Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 10
(1846)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 484]
| |
Redevoering van professor C.P. Serrure.Wie onzer, die thans hier rond dit graf geschaerd zyn, had vóór slechts drie dagen zulk een plotselyk ongeval kunnen verwachten? Wie onzer had zich alsdan ingebeeld dat de man, dien wy nog met zoo veel yver, met zoo veel geestdrift, met zoo veel vuer in zyne geliefkoosde studien verdiept zagen, in eens uit ons midden zou worden weggehaeld? En echter, het is maer al te waer, Willems is dood!... De zoo brave echtgenoot en vader, de zoo voortreffelyke burger, de zoo uitstekende geleerde, as aen zyne gade, aen zyne kinderen, aen zyne vrienden en bewonderaers, aen het vaderland ontrukt! Wat jammer dat hy, die zoo veel, zoo oneindig veel, gedaen heeft, niet mogt tot hoogere jaren opklimmen om in een gezegenden ouderdom de vruchten van een zoo werkzaem leven in te oogsten! Doch zulks was niet de wil van de Alvoorzienigheid! en tegen dien wil valt er niet te morren, valt er geene bedenking in te brengen. Hoe hard de slag ook zy, wy moeten ons hieraen onderwerpen. Wy zeggen op dit oogenblik hier, Willems, aen uw stoffelyk overblyfsel een laetst vaerwel, en koesteren de hoop dat gy reeds in eene gelukkigere wereld het loon ontvangt van uwe braefheid hier op aerde. | |
[pagina 485]
| |
Deze kuil gaet zich over uw lyk toesluiten; weldra zal het gras er over heên groeijen; doch dit graf zal niet alles verzwelgen en het onkruid kan niet alles bedekken. Gy leeft Willems, zult eeuwig leven! Thans eerst zal men aen uw verheven karakter, aen uwe uitstekende verdiensten eene ware en algemeene hulde toebrengen en zal uw roem in zyne volle grootheid uitblinken. Willems was alles, alles, aen zich zelven verschuldigd. Wat andere door hunne geboorte of rykdom ligtelyk erlangen, dat bekwam hy slechts door onvermoeilyken arbeid, door aenhoudend nachtwaken, en dikwyls door bezwaerlyke opofferingen. Doch, wat kan niet een man, een genie als Hy! Hoe meer zwarigheden zich opdoen, hoe meer hinderpalen zich vertoonen, des te meer roem schittert in de verte! Ik laet het over aen welsprekender redenaers dan ik ben, te verhalen hoe Willems door zyne volherdende vlyt die grondige kennissen heeft bekomen, die hem eene eerste plaets onder de geleerden onzer eeuw verzekeren; ik laet hun de taek over, af te schilderen hoe Hy sedert meer dan dertig jaren, ten trots van alle tegenworsteling, ten trots van alle omgunstige omstandigheden, de heilige regten onzer moedertael heeft verdedigd, en haer, niet alleen in ons vaderland, maer geheel Europa door, naer waerde heeft doen schatten. Dat zy, die na my het woord voeren, de uitmuntende diensten die Hy aen de tael- letter- en geschiedkunde, aen de toonkunst en aen andere wetenschappen meer bewezen heeft, uit eenzetten, ik voel myne krachten daertoe te zwak en myn gemoed te diep ontroerd; ik kan slechts eenige bloemen strooijen op het graf van Hem, die my, vóór meer dan twintig jaren, zyne vriendschap heeft geschonken. Vaerwel Willems! wy allen zullen later eerst ontwaren | |
[pagina 486]
| |
wat onherstelbaer verlies het vaderland gedaen heeft. Wanneer zal er nog een man opstaen, by wien, zoo als by U, uitmuntende talenten en de edelste denkwyze met de moedigste onverzettelykheid gepaerd gaen? Gy, Willems, waert de opregte verwezenlyking van vlaemsche zeden, van vlaemschen landaerd, het ware beeld van voorvaderlyke rondheid! Ja, grooter en grooter zult gy worden, en, zoo lang de tael onzer vaderen bestaet, en die tael zal nooit vergaen, zal uwe naem in achting en zegening blyven! Vaerwel, Willems, vaerwel! | |
Grafrede van F.A. Snellaert.De stem des Ballings heeft gezwegen. Willems is gevallen in 't midden van den stryd, die onzer aller krachten vraegt voor de instandhouding van de regten onzer lieve Moedertael. Ach! toen ik enkele oogenblikken eerst na zyn verscheiden tot eene vergaderde menigte van jeugdige Vlamingen kwam toegesneld, en de woorden liet hooren: Willems is dood!... wie was er onder hen van gevoel nog bezield? wie, die niet met verschrikte oogen my aenkeek, als was hem een ongenadige vyand verschenen? Het was de onvoorbereide gewaerwording die hen allen trof, van de ylheid, welke het gemis van Willems in onze gelederen ging laten zien. En buiten ons, stryders voor de Vlaemsche zaek, voor 's Lands onafhankelykheid, wien was die onverwachte slag geene teleurstelling, geene pynlyke gewaerwording van 't geen kunsten en wetenschappen, van 't geen bloedverwanten en vrienden by dit lyk is ontvallen? Wat zal de indruk groot zyn by den vreemde, waer hy buiten de wryving | |
[pagina 487]
| |
van het dagelyksch verkeer in geheel zyne grootheid, in geheel de kracht zyns geestes werd beoordeeld? 's Menschen weg is moeijelyk; hy vindt hem zelden gebaend, en het is slechts langs hinderpalen van alle slach, dat hy het tooverachtig verschiet ziet schemeren, waer hem het voorwerp zyner begeerten verwacht. De zucht voor bezit, voor genot geeft hem kracht in de spieren tegen het worstelen, sappen aen hart en aen harsenen, en de mensch wordt grooter en grooter; groot voor zich zelven, groot voor anderen. Zulk eene worsteling was degene van Willems; ze deed hem opwassen en gedyen als een reus; maer, eilaes! ook hy viel in 't midden zyner grootheid, in de volheid zyner kracht, op het tydstip dat hy, als de weldadige boom, honderden en honderden met de vrucht zyner wetenschap nog te laven had, dat hy een geheel volk met zynen Vlaemschen wil beschutte. Willems zag het eerste levenslicht op een dorp; maer in zyne vroegste jeugd reeds van de behoefte geprikkeld naer hooger licht, werd hy als door eene onzichtbare hand daer henen gedreven, waer een straeltjen op hem vallen kon; met eene zeldzame keurigheid wist hy zich aen diegenen te sluiten, welke aen zyn zoo ontvankelyk als graeg verstand de vereischte voldoening geven konden. En ook zy, de grootste geniën van de eeuw van Bilderdyk en Van der Palm, zy, die in de dichtkunst en zy die in het proza de eerste plaets hadden, de grondigste taelvorschers en de diepste wysgeeren, de beeldende kunstenaers zoo wel als de zonen van Gretry, ieder, in éen woord, die van een hooger licht bestraeld was, voelde zich onwillekeurig naer Willems toegedreven; en hoe verschillend soms het standpunt mogt zyn waerop men geplaetst was, hoe uiteenloopend de rigting die men volgde, de kloekste verstanden erkenden in hem | |
[pagina 488]
| |
hunnen gelyke. Spoedig sloeg Willems naem naer buiten 's lands over, en de grondigste denkers van Duitschland en Engeland dongen naer zyne vriendschap, en zochten zynen raed voor de moeijelykste punten van oudheid- en taelkunde, van geschiedenis en van regtsgeleerdheid. Met zulk een gevestigden roem, na vier jaren der onregtvaerdigste en hatelykste ballingschap in een uithoek van Vlaenderen, kwam Willems te Gent. Doch het was zyne diepe en veelomvattende geleerdheid niet alleen, welke van Willems maekte wat wy in hem erkenden, en thans betuigd wordt door de eenparige aenwezigheid hier van zoo vele mannen, uitstekende zoo door rang als door de meest onderscheidene begaefdheden, en uit alle oorden des vaderlands toegesneld; maer die kracht van geest, dikwyls ten koste van het bevallige verkregen, vooral by een' zelfdenker, die als Willems zichzelven zyne baen heeft moeten uitsteken, was by hem door een ongewoon fyn gevoel voor het schoone verhelderd. Zoo leerden wy hem kennen van den kant der wetenschap, om van zyne milde lippen den hemeldauw op te vatten, den laefdrank onzer harten, het voedsel onzer harsenen. En met welk eene liefderyke mededeelzaemheid wist hy dien dauw der wetenschap, wist hy het gevoel voor al wat schoon en edel is in de ziel te doen dalen van elk, die hem naderde, men mogt zyn vertrouwelyke vriend zyn of een hem onbekende. Wist die schoone ziel van achterdocht, van terughouding van hetgeen hy ten koste van zoo vele slapelooze nachten, van een jarenlang huiszittend leven, ten koste van schatten en gezondheid verkregen had? Ach! wie is ooit Willems genaderd, die niet hier een erkentenistraen te storten heeft om de lauwerbladeren voor zyne kroon aen Willems ontleend, en welke dat overvloedig verstand gewillig afstond, als maer de wetenschap, als maer het | |
[pagina 489]
| |
vaderland er by won? En hierin toonde hy de meerderheid én van geest én van hart, - die oneindige goedheid; doch welke by den mensch zonder het gevoel van eigenwaerde ophouden zou verdienste te zyn. Die goedheid, die braefheid mag ik zeggen, was het heerschende koloriet in het tafereel zyns levens, door den taeist aenhoudenden nyd niet af te knagen: ze was zoo breed, zoo vol als zyn verstand. Zoo veel als zyn geest aen de geleerde wereld schonk, zoo mild was zyn gemoed in het maetschappelyk leven. Zyn huwelyksheil is tot spreekwoord overgegaen; en wat hy voor zyne vrienden was, daervan getuigen onze tranen. Deze deugd bragt hy over tot op zyne benyders; want vyanden had hy niet; en mogt al eens de oploopendheid der jeugd, tegen zyn bezadigden geest aenbotsen, hy beschouwde ze met een zeker welgevallen, gelyk een vader hoovaerdig op zyn geslacht, dat in zyn jeugdige drift de krachten en den vasten wil van rypere jaren voorspelt. O! wanneer hy die jeugd zag vooruitstreven, dan klopte hem het vaderlyk harte, dan zwol hem de boezem; want dan dacht hy er aen, dat hy voor iets in die verhoogde levenskracht telde, en dan wenschte hy niets vuriger dan te worden voorbygestreefd in diepte van gedachte en in kracht van uitdrukking; al zyn pogen trouwens, strekte tot onzen voortgang; geheel zyn ideael was de grootheid van 't Vaderland, Nederlands grootheid, was de stevigheid van den voormuer tegen het immer terugkeerende Frankryk. En waer vond hy, na het oneindig omwenden der kwestie van volks-onafhankelykheid in zyn magtigen geest, waer vond hy het cement van dien voormuer elders dan in de volkstael? Daervoor streed hy in alle perken zyns levens; daervoor leed hy in dagen van partyschap en verblindheid, en getroostte hy zich de zwaerste opofferingen. Maer God is regtvaerdig, en daer kwamen dagen | |
[pagina 490]
| |
dat Willems van vriend en van vyand erkend werd voor den Vader der Vlamingen, voor den Beschermer der Vlaemsche belangen, en dat zyne stem kracht had in de raedzalen van hen, die de teugels des Lands in de hand hebben.
Die stem is ons ontvallen, en eerst nu zal de Vlaming zoo innig als zyn vyand gevoelen, wat wy in Willems missen - den stam, waerom het veelkleurig rankgebloemte zich slingert; het vast verstand, dat onze jeugdige drift geleidde tegen den vyand. Die stem is ons ontvallen... Neen, zy is ons ontvaren, om tusschen de beschermgeesten van 't Vaderland hare eereplaets te bekleeden. Van daer, uit het blauw gewelfsel, ziet Willems op onze werkzaemheden neder; van daer spreekt hy tot ons, tot zyne kinderen - van eendragt, van afwending onzer ooren van 't verleidend gefleeuw des vyands. Ach ja, Broeders! wy hebben er behoefte aen onder ons te vereenigen wat Willems in zichzelven vereenigd bezat - verstand. Bezweren wy hier, met de knie op zyn assche, terwyl wy zyn kil gebeente met een laetsten traen van liefde nog verwarmen, bezweren wy hier die eendragt, en wenschen wy voor ons wat God hem verleende, 't geluk van te mogen sterven voor de regten der Tael, voor het Land. | |
Dichtregelen van F. Rens, voorzitter van, en namens de maetschappy: De Tael is gansch het Volk.Wat is des zangers klagt by d'algemeenen treurgalm
Der echte Priesters van 't verstand,
Die dreunt in ieder kamp der stryders voor de Tale;
Die dreunt door 't Vlaemsche Vaderland?
| |
[pagina 491]
| |
Dit land, dat Willems meer dan eigen heil beminde;
Waeraen geheel zyn leven hing
En al de geestkracht, die hy uit de hand der Godheid
Zoo mild en mateloos ontving;
Die Tael, die uit zyn' mond als zuivre honing vloeide,
En oor en ziel in boeijen klonk,
Wanneer zyn heldre stem, door waer gevoel gedreven,
Haer leven en bezieling schonk;
Die Tael, waermeê zyn geest zoo diep zich had verzelvigd
Dat ze in zyn aenzyn als versmolt,
En 't zy in Maerlant's py of in den tooi der eeuwe,
Door eigen magt en waerde gold.
Des grooten Vlamings stof zonk in den schoot der aerde:
Weent, Broeders! billyk is uw rouw;
Verdwenen uit uw' rang is de eerste, sterke kamper,
Der heilige zaek bestendig trouw.
Wy zullen langer niet zyn gulden lessen hooren,
Waer Deugd en Godsdienstliefde in blonk,
Ja, reine Godsdienstmin, den echten Vlaming waerdig,
Ontdaen van uiterlyken pronk.
En langer zal hy niet den doffen geest verkwikken
Met schuldelooze luim en jok,
Die uit zyn' boezem sproot als uit natuerlyke ader,
Zyn boezem, vry van haet en wrok.
Ach! misten wy alleen den broeder en beschermer;
Maer heel het dierbaer Vlaemsche volk,
Zoo innig trouw verknocht aen 't erfdeel zyner Vaedren,
Omnevelt de eigen onheilswolk.
Wie zal in 't vorstelyk hof, ter spreekzael van 't Lands Grooten,
En in der Wyzen breeden Raed
Zyn regten gelden doen, de regten zyner Sprake,
Waerop, als volk, zyn zelfheid staet?
| |
[pagina 492]
| |
Wie zal... Maer, Broeders! wy, wy moeten Willems volgen,
En, door zyn grooten geest omzweefd,
Het werk voltooijen dat hy heerlyk had begonnen,
Waerdoor zyn naem onsterflyk leeft.
Wy zweren 't op uw graf. - Zie, Vriend! zie uit den hoogen
Op onze poging gunstig neêr.
Wy blyven op uw spoor met moed en yver stryden:
Ons eenig loon zy Vlaendrens eer!
En nu... zacht ruste uwe asch in Vlaendrens heilige aerde:
Uw' Geest, van etherglansen hel,
Zien we eenmael weder in het licht des Ongeboren.
Vaer, dierbre Willems! eeuwig wel!
| |
Redevoering uitgesproken door Pr. Van Duyse, secretaris der afdeeling van letterkunde by de koninklyke maetschappy van Schoone Kunsten en Letteren, te Gent.Namens de koninklyke maetschappy van Schoone Kunsten en Letteren dezer stad, en op haer verzoek, bekrachtigd door den aendrang van myn eigen harte, zy 't my vergund aen onzen slapenden vriend een laetste woord toe te brengen. Ook in die Maetschappy verflauwde Willems yver niet voor het edele, goede en schoone. Hy bezielde hare vergaderingen, en ondersteunde hare pryskampen krachtdadig. Men heeft gevraegd, waer hy den tyd vond voor zoo vele werkzaemheden als hy verrigtte: wist men dan niet, dat het harte van een vaderlander iets van het moederlyk harte heeft, 't gene zich, als 't wonderbrood des Evangeliums, in 't oneindige vermenigvuldigt? Willems is vroeg aen de aerde ontrukt; maer de na- | |
[pagina 493]
| |
komeling, ware hy dezer omstandigheid onbewust, zou vast by 't zien van 's mans talryke werken gelooven, dat zyne tydgenooten 't geluk gehad hebben hem een gegezegenden ouderdom te zien bereiken. Als dichter in een tydstip van kunstonvruchtbaerheid opgetreden, eindigde hy met in 't gebied der vaderlandsche taelkennis zelfdenker te zyn. Hy was de fakkel der vlaemsche oude letterkunde, en de star onzer jongere letterkunde. Hy was de ziel van 't Taelcongres en van het Taelverbond, en stond op 't punt om, met ondersteuning van 't Gouvernement, een rederykersverbond in te rigten. Willems was onze Huydecoper, en had onze Wagenaar kunnen worden; en alles wat de man was, werd hy door zich zelven. Wy, zyne lettervrienden, zyne letterkinderen, weenen om zyn graf, als om het graf van eenen vader: en sedert vader Maerlant verdiende niemand meer dan Willems dien verheven eerenaem. Niet alleen rondom de vanen onzer kunstmaetschappyen hangt er een krip: de nederlandsche taelkennis en geschiedenis hangen datzelfde rouwteeken rondom de vaen van den Leeuw van Vlaenderen. Deze dag is een dag van rouw voor 't geheele Kunst-Nederland. Lydend en kwynend sedert een ruimen tyd verflauwde de vlam zyns letteryvers niet: in de tusschenpoozen die hem zyne ongesteldheid overliet, leefde hy nog voor ons en onze nakomelingen. Op het oogenblik dat ik spreek ligt het tweede nummer zyner Oudvlaemsche Liederen en des Belgischen Museums afgedrukt. Van zyn twintigste jaer af arbeidde hy aen de volksark der Vlaemsche zaek: deze was zyne eigen zaek, zyn ziel en leven. Zyne laetste poogingen zyn voor haer geweest. Voorwaer, zy moet wel schoon, wel begeesterend, | |
[pagina 494]
| |
wel heilig zyn, dat ook de stervende kampvechters haer begroeten. Deze groet weêrkaetse in uw graf, dierbare vriend, waer gy naest uwe, hier nog zoo onlangs ter rust gebragte, lettervrienden komt slapen. Deze groet zy ons een prophetischen waerborg van zegeprael voor onze gemeene zaek. Nog jong hadt gy als 't lid van 't Liersche Rederykersgezelschap, de spreuk aengenomen Spero lucem, ik hoop het licht. Vriend, dat licht is u verschenen in den lande der stervenden; want het land der dooden ligt hier - aen onze voeten! In die tael, die gy door de pen en door de lier, door de spraek en door den zang bevorderde - in die tael, die gy (zoo ge zongt) met de melk uit den boezem uwer moeder trokt, op den grave uws broeders laeft, en waerin uw vader u zyn laetsten zegen schonk - in die tael, die u voor eene harmonische lier gold en die de moedertael van uw harte was, zy u onze laetste dankbetuiging, in 't aenschyn van uw graf, toegebragt. - Nu gebragt namens de koninklyke maetschappy van Schoone Kunsten en Letteren; namens al uwe broeders van Belgie, voor wie gy zoo veel deedt; namens al uwe broeders van Holland, van welks Instituet gy deel maekte; namens al uwe broeders van Duitschland, die u op hun aenstaende philologisch Congres nog verwachten; namens al onze broeders van Germaenschen oorsprong. Willems, vaerwel! Tot wederzien! | |
[pagina 495]
| |
By de begrafenis-plegtigheid van J.F. Willems, door C.H. Van Boekel, eerelid van, en namens de koninklyke maetschappy van Rhetorica: De Fonteinisten.Requiem aeternam dona ei, Domine! Wat stomme smart, geschetst op ieders bleek gelaet?...
Aen d'avond van een feest, gewyd aen vreugde en zangen,
Is 't heilig tempelkoor met treurig zwart behangen,
En vriend en maeg gehuld in somber rouwgewaed.
Wat onverwachte slag stortte ons verpletterd neêr,
En doet de gansche stad in tranenvloed verzinken,
En door heel Vlaendrenland zyn klagende echo klinken?
Helaes! ons schild en vriend, onz' Willems is niet meer!
Hy is niet meer, de man, die, reeds als jongeling,
Ontgloeid door 't dichtervuer, den Slag van Friedland maelde,
Op menig groot poëet den lauwertak behaelde,
In Gent's Rhetorica zyne eerste kroon ontving;
De man, die van zyn' jeugd, voor Vlaendrens gouden tael,
Voor Belgie's roem en eer zoo onversaegd dorst kampen,
Die schuldloos werd bedeeld met bang verdriet en rampen;
Doch roemryk zich verhief met 't vorstlyk eermetael!
Hy rigtte onz' vaedrentael uit haer verslaving op;
Die tael, door vreemd geweld, zoo deerlyk aen 't verbasteren;
Hy sloeg den aterling, die ooit haer durfde lasteren,
Uit 't veld, en voerde onz' naem en letterkunst ten top.
Hy wierf rondom zyn' vaen die eedle stryderschaer,
Wier namen, roemvol reeds, door Noord en Zuid weêrgalmen,
En hy stond, als een held, getooid met gloriepalmen
Te midden van zyn heir, als schild en beukelaer.
Als Esdras, stond hy in 't verwoest Jerusalem,
Ontgloeide 't moedloos volk voor eigen aerd en zeden,
Wist dwang en bastaerdy en ongunst te vertreden,
En alles werkte zaêm, begeesterd door zyn' stem!
Wat heil, wat rein genot vervulde zyn gemoed,
Toen 't uitgestrooide zaed zoo welig mogt gaen groeijen,
De Tael- en Letterkunde in nieuwen glans herbloeijen,
De tweede tempel rees, by 't juichend volksgegroet!...
| |
[pagina 496]
| |
Hoe krachtvol klonk zyn stem voor 't Vlaemsche Taelverbond,
Voor 't vrye volksbestaen, voor wetenschap en kunsten,
Voor 't vaderlandsch tooneel, door hem verrykt met gunsten,
Beschermd en voorgestaen tot aen zyn jongsten stond!...
Steeds liefdryk vader en beminnend echtgenoot,
Van harte toegedaen voor bloedverwant en vrinden,
Voor ons, die allen hem vereerden en beminden,
Wien hy, zoo menigwerf, het licht zyns geestes bood.
En thans, nu hy zyn werk, in lust, voltrokken zag,
Na veertigjaerge vlyt, de vruchten zou gaen plukken,
Nu komt de wreede dood hem aen ons liefde ontrukken,
En stort hem eensklaps neêr, als door een donderslag.
Zoo treft de woeste orkaen den koning van het wald,
Wiens breedgespreide kroon een eeuwstam onderstutte,
Die, tegen storm en vuer, de tengre heesters schutte,
En, door een' enklen ruk doorkliefd, ontworteld valt.
Helaes! voor ons geen feest, geen vreugd noch snaergeklank!
Ons ziel is niet gestemd tot ydele genuchten,
Het zilte traenvocht vloeit by weenen en verzuchten,
Voor ons is 't klokkenlied een aeklig lykgezang.
Een rouwfloers ons... Geen vlag dael' van ons woning af!
Naer 't eenzaem lykenveld begeven we ons in smarten,
En storten onze beê uit vuerge, dankbre harten;
Hier zy ons feestzael, hier, by 't koud en zwygend graf!...Ga naar voetnoot1
Ja, wy betreuren u, o braef en werkzaem man!
Maer uw gedachtenis zal eeuwig by ons leven,
Uw geest blyft, na uw dood, ons troostryk nog omzweven,
Uw voorbeeld is de baek, die ons verlichten kan.
Hier, by uw stof geknield, aenvaerden wy te saêm
Uw erfdeel en uw' last, als u getrouwe zonen;
Geen vreemdling, geen geweld durve onze tael nog honen,
Dit zweren wy by God en by uw grooten naem!
| |
[pagina 497]
| |
Zoo worde uw zaelge schim, in 's Hemels heilig oord,
(Waer gy den loon reeds smaekt, uw' zuivre deugd beschoren,
En 's Hoogsten troon omstuwt met juichende englenkoren),
Door onze dankbre hulde en trouwe nog bekoord.
Daer wordt uw teedere gade, uw kroost met u hereend;
Daer blyft ge ons allen ter volzaliging verbeiden,
Om, door het reinst genot verengeld, nooit te scheiden,....
Vaerwel, o dierbre vriend! zacht drukke u 't lykgesteent.
| |
Lykrede van J. Van de Velde.Ik nader dit graf met eene beklemde borst. Hier rust een man wiens afscheiden ons allen in den rouw dompelt. Het vaderland, de letterkunde, en zyne ontelbare vrienden lyden in hem een onherstelbaer verlies; het vaderland betreurt den zanger zyner grootheid, de letterkunde weent over haren edelsten verdediger, en de vrienden kennen geen leed dat zoo drukkend den boezem treft, als 't geen wy heden aen den rand der gapende eeuwigheid gevoelen. De tranen die ons hier ontvallen, worden door gansch de Nederlanden gestort. De roem van Willems ging Europa door. De smart die ons verkropt, is zynen roem gelyk, en volgt ook de tyding van zynen dood op, overal waer de wetenschappen worden beoefend. Voor ons Vlamingen, is de dood van Willems de gevoeligste slag. Hy droeg het schild der vlaemsche letterkunde en beschermde onze jonge magt. Hy is het die onze letterkundige krachten heeft doen herboren worden en aen de ontwikkeling der zelven zyn ganschen levensloop heeft toegewyd! Hy is het die onzen stryd heeft aengemoedigd, en met de zachte hoop is ingeslapen, dat hy verdienstelyke mannen heeft nagelaten die den stryd kunnen voortzetten en het vaderland aen de taelverdruk- | |
[pagina 498]
| |
king zullen ontrukken, waervan elke burger nog het juk draegt. Hy is het die, als niemand nog de stem dierf verheffen, luidop tegen de onregtveerdigheden ingong, welke zyne landgenooten door de valschheid van den vreemden invloed moesten dulden! Het leven van Willems was een voorbeeld van werkzaemheid, van geleerdheid, van moed en van burgerdeugd. Zyn leven was onze leiddraed in de doornige baen welke wy nog lange jaren zullen te bewandelen hebben voor de zegeprael van de heilige zaek der Vlamingen! Dat de herinnering aen dit leven onze leiddraed blyve, en zyn beeld immer voor onzen geest zweve, gelyk dat van eenen apostel die zyne zending vervulde met al de getrouwigheid van eenen dankbaren zoon des vaderlands! Al de erfgenamen van zynen moed en zyne vaderlandsliefde bevinden zich hier rond het stoffelyk overschot van den beroemden man. Dat die erfgenamen, welke myne broeders in den vlaemsche bloede zyn, die nalatenschap onverdeeld blyven bezitten, en voor de ongeschondenheid derzelve hun hart tegen de schokken der overweldiging harnassen! Willems stond in het midden der letterkundigen als een vader tusschen zyne talryke kinderen; hy heeft ons aenhoudendheid ingesproken; dat wy als kinderen gehoorzamen en aenhoudend zyn in den stryd dien wy voor de zedelyke bescherming van onze landgenooten hebben aengevangen. Willems heeft een deel der vruchten ingeoost, die hy voor zynen roem op den milden bodem van Vlaenderen had gezaeid; steven wy eendragtig naer het doel dat ieder weldenkend Vlaming zich in deze eeuw van terugwerking voorstelt, en de gloriekrans welke de edele kruin van den afgestorvene omstraelt, zal schitterender worden | |
[pagina 499]
| |
naer mate dat onze zucht vergroot om zelve dien roem te verwerven. De geleerde uitgever van het Belgisch Museum wist dat de eendragt het onverwinbare wapen is van de magt der kleinen tegen de dwingelandy der grooten, het wapen van de Vlamingen tegen den laster van den vreemde! Zyne gematigheid en de eerbied die zynen naem omringt, was de teugel der driften van anderen. De achtbare man sliep in zonder de eendragt verbroken te zien. De Almagtige heeft zyne zielerust niet gestoord! De maetschappelyke stand van den afgestorvene, zyne heerlyke plaets in de koninklyke akademie, zyne uitgelezene begaefdheden als schryver en taelkundige, zyne deugden als vader en als burger, alles boezemde ons voor Willems eerbied en vriendschap in. De goddelyke Voorzienigheid heeft hem uit onze armen gerukt, als tot eene waerschuwing over de broosheid der aerdsche dingen; maer de Voorzienigheid zal zyne herinnering uit onzen boezem niet rukken, waer zy door het stael der liefde is ingestifd. Onze monden zullen overal de verdiensten, de edelmoedige inborst en de vaderlandsliefde van Willems verkondigen, opdat zyn naem de wankelaers versterke, de welmeenenden aenmoedige en de verdwaelden op den regten weg terugroepe! Het is de grootste eer die wy aen den afgestorvene kunnen bewyzen, en het is voor my een zachte troost hier aen den rand van het graf te mogen uitroepen, dat ieder hem beminde, dat ieder hem eerde, dat ieder hem prees. De aerde zy hem ligt! want denzelfden grond, die hem thans tot laetste rustbed verstrekt, heeft hy steeds als een ware vaderlander verdedigd! | |
[pagina 500]
| |
Redevoering van J.F. Brouwenaar.myne heeren.
Gelyk eene jeugdige en manmoedige heldenschaer met aendoening nederblikt op het graf eens bejaerden krygers, op het graf eens aenvoerders, die ten regten tyde en met vaste vuist het stael voerde voor de heilige zaek des regts, die het eerst met krachtige stem den wapenkreet uitgalmde, en trouw aen der broederen zyde streed; - zoo staen wy in dezen plegtig-aendoenlyken stond, wanneer alle misbegrip en yverzucht voor de magtigdonderende stem des ‘eeuwigen vaerwels’ verstommen moet, - en staren, vol weemoed en verliesgevoel, op het ontzielde stof van den moedigen letterheld, onzen wapenbroeder, van den hersteller der moedertael, van den verdediger en beschermer van het dierbaerste pand, van den vriend des vlaemschen vaderlands. Is de geringste kennis van de schriften des ontslapenen genoegzaem om ons de regtschapenheid en braefheid van zyn karakter te leeren beseffen, het staet evenwel geenszins aen een jeugdigen, de letterbaen pas ingetreden, mensch, de werkzaemheden des dierbaren naer waerde te schatten en te huldigen. Neen, Mynheeren, aen U die edele taek! en in myne betrekking als afgevaerdigde van twee genootschappen (de brusselsche maetschappy de Verbroedering en Gomberts zanggenootschap) heb ik aen myne roeping voldaen, door met U te weenen, te weenen een' traen van smartgevoel om ons verlies, ja, maer ook een' traen van opregte dankerkentenis op het vóór ons geopende graf! Ontvang, dierbare schim, deze welverdiende hulde! Zie, aen den rand der groeve, ons de handen inëenslaen, en, op uw voorbeeld starende, ons ten nieuwen kamp | |
[pagina 501]
| |
verbinden. En, terwyl ge met die zaligende herinnering opstygt en omzweegt in de onmetelyke bovenaerdsche gewesten,... laet ons de zorg voor uw stoffelyk hulsel over. Wy willen het den moederschoot der aerde toevertrouwen. Zacht ruste uwe assche in den grond, dien gy zoo waerdiglyk hebt beleefd! Ongestoord kieme het zaed, op den Godesakker gezaeid, tot aen het morgenblozen der wederherstelling, tot aen het uer des eeuwigen oogstes! | |
By de ter aerde bestelling van J.F. Willems, door Th. Van Ryswyck, namens de Antwerpsche Rederykkamer: de Olyftak.Ik ook, kom hier myn laetsten dank betoonen,
En leg geroerd, om Willems deugd te loonen,
Myn huldelied by zyne graefsteê neêr;
Hy ging me eens voor, en 'k volgde vast zyn streven,
Hy was me een vriend, een raedsman in dit leven,
De brave man, en ach! hy is niet meer!
Zyn rasse dood kwam my het hart verpletteren,
En in het koor der vaderlandsche letteren,
Was 't of de stem des donders, uit de sfeer
Ons toebromde: ach! scheurt uwe kleedren allen,
Uw lieveling, uw Willems is gevallen!
De vrome man, helaes! hy is niet meer!
Meer trouw als hy, heeft zich geen Belg gedragen,
Zyn vrye geest verachtte list en lagen;
Geen schittrend ambt, geen aengeboden eer,
Kon hem begrip noch denkwys doen verzaken:
Zyn boezem bleef voor 't echte en 't ware blaken,
De trouwe man, helaes! hy is niet meer!
Hy was het licht, dat we aen de letterkimmen,
In Antwerpsch wal het eerste zagen glimmen,
| |
[pagina 502]
| |
Wy rezen op, vast luistrend naer zyn leer,
En Vlaendrens tael, zoo lang in 't stof vertreden,
Herblonk op eens, met onzer vaedren zeden,...
De wyze man, helaes! hy is niet meer!
Gy ook, ô Gent! wist hem naer eisch te schatten;
De tranen die 'k hier by de baer zag spatten,
Beroerden my zoo innig en zoo zeer.
Ik volgde 't lyk naer 't graf met loome schreden,
Maer broedren, neen! de dood wordt niet verbeden,
Uw Dichter slaept, uw lievling is niet meer!
In naem van 't volk uit Antwerpsch oude wallen,
Doe ik by 't graf het rouwgeklag weêrschallen,
Druk, aerde, zacht op zyn gebeente neêr! -
Vaerwel! vaerwel! o Willems! uit dit leven!
By 't nageslacht blyft ook uw naem verheven!
Wy zien elkaer hierboen later weêr!
Twee hoogduitsche dichteressen, mevrouw de baronnes Von Ploennies en hare dochter Maria, thans mevrouw Wolff, die tydens hare omreis door vlaemsch Belgie Willems talenten en gezellig verkeer hadden leeren waerdeeren, zonden uit Brussel een dichtstuk vergezeld van eene eiken kroon, met verzoek dat iemand onder de Vlamingen op het graf van den ingeslapene het eerste zou aflezen, het andere ter neder leggen. Deze dubbele taek nam de leeraer by het Atheneum, de heer Heremans op zich.
Ein Zweig auf Willems Grab.
Ein Ruf der Trauer ist zu uns gedrungen
Der tief in unsern Herzen Anklang fand,
Er, dessen Stimme einst so stark erklungen
Als Auferstehungsruf im Vaterland,
| |
[pagina 503]
| |
Auf dessen Wort die Sprache sich entrungen
Der fremden Macht, die sie in Fesseln band,
Ist todt - und trauernd schlingt die Lorbeerkrone,
Die Muttersprache ihrem treuen Sohne.
Nun schaaren sich zu seiner Todtenfeier
Die auf die Bahn der Ehre er gelenkt,
Von allen Bannern wallen Trauerschleier
Und alle Waffen sind herab gesenkt,
Die Muse Flanderns neigt auf ihn die Leier,
Durch ihn mit alten Liedern neu beschenkt,
Chronik und Sage lang verrauschter Jahre,
Die er bewahrt, legt sie auf seine Bahre.
Ihr, die da steht bei ihm der treu gefallen,
An seinem Grab schwört den heil'gen Schwur,
Senkt ihn hinab! dann lasst den Ruf erschallen:
‘Zu neuem Kampf, auf unsers Führers Spur!’ -
Kein Mausoleum wölbt in stolzen Hallen,
Pflanzt frische Zweige in der Heimath Flur,
Und schlingt daraus bei jedem neuen Lenze
Für's Grab des Heimathbarden grüne Kränze.
Van dit stuk zond ons de heer Brouwenaar, van Brussel de volgende vertaling. Een treurgeroep is tot ons doorgedrongen,
En diepgeroerd herhaelden wy de klagt,
Hy stierf, wiens stem, zoo luid en onbedwongen,
Door 't dierste pand de stryders zamenbragt.
Hy stierf, wiens wenk de tael aen 't juk ontwrongen,
Ontscheurd heeft aen den boei der vreemde magt.
Hy stierf.... en voor den trouwsten harer zonen
Vlecht ze op het graf, in rouw, de zegekroonen.
Nu scharen zich om zyne doodsbaer, hier,
Zy, welker moed zyn voorbeeld mogt ontvonken;
Het rouwfloers hult, omslingert elks banier,
Elk wapentuig is aen de hand ontzonken.
| |
[pagina 504]
| |
De vlaemsche Muze kroont haer elpen lier,
Door hem op nieuw met 't oude lied beschonken.
Kronyk en Sage van den ouden tyd,
Hecht ze aen de baer, als aen zyn' roem gewyd.
Gy, die hier staet.... een stryder is gevallen,
Maer by zyn graf bezweert ge op nieuw 't verbond.
Laet neêr dit stof! Maer doet den eed weêrschatten:
Hem waerd' te zyn, die aen uw spitse eens stond!
Geen trotsch gesteent, zal op zyn rustplaets brallen,
Maer frissche twygen plant ge in heil'gen grond,
Om, op dit graf, by ieder lent' herleven,
's Lands eedlen Bard er kransen van te weven.
|