Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 9

[p. 5]

Inhuldiging der aertshertogen Albertus en Isabella.

Oudtyds, om het bewind der Belgische gewesten te kunnen aenvaerden, waren derzelver vorsten verpligt voorafgaendelyk hunnen eed te doen dat zy die zouden besturen volgens 's lands wetten, gebruiken en voorregten, en wederkeerig zwoer dan het volk, door den mond zyner gemagtigden, trouw en gehoorzaemheid aen zyne heeren. Deze plegtigheid, die men 's vorsten huldiging of blyde inkomst noemde, was by de Belgen enkelyk eene civiele en staetkundige akte en had niets gemeens met de zalving der Fransche koningen, wier strekking godsdienstig was. De zalving bragt niets tot het gezag der koningen by, terwyl, zonder ingehuldigd te wezen, onze vorsten niet wettiglyk konden heerschen. De by deze zoo beroemde instelling gepaerd gaende plegtigheden waren van zoodanigen aerd, dat zy hun 's menschens natuerlyke gelykheid en de voorwaerden op dewelke een vry volk zich aen hen wel wilde onderwerpen, deden herinneren.

In het byzonder bezat Braband, waer Limburg by ingelyfd was, groote vryheden, die men in de alom vermaerde charter, de Blyde inkomst genaemd, aengeteekend vindt. De andere gewesten hadden geen samenstel van hunne grondwetten: het grootste gedeelte daervan kon niet bewezen worden dan volgens oude gewoonten en gebruiken, wier overlevering duister, maer wier be-

[p. 6]

staen onbetwistbaer geworden was door de eeden welke de vorsten, by hunne inhuldigingen als heeren van elke provincie, gedaen hadden. Nogtans waren er eenige andere die, geschreven zynde, zich verspreid bevonden in veelvuldige openbare ordonnantien en verklaringen uit 's vorsten magt gesproten, of in de verscheidene gehomologeerde landregten en inrichtingen aen het meesten deel der Belgische steden gegeven.

Daer de Belgische provincien van elkanderen onafhanglyk waren en byzondere voorregten bezaten, hadden ook de inhuldigingen in ieder gewest afzonderlyk plaets, en tot aen Albertus en Isabella werd de eed door den souverein in persoon afgelegd: de vorsten, die sedert over onze gewesten heerschten, hun hof in vreemde landen houdende, magtigden meest altyd den algemeenen landvoogd of den gevolmagtigden minister, tot het volbrengen dezer gewigtige daedzaek.

Albertus en Isabella, door Filips II den Nederlanden als onafhanglyke vorsten gegeven, werden, by hunne aen komst uit Spanje, waer zy in huwlyk getreden waren, den 5 september 1599 met de grootste pracht te Brussel, hunne hoofdstad, ontvangen. Hunne plegtige inhuldiging eenige moeijelykheden ontmoet hebbende¹, vertoefde tot het einde van dat jaer en tot in het begin van 1600.

Ondertusschen maekte men te Leuven, waer de aertshertogen, zoo als Albertus en Isabella zich deden noemen, eerst hunne blyde inkomst als hertogen van Braband moesten doen, alle toebereidsels om de nieuwe vorsten weerdiglyk te onthalen. Den 24 november trok het vorstelyk paer met een uitnemend groot en schitterend gevolg uit Brussel naer de oude hoofdstad van Braband, wier

1 Zie ons artikel in den Messager des Sciences historiques, etc. 2^de aflev. 1844.

[p. 7]

magistraet, vergezeld door byna al de geestelyke orders, met het kruis vooruit, de leeraren der hooge school en al de gilden der stad, met brandende fakkels, Hunne Hoogheden tot aen het vrouwenklooster, Ter Bank genaemd, te gemoet kwamen. Na, volgens aloud gebruik, de aertshertogen de sleutels der stad aengeboden te hebben, verwelkomden zy hen door hunnen bezoldigden raedsheer en bevolen hen op het nadrukkelykste hunne stad en hoogeschool aen, vermits die eertyds, gedurende acht volgende jaren, aen den katholyken godsdienst en aen de gehoorzaemheid des konings verkleefd waren gebleven, terwyl al de omliggende steden en landen er van waren afgeweken¹. Deze aenspraek op eene zeer vergenoegende wyze beantwoord zynde, gebeurde de intrede langs de versierde straten en door menigvuldige triomfbogen, naer de S^t-Pieterskerk. Door den proost en den deken dezer kerk in het hooge koor gebragt zynde, legden de aertshertogen, in handen van den eersten, na dat de gewoone gebeden en kerkdiensten verrigt waren, op het evangelie den eed af, van de voorregten, vryheden en bezittingen der kerken en geestelykheden, op het voorbeeld der voorgaende vorsten, te zullen handhaven. Toen werd het Te Deum gezongen, en na deszelfs einde HH. HH. op dezelfde wyze als te voren, doch langs andere opgesierde straten, naer het hun bestemde nachtverblyf gebragt. Het overige van den dag werd in vrolykheden en de nacht by het branden van vreugdevuren gesleten.

Des anderendags morgens, na den kerkdienst, welken door den abt van het Park, als erflyke kapelaen der hertogen van Braband, verrigt werd, begaven

1 Historica narratio inaugurationis Alberti et Isabelloe, auctore Joan. Bochio. Antv., 1602, in-fol., p. 139.

[p. 8]

zich de aertshertogen, met de staten van Braband, Limburg en Land van Over-Maes¹, op een prachtig tooneel, dat voor het stadhuis opgerigt was, en op hun bevel werd de plegtigheid geopend door den kanselier van Braband, die betuigde dat HH. HH. bereid waren de oude voorregten en blyde inkomsten te bezweren, niet twyfelende dat de staten dit voornemen zouden goedkeuren en van hunnen kant den eed van getrouwheid afleggen. Dit voorstel met vreugd aenvaerd wezende, las de audiencier, terwyl de bisschop van Mechelen en de kanselier van Braband aen zyne beide zyden nederknielden, HH. HH. de voorregten en blyde inkomst in de latynsche en vlaemsche talen, voor, en toen hy aen de woorden ‘aldus helpen my God en al zyne heiligen’ gekomen was, knielde eerst de aertshertogin, om dien eed op het evangelieboek, dat door den aertsbisschop van Mechelen gehouden werd, af te leggen; en dit ook door den aertshertog afzonderlyk nagevolgd zynde, ontvingen HH. HH. den eed van onderwerping en manschap van al de staetsleden. Vervolgens werden de voorregten der stad Leuven in het byzonder bezworen, door het magistraet dezer stad den eed van getrouwheid afgelegd, en onder het geluid

1 Onder de voornaemste personnaedjen telde men: de banderheeren van Bassigny, Grimberghe en Wesemale, den prins van Aremberg, den markgraef van Berg-op-Zoom, Filips Willem, prins van Oranje (als baron van Breda), den hertog van Aerschot, den graef van Solre, den gezant van Spanje, den hertog van Aumale (franschen banneling), den markgraef van Havré, den graef Pieter Ernest van Mansfelt, don Franciscus Mendoza, admirael van Arragon, den raedsvoorzitter Jean Richardot, den kanselier van Braband Nicolas Damant, den raedsheer Christophel d'Assonleville, de abten van S^t-Truyen, Everbode, Dillegem, Tongerloo, Heilighem, Grimberghe en Vlierbeke, den bisschop van Antwerpen en den aertsbisschop van Mechelen.

[p. 9]

der trompetten en het roepen van lang leven de hertogen van Braband! door den wapenheraut driederhande penningen, zoo gouden als zilveren, aen de omstaenders te grabbel geworpen. Boven het woord Auspiciis (onder goed vooruitzicht), stonden op de voorzyden dier penningen de borstbeelden der beide aertshertogen, en tot randschrift der beide zyden, deze titels: Alb. et Elisab., d.g. arch. Aus,, duces Burgundiae, Brabantiae etc. (Albertus en Isabella, door Gods genade aertshertogen van Oostenryk, hertogen van Bourgondië, Braband, enz.) Op de andere zyde las men in eenen lauwerkrans deze woorden tot opschrift: Munificentia pp. (Uit mildadigheid der vorsten), 1599.

Gelyke penningen, met daertoe gemaekte veranderingen aengaende de titels en de jaergetallen, werden ook, by de inhuldigingen der aertshertogen in de andere steden, onder het gemeen geworpen¹.

Om een bewys zyner genegenheid tot het volk te geven, sloeg de aertshertog den burgemeester Richard Van Pulle, Theodorik Burggrave, hoofd der wacht, en Willem Van Engelen, schepen, tot ridders. Hiertoe knielden deze neder voor den aertshertog, die met het staetszwaerd, dat steeds door den graef van Solre, eenen der magtigste heeren uit België, gedragen werd, ligtelyk op hunnen regten schouder sloeg, zeggende: ‘Ik sla u ridder in den naem van God en S^t-Joris, om getrouwiglyk het geloof, de kerk, de regtvaerdigheid, de weduwen en de weezen te beschermen.’ Hy ontving met groot genoegen den eerewyn der stad, alsook de handschoenen, die ten dien tyde zoo algemeen berucht waren². Den volgenden dag

1 Gerard Van Loon, Nederlandsche historiepenningen, VI boek.

2 J. Bochius, Hist. narr. inaugur. Alb. et Isab., p. 158.

[p. 10]

gewaerdigde hy zich nog met zyne doorluchtige gemalin de hoogeschool te gaen bezichtigen en eene les van den beroemden Justus Lipsius by te woonen. Door het bezoek zyner souvereinen vereerd, nam de geleerde, die in dat oogenblik over den aflogt der tien duizend Grieken las, het eerste boek van Annaeus Seneca in de hand, en, onder goedkeuring van HH. HH., begon hy, met die uitmuntende hem als aengeborene welsprekendheid, de grondregels te ontvouwen, welke de romeinsche wysgeer aen de vorsten, die wyslyk en met goedheid trachten te regeren, voorschryft.

Vier doctors in de godsgeleerdheid werden in het bywezen der aertshertogen gepromoveerd en, volgens het gebruik, deelde men aen ieder leuvensche handschoenen uit¹, terwyl een student de vergadering bedankte. Des avonds verbeelden de studenten, voor het hof, eene comedie, waervan het onderwerp de staet en de oorsprong des oorlogs was, benevens de hoop van door de aenkomst der aertshertogen alles in vrede te zien veranderen. De geleerde doctor Jacob Bayus belastte zich te dezer gelegenheid met het uitspreken eener lofrede.

Den 28 kwamen HH. HH. weder te Brussel, waer hunne inhuldiging met geene mindere pracht gebeurde dan hunne aenkomst uit Spanje: de wederzydsche eed werd in de S^t-Gudulakerk afgelegd. De stad schonk HH. HH. een prachtig zilveren servies, waervan de waerde op twintig duizend guldens geschat was, en gaf nieuwe feesten; vier harer byzonderste magistraten werden, gelyk te Leuven, tot den ridderstand verheven. Des anderendags vierden de ridders van het Gulden-Vlies statiglyk S^t-Andreas dag, hunnen patroon.

1 Itinéraire de l'archiduc Albert, etc., Nouv. mém. de l'Acad., tom. XIV.

[p. 11]

Den 5 december deden de aertshertogen hunne blyde inkomst te Mechelen, en van daer begaven zy zich in een ryk opgetooid jacht naer het kasteel van Antwerpen, tot dat alles in deze stad bereid ware om hen te ontvangen. Hunne intrede geschiedde er vervolgens den 8^en, met eene pracht, den ouden luisterlyken toestand dier koopstad waerdig. Twee rangen gilden spanden den weg af van in de stad tot aen den ingang der vesting, waer HH. HH. des middags door het magistraet afgehaeld en verwellekomd, en vervolgens naer de kapel aen de stadspoort opgerigt, alwaer de geestlykheid hen wachtte, gebragt werden. In deze kapel getreden zynde, vielen HH. HH. op hunne knieën om het kruis, dat de bisschop van Antwerpen hun daertoe aenbood, te kussen; en nadat de kanselier van Braband hun kennis gegeven had van den eed, dien de markgraven van Antwerpen by hunne aenstelling gewoon waren af te leggen, verklaerden zy bereid te wezen dit voorbeeld te volgen. De audiencier, aen wiens zyden de kanselier en de bisschop van Antwerpen nederknielden, las den eed, en de aertshertogin, insgelyks knielende, raekte het evangelieboek aen, om te bewyzen dat zy denzelven bekrachtigde: de aertshertog deed dit ook, en vervolgens, onder het gebulder van het geschut des garnisoens, het geschal der trompetten en het vreugdegeroep des volks, geleidde de stoet HH. HH. naer hun paleis. Achter de geestelykheid, die vooruit ging, kwamen de natiën¹, het oude en nieuwe magistraet, de dekens der acht-en-twintig neeringen der stad en de wykmeesters, alle op het kostelykste in zyde en fluweel gekleed². De graef van Solre, steeds het bloote

1 Men gaf den naem van natie aen al de negocianten van hetzelfde land in eene koophandelplaets gevestigd.

2 Van Meteren, Nederl. histor., boek XXII.

[p. 12]

staetszwaerd op den schouder dragende, reed vóór de aertshertogen, die, op schoone witte peerden gezeten¹, onder eenen troon van gouden laken door zes edelheeren gedragen, zegepralend voorttrokken. Al de natiën, die nog in deze stad en eertyds zoo ryk en zoo bloeijend waren, hadden zich met de Antwerpenaers bevlytigd om de intrede te verheerlyken. Het waren byzonderlyk de fraeije zegebogen, door Otto Van Veen, leermeester van den doorluchtigen Rubens, geteekend en opgerigt, welke aller oogen trokken. Albertus en Isabella bewonderden die zoodanig, dat zy Van Veen naer Brussel riepen en hem tot hunnen schilder en opzichter van hun muntwezen noemden².

De plegtige inhuldiging was op den 10 der maend gesteld: dan kwam de stoet, in dezelfde order als hier boven, HH. HH. in hun paleis afhalen, om hen eerst naer de hoofdkerk, waer eene mis door den bisschop van Antwerpen gezongen werd, te geleiden, en van daer naer het tooneel, dat op de groote markt voor het stadhuis stond, om er wederzyds den gewoonen eed af te leggen. Het magistraet aldaer aen de linker zyde der aertshertogen, en wat lager, plaets genomen hebbende, verklaerde de kanselier van Brabant dat HH. HH. bereid waren hunnen eed te doen, welke wederom door den audiencier voorgelezen werd. By de woorden ‘aldus helpen my God en al zyne heiligen’ viel de aertshertogin op hare knieën en legde den eed af in

1 In den slag van Nieupoort, die maer eenige maenden later plaets had, viel dat van den aertshertog in handen der Hollanders. Grotius, die toen nog jong was, maekte een gedicht over dien slag, en bragt er dit paerd in, aen hetwelk hy deed zeggen:

Pars haud temnenda triumphi
Praeda fui, fierem ne fugientis equus.

2 De afbeeldsels dezer zegepoorten vindt men by J. Bochius.

[p. 13]

handen van stads burgemeester: de aertshertog deed dit insgelyks, en daerop sprak de audiencier den eed van getrouwheid uit in den naem van de stad. De aertshertogen onderteekenden, benevens de grootste personnaedjen van hun gevolg, het getuigschrift daervan, deden twee magistraten en twee der voornaemste burgers tot zich naderen en verhieven die, steeds de zelfde ceremoniën als te Leuven gebruikende, tot den ridderstand.

HH. HH. werden vervolgens stoetsgewyze naer hun paleis wedergebragt: zy verbleven te Antwerpen tot den 18 december, en bragten er hunnen tyd over met het bezoeken der merkwaerdigheden en der byzonderste gestichten, onder welke de Plantynsche drukkery eene eerste plaets bekleedde, alwaer men in hunne tegenwoordigheid eene lofrede drukte. Na dat zy ook nog den eed der gouverneurs van het kasteel van Antwerpen en der steden van Lier en Grave ontvangen hadden, keerden zy in hunne fraeije jacht naer Brussel terug, en stelden de inhuldiging voor de andere gewesten huns ryks uit tot het einde van january des volgenden jaers (1600).

De aertshertogen kwamen den 28 dier maend langs Dendermonde naer Gent, waer men noch kosten noch moeite gespaerd had, en waer byna gansch de adel van Vlaenderen vereenigd was, om de doorluchtige vorsten op het luisterlykste te ontvangen. Kunsten en ambachten hadden de hand geleend om de straten door allerleije zinnebeelden, triomfbogen, schilderingen en tapyten, op te sieren. Het magistraet, te paerd, en kostelyk in het fluweel uitgedost, de geestlykheid, de adel, en zes honderd wel gewapende burgers gingen HH. HH. op de grens van het regtsgebied der stad te gemoet: eenige gemagtigen reden tot boven Laerne. Als de aertshertogen

[p. 14]

nu met den avond aengekomen waren, stegen zy uit hunne koets op witte paerden, de prinses ter regterhand van haren gemael, en traden, onder eenen troon door edellieden gedragen, en by het geschiet van het spaensch garnizoen van het kasteel, statiglyk binnen de stad. Hunne liverei was van blauw fluweel met zyden opslagen, volgens hunne kleuren, rood, wit en blauw. Hun gevolg geleek naer een spaensch leger: vier-en-twintig pagiën, gansch naer de spaensche manier gekleed, omringden hen blootshoofds, niet tegenstaende het hardvriezende weder, met brandende fakkels; veel paerden van eer en van dienst werden vooruit geleid, en daerop volgde eene ontelbare menigte ‘noblessen archiers, hellebaerdiers, de gaerde, de muylen ende dienaers van het hof, by duyzende menschen sterck, soo dat alle soorten van wynckeliers ende ambachtslieden wierden ghefourieert, soo wel den armen als den rijcken¹.’

Aldus langs den Steendam, de Vrydagmerkt, de Langemunt en de Hoogpoort op de Paradeplaets, die vóór het stadhuis gelegen was, gekomen zynde, zagen HH. HH. daer eene vertooning, door de kweekelingen van het jesuiten-kollegie gegeven, en een weinig verder vonden zy de kanonikken van S^t-Baefs staen, die de vorsten, by het afstappen van hunne paerden, verwelkomden, en processiewys in de kerk geleidden. De aertshertogen woonden den kerkdienst by, en hoorden, nadat het Te Deum gezongen was, eene lofrede, met veel welsprekendheid voorgedragen door Karel van Rodevan, verkoren bisschop van Middelburg². Toen legden zy den gewoonen

1 Zie Belgisch Museum, deel viii (1844), bl. 431.

2 Karel-Filips van Rodevan, deken van Gent en gebiedende abt van Eenhaeme, werd in het jaer 1600 gewyd; maer geen kans ziende om in het bezit van het bisdom van Middelburg te kunnen geraken, verkreeg hy twee jaren later dat van Brugge.

[p. 15]

eed af van de geestelykheid van Vlaenderen in hare geregtigheden te zullen behouden, en togen eindelyk op dezelfde wyze met hun gevolg naer het bisschoplyk hof¹, dat tot hun verblyf was opgeschikt. Den volgenden dag, zynde zondag den 30 van january, van de vermoeidheid der gedane reis uitgerust hebbende, gingen de aertshertogen zich van hunne godsdienstige pligten kwyten in de abtdy van S^t-Pieters; en na het ontbyt, in de eetzael van het klooster, volgens de gewoonte der vorige vorsten, genomen, werden zy wederom door gansch de geestelykheid, de staten van Vlaenderen en de magistraten van Gent naer S^t-Baefskerk gebragt, alwaer zy in het koor den eed van inhuldiging aflegden, dien van de beschrevene staetsleden ontvingen, en, tot teeken van het verkregene bezit van Vlaenderen, met eigene handen de klok klepten². Als dit verrigt was, beëedigden zy afzonderlyk de stads voorregten op een verheven tooneel, dat op de Vrydagmarkt was vervaerdigd, en waerop ook het magistraet van Gent den eed van getrouwheid aen de aertshertogen deed. Straks hierna wierp Filips Borluut, wapenheraut, onder het uitroepen van lang leven de prinsen, lang leven de graven van Vlaenderen! gouden en zilveren penningen, ten bewyze hunner milddadigheid, te grabbel aen de omstaenders, ‘die daerop waren wachtende, zegt het HS. van pater De Jonghe, daerom tegen elkanderen vechtende, zoo dat men niet konde hooren, door het geraes, het geroep en gekryt van die onder de voeten lagen, twee kinderen blyvende versmacht, andere kwalyk getracteerd. Dit goed

1 Ter plaets gebouwd waer thans het gouvernementshotel staet.

2 J. Bochius, Hist. narr. inaug. Alb. et Isab., p. 340 en volgende.

[p. 16]

werk volbragt zynde, keerden HH. HH. met groote suite naer haerlieder logement, alzoo het koud en sneeuwachtig weder was.’

Des anderendags deden die van Brugge en van het Vrye hunnen eed door gemagtigden, en aldus in het bezit van het grafschap van Vlaenderen getreden zynde, vertrokken HH. HH. den 3 february uit Gent naer Kortryk, wier gewapende burgery, zes honderd mannen sterk, hen tot Harelbeke te gemoet kwam, en hen onder het losbranden van het geschut en het luiden der klokken binnen de stad bragt, alwaer ook de geestelykheid in haer plegtgewaed verscheen om hen op hunnen doortogt insgelyks te begroeten. De straten waren alom met tapyten en zinnebeelden versierd, en als eene byzonderheid kon men opmerken dat meest al de opschriften in het vlaemsch waren. Nadat de aertshertogen by de vaders jesuiten de geschiedenis van Jazon door de edelste jongelingen hunner schole ten tooneele hadden zien voeren, zetteden zy hunne reis naer Ryssel voort. Deze stad, die alle toebereidselen gemaekt had om hare nieuwe vorsten op het prachtigste te ontvangen, deed dezelve op de grenzen der landvoogdy door eenige gemagtigden, buiten de poort door het geheele magistraet, en aen de kerkdeur van S^t-Pieters door de geestelykheid, plegtiglyk verwelkomen. Daegs na hunne intrede bezworen zy het behouden der kerkelyke vryheden in de hoofdkerk, begaven zich op een tooneel, dat op de merkt opgerecht was, legden er den eed van 's lands voorregten te zullen handhaven af, ontvingen dien van onderwerping en getrouwheid, verhieven, nadat zy met algemeene toejuiching der omstaenders tot vorsten waren uitgeroepen, eenigen tot den ridderstand, en aenvaerden de gelukwenschingen van al de overheden, mitsgaders zes gouden drinkbekers tot geschenk van het stadsbestuer.

[p. 17]

Den volgenden dag, 8 february, verlieten de aertshertogen Ryssel om zich naer Doornyk te begeven. Zoodra zy op het gebied dezer stad kwamen, werden zy van wege den graef van Solre, Doornyks stad- en landvoogd, by monde van den eersten raedsheer in de fransche tael begroet, en tusschen zes honderd gewapende jongelingen en zestien honderd andere onder het geweer verschenen burgers naer de stad geleid, aen welkers poort de vier gilden, drie honderd leden sterk, insgelyks in de wapens geschaerd stonden. Na zich, ter oorzake der geweldige koude, eene uer tyds in eene daer toe vervaerdigde tent wat verfrischt en gewarmd te hebben, ontvingen HH. HH. de sleutels der stad, en togen, door den graef van Solre, altyd het bloote zwaerd op den schouder dragende, voorgereden, langs de opgesierde straten en onder het gebulder van hel geschut, eerst naer de hoofdkerk, waer zy door den bisschop en zyn onderhoorig kapittel, alle in plegtkleederen, ingehaeld werden, en van daer naer het hof. Des anderendags zwoeren zy in dezelfde kerk de voorregten der geestelyken te zullen beschermen, en verschenen, na de hoogmis, op het tooneel dat op de Pennemerkt gesteld was: zy bekrachtigden er 's lands en stads voorregten, ontvingen den eed van trouw uit 's volks naem, en sloegen drie ridders, onder de toejuichingen der omstaenders, wien zy ook ter zelver tyde penningen lieten werpen.

De inhuldiging aldus 's morgens voltrokken, en de straten zeer dik met sneeuw bedekt zynde, namen de aertshertogen 's namiddags het vermaek op paerdesleden langs de versierde straten te ryden. Gansch den nacht werd in het aensteken van vreugdevuren doorgebragt, en den volgenden dag de reis met zulken spoed voortgezet, dat HH. HH. nog des middags te Orchies en des

[p. 18]

avonds te Douai aenkwamen. Hier ook, met veel gelukwenschingen door de gewapende burgery ontvangen, gingen zy eene door de kweekelingen der vaders jesuiten vertoonde daed van Rudolf van Habsburg zien verbeelden, van den volgenden inhoud. De stamvader van het Oostenryksche geslacht op het land in een zeer ongemakkelyken weg zekeren priester, die te voet eenen zieken ging berechten, ontmoetende, zettede dezen op zyn paerd, en ging zelf blootshoofds te voet, en leidde het beest by den toom tot aen het huis van den stervenden.

Des anderendags gebeurde de inhuldiging op dezelfde wyze als in de voorige steden: drie leden des raeds werden ook, maer ditmael in de kamer des aertshertogs, tot den ridderstand verheven, en des avonds twee gouden bekers door het magistraet, tot teeken zyner trouw en onderwerping, HH. HH. aengeboden.

Den 13 february deden de aertshertogen hunne intrede te Atrecht, waer ook alles met eene groote staetsie volbragt werd. Den 16 kwamen zy, op hunne terugreis, te Kameryk; maer hier geschiedde hunne intrede zeer stil en in de koets; want zoo verarmd was deze stad dat zy de smart had van geene andere kosten voor de inhuldiging harer doorluchtige vorsten te kunnen doen, dan een tooneel op de plaets te timmeren, waer den wederzydschen eed moest afgelegd worden.

Anders was het gesteld te Valencyn en te Bergen, die noch in pracht noch in ceremoniën wilden wyken voor de andere Belgische steden, by het ontvangen der aertshertogen. Binch en Nyvel deden ook haer best, en eindelyk kwamen HH. HH. weder in hun paleis te Brussel den 28 february 1600.

Der aertshertogen komst op den troon baerde de grootste vreugd in België. Iedereen had thans hart en mond

[p. 19]

vol lofspraek over de minzame gulhartigheid die de nieuwe vorsten gedurende hunne inhalingen aen de toegevloeide menigte hadden doen blyken. Men koesterde de hoop dat betere tyden gingen verschynen, en dat door de regering van zulke prinsen de ingeslopene wanorders en misbruiken, welke door het gedurig afwezen der vorige vorsten opgerezen en ten ergsten geraekt waren, nu voortaen door hunne bestendige tegenwoordigheid zouden voorgekomen of verholpen worden. De Vlamingen, die sints zoo lang aen de strooptogten en geweldenaryen der Hollandsche bezettelingen van Oostende blootgesteld waren, beeldden zich vastelyk in dat de staetsyver van Albertus en Isabella hen weldra van dien geesel verlossen zoude. Hierop hadden al de vertooningen by hunne inhalingen gedoeld, de gedichten en opschriften daertoe den vorsten aengemaend: dit was, in een woord, het voorwerp aller wenschen geweest. Eenigen, op het gezicht van den eenparigen yver en de vreugd, waermede de staten en de steden de aertshertogen hadden ingehaeld, streelden zich nog met de vaste hoop dat de oude koophandel, die eertyds in België zoo gebloeid had, en thans, door omwentelingen en oorlogen vervallen, elders heen verjaegd was, zouherleven, dat onder de regering van zulke godvruchtige vorsten de gunst des Hemels niet zou ontbreken, en dat men weldra den vrede zou verkrygen.

Dit alles werd, zeggen wy, op allerlei wyzen den aertshertogen te kennen gegeven: meest in al de steden werden de opschriften, de redevoeringen en de andere zaken in het latyn behandeld; te Ryssel, te Doornyk, te Douai, te Atrecht, te Valencyn en te Bergen voegde men er ook fransch by; te Leuven en te Kortryk waren de opschriften in vlaemsche verzen vervat. Om van dezelve een denkbeeld te geven, en tevens het hierbovengezegde te staven, zullen wy de volgende

[p. 20]

staeltjes, welke in deze laetste stad voorkwamen, aenhalen:

Incomende soo sijt ghy gebenedijt,
Gebenedijt uutgaende tzaliger tijt,
Gebenedijt de vrucht van uwen lande,
Gebenedijt in u volck sonder respijt,
U vyanden vallen voor u in den strijt,
En die tot u comt in quaden verbande
Deur eenen wech, deur seven vliet in schande.
Op dat alle volck mach kennen eersame
d'Aenroepen over u van 's Heeren name.

en dan:

U sy ghebenedijdinghe toegheseyt,
En over u Huysvrouwe reyn becleven,
En u ouders d'aenschouwen der salicheyt
d'Aensien sijns kinderen wil u Godt geven,
En u kints-kinderen vruchbaer int leven,
Tot in den vierden graet deur s'Heeren bevel,
En 't gebenedyden des Gods van Israël.

De volgende zinspeelden op Oostende:

Met vacht van den leuw Cadmus 't serpent verwint,
Dat sijn volck brocht in doodts turbatie;
So hopen wy dat d'Hoocheyt die ons bemint,
Ons verlossen sal deur de Godts gratie.

en verder:

Andromeda aen rotse vast gebonden,
Is verlost deur Perseus van 't zee-monster fel,
Wy hopen dat d'Hoogheyt, ons van Godt ghesonden,
Flandriam verlossen sal van alsulck ghequel.

Wy zullen ons vergenoegen met hier nog het voornaemste opschrift, dat men te Leuven zag, te laten volgen:

Int jaer twelf-hondert en tachentich acht
Heeft den iersten Hertoghe Jan van Brabant
Het heyr van seven Heeren omgebracht,
Al quamen zy thien tegen een ter hant.

[p. 21]

 

Door Godts hulp ende zijne Brabanders vaillant

 

Heeft hy om Limborch dezen strijdt anveert,

 

By Woeronck, en dat meest by onderstant

 

Der Lovenaers, die hy creech lief en weert;

 

Wantse hem setten op een ander peert,

 

Heeft hijse mildelijk ghepriviligeert

 

Ende 't Peeter-manschap daer toe gheconfirmeert.

Dat de Belgen zoo vuriglyk het bekomen van den vrede verlangden was geen wonder. Sedert omtrent vyf-en-dertig jaren hadden zy geene rust genoten; oorlogen, burgerlyke oneenigheden, spaensche wraek en vervolgingen hadden alles verwoest, het land in de diepste ellende gedompeld. De aertshertogen vonden er op hunne reis de droevigste blyken van: de wegen waren alom met armen en kwaeddoenders bedekt; verscheidene steden waren schier in steenhoopen veranderd. Op het veld waren de pachthoeven zonder gebruikers, in de steden vele straten zonder inwoonders; de werkhuizen zonder werklieden; de fabrieken en de koophandel vernield. Al de vestingen waren genomen en hernomen en door alle partyen uitgeplunderd; de platte landen door ongeregelde en onbetaelde krygslieden gekneveld en verwoest. De eertyds met ryke oogsten beladene velden dienden thans aen benden wolven tot schuilplaets, en zagen er zoo aeklig uit, dat men er noch grachten, noch wegen onderscheidde: alles was met boomen, struiken, doornen en kruiden overdekt, en de wooningen waren, om zoo te zeggen, verdwenen.

Ook doet deze deerlyke toestand des lands en het dringende geldgebrek, waerin het staetsbestuer zich toen bevond, de pracht en de ydelheid waermede de reis van Albertus naer Spaenje, zyn huwlyk met Isabelle en dat van Filips III met de jonge Margriet van Oostenryk, benevens al wat by de hierboven beschrevene inhuldigin-

[p. 22]

gen gebeurde, zulke groote kosten aenstootelyk voorkomen. Het oude verdichtsel der reis van Jan van Parys en het woord Geldverkwisting komen hier onvrywillig in de gedachte. Deze feesten deden millioenen uit 's ryks kas verdwynen, terwyl men geen geld had om het leger te betalen, en de Hollanders al hunne magt en middelen verzamelden om Filips III en de aertshertogen de gevoeligste slagen toe te brengen.

L. VAN DE WALLE.