer andere edificien door den voors. inventeur gemaekt.

Te rechte mach hy wel int hout gestelt worden, op de Thesoriers Camer deser Stadt, met d'intitulatien: Dit is den Meliorator van de stadt Antwerpen, wiens wonderlijcke memorien wel te recht weerdich sijn in Cronijcken ofte Historien gestelt te worden.