|
| |
| |
[pagina t.o. 245]
[p. t.o. 245] | |
| |
| |
| |
| |
Een woord over den wandelenden Jood.
Men weet het: de Saga van den Wandelenden Jood is eene der schoonste en der oudste van het christendom. Ongeloofelyk is het getal volkboekjes, liedekens en andere rymstukken die op dit zoo hoog dichterlyk onderwerp in alle talen zyn geschreven. In het Compte-Rendu der zittingen van de commissie van historie, d. X, nr 1, bl. 67-99, heeft de geleerde Dr Coremans eene belangryke verhandeling medegedeeld, tot titel voerende: le Juif errant. Na den oorsprong van dien geheimzinnigen en algemeen gevreesden personnaedje te hebben onderzocht, doet de geestige schryver eenige opsporingen nopens het verblyf van Ahasverus in onze landstreken, waer hy meest bekend stond onder den naem van Isaac Laquedem of Lakevem. Doch onder de door den heer Coremans aengehaelde boeken over den Wandelenden Jood, treffen wy het traktaetje niet aen, dat wy heden in het licht geven, en hetwelk rarissime schynt te zyn. Het is te Antwerpen by Abraham Verhoeven, in het jaer 1620 gedrukt, op den titel van eene houtsneê voorzien; met het opschrift: Afbeeldinghe ende corte beschryvinghe van den dolenden Jood. De hier volgende kopy is getrokken uit een boekdeel varia, in de stadsbibliotheek van Gent berustende.
Men ziet er uit, dat Ahasverus reeds in 1619 binnen de stad Antwerpen verscheen, alwaer vele persoonen hem zagen en spraken; zyne borst was reeds dorre inde
| |
| |
rou, gelyk de schors van een boom. Voor het overige komen de byzonderheden, in dit stukje aengehaeld, gansch overeen met de verscheidene omstandigheden, ons door den heer Coremans in zyne verhandeling medegedeeld.
JULES DE SAINT-GENOIS.
| |
Afbeeldinghe ende corte beschrijvinghe vanden dolenden Jode.
De Af-beeldinghe, midtsgaders een corte beschrijvinghe van sekere Jode, wordt met geloofweerdighe Schrijvers ende verscheyden ghetuyghenissen bevesticht, waer van de eenige seer oudt zijn. Want eenen Guido Bonatus, de welcke ontrent de vier hondert jaeren ouerleden is, in sekeren zijnen Boeck van de oordeelende Astrologia int Tractaet van de vaste Sterren, int eerste deel ghetuyght opentlijck, ghesien te hebben in de stadt Forlivien in Italien, eenen Jode by naeme Joannes Butadoeus, (al is dat andere hem noemen Ahasuerius) gaende naer S. Jacob, vanden welcken men als dan opentlijck seyde, dat hy den bodem des werelts omme wandelde, ende nv veele eewen ghewandelt hadde, ouermits hy onsen Salichmaeker metten Cruyce gheladen wesende, ende zijn huys passerende, hadde wech ghestooten. Den welcken hem seyde, Ghy sult dolen, ende alom wandelen, ende verbeydem my tot dat ick sal wederkeeren. Vanden seluen Jode leest men inde Historie van de Peys tusschen de Coninghen van Spaignien ende Vranckrijck, ghedruckt binnen Parijs int jaer 1605 op de name van P.V.P.C. inden zevensten boeck, dat geleden eenighe jaeren, hy is ghepasseert Straesburch, ende met verschey- | |
| |
den merckteekenen bewesen den Magistraet aldaer, hoe dat hy oock ouer de twee hondert Jaeren daer ghepasseert was, het selue bewijsende ende versterckende deur de publijcke Acten, ter dier tijden daer van ghehouden, de welcke sijlieden ondersoeckende, beuonden soo te wesen.
Onlancx int Jaer 1602, is binnen Leyden sekere Historie by maniere van eenen brieff int licht gecomen, oock het selue inhoudende. Int Jaer 1608 heeftmen hem ghesien in Vranck-rijck int quartier van Parijs. Ende int Jaer 1602, seytmen den selven gheweest te hebben binnen Praag, al waer hy van een seer gheleert Edelman E.S. ghesien is. Ende in Hungerijen int Jaer 1613. Maer int Jaer 1604, is hy ghemoet in Campaignien twee Edellieden, ende verscheyden proposten ghehadt van zijne saecken. D'welck ghetuyght ende beschrijft wederom de bouen ghenoemde Historie, ende oock een schrift onder zijn Af-beeldinghe ghestelt, Ghedruckt int Jaer 1605, in Parijs.
Insgelijckx den voorleden jaere 1619, is hy ghecomen in dese Nederlanden, ende gesien by verscheyden gheloofweerdighe Persoonen binnen Antwerpen, de welcke met hem gesproken hebben, ende segghen, zijn borste te wesen gheheel dorre ende rou als een schorsse van eenen boom. Sijne Afbeeldinghe, de welcke binnen Maldinnen ouer langhen tijt ghemaeckt was, heeft int jaer 1572, voor den dach ghebrocht Christoph. Lifinger, Secretaris vanden Grave van Holstein, Adolf. T'is seer bemerckelijc het ghene dat den Autheur vande vermelde Historie beschrijft, hoe dat den Eerw. H. Paulus van Litsen, Doctoor inde H. Godtheyt, Bisschop van Scheffinghen, int jaer 1542, binnen Hamburg int Sermoon ghesien heeft sekeren man staende onder den volcke, lanck van persoon, met afhanghenden haere, ghecleet
| |
| |
met eenen langhen Rock, ghaende met bloote voeten, ende dat int kautste vanden winter, ende schippers kausens tot der enckelen toe aen hebbende, verthoonende den Ouderdom van ontrent 50 jaeren, den welcken tot het aenhooren van den Naem Jesus zijn hooft deuotelijck buychde, ende groot leetwesen bethoonde. Den welcken als den voorghenoemden Bisschop tot hem hadde geroepen, ende ondervraecht heeft gheantwoordt, dat hy was van gheboorte een jode, maer anders een Christen, wesende eenen schoenmaker, ende een van dien, de welcke als Christus Godts Sone wirde den joden ouergheleuert, hem beschuldichde, ende Barrabam eyschte, roepende met de andere, Cruyst hem. Ende dat hy naer dat de sententie des doots ouer hem ghegeuen was, liep haestelijcken in zijn huys, want hy daer voor passeren moeste, om zijne Huysghenoten te verwecken, om hem te bespotten. Comende dan Christus met den Cruyce gheladen, vermoet zijnde, heeft teghen den muer des joden huys willen lenen oft rusten. Den welcken heeft zijn kindt op den arm genomen, ouermits het niet en soude worden ouerloopen van den volcke, ende Christum met injurieuse woorden van daer ghestooten, segghende, Ghaet henen derwaerts met v CRUYS; toonende hem den Berch van Calvarien. Tot den welcken de Heere antwoorde, Ick sal seer corts rusten, maer ghy sult dolende wandelen. Ende siet, den jode zijn kint neder settende, is ghevolcht, om zijne oogen te vermaeken int lijden Christi, ende naer dat hy ghecruyst was, en cost niet wederkeeren naer zijn huys, maer ghinck alom dolen, oock teghen zijnen wille, daer toe ghedreuen wesende, also dat hy by naer de gheheele Werelt deurwandelt heeft, ende men seght, dat hy wandelen en dolen sal tot de wedercomste ons Salichmaeckers ten generalen Oordeel. Den Bisschop is verwondert geweest,
| |
| |
hoorende van hem alle dese dinghen: Te meer dat hy vele besundere dinghen den Apostelen, ende vercondighers des H. Euangeliums raeckende met goet fundament was vertellende, de welcke noch by de Euangelisten, noch by de Historien bekent zijn. Ende dit is int cort t' ghene van desen Jode beschreven wort, by Guido Bonatus, ende den Autheur vande voorseyde Historie vanden Peys etc.
Oversulckx is een ghemeyn spraecke van desen Jode, dat soo wanneer hy in eenigh Landt is komende de Tale desselfs verstaet, alsoo dat hy yegelijcken can antwoorden opt ghene welckmen hem is vraeghende. Hy is van luttel woorden, goet ende matich van maniere, seer sober, vande aelmoessen diemen hem gheeft den Armen mededeelende, seer gunstich, want hy alom vint zijn nootdruft, hy spreect seer geerne van Christo, ende berispt ernstelijck de ghene die den Naem Jesus onteeren, segghende, Inghevalle ghy ghesien haddet, ghelijck ick gesien hebbe, hoe dat uwen Heere voor v geleden heeft, ghy sout zijnen Name niet onteeren.
Hy wandelt alom, noch heeft gheen sekere plaetse ende suchtet seer dickwils, ouermits dat hy soo langhe leeft, niet wetende wat Godt met hem doen sal, oft hy moghelijck bewaert wordt om de ongeloovighe Joden tot den wtersten daghe toe te confunderen want dit schijnt te willen segghen de boven vermelde Historie, als mede selve wordt by ghebrocht seker passagie wt den H. Hypolitus Martelaer, dat in 't eynde des werelts, Elias, Enoch ende Joannes sullen comen om Antichristum te bevechten ende te wederstaen. Waer wt eenighe besluyten, datter insghelijckx dry sullen wesen, die de Joden ouerwinnen sullen van hunne godeloosicheyt, te weten Pilatus, Malchus, ende desen Jode. Eenighe andere, seght de selve Historie, willen segghen, dat in
| |
| |
desen Jode naer de letter oock is volbracht, t' ghene onsen Salichmaecker seyde by Lucam int 9 Capittel: Hier isser eenighe vande ommestaende, die de doot niet en sullen smaecken, totter tijt zy sien sullen 't Rijck Godts. Maer dese wtlegginghe comt niet over een met de oude Leeraers. Wat daer van is oft wesen mochte, wy laeten de Sekerheydt der ghetuyghenissen den Schrijvers. De waerheyt ende toecompste van dien, toelatenden den almoghenden Godt, wien toecomt Eere ende Glorie tot allen Eeuwen.
Laur. Beyerlinck, S.T.L. et Censor. Libror.
|
|
Auteursrechtvrij
