Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 9

[p. 59]

[Die eerste bliscap van Maria]

Dierste Prologhe.

 

Maria voncke· ende rayende¹ licht

 

Des hemels· die den toren swicht²

 

Vander heiliger Drieuuldicheyen

 

Ic bidde v minlijc· aengesicht

5

Dat ghi v gratie· soe in ons sticht

 

Dat uwen lof· daer by moet breyen³

 

Sonder verbeyen· reyn suuer kersouwe

 

Wilt onsen prince· ende oec sijn vrouwe

 

Ende Charloot· onsen jongen here

10

Met sijnder vrouwe· behueden vor rouwe

 

Ende alle hare vruende ionge en ouwe

 

Moet God bescermen· van allen seere

 

Ende oec voort mere⁴· sijn lant sijn steden

 

Dorpe· slote· wil God in vreden

15

Altoes behueden· vor mesual

 

Ende alle de ghene· om cort gebeden

 

Die geerne· tslands profijt in deden

 

Vor Bruessel· biddic bouen al

 

Voert gruetic v minlijc· groet en smal

20

Sijt willecome· edele· en gemeyne

 

Die hier dus minlic sijt versaemt

 

In desen melodyosen pleyne

 

Sijt willecome· edele· en gemeyne

 

Tprieel· vut Troyen· den edelen greyne⁵

25

Gegroeyt· gebloeyt· es Bruesel genaemt⁶

 

Wy grueten v minlic· groet en cleyne

 

Die tonser feesten· hier sijt versaemt

 

Sijt hier welcomen· soet betaemt

 

Want dat lieflijc beelde lofsam

1 Rayende, rayonneerende.

2 Swicht, doet zwyken, leenigt.

3 Breyen, verbreiden.

4 Voort mere, verders.

5 Greyne, kern, zaed.

6 Es Bruesel genaemt. Daer onze voorouders van de trojanen meenden af te stammen, zoo luidt het niet vreemd dat men Brussel een nieuw Troje of Tprieel van Troyen noemde.

[p. 60]

30

Dwelc· hier noch opten Sauel steet¹

 

Van Antwerpen· te Bruesel quam

 

By miraculen· soet menich weet

 

Soe souden wi v geerne· ende sijns bereet

 

In loue der hemelscher tresorie

35

Figuerlic· speelwijs· doen besceet

 

Die eerste bliscap· die haer gescye²

 

Hoe dat die suete· maecht Marie

 

Ontfinc· den Gods sone onbesmet

 

Ende loste ons vanden ewigen strie³

40

By singels salute· te Nazaret

 

Ende altemet· jaerlix soet hoert

 

Sonder verlet· ende sonder discoert

 

Soe meinen wier vort· ter stat beueelne

 

Verstaet mijn woert· noch ·vi· te speelne

45

Al es de boetscap· tprincipale

 

Ons speels· tes noot datmen verhale

 

Want omme dat God· tot onsen behouwe

 

Menscelicheit· aen nemen wouwe

 

Niet min· wi laten ouerlien⁴

50

Lucifers val· met sijnre partien

 

Die hen· bi houerdien gesciet

 

Dies bliven si· ewelic int verdriet

 

Int ewige· demster⁵ sonder verlaet⁶

 

Om een gepeys waest· sonder daet

55

Maer want de viant met scalkere liste

 

Den mensce benijdde· om datti wiste

 

Dat hi ter gracien was vercoren

 

Soe de hi hem· Gods gebod verhoren

 

Dwelc Adam· ende alle sijn geslachte

60

Moeste besueren· tot dat dit brachte

 

Dontfermicheit Gods· tot enen vree

 

Dit was de sake· daert God om dee

 

Dat hi in donbesmette zeborie

 

Wou rusten· ende bringen ons tsijnder glorie

1 O.-L.-Vrouwe van den Zavel.

2 Gescye, voor gesciedde.

3 Strie, stryd.

4 Overlien, voorbygaen.

5 Demster, duister.

6 Sonder verlaet, zonder aflating, zonder herstel.

[p. 61]

65

Dus eerbaer notabele· lieve geminde

 

Ic woude dat yegelic wel versinde¹

 

Ons meyn· es reyn· slecht es ons conste

 

Verstaedt· ende vaedt²· ons goede ionste

 

Wy doent vut minnen: wilt dat bekinnen

70

Om vruecht vermeeren

 

Gode· ende der stat· ic segt v plat

 

V allen ter eeren

 

Dus yegelic· wilt dan duegdelic keren

 

Ende nement danckelic nu ter tijt

75

Wi gaen beginnen· hoert en swijt³.

1 Versinde, verstond, bevroedde.

2 Vaedt, vat.

3 Swijt, zwygt.

nijt.

 

Och Lucifer meester hoe geuaren

 

Wy die daer aen gescreuen waren

 

Int boeck des leuens metten here

 

Sijn nv gecondampneert· met sere

80

Die ewige doot te liden· wachermen

 

Sonder verganc· ocht sonder ontfermen

 

Van hem die ons hier neder velde

 

Om dat wy bouen sijn ghewelde

 

Ons wilden verheffen· dies moeten wi bliuen

85

In dit verdriet

lucifer.

 

Ja als keytiuen⁴

 

Diene⁵ by minen rade vererreden⁶

 

By uwen consente· Nijt wi ontferreden⁷

 

Der bliscap· ende der ewiger eruen

 

Dies wi hier ewelic moeten sterven

90

In swaerder ellenden· in groter smae

 

Ons· mochts wel rouwen

nijt.

 

Neen dats te spae

4 Keytiven, ellendelingen.

5 Diene, die hem.

6 Vererreden, vergramden.

7 Ontferreden, verwyderden ons.

[p. 62]

 

Meester van onsen berou te sprekene

 

Maer dbest es pinen¹ wijs ons² te wrekene

 

Ende met ons· int strec te bringene

95

Die nv bi hem sijn· ic weetse te ringene³

 

Ja meester op dat ghijs radich sijt

 

Ic crijchse by ons

lucifer.

 

Jaic seker Nijt

 

Ic hulpse v bringen oec int sneuen

 

By ons· was den raet⁴ bedreuen

100

Dat wi ons stelden· tegen de weerden

 

Des heren· bi nide· ende bi houerden

 

Dus es ons dit mesluc gesciet

 

Dat wi sijn comen int verdriet

 

Dus· dan Nidicheit soe ghi gesproken

105

Hebt· hulpt· dat wi worden gewroken

 

Ende brinctse bi ons int iammerdal

 

Die de here vercoes

nijt.

 

Vrilic ic sal

 

Soe vterlic sere eest mi spitende

 

Dat ic mi seluen ga al verbitende

110

Vut rechter hatyen· etic mijn hande

 

Van ongenuechten

lucifer.

 

Dat scijnt⁵ uwen tande

 

Die ghi dorcnauwelt hebt en versleten

 

Van groten spite

nijt.

 

Ik heb seg⁶ gheeten

1 Pinen, trachten, arbeiden.

2 Wijs ons, dat wy ons des.

3 Te ringene, te vatten, in te sluiten. Hetzelfde woord als het brabandsche rengelen, vasthouden, overmeesteren.

4 Raet, raedsbesluit.

5 Scijnt, blykt.

6 Seg, zeg ik. Zoo hoort men nog dikwyls in Braband: ja zek, voor ja zeg ik.

[p. 63]

 

Mi seluen· alsoet oec wel es scinende

115

Aen mijn fautsoen· ic ga al dwinende¹

 

Tot eender scaduwen· soe nipet my

 

Dat iemen bat² varen soude dan wi

 

Ende na mijn macht salict beuellen³

 

Tot ewigen tiden

lucifer.

 

Gi sijt der hellen

120

Seer profitelic· claerlic Nijt

 

Maer segt wies· dat ghi tornich sijt

 

Ende wien ghi sout· quamt tuwen wensche

 

Bi ons hier stieren

nijt.

 

Wat trouwen den mensche

 

Dien hopic canic te verdullene

125

Dien God gestelt heeft te veruullene

 

Bi sijnre hoger caritaten

 

De stoele· daer wi als ingele saten

 

Daer benic op vut· om die te geckene

 

En hier int demster· bi ons te treckene

130

Lucifer meester· dit hebbic voren

 

Te trapeneerne

lucifer.

 

Constu dat gelaboren⁴

 

Nijt ons saken· die souden versconen

 

Ende sere versoeten

nijt.

 

Ic salne⁵ wel honen

 

Laet mi gewerden· ic saelt wel coken

135

Houerde· Giericheit· selent oec stoken

 

Bedectelijc· ic weet dbedrijf

 

Wel bi te bringene

lucifer.

 

Tempteret dwijf

1 Dwinende, versmeltende (in den ouden zin van verdwynende).

2 Bat, beter.

3 Bevellen, nedervellen, te niet doen.

4 Gelaboren, elaboreren.

5 Salne, zal hem.

[p. 64]

 

Si en es soe vast niet als de man

 

Van wederstane

nijt.

 

Ic brinct haer best an

140

Biden serpente· dat onbeulect

 

Nv bi haer es· het gaet ende sprect

 

In dat erdsche paradijs

 

Oec eest seer listich· subtijl· en wijs

 

By dien soe hopic stille ocht lude

145

Den mensce te bedriegene

lucifer.

 

Dat worden de crude

 

Dier toe dienen seker soe doent¹

 

Scoey² duuel scoey· ten doech gesermoent

 

Niet langere³· hets den besten sin

 

Tot onzen profite

nijt.

 

Tword groet gewin

150

Der ganser hellen· maecht soe gescien

 

Dits wech ic heb de stat versien⁴

 

Daer de here na sijn gelieuen

 

In heeft gestelt Adam en Yeuen

 

Om daer te verdienen· sonder lac⁵

155

De vroude⁶ daer hi ons selve vut stac

 

Dwelc ons te lidene es onsoete

 

Tsus· laet geworden· yuust te gemoete

 

Comt mi tserpent [⁷ dat lopic smeeken⁸

 

Met bliden geueerte⁹ dits wel een teeken

160

Van voortgange· mijns bedrijfs geueyst¹⁰

 

Serpent hoert mi ic heb ghepeyst

1 De zin is: Dat zullen de gifkruiden, die daertoe dienen: Ja zeker dat doenze.

2 Scoey, ga! schoei voort!

3 Ten doech gesermoent niet langer, hier behoort niet langer over gesproken.

4 Ik heb de plaets gezien.

5 Lac, smet.

6 Vroude, vreugd.

7 Hetgene tusschen [] staet is in het HS. doorgestreept, als moetende in de vertooning overgeslagen worden, volgens aenwyzing van eene latere hand.

8 Smeeken, vleijend influisteren.

9 Geveerte, gedoen, actio, gestus.

10 Van myn geveinst bedryf.

[p. 65]

 

Nutte saken reyn int becliuen

 

Tot uwen orbore

tserpent.

 

Consti¹ die bedriuen

 

Daer wildic toe hulpen· ende pinen eenpaerlic

165

Haddics de macht

nijt.

 

Jaghi soe claerlic

 

Ja wildi werken· bi minen auise

 

In midden van desen paradise

 

Daer steet een boem si u gewaecht

 

Die orborlike vruchten draecht

170

Wiste Adam· hoe datse smaken

 

Hi soudse plucken

tserpent.

 

Wat connen si maken

 

Die vruchten alsoe hoge gepresen

 

Ochtse² Adaem nutte

nijt.

 

Soe wordhi genesen³

 

Van der natuerliker doot

175

Oec wordhi verheuen· en alsoe groot

 

Volmaect· en van so hoger weerden

 

Als es· diene⁴ hier sciep van eerden

 

Ende voord soe soude onuerspleten⁵

 

Alle die grote sciencien weten

180

Die liggen verborgen in den here

 

Diene hier stelde

tserpent.

 

Nv dan ic keere

 

Tot Yeuen· canicser toe beringen⁶

 

Si salre Adame· wel toe bringen

 

Niet iegenstaende· dat God verbood

185

Der vrouwen list es alsoe grood

1 Consti, kondet gy.

2 Ochtse, of ze, indien ze.

3 Genesen, verlost.

4 Diene, die hem.

5 Onverspleten, onverdoken.

6 Beringen, vastkrygen.

[p. 66]

 

Dat si volcomen selen haer saken

 

Al souden sire qua note om smaken

 

Dus werdet best soe aen geleit

 

Om voordganc te hebbene

nijt.

 

Hets claer besceit

190

Gaet vrou Yeuen aen subtijlic

 

Het sal volcomen

tserpent.

 

Gheerne vrilic

 

Ic saelt besorgen· op een cort¹

 

Vertrec· ic meent ons orboer wort]

 

Yeue· vrouwe· van desen vergiere

195

Die hier de here· reyn van bestiere

 

By sijnre groter gracien wrachte

 

Om dat ghi· ende al v geslachte

 

Verdienen sout om cort verclaren

 

De glorie· daer dingele in waren

200

Ja vrouwe· bi sijnre groter genade

 

Maer wildi werken bi minen rade

 

Ic weet v selc auijs te geuene

 

Dat v ewelic steet te leuene

 

Ende selt oec weten· hoe ende watte

205

Van allen wijsheiden

yeue.

 

Serpent wats datte

 

Waert soe· daer wildic mi toe pinen

 

Wats de sake

tserpent.

 

Van goeder minen

 

Staet hier een boem in desen pleyne

 

Wies appele· soe soet sijn ende soe reyne

210

Dire nutte²· hi leefde emmermeere

 

Oec soude hi sijn gelijc den here

 

In vruechden· in vreden· sonder verdriet

 

Teewigen dagen

yeue.

 

Na dijn bediet

1 Op een cort, binnen kort.

2 Dire nutte, wie er van nuttigde.

[p. 67]

 

Serpent waert groet· om ons vorwaer

215

Adam verstaet mijn redene claer

 

Ic bringe v meere¹ die emmer geproeft

 

Moet sijn· ende die ons sere behoeft

 

Te doene· want wijs² selen genesen

 

Van der doot

adam.

 

Wat soude dat wesen

220

Vrou Yeue· dat ghi met nernste³ begeert

 

Aen mi· eest dat ghijt mi vercleert

 

Ic salre in doen sonder verdrach⁴

 

Tuwer liefden· dies ic vermach

 

Want noode so soudic v vererren

225

Soet redelic si

yeue.

 

Dan sonder merren

 

Adam· so wilt na mijn begeren

 

Deser vrucht nutten· sonder ontberen

 

Van die in midden staet gegroyt

 

Den paradise· want claerlic doyt⁵

230

Ghi werter bi dats wel mijn weten

 

Ontsterfelic en groot

adam.

 

Ja hebdi vergheten

 

Dat ons de here· sonder genoet⁶

 

Van diere vrucht te eten verboet

 

Ende dat wi elder na ons geuoech

235

Van allen vruchten nutten genoech

 

Maer dat wi emmer niet en daden

 

Teghen tgebod

yeue.

 

Laet v geraden

1 Meere, mare, tyding.

2 Wijs, wy des, wy daerdoor.

3 Nernste, ernst.

4 Sonder verdrach, onvoorwaerdelyk.

5 Want claerlic doyt, want dit klaerlyk daeruit voortkomt. Zie wegens dooijen de Verhandeling over de Geslachten van Bilderdyk, bl. 131.

6 Sonder genoet, zonder wederga.

[p. 68]

 

Lieue Adam· op alle trouwe

 

Et van der vrucht

adam.

 

Ach weerde vrouwe

240

Wi en hebben emmer geen noot van dien

 

Te doene· tegen des heren verbien

 

Hier staet soe menegen boem seer lieflic

 

Gegroyt· wiens vruchten sijn gerieflic

 

Van scine· van roke· ende oec van smaken

245

Wat node waerts· dat wy dan braken

 

Tgebod Gods· ende tegen sijn woerden

 

In contrarien· dan ouerhoerden¹

 

Die ons tsier lieften²· heeft besneden

 

Te deser hoecheyt

yeue.

 

Keeren³ sijt te vreden

250

Adam wi selen den here wel payen

 

Getroest v dies· laet v gerayen

 

Wi selender vrame⁴ bi ontfaen

 

Dat hopic· hout⁵ siet

adam.

 

Ic saelt bestaen

 

Al eest mi tegen· maer tuwen begeerne

255

En willic mi niet pinen te weerne⁶

 

Ic hebt gedaen· God laet ons vromen

 

Ende tenen salegen ynde comen.

Selete cort⁷.

god.

 

Ic die ben· ende hebbe ghemaect

 

Alle dinc· ende van nieute omstaect⁸

260

Ende op rechtuerdicheit gescepen

 

Ben nv bi redenen· in dien begrepen

1 Overhoerden, ongehoorzaem waren.

2 Tsier lieften, naer zyn geliefte, naer zyn wil.

3 Keeren, liefste, care, het fr. cher, dat oudtyds werd uitgesproken ker.

4 Vrame, baet.

5 Hout, neem!

6 Te weerne, af te weeren.

7 Selete cort, stil een wyl. Selete voor silete.

8 Omstaect, gevestigd.

[p. 69]

 

Dat ic iusticie sal doen baren¹

 

Op hen· die ouerhorich² waren

 

Mijns geboots· reyn int behagen

265

Dies selen sire penitencie om verdragen

 

Soe lange· als recht met redenen brieft³

 

Dats hem· van desen boete gelieft

 

Dan sal mijn gramscap sijn geswicht

 

Ende peys dan weder· tot hen ghesticht

270

Van den sonden die si in my

 

Hebben bedreuen· Adam waer sijdy

Adam sal comen met enen blade gedect ende Neue oec

adam

 

Here ic hoorde v stemme· ende wert in vare⁴

 

Mids dat ic naect dus ben int clare

god

 

Adam wie heuet v doen weten

275

Dat ghi naect waert· dan du hebs gheten

 

Der vrucht des houts· dwelc ic verboet

adam

 

Dwijf die ghi als mijn genoet

 

Teenre ghesellinnen· hebt gegeuen

 

Gaf mi den raet

god

 

Twi⁵ hebstuut bedreuen

yeue

280

Tserpent heeft mi bedrogen int waen

 

Mids sinen rade

god

 

Wantstuut⁶ hebt gedaen

 

Serpent soe seldi vermalendijt

 

Sijn· ende bliven tewiger tijt

1 Baren, openbaren.

2 Overhorich, ongehoorzaem.

3 Brieft, verkondigt.

4 Vare, vrees.

5 Twi, waerom.

6 Wantstuut, want gy dit.

[p. 70]

285

Onder alle dieren· ende beesten ter erden

 

Ende tusscen di· ende dwijf sal werden

 

Viantscap· ende haren· ende uwen sade

 

Ende v hoet· sal vroech ende spade

 

Bedruct wesen· onder haer voete

290

Ende Yeue ic sal di onsoete

 

Vermenichfuldegen v ermoe

 

In arbeide· seldi spa ende vroe

 

Dijn kinder baren· ende sonder fijn¹

 

Seltstu· onder tsmants macht sijn

295

Adam om dat ghi sonder noot

 

Vut ws wijfs rade· dwelc ic verboot

 

Aet van den bome· sal deerde wilt merken

 

Vermalendijt sijn· in uwen werken

 

In arbeide seldi van haer geuoet sijn

300

Dornen· distelen· aldus moet sijn

 

Sal si v bringen· crude seldi eten

 

Der erden· oec seldi int zweten

 

Dijns aenscijns· dijn broet eten vornoemt

 

Tot dat ghi weder ter erden coemt

305

Want van slike· ende van eerden

 

Sidi gemaect· ende weder selt werden

 

Mits dien· dats tu dus hebt gebroken

 

Mijn hoge gebod· tmoet sijn gewroken

 

Des en can nyemen doen beweerte²

310

Bi mi moet risen· rechts begeerte

 

So wel hem diet volcht· ende na mi hayt³

 

Waer sidi mijn ingele· hebdi genayt

 

Van desen besondegen· haer lieder clere

 

Soe ict beval

een ingel [cerubin⁴]

 

Siet ia wi Here

315

Si sijn bereet tot uwen vermane

 

Soet redelic sy

god

 

Nv doetse hen ane

1 Fijn, fransch fin.

2 Beweerte, afweering.

3 Hayt, verlangt. Zie Kil. op hayten.

4 Het woord cerubin is er door een later hand bygevoegd.

[p. 71]

 

Ic sal hen hulpen decken haer Iee

 

Ende slutense hier vut deser stee

 

Daer van nv voert na desen tijt

320

Negeen natuerlic mensce en blijt¹

 

Ja sonder enege· die int versterken

 

Mijn prophecie selen vol werken

 

Ter vramen van hen· die na dbehoren

 

In minen name werden herboren

325

Int salege doepsel· sonder verlaet

 

Tot haren behouwe· nv Adam gaet

 

Hier vut moetti gesloten werden

 

Ewelic· om v ouerterden

 

Ghi hadt te wensche· al uwen cuere²

330

Serubin· blijfter staende vuere

 

Met uwen zwerde· sonder sparen

 

Seldi dese suuer· stat³ bewaren

 

Hets mijn beuelen· dat ghijt doet

Dingel cherubin blijft staende tot Adams doot

dingel

 

O Here vol gracien· in uwer oetmoet⁴

335

Gheuic mi over· sonder verdrach

 

Ghi hebbet al in uwer behoet

 

Want ghi in uwer genaden soet

 

Hebt doen verscheeden nacht ende dach

 

Van uwer groetheit niemen en mach

340

Te vollen begripen· benic wel vroet

 

Ghi blijft· ende waert· eer oude plach⁵

 

Grondeloes· vloyende· soe es v vloet

 

Dies men v lof toe scriuen moet

Selete sanc of spel

adam

 

O laes· wat salic nv bestaen

345

Erm onsalich knecht vol rouwen

 

Wat salic maken· waer salic gaen

1 Blijt, blyft of verblydt.

2 Al uwen cuere, al uwe keur.

3 Stat, plaets.

4 Oetmoet, genade.

5 Eer oude placht, eer de ouderdom, eer de tyd bestond.

[p. 72]

 

Hoe hebdijt erm keytijf gebrouwen

 

In weelden haddi v mogen houwen

 

Daer ghi nv ellindich blijft

380

Die duecht· wilt lonen met ontrouwen

 

Hets redelic dat hijs druc bedrijft

 

Ic heb gesteken· ende ghekijft

 

Tegen den meester der meesteren gemeene

 

My seluen hebbicker mede ontlijft

355

Ende ewelic brocht in bitteren weene

yeue

 

Ay laes· nv vinden wi ons alleene

 

Die tierst van Gode waren beurijt

 

Tserpent· die scalke· beeste onreene

 

Heeft ons by rade aldus ontwijt

360

Wy moesten emmer sijn benijt

 

Om dat wi dus in eren saten

 

Wi hebben ons qualic daer in gequijt

 

Dies sijn wi nv aldus verwaten

adam

 

Vrou Yeue· ten can ons niet gebaten

368

Dat wi veel meer rouwen dreuen

 

Maer hopen wi in der caritaten

 

Die ons de Here van desen wil geuen

 

Wi hebben ons seluen brocht int sneuen

 

Onuersien· bi dommen rade

370

Dies laet ons bidden· den Here verheuen

 

Dat hi ons toene sijn genade

yeue

 

Gheminde man· hout nemt dees spade

 

Daer mede soe moetti wercs beginnen

 

Met bitteren arbeide· ende met smade

375

Soe moeten wi onsen nootdorst winnen

adam.

 

Laes int paradijs daer bynnen

 

En hadden wi des negenen noe

 

Want alle vruchten· na tsheren verzinnen

[p. 73]

 

Die wiesen¹· alsoe hise geboet

380

Eer hi ons dus daer buten sloet

Selete pause

nijt

 

O Lucifer meester verhuecht v lieve

lucifer

 

Hoe geuaren Nijt

nijt

 

Juust tonsen gerieue

 

Eest comen· wi en souden cume² anders wenscen

lucifer

 

Eest waer· duuel eest waer

nijt

 

Jaet· alle menscen

385

Die moeten nv steruen dats verloren

 

Ende dan selense· ons toe behoren

 

Ende bliuen bi ons· hier inder qualen

 

Ocht thoechste recht sal moeten falen

 

Ende dat· voertspel³ des groets heren

390

Maer hemel ende erde soude eer verkeren

 

Eer hi veranderde· luttel of yet

 

Die regle van rechte

lucifer

 

Dats wel bespiet

 

Hulpe longeren⁴· nv horic vry

 

Comt dus die· mensce met ons hier bi

395

Soe sal hi betalen ons gequel

 

Dat wi hier lyen

nijt.

 

Mijn mager vel

 

Dat ic dus na⁵ heb liggen verbiten

 

Es nv soe vrolic· het waent spliten⁶

1 Wiesen, groeiden.

2 Cume, nauwelyks.

3 Voertspel, voorspelling.

4 Hulpe longeren, eene uitroeping, als 't ware: God help me, jongens! Anders is longer een luijaerd, een schoeijer. Zie Richey's Idioticon Hamburgense, verbo Lungern.

5 Na, byna.

6 Het waent spliten, het schynt te splyten.

[p. 74]

 

Om dies· dat ic den mensce verheuen

400

Met Gode· dus heb gebracht int sneuen

 

Hadde hi de vroude· beseten so soete

 

Ic hadde af gheeten hande en voete

 

En haen wijs hem niet connen beweren¹

 

Haer weluaert

lucifer

 

En weet mi hoe gebeeren²

405

Mi seluen en canic niet bedwingen

 

Ic sal vut minen velle springen

 

Van bliscepen· dat ghise dus vut duechden

 

Hebt getrocken· soe groten vruechden

 

En hadde noyt duuel· vor desen int lijf

410

Nijt ic geef v vor dit bedrijf

 

Dat ghi an Adame hebt bedreuen

 

Dat ghi voert ewelic selt leuen

 

Op deser werelt ende daer na erfelic

 

Seldi wesen altoes onsterfelic

415

Oec blijfdi hier· met mi gecroent

 

Inder hellen

nijt

 

Soe worden gehoent

 

Veel sielen die ic noch sal betrapen

 

Ende clerke· moencke· canoenke· papen

 

Die pittereren selen te strie³

420

Op anderen· bi Giericheiden· en bi Nie⁴

 

Die salic hier noch met hopen bringen

 

En doense in onsen ketel springen

 

Van bouen neder bi menegen cudde

 

Ongetelt

lucifer

 

Ic lache dat ic scudde

425

Om dat de mensce· die was verheuen

 

Aldus der gracien· es ontdreuen

 

Die hem die Here· dor sijn gena

 

Verleende· ende sal nv moeten met sma

1 Hadden wy hun niet kunnen afweeren.

2 'K en weet niet hoe my te gedragen.

3 Die impetreren zullen ten stryde (?).

4 Nie, nyd.

[p. 75]

 

Bi ons sijn· twas een abel practike

430

Daer ment soe coectc

.i. duuel

 

Noyt des gelike

 

En hoorde geen duuel singen noch lesen

 

Van liste· Nijt ghi sult claer wesen

 

Lucifers raet in allen dingen

 

Ghi selt allene· meer wercs toe bringen

435

Dan al de duuels of neckers broet

 

Der ganser hellen· de sake eyscht spoet

 

Om te veruolgene tot meer profijts

 

Hoe dat verkeerde¹

lucifer

 

Nv toe in tijts

 

Vor den rechtere soet behoert

440

Eer dat vercoele· wi selen hem dwoert

 

Verhalen· dat hi hen lieden spelde

 

Als hise int paradijs ierst stelde

 

Dan als wijt hem aldus vorbringen

 

Hi en saels niet loechenen

nijt

 

Hi en canse niet verdingen

445

Bi rechte· ende anders in genen kere

 

Dan redene· ende recht· en gheert² de Here

 

Tegen recht· en ginchi niet een hoy³

 

Om hemel en eerde

lucifer

 

Scoy duuel scoy

 

Tot vor den rechtere· het geeft wel vrame

450

Terstont te besoekene⁴· brinct met Adame

 

Dat hi sijn vonnesse· hoer laet sien

 

Na sijn mesdragen· sal recht gescien

 

Dat hopic aen die gerechtiche

 

Des groets Heren

nijt.

 

Nv ghi moet me

1 Verkeerde, mogt verkeeren.

2 Gheert, begeert.

3 Niet een hoy, geen stroopyl breed.

4 Besoekene, beproeven.

[p. 76]

455

Adam· aenhoren tvonnesse van Gode

 

Ghi hebt contrarie· sinen gebode

 

Bi uwen consente· willen sondegen

 

Dies seldi van ons horen becondegen

 

Wat boeten· datter toe behoert

460

Tselker mesdaet· ende ghi tert voert

 

Yeue· ghi hebt bedreuen tfeit

 

Dus moettier¹ oec aen

adam

 

Het es de waerheit

 

Dat wi bi onuersienen rae

 

Tgebod braken· des hoert genae

465

Des Heren· ter saken om cort verclaren

 

Want wire doch verleit in waren

 

Van v viant· die ons vut spite

 

Brocht hebt aldus te Gods verwite

 

Ende vut v· es lude en stille

470

Geresen· den swaren ouerwille

 

Die wi in mensceliker natie

 

Broesscelic wrachten· dies hort wel gracie

 

Van den rechtere· dit aengesien

 

Hopix genade

lucifer.

 

Neen· wacht v van dien

475

Van gracien· en wasser niet gesproken

 

In rechte begeric· dat si gewroken

 

Die sonde· des ouerwils bedreuen

 

Van v beiden· en dat int sneuen

 

Ghi ende v afcomst gemeene

480

Ewelic bliuen selt in weene

 

Want ghi verhoert² hebt den volleestere³

 

Des hemels enter erden

nijt

 

Alsoe waest meestere

 

Dat sijn de crude vor waer soe sijnt⁴

 

Al waerdi van ons in dien gepijnt⁵

1 Moettier, moet gy er.

2 Verhoert, gehoord; of misschien voor overhoert.

3 Den volleestere, den alvolbrenger.

4 Soe sijnt, zy zyn 't, namelyk de kruiden.

5 In dien gepijnt, daer in genoopt.

[p. 77]

485

Dat ghi dit deet· en hebt gedaen

 

Ghi haddet mogen wederstaen

 

Want ghi van Gode had uwen wille

 

Te doene· aldus te desen gescille

 

En hoert geen gracie· ic zegt v plat

490

Ende oft ghi uwen wille hadt

 

Te doene· en consti dan ons beswaringe

 

Niet wederstaen· tes al plaringe¹

 

Dat ghier tegen· te seggen moegt weten

 

Bi rechte salment v af meten

495

Tes verloren veel gemaut

 

Ocht gepluert²

lucifer

 

Mi hoert alst naut

 

Oec daerin te sprekene een woert

 

O alder rechtuerdichste rechter hoert

 

Ic bid v dat ghi hier op let

500

Ghi hebt den mensce gegeven een wet

 

Ende in menichfuldegher wijse

 

Gestelt in uwen paradijse

 

Ende hem geseit· en weten laten

 

Te wat vren· si van den houte aten

505

Dat daer in midden den pleyne s toet

 

So sou hi steruen· dus rechter goet

 

De mensce heeft ongehorsamheit

 

Bewijst· ende v gebod weerleit

 

Dies eyschic· datti sterue al voren

510

Ende dat mi dan sal toe behoren

 

Sijn siele· ende daer na emmermeere

 

Sijnder nacomers

nijt

 

Tes redelic Heere

 

Want de mensce also men weet

 

Heeft af geworpen· v zuuer cleet

515

Ende es uwer gracien contrarie vonden

 

Ende ons cleder aen gedaen van sonden

1 Plaringe, gekkerny, gekspel; van playeren, engelsch to play.

2 'T is vruchteloos dat gy daer veel over mauwt of tiert. Gepluert komt van ploderen, in het hoogduitsch plauderen, strepere.

[p. 78]

 

Ten es geen wonder dat ghi v bolcht

 

Hijs v ontgaen· ende ons geuolcht

 

Ende oft hi Here· aldus int fijn

520

Met v niet en wilde· so moesti met ons sijn

 

Want v contrarie in rechts bediet

 

Ons gebod dede· ende duwe liet

 

Aldus· en can hi hem niet beweren

 

Bi genen rechte· na ons vercleren

525

Hi en moet ons ewelic horen toe

 

Ende al de sine

god

 

Lieue Adam hoe

 

So hebdi v seluen hier toe gegeuen

 

Waerdi van mire gracien moe

 

Daer ic v toe hadde verheuen

430

Ghi hadt hier binnen mogen leuen

 

Termijn van redeliken iaren

 

Dan haddi ewelic sonder sneven¹

 

Daer bouen in dewige· vruecht geuaren

 

Nv es verloren² dijn mesbaren

535

De regle van rechte sal moeten gescien

 

De duuels eysschen· om v mesuaren

 

Dat ic v wise te hem lien³

 

Wetti iet te seggene· te dien

 

In v behulp op tsviants treeken

540

Sprect op· elcx sake wel ouersien

 

Soe en sal hier niemen geen recht gebreken

adam

 

Lacen Here God· en weet⁴ wat spreken

 

Ic kynne⁵ dat ic de sonde dede

 

Maer genadechlic soe wiltse wreken

545

Op my ende minen nacomers mede

 

Selen die moeten den ewigen vrede

 

Deruen· om onser beider sonden

 

Dan dunct mi geen gerechtichede

1 Sneven, vallen.

2 Verloren, vruchteloos, um sonst.

3 Hem lien, henlieden.

4 En weet, 'k en weet.

5 Kynne, bekenne.

[p. 79]

 

En si¹ mesdadich niet en sijn vonden

550

Anders dan wise hebbe gebonden

 

In sonden· bi onuersienen rade

 

Mi dunct· hier hoert wel toe genade

nijt

 

Antworde van desen· Here wilt verstaen

 

Die sondare· die moet loen ontfaen

555

Na dat es sijn weerdichede²

 

Van hem· daer hi de sonde aen dede

 

Oec sidi geduerech³ rechter Here

 

Dus· moet de beteringe nemmermere

 

Van den sondare sijn bedreuen

560

Die tsegen v· in sonden sneven

 

Oec dor⁴ v groetheit· hort wes ic meene

 

Waer die emende· veel te cleene

 

Van hem gedaen· die tfeit selue wrachte

 

Dus moet dan arnen⁵ al tgeslachte

565

Ende noch· en dade v vus selfs genoech

 

En waer v· dit niet groet genoech

 

V grote mogentheit· aenghesien

 

Wist men meer wraken te doen gescien

 

Dan aenden mensceliken knecht

570

Bi redenen· ende dies versuekic recht

 

Here op een cort· sonder verdrach

god

 

O mensce wat horic van di· o wach

 

Rechts· soe salic mi moeten bewinden⁶

 

Want na dat redene· en recht vermach

575

En condier geen onscout⁷ tegen vinden

 

Ic dede v lieden als mijn verminden⁸

 

Ende coes v te mire glorien bequame

 

Maer ghi hebt v laten verblinden

1 En si, indien zy.

2 Weerdichede, verdienste.

3 Geduerich, immuabel.

4 Dor, om.

5 Arnen, oogsten.

6 Ik zal my des regts moeten onderwinden, ik zal verplicht zyn regt te doen.

7 Onscout, onschuld, verschooning.

8 Verminden, beminden, uitverkorenen.

[p. 80]

 

Dies salder v af risen blame

580

Want al dat mensceliken name

 

Voert aen sal dragen na desen tijt

 

Geboren werdende van Adame

 

Die worden van mi vermalendijt

 

Ende geefse v ouer in v berijt¹

585

Viant· wanneer si selen steruen

 

Soe seldise om deser sonden spijt

 

Met v inder hellen erven

 

Dit vonnesse geuic te deser weruen

lucifer

 

Lof rechter· van uwen rechte vercoren

590

Wi dancken ons uwer weerdicheien

nijt

 

Ghi hebt gemindert onsen toren²

 

Lof rechter van uwen rechten vercoren

lucifer

 

Wy selen gaen stampen en smoren

 

Ende tegen henlieden ons coken bereyen

nijt

595

Lof rechter van uwen rechte vercoren

 

Wi bedancken ons uwer weerdicheyen

lucifer

 

Scoyen wi³ duuel sonder beyen⁴

 

Tot inden groten kakebo⁵

 

Ga wi de plaetste· lingen en breyen⁶

600

Het comter nv al des ben ic vro

nijt

 

Het worter bestiert seg· so Heer so

 

Laet werden· laet wassen Adams tronc⁷

1 Berijt, bedwang. Het woord behoort tot den ouden regtsterm de ballingen beryden, bannitos circumequitare. Zie Huydecoper op Melis Stoke, II, bl. 427.

2 Toren, smart.

3 Scoyen wi, gaen wy.

4 Beyen, beiden, wachten.

5 Kakebo, ketel, naer het lat. cacabus, de kokende hel. Men zei echter ook de kake der hel en verbeeldde deze met een opgesperden muil.

6 Lingen en breyen, vergrooten en verbreeden.

7 Tronc, stam.

[p. 81]

 

Si moeten alle· in desen no¹

 

Bi ons springen enen spronc

605

Ja sijnse out· of sijnse ionc

lucifer

 

Ghi helle hoert· wes ic doe bekint

 

Doet maken alrande instrumint

 

Van ruesters· van craulen· en van tangen

 

Daer ghi den mensce· met selt ontfangen

610

Van cupen· van pannen· ende van ketelen

 

Van pecke· en van gloyende zeetelen

 

Om yegeliken nae sinen state

 

Tontfane· coninge en prelate

 

Al saelter comen rijf en raf²

615

Maect v bereescap· en comes af

 

Sijt blide en vro· helle maect feeste

 

Het wert al onse· beide³ minste en meeste

Groet gerommel ende geruusch salmen in de helle maken met alrehande geruchte

Ende dan selete

adam seit tot sinen kinderen

 

Och lieue geminde kinder vercoren

 

Wi hebben de gracie Gods verloren

620

Des moeten wi alle als erme slaven

 

Labueren· luken· dersschen⁴ ende grauen

 

Ende winnen in regen· in couden met sere

 

Daer wy bi leuen

.i. kint

 

Lof hebbe die Here

 

Die mach ons troesten van allen hindere

adam

625

O laes· mijn vutuercoren kindere

 

Ic werde versleten out en cranc

 

Dus dese ellinde· valt mi te lanc

1 No, nood.

2 Rijf en raf, breed en smal, wat geryffeld en geraffeld is.

3 Beide, gelykelyk

4 Luken, beluiken (omheinen) dersschen, dorsschen.

[p. 82]

 

Want ic heb hier· in pinen sware

 

Geleeft ouer ix.^c iare

630

Dies mijn siecte es ongemeten

 

Lacen· nv soudic geene weten

 

Wanneer dat ic de medicine

 

Gecrigen sal· van mire pine

 

Woude mi yemen· den zin ontbinden

635

Soe waric vroe

dander kint

 

Wilde yet sinden

 

Ten paradise· dat men daer vrage

 

Om medicine· tot onsen behage

 

Hoe dat v boete¹ sal gescien

 

Van uwer qualen

adam

 

Set gaet besien

640

Ten paradise· in corten stonde

 

Want mi lanct²· na mijn gesonde

 

Dies vraecht den ingel wanneert sal wesen

 

Dat ic mire qualen worde genesen

 

Ende hoemen blusscen mochte dmesual

645

Gaet spoet v lieue

set

 

Wel vader ic sal

 

Der wert lopen· met groter haesten

 

Ende besoeken³ ten alder naesten

 

Die medicine die v mach falen

 

Adieu dits wech· om cort verhalen

650

God wil v hoeden altijt vor lee⁴

adam

 

Lieue kinder mi es soe wee

 

Mijn herte wert zwaerder dan een loot

 

Lacen mi naect· de bitter doot

1 Boete, betering.

2 Mi lanct, ik verlange.

3 Besoeken, verzoeken.

4 Lee, leed.

[p. 83]

 

Mijn aderen crempen· mi cout mijn bloet

655

Ic moet van hier

.i. kint

 

Hebt goeden moet

 

Vercorne vader· ic hoep ghi saen

 

Vertroest selt werden

adam

 

En mach niet ontgaen

 

Der doet· mi wert soe wee ter herten

 

En can niet meer van groter smerten

660

Mijn zenuwen crympen· mi faelgeren de sinnen

 

Dus leyt mi te mijnder cameren bynnen

 

Mijn herte bezwijct my· ic worde soe cranc

 

De doot die noept my

.i. kint

 

O vaderlijc sceiden wreet ende stranc¹

 

Die nv den ganc· der doot moet terden

665

Haddy mogen verbeyden² dontfanc

 

Van Sed eerlanc oft ghi verlost mocht werden

 

Die ten paradise wert es met groten scerden³

 

Het soude volherden v hopic algadere

 

Al dinen druck

dander kint

 

O lieue vadere

670

Adam nv sidi soet God begeerde

 

Ghestorven· nv laetten ons inder eerde

 

Begraven· ende bidden Gode den Here

 

Dat hi sijn gracie op hem kere

.i. kint

 

Wel broeder ic ben bereet tot desen

675

O laes· tmoet al gestoruen wesen

dander kint

 

Orlof· Adam geminde vadere

 

Tenen sceidene· so eest nv comen

 

IX^c ende XXX· iare· hebdi geleeft te gadere

1 Stranc, streng.

2 Verbeyden, afwachten.

3 Scerden, schreden.

[p. 84]

 

Nochtan hebdi nv inde genomen

680

Wat mach den langen tijt dan vromen¹

set

 

God danc· ic heb so lange geronnen

 

Dat ic sie blicken· gelijc der zonnen

 

Dat paradijs· groet van gewichte

 

Dwelc God met sire hant selue stichte

685

Tot tsmenscen vrame· reyn int gescien

 

Oec hebbic den sconen ingel gesien

 

Die God· dor sijn hoge weerde

 

Daer voer stelde· met enen zweerde

 

Des willic hem te desen stonden

690

Gaen vragen na mijns vader gesonden²

 

Met groten nernste sonder versagen.

 

Eerwerdich ingel· ic come v vragen

 

Na die ouer sware mesquame

 

Van minen geminden vader Adame

695

Ocht enege medicine tot dien

 

Bi gracie tsheren· sal gescien

 

Sier quetsen naem hi geerne bet³

 

Dies bidt hi om raet

[Cerubin] dingel vor tparadijs

 

Verstaet mi Set

 

Ic sal v seggen· hoe en waer mede

700

Dat hi sire qualen⁴ die hem let

 

Gecrigen sal· gesondichede

 

Dit es den boem daer hi aen dede

 

De sonde· hier inden paradise

 

Bi hem· soe sal hem· oec den vrede

705

Comen· in menichfuldeger wise

 

Ghi selt verstaen· met desen rise⁵

 

Die ic van desen bome v trac

 

Daer sal Adam· die oude grise

 

Bi werden verlost sijn ongemac

1 Vromen, baten.

2 Gesonden, gezondheid.

3 De zin van het vers is eenigzins duister. Mag men er door verstaen: Geerne nam hy beternis van zyne quetsuren?

4 Sire qualen, van zyne kwale.

5 Rise, rys, tak.

[p. 85]

710

Gaet henen plant mi desen tac

 

Uwen vader onder sijn hoet

 

Hi sal op groyen· sonder lac¹

 

En de werden een boem scoen en groet

 

Adame soe seldi vinden doot

715

Dus doet als ic v heb geseit

 

Bi desen wert hi verloest sier noot

 

En brocht tot sire gesondicheit

 

Van selker qualen als hi in leit

set

 

Lof en danc· God Here bequame

720

Soe moet v ewelic· toe vloyen

 

Dat vten rise· tot smenscen vrame

 

Medecine· van sonden sal bloyen

 

Maer lacen den ghenen sal seer vernoyen²

 

Die selen liggen in bitteren clagen

725

Na tgene· dat God sijn gracie sal spoyen

 

Op trijs· dat medecine sal dragen

 

Orlof her ingel na Gods behagen

 

Soe sal v hoge begerte gescien

 

Doch hopic· sal yemen gebyen³ den dagen

730

Dat men vruchtbarich dit rijs sal sien

 

Om te volcomene als van dien

 

Dat mi die ingel maecte cont

 

Soe willic sier hoger begeerten plien⁴

 

Ende planten trijs in corter stont

735

Ten teekene· dat noch sal maken gesont

 

Bi gracien tsheren· al ons geslachte

 

Ende dier nv bitterlic· liggen gewont

 

Inder demster⁵ hellen grachte

 

Ic beuele v rijs· des Heren crachte

Hier sal men singen of spelen en dan comt Lucifer

lucifer

740

O duuels alle· versterct u neringe

 

Hier wert so ouer grote geeringe⁶

1 Lac, smet.

2 Vernoyen, verdrieten, hinderlyk zyn.

3 Gebyen, by-zyn.

4 Plien, plegen, doen.

5 Demster, duister.

6 Geeringe, vergadering.

[p. 86]

 

Vander sielen· die hier zweymen

 

Wi en selense waer weten heymen¹

 

Mijn buuc sal bersten· int verblien

745

Van deser conscilien

nijt

 

Tmoet hier al lien²

 

Dat vanden geslachte· van Adame

 

Es comen· dat blijct aen Abrahame

 

Ende Melchisedech· den iersten pape

 

Die hier oec sit

lucifer

 

Hets tonsen betrape

750

Dat bi naturen· geboren es

 

Jacop· Joseph· ende Moyses

 

Josue· Sampsoen· ende meer andere

 

Yesse· Salemoen· ende Alexandere

 

Dauid· Job· ende Ezechias

755

Daneel· ende oec Ysayas

 

En soudse³ half niet connen bedien

 

Wat hier getont es

nijt

 

Den duuel van lien⁴

 

Het comt hier al· eest leec of clerc

 

Hoe wijs· hoe constich of hoe sterc

760

Dat si sijn mogen· tcomter al na

 

En elc sit hier na sinen sta

 

Den last valt groet· al doe wijt geerne

 

Wie saelt ons beletten

lucifer

 

Twaer quaet te beweerne⁵

 

Niemen en mocht ons so verdullen

765

Wi selen den groten kakebo vullen

1 Heymen, herbergen.

2 Lien, trekken, gaen.

3 En soudse, ik en zoude ze.

4 Den duuel van lien, duivelsche liên.

5 Te beweerne, af te keeren.

[p. 87]

 

Noit scure· en was so vol gestommelt

 

Met scouen

Groet geruchte inde helle

nijt

 

Hoort hoe men rommelt

 

Het dunken mi horselen die daer swermen

 

Soe cruijsschen de zielen

lucifer

 

Laet criten laet kermen

770

Wy selen ons seluen· aen hen wreken

 

Scoy wech· laet ons de brander· vort steken

Gheruchte

Dits tclaghen ende tkermen inde helle vanden vaders

adam

 

O alder rechtuerdichste rechter verheuen

 

Hort mi Adam· het dunct mi tijt

 

Want inden boeken so staet gescreuen

775

Nader grootheit· der sonden bedreuen

 

Soe moet ment beteren sonder respijt

 

Ende wie dat in dootsonden blijt¹

 

Vintmen· inder scrifturen claer

 

Die moet der penitencien lijt

780

Daer voer gedogen· ende int gestrijt

 

Der pinen· bliuen menich iaer

 

O Here nv eest wel oppenbaer

 

Dat wi V^m iaer tuwer weerden

 

Hier hebben geseten· ende op der erden

785

IX^c iaer oec hebben gedaen

 

Penitencie· dies wilt opslaen

 

V ogen van gracien· tonser vrame

 

Here dor² uwen weerdegen name

yeue

 

Eest v bequame

1 Blijt, blyft.

2 Dor, om.

[p. 88]

790

O Here ic Yeue· bid v om gena

 

Der mesdaet· die bi minen ra

 

Gesciet es· dwelc alle creaturen

 

Genieten· dat mi nv rout te spa

 

Ontfermt v· onser sonden qua

795

Die donsculdege met ons besueren

 

In desen kerkere

.i. ander

 

Hoe lange saelt dueren

 

O God· of ghi den hemel scordet¹

 

So waer ons allen wel ghesciet

 

Met uwer claerheit tdoncker dorbordet

800

Ende brocht ons daermen ewelic siet

dauid

 

O waer sijn Here· die onfermicheden

 

Die ghi besworen hebt vorleden

 

Dauitte· dinen knecht getrouwe

 

Die hier nv met bitteren rouwe

805

In zwaerder ellinden sit geplaecht

 

Ontfermt sijns· die v dliden claecht

 

Want seker wi sijn in bitteren sere

job

 

O God antwordt mi lieue Here

 

Hoe vele gerechticheiden· van mesdaden

810

Ic Job· sal moeten liden noch meere

 

Ende wilter mi cortelinge af ontladen

 

Oec toent mi Here dor v genaden

 

Twi ghi v aenscijn· berent dus lange

 

Vor my· hoe moechdi ons dus gescaden

815

Te laten· inder duuelen bedwange

 

Tverdinken² van desen valt mi seer strange

 

O Here ontbint den zwaren bant

 

Ic loefdu met woerden· ende met sange

 

Nv houdi mi scint³ vor uwen viant

1 Scordet, scheurdet, open maektet.

2 Tverdinken, het bedenken.

3 Scint, schynt het, blykt het.

[p. 89]

ysayas

820

Alsoe ic inder scrifturen vant

 

Doen ic op de werelt was

 

Soe dedic van doen· v allen becant

 

Als die prophete Ysayas

 

Soe seidic v· hoe dat ic las

825

Dat een kint soude sijn geboren

 

Van eenre maecht· sijt seker das

 

Dat lossen soude· dat was verloren

 

Dat kint soude· na sijn behoren

 

Heten God· na mijn verclaren

830

Dus vriende· soe ic v seide te voren

 

Saelt al volscien¹ drijft geen mesbaren

 

Den tijt die naect ons sonder sparen

adam

 

Verhuecht v vriende· ende blijft in hopen

 

Die prophecie en mach niet liegen

.i. ander

835

De gracie Gods· steet al noch open

 

Verhuecht v vriende· en blijft in hopen

dauid

 

Hoe ons dees demsterheit· mach nopen

 

Gods woert en sal ons niet bedriegen

adam

 

Verhuecht v vriende ende blijft in hopen

840

Die prophecie en mach niet liegen

Sanc of spel

Bitter Ellinde op crucken ermelic gecleet

bitter ellende

 

Lof heb de gracie des Heren volmaect

 

Doch benic· met groter pinen geraect

 

Tot op dees weerelt· soe men siet

 

Daer ic eens mijn vriendinne liet

1 Volscien, ten vollen geschien.

[p. 90]

845

Die mi beloefde· hier in mijn stede

 

Te bliuene· ende heet Innige Bede

 

Ende es getrouwe· altoes bereit

 

Vor de hoghe drieuuldicheit

 

Daer willic aen gaen· sonder versagen

850

Ende haer dat bitter liden clagen

 

Die Moyses· ende haer vriende gemeene

 

Gedogen· inden kerkersteene·

 

Der hellen· te haren ongeuoege

 

Op dat sijt· vor den hoechsten droege

855

Hen souts¹· dat hopic gracie gescien

 

God danc· doch hebbicse versien²

 

Dies hopic een sake goet van gewinne

 

God gruetu vrouwe

innich gebet

 

God loens v vriendinne

 

De gracie des Heren· wil u bescermen

860

Ghi scijnt sere mesmaect

ellindicheit

 

Dat ben ic wachermen

 

Soet blijct· en was noit niemen soe wee

 

Als my

innich gebet

 

Hebdi de beene ontwee³

 

Dat ghi soe deerlic· en weet hoe

 

V leede sleept

ellindicheit

 

Jaic· en trugbeen toe

865

En can gestupen⁴ gecnielen· gebucken

 

Dies moetic iammerlic op mijn crucken

 

Dus henen sweyven· in zwaerder allinde

 

Alsoe ghi siet

innich gebet

 

Wie side geminde

1 Hen souts, hun zoude des.

2 Versien, gezien.

3 Ontwee, aen stukken, gebroken.

4 Gestupen, stuipen, buigen.

[p. 91]

 

Ghi scijnt so druckich· dat ghi mi deert

870

Hoe es v name

ellindicheit

 

Dat wert v vercleert

 

Wie dat ic ben· van ende tende¹

 

Ende wanen² ic come· och Bitter Ellende

 

Soe es mijn name· hort mi vertellen

 

Die oude vaders· die inder helle

875

Noch liggen moeten houden stede

 

Die namen geerne· Innich Gebede

 

Sercoers· van haren bitteren lidene

 

Dus vrouwe· wisticse te verblidene

 

Ghi daetter wel aen bouen maten

880

Want si hebben v hier gelaten

 

In haer stat· om Gods behagen

 

Dat ghi haer boetscap sout gewagen

 

Aenden Here· die v vermint³

 

Om v snelheit

innich gebet

 

Dats waer ic kint⁴

885

Dat si mi ter meniger stede

 

Gelast hebben· als Innich Gebede

 

Dat ic hen soude sijn bereet

 

Soet inden soutere⁵ ende elder steet

 

Die Moyses· Saelmon· ende Dauit

890

Ordineerden· maer dat ghijt wit⁶

 

Mijn iagen· mijn vliegen· ende mijn volgen

 

En baet niet· de Heer es verbolgen

 

Dat ic hem vrouwe· in desen saken

 

En der⁷ aenrueren· noch genaken

895

Hi es verherdicht⁸ al in een

 

Ende ruect mijns lutter⁹

ellindicheit

 

Ach lacen neen

1 Van ende tende, van 't een tot het ander eind, van punt tot punt.

2 Wanen, van waer.

3 Vermint, bemint.

4 Ic kint, ik beken 't.

5 Soutere, psalmboek.

6 Wit, weet. Ik zeg het u opdat gy 't weet.

7 En der, en durve.

8 Verherdicht, verhard.

9 En trekt zich myner weinig aen.

[p. 92]

 

Soe bliuen si verloren plets¹

 

Mijn vriende vercoren

innig gebet

 

Sijt niet te wets²

 

Allindicheit gheminde vrouwe

900

Ic hebber een vriendinne getrouwe

 

Biden Here· die mi te gerieue

 

Ons tale sal vueren

ellindicheit

 

Wie esse lieve

 

Die tuwer talen· sal sijn bereit

 

Vor den meesten³

innich gebet

 

Ontfermicheit

905

So es van deser vrouwe den name

 

Die vor den Here· es soe bequame⁴

 

Dat onmogelic waer te tellene⁵

 

Hoe hise vermint

ellindicheit

 

Pijnt v derweert tstellene

 

Innich Gebet· ic bids als vuere⁶

910

Want saelt gescien· dat wert bi huere⁷

 

Dat hopic· ende bi niemen el⁸

 

Dus spoetter v mee

innich gebet

 

Ellindicheit wel

 

Ic hope si en sal mi niet verhoren⁹

 

Met minen eggere¹⁰ salic gaen boren

915

Nernstelic· inden hemel een gat

 

Ende vliegen tot hare

ellindicheit

 

Ghi en moecht niet bat¹¹

1 Plets, plat af.

2 Zijt niet te weidsch, jaeg er niet te veel naer, zoek er niet naer. Van weiden, jagen.

3 Meesten, magtigsten, grootsten.

4 Bequame, aengenaem.

5 Tellene, vertellen.

6 Als vuere, als voren.

7 Huere, hare.

8 El, anders.

9 Verhoren, ongehoorzaem zyn.

10 Eggere, groote boor.

11 Bat, beter.

[p. 93]

 

Doet de bederue sonder vermien¹

 

Datter de ouders af verblien

Sanc of spel ende Innig Gebet sal dicwile metten eggere een gat willen boren inden hemel enz. ende seggen boven

innich gebet

 

O alder hoechste· Here almechtich

920

Lof heb v gracie· die mi so crechtich

 

Maect· dat ic ten hemele· dus saen²

 

Des menschen bederve· hier heb gedaen

 

Want alsoe sciere³ als mi vercleert

 

De mensce· soe weet die hi begeert

925

Eest God selue· sentinne oft sant

 

Noit snelder bode· men en vant

 

Dan ic· Innich Gebede si⁴

 

Ontfermicheiden· so benic bi⁵

 

Dies willic haer minlic gaen vertogen

930

Mijn hoge bederve

ontfermicheit

 

Hoe comdi geulogen

 

Dus snellic geminde· vrou eersame

 

Wanen⁶ es ditte

innich gebet

 

Vrouwe· van Adame

 

So comic· die tot mi dede sinden

 

Op der erden· seer Bitter Allinden

935

Die nemmermeer· also si dede gewach

 

Hier bouen selue· niet comen en mach

 

Dus heefse mi· haren sin ontbonden⁷

 

Ende mi met nernste aen v gesonden

 

Om vrouwe te nemen· met v raet

940

Ende dat ghi dan wort· haer auecaet

1 Doe, zonder tydvermyden (zonder uitstel) wat noodig is. Bederve, noodwendigheid.

2 Saen, spoedig.

3 Sciere, spoedig.

4 Si, ben.

5 Ik ben naby de ontfermicheit.

6 Wanen, waer van daen.

7 Ontbonden, verklaerd.

[p. 94]

 

Als ghi selue wet· dat es van noe

 

Ende haer behoeft

ontfermicheit

 

Sijt willecome boe¹

 

Maer segt mi bitter ellinden bedrijf

 

Esse niet ermelic

innich gebet

 

Soe maten² wijf

945

En sach noit mensce· met ogen ane

 

Haer waer seer ongereet³ te stane

 

Hadsi niet crucken daer si op leende

 

Si hulsde· si bulsde⁴ si crochte· si steende

 

Haer cleeder dorscuert· ende al berost⁵

950

Haer scoen dorgaet haer cousen vermost⁶

 

Haer hoet dorsmeten· haer wangen dorpletst

 

Haer nese dorblutst· haer ogen dorcretst

 

Te haluen so crupse met swaren onluste

 

In· LII^c iaren· en hadse ruste

955

Eest wonder vrouwe· al es si verbeent

 

Van selken tormente

ontfermicheit

 

Och lacen neent

 

Mijn sinne verscricken· mijn hert weent bloet

 

Dat si dit liden· dus doegen⁷ moet

 

Dies willic van haren ouerterdene

960

Haer aduocaet· bestaen te werdene

 

Vor den Here gebenedijt

 

Ic ga tot hem· hets meer dan tijt

Selete opt cortste· die wile⁸ salmen Gode bloet⁹ sien sitten

ontfermicheit tot Gode

 

O alderhoechste· mogenste· en mechtichste

 

Rechtuerdichste rechter en warechtichste

1 Boe, bode.

2 Maten, arm.

3 Ongereet, bezwaerlyk.

4 Hulsde, bulsde, hoestte, kuchtte.

5 Berost, berooid.

6 Vermost, verrot.

7 Doegen, doorstaen.

8 Die wile, terwyl.

9 Bloet, bloot, baerblykelyk.

[p. 95]

965

Ic Ontfermicheit die in minnen

 

Wonachtich es· tuwer herten binnen

 

Noit niemen· en coster mi vut gedriuen

 

Mijn woninge moet daer ewelic bliuen

 

Ocht¹ de werelt opt corte verginge

970

Hoert dan· wies² ic v sunderlinge

 

Met groten nernste· ben vercleerende

 

Dats dat ic intelic³ ben begerende

 

Dat ghi de geuangene· die sijn geuaen

 

Teliuereert⁴ Here· en wiltse ontslaen

975

Dies ben ic tu⁵· als Ontfermicheit

 

Met nernste biddende

gerechticheit

 

Ja al ghereit⁶

 

Men doe haer gereetscap· si bid des boye⁷

 

Op dat v Here· niet en vernoye

 

Mi geliefter oec toe te sprekene

980

Als Gerechticheit die te verstekene

 

Niet en mach sijn· ic seggu twi

 

Want also wel benic als si

 

In vus⁸ selfs herte· Here verlicht

 

Ende op mi· hebdijt al gesticht

985

Dat beuaen heeft· hemel en eerde

 

Aldus dan· dor v hoge weerde

 

So sidi mi sculdich· dan int clare

 

Te horne· alsoe wel als hare

 

Haer soetelic spreken· mach niet gehoert sijn

990

Sonder mijn antworde

god

 

Wilt niet gestoert sijn

 

Op anderen· weerde lieue vriendinnen

 

Ghi wet mijn sinnen· vierich dorboert sijn

 

Noyaellic⁹· met uwer beider minnen

1 Ocht, of, ook.

2 Wies, wes, wat.

3 Intelijc, inniglyk.

4 Telivereert, verlost.

5 Tu, tot u.

6 Ghereit, spoedig.

7 Des boye, daervan van vol zynde, uit een overloopend gemoed. Zie Kil. verbo Bo. Zoo zeggen wy nog van iets beu zyn.

8 Vus, uws.

9 Noyaellic, fraei. Zie over dit woord Hoffmann von Fallersleben, Horae belg., V, bl. 40.

[p. 96]

 

Dies seldi mi duegdelic laten bekinnen

995

Uwer beider gebreke· in wedersie¹

 

Ende alsic vus vortstels ben te bynnen

 

Soe salic sonder enich envie

 

V beiden payen² van desen gestrie³

ontfermicheit

 

Te goeder tijt Here· te vreden bliuic

1000

In v sentencie· mer noode so kiuic

 

Tegen mire suster Gerechticheit

 

Maer scade sceet vrienscap· soemen seit

 

Dies sijt mi gunstich· van dat mi noest⁴

 

Dats dat ghi derme menscen vertroest

1005

Ocht si moeten gemeynlic alle

 

Verloren sijn· inden mesualle

 

Want David seit ten cleeren bescouwe

 

Den tijt komt· dat mender ontfermen souwe

 

Dies benic begerende· dat dan gescie

1010

Vlues⁵ op een cort

gerechticheit

 

Van kleinen bedie

 

Es v vortstel· soe ghijt bediet

 

Ghi hebbet scrifture· noch qualic dorwiet

 

Want dat God sprac dats vutgenomen

 

Bouen alle dander· moet dat volcomen

1015

Hi seide· dat steruen moet· groet en cleene

 

Adam met sinen nauolgers gemeene

 

Van dier tîjt· dits ander besceet

 

Dat Adam in den appel beet

 

Toten ionxten dage· seide hi toe

1020

Cnuut⁶ dat wort wel

ontfermicheit

 

Suster ic doe

 

Al en dadijs⁷ so scerpelic niet vermaen

 

Ic soudu ten nausten· emmer verstaen

1 In wedersie, van wederzyden.

2 Payen, te vrede stellen.

3 Gestrie, stryd.

4 Noest, voor noiset, hindert, kwelt.

5 Vlues, fluks.

6 Cnuut, knauw.

7 Al en dadijs, al en deed gy dit.

[p. 97]

 

Maer Gerechticheit suster· v woerdeken sniden

 

Als sceerse¹· mer benic om ouerliden²

1025

Ghestelt· Here vader in uwen moet

 

Waertoe soe benic dan te goet

 

En magic niet in v gedochte³

 

Volcomen⁴· daermen mi toe wrochte

 

So blijft de werelt· met allen tenden⁵

1030

Want v Gerechticheit sout al scenden⁶

 

Dat wesen sal· ende menscelic leeft

 

Dies seg ic neen

gerechticheit

 

Dwoert dat God heeft

 

Gesproken· suster dan mach niet falen

 

Al waerdi noch so suet van talen

1035

V en steet dat Gode· niet tontsmekene

 

En sal v seggen bi desen tekene

 

Worde Adam· niet dewige doot besurende

 

Gerechticheit en waer niet ewelic durende

 

Ende na dat ic gescreuen vinde

1040

So es Gods waerheit· sonder ynde

 

Ende aldus dan· na v verstaen

 

Soe soude de waerheit Gods vergaen

 

Ontfermicheit suster dan mach niet sijn

 

Dat wetti selue wel

ontfermicheit

 

Verstaet den fijn⁷

1045

Tscrifture seit· daer ics mi aen houwe

 

God sciep den mensce om datti souwe

 

De glorie besitten alsoe ic las

 

Daer Lucifer vutgeworpen was

 

Daer was hi toe geordineert

1050

Vander Gods gracien· geuiseert⁸

 

Ende te bescouwene· die ewige claerheit

 

Van Gods anscine· nv na de waerheit

1 Sceerse, schaermessen.

2 Om overliden, om te laten voorbygaen, om zoo nauw niet toe te zien.

3 Gedochte, gedachte.

4 Volcomen, verkrygen.

5 Tenden, ten einde.

6 Scenden, teisteren.

7 Fijn, bedoeling, fr. fin, but final.

8 Geuiseert, aengemerkt, avisé, bestemd.

[p. 98]

 

Daer ghi Gerechticheit op dinct

 

Eest dat ghi dit den mensce niet en gehinct¹

1055

So en zal de wille· noch de macht fijn

 

Van sinen makere· niet volbracht sijn

 

Want hijs niet· so ic seide te voren

 

En maecte· om te bliuen verloren

 

Maer wilde hine· ter glorien maken

1060

Hi moet sijns makers· wille dan smaken

 

Dan can hem niemen wederstaen

 

Of Gods wille moet falen

gherechticheit

 

Hoert mijn vermaen

 

Suster Ontfermicheit dat ghi segt

 

Luyt vremde· want na dat ghi sprect

1065

Soe soude de mensce van sinen mesdaden

 

Ongecorrigeert bliuen· en bi genaden

 

Nuyt gaen²· van dat hi mesdoet

 

So dadense hem so lief quaet als goet

 

Gi en ergeweert niet suster versinde ghijt³

1070

Na v voertstel

ontfermicheit

 

Neen suster bekende ghijt

 

Daer hebbic v niet te voren geleit

 

Maer de wise meester die seit

 

In sinen boeke· nv hort na mi

 

Dat God vele geringere si⁴

1075

Den mensce tontfermen sijt seker des

 

Dan hine· te verdoemen es

 

Want sijn grote ontfermicheit besneden⁵

 

Es meerder dan smenscen quaetheden

 

Ende om dat dit prueflie· ende claer es

1080

Soe eest noet temelic⁶ dat waer es

 

Dat de mensce· van sinen bedriue

 

Verlost si· dan hi verloren bliue

1 Gehinct, gehengt.

2 Nuyt gaen, ontgaen. De n in nuyt staet tot uyt gelyk en tot wech, in enwech gaen.

3 Versinde ghijt, indien gy u wel bedacht.

4 Vele geringere si, veel gemakkelyker is.

5 Besneden, voortreffelyk (wel getroffen).

6 Noet temelic, betamelyke nood.

[p. 99]

 

Ewelic suster hier mede ic slute

 

Ende begeers recht

gherechticheit

 

En heb noch niet vte

1085

Hier op willic antworde geuen

 

Segt doch· waer vondi noit gescreuen

 

Wie dat mesdede· om cleer verstaen

 

Hi en moeste bi rechte correxie ontfaen

 

Dus Adam· es mesdadich vonden

1090

Dies moet hi aernen· dan sijn sonde

 

Ewelic geduerich· sonder fijn

 

Want alle die leuen· of selen sijn

 

En souden na groetheit· des Heren

 

De sonden gebeteren· na der leren

1095

Vander ewiger scrifturen

 

Dus moet hise ewelic besueren

 

Hi en sijn geslachte me

 

Dit seggic als Gerechtiche

de waerheit

 

Heer vader ic bid v om een woert

1100

Ten besten te sprekene· ic heb gehoert

 

Dat mijn susteren in gescille

 

Geuallen sijn om des menscen wille

 

Dat qualic vuecht· here mocht gelien¹

 

Dat si dus iegen elc anderen strien

1105

Dus soudicse als Waerheit· geerne versamen

 

Ende enegen here· maer na dbetamen

 

Van mi Waerheit· en van hem beyen

 

Dat si in dit gedinge voerseyen

 

Soe waert wel noet· dat men dan vonde

1110

Yemen· die beterde tsmenscen sonde

 

Metter doot· ende dat vut trouwen

 

Die inde sonde niet en waer gehouwen

 

Die Yeue· ende Adam bedreef

 

Dus vondemen· yemen die suuer bleef

1 Gelien, gaen.

[p. 100]

1115

Ende ombesmet· ende claer van desen

 

Die soude tgeslechte al mogen genesen

 

Ende anders so en maecht niet gescien

 

Bi mi als Waerheit

ontfermicheit

 

Dan onder ons drien

 

Soe laet ons met begeerten groet

1120

Besueken¹ of yemen der ewiger doot

 

Vanden sonden Adams bedreuen

 

Onsculdich· en onbesmet es bleuen

 

Wat segdi dies Gerechticheit

gherechticheit

 

Neent sustere· want tscrifture seit

1125

Inden latine· claer becondicht

 

Wi hebben alle in Adam gesondicht

 

Oec en es niemen na Dauids leere

 

Si en hebben gesondicht tegen den Here

de waerheit

 

Sustere· om v te besceidene

1130

Als Waerheit gelieft mi v te leidene

 

Ten chore der ingelen verstaet den fijn

 

Want daer noch enege ingele in sijn

 

Die noyt noch en mesdaden in sonden

 

En ongehouden sijn· en ontbonden

1135

Van Adams mesdaet· dit es waer

 

Dies gawi onder ons drien tot daer

 

Ic hope wy wordender bi geuraemt²

 

Siet sustere· daer steeter veel versaemt

 

Als Ontfermicheit doet de relacien³

ontfermicheit

1140

O heilege ingele· van hoger nacien

 

Sonder blamacien

1 Besueken, beproeven.

2 Geuraemt, bevoordeeld.

3 Als Ontfermicheit het woord voert.

[p. 101]

 

Sidi bi waerheiden· mire sustere vonden

 

Regnerende in iubilacien

 

Sonder falacien

1145

Biddic geerne hoert mijn orconden

 

Soude yemen die sonden

 

Af doen willen· van Adame

 

Ende tenegen stonden

 

Steruen willen om smenscen vrame

1150

Dat waer mi vterlic seer bequame

 

Als Ontfermicheit doe ics bede

 

Die vor v knielt in smenscen stede

een ingel

 

Vrou Ontfermicheit v tale besneden¹

 

Hebben wi gehoert· ende tuwer beden

1155

Souden wi ons vuegen als van dien

 

Wies der heileger Drieuuldicheden

 

Ghelieft van desen· sijt dies te vreden

 

Dat moet wel van ons gescien

 

Hier en es niemen int ouersien

1160

Die den natuerliken doot verdriet

 

Eest God begerende· tot ons lien²

 

Wy willen alle geerne plien³

 

Wies⁴ dat de Here aen ons gebiet

 

Dus werdet v vrouwe· van ons bediet

ontfermicheit

1165

Lof hebt ghi ingele· mijn susteren beie

 

Laet ons vor den Here dan gaen

 

Want soe mi· die ingel seye

 

Soe doen sijt· wilt hijt hebben gedaen

gerechticheit

 

Neen suster· dat hebdi qualic verstaen

1170

Ghi sout mi so· mijns rechts⁵ verdringen

 

Si moestent minlic· selue aengaen

 

De Here en machser niet toe dwingen

1 V tale besneden, uw schoone tale.

2 Tot ons lien, van ons-liên.

3 Plien, doen.

4 Wies, wat.

5 Mijns rechts, uit myn regt.

[p. 102]

 

De sake die soude mi dus ontspringen

 

En fortse¹· so worde gerekent dat feit

1175

De doet en mach hem niet verlingen²

 

Diet doen sal· dats verloren geseit

de waerheit

 

Nv dan ghi ingele· ic als Waerheit

 

Die spreke v toe· wilt mi verzinnen

 

Heeft yemen ten mensce· selc onst³ geleyt

1180

Datti de doot· wilt steruen vut minnen

 

So mogense dewige vroude gewinnen

 

Ende inden hemel besitten dees stee

 

Doet mi daer af· v const bekinnen

 

Des biddic v ingele als de Waerhe

Hier swigen sy alle

1185

Si swigen gemeyn· op alle be

 

Anderwerf vragic· of ghi wilt steruen

 

Om den mensce ten ewigen vree

 

Te bringene· noch vragicx v derde weruen

 

Ocht niemen en antwert tonser bederven⁴

ontfermicheit

1190

O laes· den troest die wi hier vinden

 

Es cranc· latet ons gaen ontbinden

 

Gode· den almechtegen Here

 

Hi sal ons beraden hopic sere

 

Of de mensce blijft onuerloest

1195

En crigen wi anders genen troest

 

Dies gaic· als vriendinne getrouwe

 

Tot Gode den Vadere· met groten rouwe

 

Here Vader· onder der ingele scaren

 

En es nv niement int oppenbare

1200

Die hem vut minnen· wilt laten ontliuen

 

Noch oec ter werelt· dies werdich ware

 

Om te verlossen· den armen sondare

 

Sal hi dan dus verloren bliuen

1 En fortse, en als een gewelddadigheid.

2 Verlingen, vervelen.

3 Onst, gunst.

4 Tonser bederven, tot ons behoef.

[p. 103]

 

Ghi moecht doch alle leet verdriuen

1205

Ic bids v· staet hem nv in staden

 

Als v Ontfermicheit

god

 

Wilt mi beraden

 

Suete Sone· ende hoert mijn woerde

 

V susteren drie sijn buten trade¹

 

Geuallen· ende sere van discoerde

1210

Gerechticheit als die gestoerde

 

Begeert· dat Adam bliue in weene

 

Ontfermicheit wilten te minen acoerde

 

Bringen· en sijn geslachte gemeene

 

Hoe salict maken· en stoerder eene

1215

Want alle beide moeticker² plegen

 

Dadict niet Sone· hoert wies ic meene

 

Ic ginge mire hoger godheit tegen

 

Dies wilt mi tesen auise gewegen

de soen gods

 

O Vad uwen wille van dien

1220

Soet Recht begeert· moet wel gescien

 

Wi en mogen niet bat· noch ghi· noch icke

 

Dan trecht inhout· van desen sticke

 

Dus salmen Recht· ende Waerheit vragen

 

Wats hen van desen· best sal behagen

1225

Dat dunct mi goet· eest soe v wille

de heilege geest

 

O Vader laet zwichten· dit gescille

 

Dies biddic v· als Heilich Geest

 

In v als wortele· ende keest

 

Eenwillich· volmaect ende onuersceyen

1230

Wes v behaecht· gelieft ons beyen

 

Als v en wi· sonder mestermen³

 

Want doch ons proper es ontfermen

 

Wat ghi begeert· dats oec mijn raet

1 Buten trade, buiten raed ('t raden).

2 Moeticker, moet ik ze.

3 Mestermen, misspreken.

[p. 104]

de vrede

 

Ic als Vree· Here na dat staet

1235

Bid der Waerheit ende v om hulpe

 

Die gaf den raet· dat hi dit stulpe

 

Ghi sijt genadich in allen keere

de waerheit

 

Soe seggic dan· als Waerheit Heere

 

Yegelijcs saken wel ouersien

1240

Sal den mensce sorcoers gescien

 

Dat wort bi rechte· van uwen Sone

 

Ende dat bi redenen· om dat gone¹

 

Elken in recht staende onbegrepen

 

Bi hem was ierst· de mensce gescepen

1245

Oec es gescreven alsoe ic las

 

Dat alle dinc· bi hem gescepen was

 

Dies laet ons sire wijsheit dan duer oetmoet

 

Bidden· om sijn hulpe soet

 

Sire vriende· die sijn in bitteren weene

ontfermicheit

1250

O Sone des Vaders· in duechden reene

 

Ic vrou Ontfermicheit· bid met seere

 

Vor v vriende· groet en cleene

 

Die bliuen verloren emmermeere

 

Ten si bi uwer sueter leere

1255

Dat ghi hens deugdelic· wilt ontfermen

 

Dan v genadicheyt op hen keere

 

Ende wilt gedincken haer bitter kermen

 

Niemen dan ghi· en machse bescermen

god

 

Mijn Sone· na dat gewarich toe bringen²

1260

Van mire dochter Ontfermicheden

 

Soe es mi zwaer ende groet verlingen

 

Dat si daer sitten in onureden

1 Gone, dezelve.

2 Volgens het op waerheid steunend bybrengen.

[p. 105]

 

Die mi dicwile in tiden voerleden

 

Hebben gedaen· eere· ende vrame

1265

Patriarken ende propheten besneden¹

 

Ende meest· de afcomst van Adame

 

Dus dan· het waer mi seer bequame

 

Haddi de minne tot hem so groet

 

Woudise met uwen sueten name

1270

Verlossen· ende steruen· de bittere doot

de soen gods

 

O Vader twi² eest dat Recht geboot

 

Dat ic sal moeten boeten³ de sake

 

Ende ontsluten· dat Adam sloet

 

Met pinen ende met ongemake

1275

Meer dan hi soude· versint⁴ mijn sprake

 

Heilige Geest· dit vragic dy

 

Die alsoe mechtich es· als wy

god

 

Mijn lieue Sone· de sake aenhoert

 

Ic ben soe vterlic seer gestoert

1280

Opden mensce· ic segt v naect

 

Dat mi leet es· dat icken heb gemaect

 

Ende tusscen den ingelen· ic sec v mee

 

Ende den mensce· es oec een vee⁵

 

Ende ghi sijt middel persoen int weesen

1285

Mi· ende tsheilichs Geests· in desen

 

Soe sidi sculdich· verstaet int cleere

 

Hier af te sine een middeleere

 

Om te peysene· tuwen wensche

 

De vete· tusscen mi· ende den mensche

1290

Ende tusscen die ingelen· die in gescille

 

Oec liggen· aldus soe es mijn wille

 

Dat ghi Sone de sake aengaet

 

Ende sijts een middeleere

de waerheit

 

Voert mede verstaet

1 Besneden, regtschapene.

2 Twi, waerom.

3 Boeten, beteren.

4 Versint, bedenk.

5 Vee, veete.

[p. 106]

 

Wies dat ic vut des vaders monde

1295

Sone Gods· als die Waerheit orconde

 

Ghi hebt de cracht· ende macht waerachtich

 

Van uwen Vader ontfaen almechtich

 

Oec hebdi sijn wijsheit groet sonder getal

 

Ende wie dees sake· aenueerden sal

1300

Moet doen· bi also wisen zecrete

 

Datter de viant· niet af en weete

 

Want Here geraecte hijt te verhorne

 

Hi soude hem pinen· v doot te storne¹

 

Ende te beletten· smenscen profijt

1305

Dus dan ghi die de wijsheit sijt

 

Selt best de sake· al ouersien

 

Tes menscen vrame· ende doense gescien

 

Ten siensten² dit slutic· als Waerheit

 

Dat v behoert

gherechtigheit

 

Dats wel geseit

1310

Bi redenen· die ic als Recht sal gheuen

 

Bi wijsheiden· ontfinc de mensce sijn leuen

 

Ende was van eerden· alsoe ic thoone

 

Bi v geordineert· als de Soone

 

Dus· es hi v bi enegen saken

1315

Ontrocken· so moettien weder maken

 

Ende bat behoert· v Sone nv merc

 

Te volcomen· vus selves werc

 

Die mi Recht te gronde besochte

 

Dan· dat v een ander vol wrochte

1320

Alsus· soe lidic³ onbeureest

 

Dat God v Vader· noch Heilich Geest

 

En betaemt· den mensce hoe dat si

 

Te verlossene· Sone tegen di

 

Want ghijt voer hen· sijt sculdich te doene

god

1325

Ghi wet doch wel· mijn stercheit Sone

1 V doot te storne, uw dood te verhinderen.

2 Ten sienste, naer het beste uitzicht.

3 Lidic, belyde ik.

[p. 107]

 

Die hebdi oec· in v bedwanc

 

Ende die mensce· es teeder en cranc

 

Het es van node· dit wel verdacht

 

Dat hi bi v· ontfa dan cracht

1330

Aldus soe seggic· ende es mijn raet

 

Dat ghi des menscen· bederue¹ bestaet

 

In minnen reyn· ende onbevreest

 

Het hoert v bat· dan den Heilegen Geest

 

Soe ghi wel wet Sone· ocht dan mi²

de sone

1335

Heer Vader al dat v wille sy

 

Dat moet in mi altoos gescien

 

Uwer hoger begeerten· so bliuic bi

 

Minlic· soe willic mi voegen te dien

 

Die doot en willic niet ontsien

1340

Steruen willic in rechter minnen

 

Met minen bloede salic haers plien

 

Die nv sijn ter hellen binnen

 

Hen willic· vriendelic doen bekinnen

 

Dat mi Ontfermicheit heeft ontstaect³

1345

Vuerich dorscoten· mijn hert mijn sinnen

 

Ende metten strale⁴ van minnen geraect

 

Dies wort van mi· de doot gesmaect

De Vrede sal Gerechticheit cussen ende seggen dit

de vrede

 

O Gerechticheit· hebt danc van desen

 

Ende alle· die hier toe hulpich wesen

ontfermicheit

1350

Lof werdich Gods Sone· gebenedijt

 

Als Ontfermherticheit Gods· togic mijn quale

 

Daer ghi een medicijn af sijt

 

Ende een triacle· int generale

 

Aensiet hoe ic· met desen strale

1 Bederue, noodwendigheid.

2 Ocht dan mi, dan dat het my zou voegen.

3 Ontstaect, ontstoken.

4 Strale, pyl.

[p. 108]

1355

Ben dorscoten· om die onvrame

 

Dat smenscen geslachte· altemale

 

Moet liden die ouer zwaer mesquame¹

 

Seert· der beeten van Adame

 

Soe heeft dees wonde· ye sint² gebloet

1360

Soet mi· Ontfermherticheit betame

 

Vindic v Gods Sone· nv gemoet

 

V suete minne· so in mi gloet

 

Dat mi de quetse· van desen gescichte³

 

In v herte· mijns seers⁴ verlichte

gherechticheit

1365

Lof Sone des Vaders· tot mi genegen

 

Als Gerechticheit Gods geuic orconde

 

Dat ghi de balance· van mi gedregen

 

Hebt effen geladen· te deser stonde

 

Want bi uwen rechtuerdegen· vonde

1370

So wert de mensce· sijns drux verloost

 

Dies rise v lof· vut elken monde

 

Dat ghi de uwe· aldus vertroest

de waerheit

 

Lof Sone des Vaders· van dat ons noest⁵

 

Sijn wi bi uwen eygenen wille

1375

Als susteren· ja diet wel geloest⁶

 

Verenicht· van onsen zwaren gescille

 

Bi Waerheiden· ende Rechte· verstoert de hille⁷

ontfermicheit

 

Lof specie⁸· edel vruchtbarich tac

 

Sonder nommer soe es v weerde

gherechticheit

1380

Lof bloyende rijs· dat Adam brac

 

Lof specie· edel vruchtbarich tac

1 Mesquame, misval.

2 Ye sint, sedert.

3 Geschichte, schicht.

4 Mijns seers, van myn zeer.

5 Noest, beschadigt, hindert.

6 Geloest, gloost, gloseert, opmerkt.

7 Hille, voor helle.

8 Specie, speceryhout.

[p. 109]

waerheit

 

V vruchten sijn reyn· ende sonder lac

 

Noyt edelre vrucht: en wies· op eerde

ontfermicheit

 

Lof specie· edel vruchtbarich tac

1385

Sonder nommer soe es v weerde

gherechticheit

 

Ghi wert gebloeit· vut Yessen geerde¹

 

Also ons Balam· heeft vorsproken

waerheit

 

Ende ons inder scrifturen vercleerde

 

Werdi gebloyt· vut Yessen geerde

ontfermicheit

1390

Geen edelre bloeme· noch soe vermeerde

 

En stont ter werelt· noit ontploken²

gherechticheit

 

Ghi wert gebloeyt· vut Yessen geerde

 

Alsoe ons Balam· heeft versproken

waerheit

 

Bi v soe wert de helle te broken

1395

Voetsel van vramen leit in v keerne

ontfermicheit

 

V grote genaden· staen wide ontploken

 

Bi v soe wert de helle te broken

gherecticheit

 

Ghi sult sorcoersen met uwen roeken³

 

V vrienden· Lucifer te deerne

waerheit

1400

Bi v soe wert de helle te broken

1 Geerde, roede, staef, tak.

2 Ontploken, ontluikt.

3 Roeken, zorg.

[p. 110]

 

Voetsel van vramen leit in v keerne

 

Al onduecht steet tot uwen beweerne¹

Selete

joachem

 

O makere ende stichtere van alder stichtinge

 

Ic bidde uwen heilegen weerdegen name

1405

Dat mijn offerande ende mijn beghichtinge²

 

In den tempel van duechden mach sijn bequame³

 

Ic sie de priesters· God geefs my vrame

 

Als dat haer mijn onvruchtbaricheit

 

Onuersteken moet wesen alsoet betame

1410

Inden tempel vol duechdeliker claerheit

 

Met bescaemder herten· met groter zwaerheit

 

Salic hier mijn offerande bewisen

 

Vrame van duechden moeter vut rijsen

Pause

 

O pyleren des tempels gesticht in vreden

1415

Ontfaet hier in onderhoricheden

 

Mijn offerande ter Gods eeren

 

Al wordic oud ende zwaer van leden

 

Van alder vruchtbaricheit af gesneden

 

En wiltse mi niet blamelijc wederkeren

1420

Woude God mijn generacie vermeeren

 

Hi soude mi wel doer sijn hoge weerde

 

Natuerlike kinderen verleenen op eerde

 

Dus nemtse int goe

.i. priester

 

Gaet uwer veerde⁴

 

V offerande die es seer onbequame

.ii. priester

1425

Ghi sijt onvruchtbarich tes scande en blame

 

Ghi moet emmers verwaten sijn van Gode

1 Beweerne, afweering.

2 Begichtinge, gave, begiftiging.

3 Bequame, aengenaem.

4 Ga uwen gang.

[p. 111]

de bisscop

 

Ghi doet enichsins tegen Gods gebode

 

Dat ghi dus onvruchtbarich blijft

.i. priester

 

Tes vus leuens scult dat ghi bedrijft

1430

Anders en dorfdijs niemen op tijgen

joachem

 

Ten es oft God wilt

bisscop

 

Ghi moegt wel swigen

 

Dat v God geen vruchtbaricheit toe en sint

 

Dats een teeken dat hi v niet en kint

 

Ende en kint v God niet in v werken van minnen

1435

Twaer onredene souden wi v dan kinnen

 

In den tempel van duechden verchiert met eeren

 

Hier sittende inde stad¹ des Heren

 

Als die alle onduegden werpen ter nedere²

.ii. priester

 

Hout daer v offerande

joachem

 

Ic en begheerse niet wedere

.i. priester

1440

Neen dats om niet

 

Want diemen onvruchtbarich siet

 

Tes een teeken van quaden exempel

.ii. priester

 

Heft v van hier

bisscop

 

Gaet vten tempel

1 Stad, plaets.

2 Wy die alle ondeugden vertrappen.

[p. 112]

 

Wi refuseren v nv dijn offerande

1445

Hout worptse hem na

joachem

 

Och noyt meerder scande

 

En gescie my lacen noch sulkere confuse

 

Binnen minen geslachte

.i. priester

 

Nv elc verhuse

 

Vten tempel metter spoet

 

En volgen wi den bisscop opten voet

joachem

1450

Och God en hoe my de ogen leeken

 

Van drucke dor dese grote blaemte

 

Men saels mi ewelijc scande spreken

 

Ende minen geslechte noyt selken onvraemte¹

 

O God Here aensiet mijn grote scaemte

1455

Hoe ic inden tempel nv ben vercleent

 

Om dat ghi my na der naturen betaemte

 

Gheen vrucht op erterike en verleent

 

Waer magics verdient hebben· en weet wat meent²

 

Noyt en was mijn herte soe sere ontstelt

1460

Al suchtende met natten ogen beweent

 

Willic mijn beestkens gaen wachten opt velt

 

Ende beuelen mi der godliker gewelt

Hier singen ende spelen in den trone³

God sal seggen totten Ingel

god

 

Nv willic recht het dunct mi tijt

 

Mijn Ontfermicheit suet van seden

1465

Gansen⁴ die lange gehadt heeft strijt

 

Jegen mine Rechtuerdicheden

1 Onvraemte, onbaet.

2 En weet wat meent, 'k en weet niet wat dit beduidt.

3 Trone, hemel, firmament.

4 Gansen, heelen, genezen.

[p. 113]

 

Dus vliecht mijn ingel tot daer beneden

 

Aen enen Joachemme genaemt

 

Die es beuaen met zeericheden¹

1470

Om sijn onvruchtbaerheit es hi geblaemt

 

Segt hem dat hi niet bescaemt

 

En si· noch en draghe geen verlingen²

 

Want Anna sijn wijf alsoet betaemt

 

Die sal een salege vrucht voort bringen

1475

Soe salich dat alle die lesen oft singen

 

Haer salicheit niet en souden gegronden

 

Ghi sulten vinden nv ten stonden

 

Bi sinen beesten· daer hi mi claecht

 

Sere bitterlijc om waer orconden³

1480

Dat Anna sijn wijf geen kint en draecht

dingel

 

O Here na dat ghijt hebt gewaecht

 

Soe saelt gescien sijt dies te binnen

 

Ic sal hem blide ende onuersaecht

 

V hoge bederuen⁴ laten bekinnen

joachem

1485

O God Here met bedructen sinnen

 

Soe clagic v mijn bitter vernoysele⁵

 

O Anna vercorne bloeme vol minnen

 

V vruchtbarich boem· en draegt geen groysele

 

O Here sint⁶ ons een ouervloysele

1490

Van uwer minliker gracien soet

 

Dat den boem der natueren· mach crigen bloysele

 

Daer ons salige vrucht vut groyen moet

 

Alsoe waerlijc als ghi vut rechter oetmoet

 

Vter droger roetsen daet water springen

1495

Ende naemt al dysraelsche in v behoet

 

Soe wilt ons met uwer gracien mingen

 

Dat Anna een vrucht ter werelt mach bringen

1 Zeericheden, smart.

2 Verlingen, vervelen, verdriet.

3 Om waer orconden, om de waerheid te zeggen.

4 Bederuen, bevelen van hetgene behoort (derf) gedaen te worden.

5 Vernoysele, verdriet.

6 Sint, zendt.

[p. 114]

dingel

 

Joachem v seit· God ons Here

 

Dat ghi v seluen te vreden stelt

1500

Ende en truert noch en droeft niet mere

 

Want uwen druc wert haest beuelt¹

 

Aldus dan· v niet meer en quelt

 

En gaet thuus· hoert wies ic meyne

 

God seit· dat ghi gecrigen selt

1505

Een vrucht· van allen vruchten greyne²

 

Vol duechden· wort si een fonteyne

 

Elc sondaer sal in haer genaden

 

Hem mogen suueren· van allen weyne³

 

Derfsonde· die wert bi haer ontladen

1510

Ten tekene· dat v God sal gestaden

 

Soe sal v comen te gemoete

 

V wijf bevreed· van allen quaden

 

Ende sal v bieden· hoefsche groete

 

Ter guldender porten· om stwifels boete⁴

joachem

1515

Lof Here· en danc soe hebt van dien

 

Dat ghi den uwen· aldus versiet

 

Den ewigen lof· moet v gescien

 

Altoes· dat ghi der uwer pliet⁵

 

Des willic· also mi es bediet

1520

Thuus keren· ende stellen mi te vreden

 

In hem· die mi dit weten liet

 

Soe settic· mijn ellendicheden

 

Lof hebbe sijn gracie· groet besneden

 

Want ic ter guldender porten mach scouwen

1525

Dies danckic Gode· met sueter beden

 

Annen mijnre geminder vrouwen

 

Vor waer soe magic nv wel behouwen

 

Dat mi seide die ingel soete

 

Dies willic haer bieden huessche groete

1 Bevelt, nedergeveld.

2 Greyne, kern.

3 Weyne, weene, verdriet.

4 Om stwifels boete, om des twyfels betering, om allen twyfel weg te nemen.

5 Pliet, verpleegt.

[p. 115]

Pause lutter

1530

God gruetu Anne· suete vercorne

 

Los benic van allen torne¹

 

Want mi dingel heeft verhuecht

 

Dies ga wi te vreden suuer iuecht

 

Hi heeft mi bracht· seer goede mare

1535

Dies benic vroe

anna

 

In grooten vare²

 

Wasic· om v vercorne man

 

Om dies· ic v te volgen began

 

Ende bid v vriendelic· hoert mijn vercleeren

 

Dat ghi v emmer in Gods begeeren

1540

Niet en verslaet· want waert sijn wille

 

Wi cregen wel vrucht

joachem

 

Vrouwe zwijcht al stille

 

Daeraf es mijn clagen gedaen

 

Dies laet ons beide· te vreden gaen

 

Gode biddende· als van dien

1545

Datter ons salicheit in moet gescien

 

Soe ic ben hopende· van den sticke

 

Dies gawi te vreden· ghi en icke

Sanc spel· opt lanxste

een vanden gebueren

 

En hoorde mijn dage noyt vremder abuus

 

Wat seit men van Joachem

.ii. gebuer

 

Hi es weder thuus

1550

Alsoe ic corts heb horen verclaren

 

Ende oec en was hi in VII iaren

 

Soe vrolijc noch soe blide van moede

 

Ja van gelate

.i. gebuer

 

Na dat ic beuroede

1 Torne, verdriet.

2 Vare, vrees.

[p. 116]

 

Soe en waest niet goed dat men hem dede

1555

Ja alsulken onwerde¹ ende confusichede

 

Ende vor alle tvolc alsoe bescaemde

.ii. gebuer

 

Mi docht dat alsoe niet en betaemde

 

Ja mocht ment seggen int openbaer

.i. gebuer

 

Thoet es thoet· dat latic daer

1560

Laet ons van onsen woerden stillen

 

Dese papen makent alsoe si willen

 

Ic hebs meer gehoort ic en segge niet hoe

.ii. gebuer

 

Het en hoert ons oec niet wel toe

 

Daerin te sprekene· dats anders nochtan

.i. gebuer

1565

Wilt ment hem witen

.ii. gebuer

 

Wat maechs de man

 

Oft hem God geen vrucht en verleent

 

Eest dan sijn scout²

.i. gebuer

 

Wat trouwen³ eer neent

 

Hi creechse wel waren si aen hem versien

.ii. gebuer

 

Gods gracie die moeter inne gescien

1570

Ende oec in onser alder leuen

 

Tsi hier oft eldere

.i. gebuer

 

Dat moet God geuen

1 Onwerde, smaed.

2 Scout, schuld.

3 Trouwen, trouwens.

[p. 117]

 

En wil den bescaemden sijne scaemte so lyen

 

Datti na dese scaemte vor sijn scaemte noch moet verblien

Selete

anna

 

O godlijc licht vol gracien claer

1575

V scijnte es blickende altoes eenpaer

 

Op den uwen ghi hittelijc laeyt¹

 

V grote gewichte es openbaer

 

In hemel in erde grondeloes zwaer

 

V vonc invierich altoes raeyt²

1580

Lof hebt der vrucht die ghi gesaeyt

 

Hebt· in minen besondegen lichame

 

Mijn man· die teersten was ontpaeyt³

 

Sal nv des drux· Here sijn verfraeyt

 

Ghebenedijt· si dies v name

1585

Want seer bequame

 

Soe wert mijn vrucht· ic heb beuonden

 

Dies rise v lof· Here tallen stonden

Pause sanc of spel

joachem

 

Noyt blider man en was op eerde

 

Want Anna mijn wijf· soet God begeerde

1590

Die heeft· alsoe mi es verclaert

 

Een suete dochter nv gebaert

 

Soe edel· soe reyn· soe scoen van liue

 

En was ter werelt noyt van wiue

 

Geboren· lof hebt dies hemelsche Vader

1595

Want ghi mijn troest sijt en berader

 

Dies sijt geloeft· in ewegen tie⁴

een priester

 

Joachem· ghi scijnt seer blie

1 Laeyt, laedt (of brandt).

2 Raeyt, radert, schynt in 't ronde, in 't fr. rayonne.

3 Ontpaeyt, ontevreden.

4 Tie, tyde.

[p. 118]

 

Vercorne vrient· wals v gesciet

 

Segt ons de sake

joachem

 

En soudic niet

1600

Ghi heren· ic ben soe wel gepaeit

 

God heeft sijn gracie· op mi gespraeit

 

Soe ouervloedich· ia diet wel vaet

 

Ic hopic nemmeer en werd versmaet

 

In den tempel· des ben ic vro

1605

Om mijn onvruchtbaerheit

dander priester

 

Keren lieve hoe soo

 

Joachem· dats ons lief om horen

joachem

 

Noyt scoender kint· en was geboren

 

Ghi heren dat si v wel verclaert

 

Dan Anna een dochter heeft gebaert

1610

Mijn lieue wijf· dies soudic begeeren

 

Aen v beiden· om cort vercleeren

 

Dat ghi mi enen sueten name

 

Wout condegen· soet haer best betame

 

Na haer scoenheit ende behoerte

een priester

1615

Welc tijt was des kints geboerte

 

Joachem· vrient doets ons gewach

 

Dit horen wy gheerne

joachem

 

Den VIII^e dach

 

Van september dat kint lofsam

 

Van harer moeder ter werelt quam

1620

Ende daer om spoet v sonder beyen

 

Ic wil gaen thuus· en doen bereyen

 

Mijn dingen· alsoe daer toe behoert

 

Ende wilt mi volgen rechte voert

[p. 119]

 

Dies biddic v· tes meer dan tijt

1625

Scep¹ hem den name

dander priester

 

Ghebenedijt

 

Moet sijn de vrucht· om ons verhogen

 

Maer hoe selen wijt heeten mogen

 

Dit kint· geselle wilt mi beraen

 

Ic bens te weets²

deerste pape

 

Bidt vol genaen

1630

Den ouersten Here· met goeden auise

 

Datti ons· enen naem bewise

 

Als sijn heilege wille si

 

Bidt dies met nernste

Hier bidden si

dingel

 

Soe hoert na mi

 

Wies dat ic v· nv sal vercleeren

1635

Noemse Maria· dit seit hi di

 

Die hoechste Here· tes sijn begeren

 

Den wreeden viant· te sijnder deeren

 

Ende alle den hemelschen here· ter vrame

 

Makic te binnen· v deser meeren³

1640

Dat Maria· wert haren name

 

Si wort den Here alsoe betame⁴

 

Dat noyt haer weerde en was volscreuen

 

Hoe hoge· hoe groet· ende hoe bequame

 

Dat si daer bouen· sal sijn verheuen

1645

Den staet der inglen sal haer aencleuen

een priester

 

Lof salich kint gebenedijt

 

Van Gode· die ons dees boetscap brachte

1 Scep, schaf.

2 Ic bens te weets, ik zoek er na. Zie boven v^s 898.

3 Brenge ik deze tyding in u.

4 Betame, aengenaem, gepast.

[p. 120]

dander pape

 

In uwer moeder lichame gewijt

 

Lof salich kint gebenedijt

een priester

1650

Ghespruyt· geboren dat ghi sijt

 

Vut Yesse· den edelen gheslachte

dander pape

 

Lof salich kint gebenedijt

 

Van Gode· die ons dees bootscap brachte

 

Van groter crachte· hoge inden Here

1655

Soe sijn v machte· onsprekelic seere

 

Dies vloye v lof toe emmermeere

Selete wech

anne

 

Lof Here en danc in allen tien

 

Vercorne man· wilt v verblien

 

Al es ons kint seer ionc van dagen

1660

Soet blijct· het es na Gods behagen

 

Seer wijs van sinne· suptijl· en vroet

 

Scoen· bequame· vol der oetmoet

 

Nochtan en eest God hebs gewout¹

 

Nv recht omtrent· maer .iij. iaer out

1665

Dus waert v wille· ic sout wel raen

 

Dat wise inden tempel daen²

 

Want si heuet mi geuraecht

 

Wat segdier af dochter

joachem

 

Mijn suuer maecht

 

Vwe begeerte als van dien³

1670

Lief kint· die sal v wel gescien

 

Dies segt mi· gaet mi me of tegen

 

V wille sal sijn

ons vrouwe .i. ionc kint

 

Vader ic ben genegen

1 God hebs gewout, God wil 't zoo.

2 Daen, deden.

3 Als van dien, wat dat betreft.

[p. 121]

 

Altijt te doene· na v beuelen

 

Ende Gode te dienene

anne

 

Dees vier gespelen

1675

Maria dochter wilt met v leyen

 

Wijsheit en laet van v niet sceyen

 

Oetmoedicheit es der anderen¹ name

 

Suuerheit de derde· die geeft vrame

 

Gehorsamheit om duecht verstiven²

1680

Dese selen altoes met v bliuen

 

Nv kinder tert op³ weest onuersaecht

 

Here ontfaet dees suuer maecht

 

Met haren gespeelen dies biddic dy

 

En nemtse in hoeden

bisscop

 

In Gods namen sy

1685

Nv ga wy dochter onder v viuen

 

Dat ghi eendrechtich tsamen moet bliuen

 

Alsoe ic hope na recht bekin

 

Dat sal volcomen

joachim

 

Nv kinder tert in

 

Dat al den hemelscen Heere soet

1690

V reyn bestaen bequaem sijn moet

 

Wi sceiden van v nv als in desen

 

Gods gracie wil altijt bi v wesen

bisscop

 

Lief kint hoe es den name dijn

maria

 

Maria

bisscop

 

Wel moetti comen sijn

1695

In duechden wil v God gesterken

 

Ghi selt nayen stofferen en werken

1 Der anderen, der tweede.

2 Om duecht verstiven, om de deugd te versterken.

3 Tert op, treedt op, gaet!

[p. 122]

 

De orlementen des tempels· en voort

 

Seldi v oefenen alsoet behoort

 

Ten geboden Gods in allen tyen

1700

Ter leeringe· ende ter prophecien

 

Pijnt v¹ te volgen in allen kere

 

Seldi Maria

maria

 

Jaic geerne Here

anna

 

Nv ga wi Joachem vercorne man

 

Maria es inden tempel bleuen

joachim

1705

God wilse met duechden verlichten voort an

anna

 

Nv ga wi Joachim vercorne man

joachim

 

Die² hemel ende erde heeft int gespan³

 

Die wille haer salegen voortganc geven

anna

 

Nv ga wi Joachim vercorne man

1710

Maria es inden tempel bleuen

joachim

 

Haer onsprekelike wijsheit haer duegdelijc leuen

 

Die sal noch hopic naer Gods gehingen

 

Alle menscen salicheit in bringen

 

Want na de wijsheit die in haer gesticht es

1715

Si metten Heilegen Geest verlicht es

 

Hoe soude haer ioncheit anders beseffen

 

Den keest van duechden

anna

 

God wiltse verheffen

1 Pijnt u, tracht.

2 Die, hy die.

3 Int gespan, in zyn bestier.

[p. 123]

 

In duechden als alder weertste geminde

 

Datter elc gracie ende troest aen vinde

Selete

bisscop

1720

Ghi Heren mi wondert al te sere

 

En dede de gracie vanden Here

 

Hoe dat Maria dese suete maecht

 

Dus ionc haer soe suptijlec draegt

 

In allen dingen dats openbaer

1725

Es si soe duegdelijc

een priester

 

Dats seker waer

 

Heer Bisscop· wi en hebben noyt vernomen

 

Selc maegt hier in den tempel comen

 

Van bedene¹ van werkene soe wijs soe vroet

 

Soe scoen soe lieflijc en vol der oetmoet

1730

Ic en can gepeynsen hoe dat sy²

 

Na haer ioncheit

bisscop

 

Wat raeddi my

 

Ghi heren wi moeten den gebode

 

Gehoorsaem wesen al sceiden wi noode

 

Van deser maegt om cort verclaren

1735

Si es seer nakende hueren iaren

 

Onsprekelijc eest dat men soude rueren

 

Van enegen iongen creatueren

 

Dat sy mocht hebben alsulken sin

 

En hadsi den Heiligen Geest niet in

1740

Want si es een vorme der reynicheit

 

Ende der oetmoet

dander priester

 

Vor waer geseyt

 

Si es de sorchfuldichste ende de bequaemplijxte

 

De gehorsamste ende de tamelijxste

1 Bedene, gebeden.

2 Hoe dat sy, hoe dat dit is.

[p. 124]

 

In allen dingen soet es beseuen¹

1745

Si leit bat yngelen dan menscen leuen

 

Si es volmaect ende onbeulect

bisscop

 

Maecht² sijn daer Salomon af sprect

 

In sinen cantiken soe ic verzinne

 

Ghi sijt met allen scoen mijn vriendinne

1750

In v en es geen smette gesticht

 

Scoender dan de Zonne ende bouen dlicht

 

Der sterren duytnemenste ongebreckelijxste

 

Fonteine vloyende inder gracien de reckelijxste

 

Die noyt ter werelt ontfinc wesen

1755

Wat saels gescien

deen priester

 

Nv als te desen³

 

Wille ons de Here verlenen spoet

 

Dat tonser salicheit wesen moet

Selete· dan sal Ons Vrouwe groet sijn

joachim

 

Anna vercorne geminde vrouwe

 

Daer ic in duegden mi toe betrouwe

1760

Eest wonder dat mi therte verhuecht es

 

Als Maria de duegdelike kersouwe

 

Besprayt es metten hemelscen douwe

 

Van gracien daer elkerlijc in verhuecht es

 

Want si tverchiersele van alder duecht es

1765

Oetmoedelijc in den tempel des Heren

 

Bouen alle meechden· dwelc ons een vruecht es

 

Salicheit moeter by vermeeren

anna

 

Joachim geminde man vol eren

 

Si en salder niet lange in mogen bliuen

joachim

1770

Soe machse haer tot huwelike state keren

 

Oft in suuerheden haer selven bescriuen⁴

1 Beseuen, geweten, bezeft.

2 Maecht, mag het.

3 Nu wat dat betreft.

4 Bescriven, beperken.

[p. 125]

anna

 

Gods gracie die wil in haer becliven

 

Want si scier hubaer wesen sal

 

Reyn duegdelijc bouen alle wiuen

1775

Dies louic den ouersten Here van al

joachim

 

Hi die hemel en erde berch ende dal

 

Gemaect heeft die laetse voort regieren

 

Hi salse best hueden voor ongeual

 

Ende duegdelic tsijnder gelieften bestieren

anna

1780

Nv laet ons met herten goedertieren

 

Louen den Here tes meer dan tijt

 

Dat Maria soe duegdelijc es van manieren

 

Dor de gracie des Heren gebenedijt

joachim

 

Lof goddelijc wesen diet al verblijt

1785

Ingelen menscen hemel ende erde

anna

 

Lof specie vol duechden der yngelen iolijt

joachim

 

Lof goddelijc wesen gebenedijt

anna

 

Lof die fonteyne van gracien sijt

 

Onsprekelic es v hoge weerde

joachim

1790

Lof goddelijc wesen diet al verblijt

 

Ingelen menscen hemel ende erde

 

Dat Maria die meegdelike geerde¹

 

Met uwer gracien dus es versien

 

Dies moet v ewigen lof gescien

1 Geerde, roede, staef, tak.

[p. 126]

bisscop

1795

Na Gods gebod moet v verclaert sijn

 

Alle meegden die veriaert sijn

 

Die trecken thuus bi vader ende moedere

 

Ende nemen man als haren behoedere

 

Dit benic gebiedende sonder respijt

1800

Maria ghy hebt oec uwen tijt

 

Die daer toe steet reyn suuer geerde

 

Ghi moet oec huwen

maria

 

By uwer weerde

 

Eerwerdich vadere ic hebbe in my

 

Genomen op dat Gods wille sy

1805

Dat ic mijn reinicheit ende mijn trouwe

 

Gode almechtich offeren souwe

 

Dus soudic geerne houden Gode

 

Mijn opset van dien ende den gebode

 

Niet contrarie en ware van dien

bisscop

1810

Maria dat en mach niet gescien

 

Na mijn verstaen ic en weets hoe keren

 

Almechtich God Here alder Heren

 

Wilt ons verlichten met saleger leeren

 

In duegden tot onser sielen bate

1815

Oft Maria wiens duegden altijt vermeeren

 

Hier bliuen sal in den tempel des Heren

 

Oft haer voegen tot huwelijken state

.i. priester

 

Balseme van gracien suet honichrate

 

Wilt v grote genadicheit hier bewisen

.ii. priester

1820

Verwerft ons in glorien de hemelsce sate¹

 

Daer men de sielen mach ewich spisen

1 Sate, bezitting.

[p. 127]

bisscop

 

Soe datter elc confoort van duechden in vate

 

Balseme van gracien reyn honichrate

.ii. priester

 

Verwerft ons inder glorien de hemelsce gesate

1825

Daer men de sielen mach ewich spisen

bisscop

 

Balseme van duechden reyn honichrate

 

Wilt v grote genadicheit haer bewisen

 

Wiens lof dat niemen en can volprisen

dingele

 

Her bisscop hoort de redene mijn

1830

Alle die van Dauids geslachte sijn

 

Die bringen droege roeden sonder vernoyen

 

Ende de wiens¹ dat daer sal bloyen

 

Sal Marien hebben in hoeden

 

Te huwelike· wilt u hier met spoeden

bisscop

1835

Lof cracht· des alle crachten cracht hebben

 

Dat ghi u vriende aldus versiet²

.i. priester

 

Wel hem die v in haer gedacht hebben

 

Lof cracht des alle crachten cracht hebben

bisscop

 

Wat dat wi menscen in duechden gewracht hebben

1840

Bi uwer duecht soe en eest al niet

.ii. priester

 

Lof cracht des alle crachten cracht hebben

 

Dat ghi v vrienden aldus versiet

1 De wiens, hy wiens roede.

2 Versiet, bemerkt.

[p. 128]

bisscop

 

Nv salic sonder te letten yet

 

Alle dat van Dauits geslechte geresen es

1845

Ende tot huweliken state bequame int wesen es

 

Gaen doen versamen met groter spoede

 

Laet sien wie Marien vol der oetmoede

 

Sal vallen te goede· si es soe duegdelijc

.i. priester

 

Elc mach int herte wel wesen vruegdelijc

1850

Al Dauits geslechte mach wel verblien

 

Tert voort ghi heren in allen sien¹

.i. iongelinc

 

Gods werken sijn wonderlijc te verstane

.ii. iongelinc

 

Wie sal sijn wijsheit dan gronderen

.iii. iongelinc

 

Het gaet verre buten minen vermane²

.i. iongelinc

1855

Gods werken sijn wonderlijc te verstane

.iii. iongelinc

 

Nv pinen wi na sbisscops beuel te gane

 

Ten temple daer elc mach veryubileren

.i. iongelinc

 

Gods werken sijn wonderlijc te verstane

.ii. iongelinc

 

Wie sal sijn wijsheit dan gronderen

.iii. iongelinc

1860

Die hem in wijsheden met wijsheden fonderen

1 In allen sien, van alle zyden.

2 Vermane, kondschap.

[p. 129]

 

Doent sonder vaer

.ii. iongelinc

 

Die wisen dolen meest

.i. iongelinc

 

Dats emmers waer

.iii. iongelinc

 

Te beter hebben sijt die goet clerc sijn¹

.i. iongelinc

 

Ja wat segdijs· moet niet een wonderlic werc sijn

1865

Dat Maria de maegt reyn van gedachte

 

Bi Gods beuelene vut Dauids geslachte

 

Enen man sal trouwen geseit vor al

 

Niet wetende wie dat hi wesen sal

 

Dan si in Gods begeerte te vreden es

.ii. iongelinc

1870

Menich maecht die opten dach van heden es

 

En soude soe lichte niet gepayt sijn

.iii. iongelinc

 

Die haer geerigen sal mach wel verfrayt sijn

 

Want haer minlijc opsien es soe sedelijc

.i. iongelinc

 

Ende Maria die oetmoedege maecht seer vredelijc

1875

Sal op Gods betrouwen soet ionst huer riet²

 

Enen man gaen trouwen al en kint sijs niet

.ii. iongelinc

 

Wie hoerde noit wonderliker dingen

.iii. iongelinc

 

Die sijn rijsken bloyende sal bringen

1 Clerc sijn, geleerd zyn.

2 Soet ionst huer riet, naer de schikking der (hoogste) gunst.

[p. 130]

 

Sal de maegt trouwen dats openbaer

.i. iongelinc

1880

Dat teeken sal groot sijn

.ii. iongelinc

 

Dats emmers waer

 

Men sach sulc wonder noyt geuallen

.iii. iongelinc

 

Diense geburen sal van ons allen

 

Es van Gode seer vutuercoren

.i. iongelinc

 

Op eerde en was noit scoender geboren

1885

Haer scoenheit verlicht al tscijn der sonnen

.ii. iongelinc

 

Haren meegdeliken lichaem es soe dor ronnen

 

Met minnen tot duegdeliker ingloedicheit

.iii. iongelinc

 

Si es soe vol der oetmoedicheit

 

Elker herten geeft si goet exempele

.i. iongelinc

1890

Hets de vorsienichste van den tempele

 

De wijste de oetmoedichste ende de reynste

 

De gehorsamste den Here ende de serteynste

 

Die noyt op groyende was in duechden

.ii. iongelinc

 

Dat esse waerechtich

.iii. iongelinc

 

Si es soe vol vruechden

1895

Dat noyt op eerde en quam haers gelike

 

Alsoet wel blijct

.i. iongelinc

 

Ic ben mechtich ende rike

[p. 131]

 

Maer mocht mi de scoen maegt geburen

 

Ic dancte Gode der goeder auenturen

 

Ende ic wilder herte ende sin toe leggen

1900

Haer te beminnene

.ii. iongelinc

 

Alsoe mochten wi oec seggen

 

Hier en es niement vaet¹ mijn vercleren

 

Hi en soudse te huwelike wel begeren

 

Marien· die een bescut vor toren² es

.iii. iongelinc

 

Hi salse wel crigen dire toe geboren es

1905

Ic meynder noch sulc es diere na lesen³ sal

.i. iongelinc

 

Sijn roede sal bloyen die brudegoem wesen sal

 

Ga wi ten tempele de maecht aenscouwen

.ii. iongelinc

 

Tes messelic⁴ wie ons meskief⁵ genesen sal

 

Sijn roede ral bloyen die brudegom wesen sal

.iii. iongelinc

1910

Sijn auentuere es groet die in desen sal

 

Gode behagen ende de maget trouwen

.i. iongelinc

 

Sijn roede sal bloyen· die brudegoem wesen sal

 

Ga wi ten temple de maegt aenscouwen

 

God wil ons met sire gracien bedouwen

bisscop

1915

In den name des Heren hoort alle die sijt

 

Van Dauids geslechte sonder verwijt

 

Te huwene· brinct elc een roe

 

Droege·⁶ dat God sijn gracie doe

1 Vaet, vat, bevat.

2 Toren, leed, verdriet.

3 Lesen, kiezen, keuren.

4 Messelic, twyfelachtig.

5 Meskief, ongeval.

6 Roe droege, drooge roede.

[p. 132]

 

Tot onser salicheit hoe dat geet

.i. van dauids geslechte [iongelinc]

1920

Heer Bisschop wi sijn alle bereet

 

Naer v gebod soet redene si

 

Joseph tert vort

joseph

 

Wat hangt aen my

 

Ghi heren wilt mi dies verdragen¹

 

Ic bens onwerdich

bisscop

 

Hoort mi gewagen

1925

Wiens roede dat bloyt mach wel verblien

 

Want hi sal trouwen der maegt Marien

 

Joachems dochter na Gods beuel

 

Stect op v roeden· O God Emanuel

 

Hoe mach dit wesen dits vremt bediet

1930

Hier en bloyt een ynckel roede niet

 

Nochtans seide dingle int openbaer

 

Dat soude gescien

.i. priester

 

Joseph comt naer

 

Weest onderhorich naer dbetamen

 

Stect op v roede en wilt v niet scamen

1935

Wat God begeert dat moet gescien

joseph

 

Ghi Heren dat kennic²· maer al in dien

 

Benic bereet in alder maten

 

Maer dees soe mochti mi wel verlaten³

bisscop

 

Lof Here die niement en can geliken

1940

Hier doedy openbaerlijk bliken

1 Dies verdragen, daervan vryspreken.

2 Kennic, bekenne ik.

3 Verlaten, vrylaten.

[p. 133]

 

Dat alle dinc es in v vermogen

 

Joseph ghi moecht v wel verhogen

 

Want God die heeft v vutuercoren

 

Bouen al dandere· nv na dbehoren

1945

Joseph soe moetti trouwen te wiue

 

Marien reyn suuer bequame van liue

 

Alsoet de ouerste Here begert

joseph

 

Her bisscop dat en wert v niet geweert

bisscop

 

Nv ioseph in onderhoricheden

1950

Soe geloefdy den Here· dat ghi met vrede

 

Ende met getrouwicheden in werken van minnen

 

Marien vol der oetmoedeger sinnen

 

Volstandich bi bliuen selt emmermeere

 

Sonder afsceiden

joseph

 

Dat gelouic here ende Gode den Here

1955

Vor v her bisscop als man van trouwen

bisscop

 

Dat geloefdy oec Maria

maria

 

Jaic here

bisscop

 

God laet v wel houwen

 

Nv ioseph vrient wilt v bereiden

 

Thuus wert te treckene sonder beiden

1960

Maria dochter ende Joseph ghi

 

Weest onderhorich

joseph

 

In Gods namen si

 

Maria laet ons gaen gereetscap maken

 

Soet ons betaemt van allen saken

[p. 134]

 

Ic wil gaen trecken ongelet

1965

Te Bethleem waert

maria

 

Ende ic te Nazareth

 

Gods gratie wil ons alsoe gewegen

 

Datter sinen lof in sy gelegen

[Silete]

god

 

Gabriel hoert wilt v bereyen

 

Sijt snel· en wilt niet langer beyen

1970

Ic wil aen nemen menscen natuere

 

Volcomen· dat die propheten seyen

 

Van mire hoger gebuertelicheyen¹

 

Aen eene meechdelike figure

 

Om te verlossen· die daer int sure

1975

Lange bedruct· hebben geseten

 

Die willic nv als creature

 

Bringen daer ewelic geduere

 

Mijn grote bliscap· ongemeten

 

Gabriel· ic doet v weten

1980

Dat ghi selt trecken te Nazaret

 

Daer seldi vinden in secreten

 

Maria die maget onbesmet

 

Haer seldi seggen ongelet

 

Van minen wegen· in corter spacien

1985

God gruetu sonder wee· vol gracien

 

Dat segt haer van den monde Gods

gabriel

 

O Here· behouden vus geboods

 

Mi wondert· hoet v gelieuen souwe

 

Menscheit te nemen· aen een vrouwe

1990

Al es si suuer ic segt v bloet

 

En steruen natuerlic dan de doot

 

Ende ghi onsterfelic sijt· soet claer es

 

Want de mensce· soet openbaer es

1 Gebuertelicheyen, al wat myne geboorte betreft.

[p. 135]

 

Met sonden ontreint es en besmet

1995

Contrarie sgebods· en uwer wet

 

Dits hoech verstaen· ic segt v vrilic

god

 

Gabriel· dees maecht heeft mi so blilic

 

Gedanct· geloeft· als haren verminden

 

Ghi en selter blame· noch smette in vinden

2000

Dies es mijn herte· in haren bedwange

 

Gescreuen staet· in Salomoens sange

 

Mijn liefste vriendinne eest· hoe dat si

 

Want si es geheilicht in my

 

Ende op wien sal rusten Gods geest

2005

Dan opten oetmoedegen alder meest

 

Dus segt haer voert· sonder respijt

 

De Here es met di· gebenedijt

 

Soe sidi bouen alle vrouwen

gabriel

 

O claerheit die niemen en mach dorscouwen

2010

Hets meer dan tijt· ic lide verwonnen¹

 

Grondeloes sijn· v hoge connen

 

Ende v genaden onbesneden²

 

Vut uwer hoger godlicheden

 

Om Here te quitene· die nv steruen

2015

Soe werdic nernstich ter bederue³

Pause cort

Gabriel knielt vor Marien ende si leit en leest in haer camere haer hande te Gode wert hebbende

gabriel

 

Van Gods wegen· suuer vercorne

 

Los van allen smetten reyne

 

Soe comic tu· in tsviants toorne⁴

 

Ghi selt verlossen die verloorne

1 Ic lide verwonnen, ik belyde my verwonnen.

2 Onbesneden, onbepaeld.

3 Ter bederve, ter zake die behoort gedaen te zyn.

4 In tsviants toorne, tot verdriet van den aertsvyand.

[p. 136]

2020

Hi wilt hem¹ rusten in uwen pleyne

 

Ende wilt vertroesten· vor die veleyne

 

Die liggen inder duuelen tra²

 

Aue gracia plena

Hier verscricse haer

 

Maria vrouwe sijt onuersaecht

2025

Natuerlic seldi baren een kint

 

Ende werden moeder ende bliuen maecht

 

Die gracie des Heren heeft v vermint

 

Jhesus· saelt heten mi wel versint³

 

De hoechste van deser werelt wijt

2030

Ghi sijt· soemen gescreuen vint

 

Vor alle vrouwen gebenedijt

maria

 

Her ingel· die hier dus comen sijt

 

Seer verwondert mi van dien

 

En kinde⁴ noyt man ter werelt wijt

2035

In wat manieren· saelt dan gescien

dingel

 

Suuer maecht sijts onbeureest

 

Gods gracie heeft v daer toe bereit

 

Ghescien saelt· biden heilegen geest

 

Mids uwer groter oetmoedicheit

2040

Ten tekene van dien vor waer geseit

 

Heeft Elizabeth v nichte ongewaent

 

Enen sone ontfaen in haer outheit

 

En es nv in haer seste maent

 

Nochtan dat si onvruchtbaer sy

1245

Ten dae Gods gracie

maria

 

Her ingel soe ghi

1 Hem, zich.

2 Tra, trade, trede, vertreding.

3 Versint, verstaet.

4 En kinde, ik en kende.

[p. 137]

 

Mi seit· soe moet met mi verkeren

 

In Gods genaden soe keeric my

 

Siet hier de deerne¹ Gods ons Heren

gabriel

 

Reyn maecht vol eren· suete Marie

2050

Die gracie Gods· heeft v omvaen

 

Een godlike hemelsce tresorie

 

Seldi voort bliuen sonder vergaen

 

Orlof· ic keere ten hemel saen

Selete

1 Deerne, dienaresse.

De na prologhe

 

O alder hoechste gebenedie

2055

Godlike· hemelsce tresorie

 

Laet v· ons slechtheit sijn bequame

 

Dat wi hier minlic· sonder envye

 

Hebben vertoecht· in weder sye

 

Ter eren· van uwen soeten name

2060

Dor uwen oetmoet· huetse vor blame

 

Diet duegdelic hebben willen verzinnen²

 

Ende hier sijn comen tot onsen verzame

 

Gheeft hen te harer sielen vrame

 

Dat si die ewige vruecht gewynnen

2065

Wy doen v· duegdelic bekinnen

 

Dat wi· en God wilt tander iare

 

V dander bliscap selen beginnen

 

Ende vort· van iaer te iare met minnen

 

Oec dander bringen int oppenbare

2070

Tot seuene lanc· verstaet int clare

2 Verzinnen, begrypen.

[p. 138]

 

Salmen· v achter volgende· vertogen

 

Ter eren der weerdicheit van hare

 

Die vele meerre· eren werdich ware

 

Dan wy· van hare· vercleren mogen

2075

Dies bidt der lampten¹· sonder verdrogen

 

Datsi· ons allen moet beurien

 

Ende dat wi ons· te haren dienste so pogen

 

Dat wi in vreden· ende in hogen²

 

Met salicheyen· den tijt gebeyen

2080

Bidt dies· der sueter maecht Marien

 

Gemeynlic· die hier sitten of staen

 

Orlof geminde· hets nv gedaen

 

Tot· tander iaer soet es vorseit

2084

Ic beueel v· der drieuuldicheit

Tusschen v^s 2074 en 2075 is door een andere hand ingevoegd:

Dat v van my mach werden gheseyt
En die fame breyt
Vry sonder helen
Dat tCorenbloemken tauont wat sots sal spelen.

1 Lampten, lamp, licht des hemels, stella matutina.

2 In hogen, in vreugde.

[p. 139]

Toemaetje.

By het lezen van Mone's Einleitung tot de Altteütsche Schauspiele bemerk ik dat het gevoelen van dezen geleerden, wegens den oorsprong der Misteriespelen in de kerken, byna geheel en al overeenstemt met hetgene ik daerover heb in het midden gebragt. Tot bladvulling zal ik hier zyne woorden laten volgen:

Ursprung und Ausbildung des Schauspiels.

Der Ursprung des Schauspiels im Mittelalter war lateinisch, womit jedoch nicht behauptet wird, dass man für jedes noch vorhandene Stück die lateinische Quelle nachweisen könne. Die ältesten Beispiele dramatischer Dichtung sind lateinisch; die teütschen Stücke enthalten manchmal Reste der lateinischen Texte; man sieht den teütschen Passions- und Osterspielen an, dass sie nach einem gemeinsamen Original gemacht sind, und die theatralische Anleitung aller teütsche Stücke ist lateinisch abgefasst. Diess und der religiöse Inhalt der Schauspiele beweist, dass die Geistlichkeit die Urheberin der dramatischen Dichtung war und solche Spiele eine gottesdienstliche Bestimmung hatten. Sie wurden vornehmlich an drei Festtagen, die nächst der Weihnacht fielen, aufgeführt, am Stephans-, Johannes Evangelisten- und unschuldigen Kindleins-Tag, vom 26. bis 28. December (Gerbert, de cantu et mus. II, 83), welche Feiertage an und für sich keine kirchliche Veranlassung zu dramatischen Aufzügen haben. Zu dieser Zeit passen nur die Drei-Königspielen, nicht die Passions- und Osterspiele, die nach den vorhandenen Stücken haüfiger waren und in die Charwoche gehören. Die Vorlesung der Lei-

[p. 140]

densgeschichte am Palmsonntag und Charfreitag nach den Evangelien des Matthäus und Johannes geschah auf eine Art, die ungezwungen zum dramatische Gesang führte, indem der Vorleser den Text der Evangelien in einem monotonen Recitativ vortrug, die Worte Christi aber darin, nach Art des Evangeliums, gesungen wurden (Gerbert l.l. I, 533). Es durften zu diesem Vortrage nur zwei Stimmen verwendet werden, so war der dramatische Wechselgesang vorhanden. Dieser Gesang (die sogenannte Passion) findet noch jetst in vielen katholischen Kirchen statt; er ist teütsch und besteht in dem Texte der genannten Evangelien, welcher seiner dramatischer Abfassung wegen sich zu dieser Art des Vortrages eignet. Den erzählenden Theil des Textes singt die Stimme des Evangelisten als Recitativ; die übrigen Stimmen singen, jede in eigener Melodie, diejenigen Worte des Textes, die verschiedenen Personen zukommen, z. B. Christus, seinen Jüngern, Pilatus u.s.w., so dass in der Regel so viele Sänger sind, als Personen in Texte redend aufgeführt werden. Der Chor beginnt langsam mit feierlichem Ernste: ‘Das Leiden unsers Hernn Jesu Christi, wie uns sankt Matthäus beschreibet;’ darauf folgt der Evangelist mit dem Texte des Evangeliums (Matth. c. 26 flg.) und die übrigen Personen nach ihrer Reihe.