Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 1

[p. 189]

Nikolaes Zannequin.

Robrecht van Bethune, gestorven te Ypre, den 17 september 1322, had tot opvolger in het graefschap van Vlaenderen, zynen kleinzoon, Lodewyk van Crecy. Van het aenbegin zyner regering zag dezen prins zyne staten ten roof aen oneenigheden en beroerten. Zyn karakter was niets minder dan vast, en hy liet zich door eene zorgelooze onachtzaemheid wegslepen. Die zwakheid gaf aen den moedwil der opstandelingen nog meer kracht, in eenen oogenblik dat zyne tegenwoordigheid hen tot hunne pligt had moeten doen terug keeren. De Bruggelingen, welke met de Gendtenaers en de Yprelingen, in vorige tyden, dikwyls een driemanschap van wederspannelingen uitmaekten, waren, in 1325, de eenigsten die zich aen de muitery overgaven, en die de inwoners van Veurne, Nieupoort, Sint-Winocsberge, Duinkerke, Cassel en geheel Westvlaenderen tot zich trokken. De bezwarende belastingen onder welke het volk zuchtte, de onderdrukkingen waeraen het was blootgesteld, den hoogmoed dergenen, die den jongen vorst omringden, en die, meest al vreemdelingen zynde, het welzyn des vaderlands niet behartigden, zie daer wat tot den opstand aenleiding gaf. Men wilt dat Robrecht van Cassel, oom van Lodewyk van Crecy, en die het ontwerp had gevormd om Vlaenderen te overweldigen, de oproerstichters in het geheim begunstigde. Reeds een jaer vroeger had den grave van Vlaenderen die van Brugge ontslagen van de straffen welke zy, sedert den laetsten vrede, om hunne oproeren verdiend hadden, in aenzien der bewyzen van verkleefdheid, die zy hem eerst hadden gegeven. Doch den geest van ongehoorzaemheid en

[p. 190]

opstand, dien de Vlamingen scheen ingeschapen, had ten tyde van Lodewyk van Crecy meer veld gewonnen. Dezen vorst kwam, met Jan van Namen, en aen het hoofd van een groot getal edellieden, te Kortryk, met oogmerk om de heerschende oneenigheden uit te roeyen; maer hy werd in zyne verwachting bedrogen; want de oproerstichters, verblind door eene ongehoorde baldadigheid, maekten zich nog eens pligtig aen de grootste buitensporigheden; zy namen Lodewyk van Crecy gevangen, en bragten hem naer Brugge, alwaer hy werd opgesloten, na dat zy hem met scheldwoorden overvallen en de grooten die by hem waren vermoord hadden: dit gebeurde in hooimaend van hetzelfde jaer 1325.

Onder de aenleiders der brugsche muiters bevond zich Nikolaes Zannequin, een man welke, om de rol die hy, in deze netelachtige omstandigheid, speelde, een berugten naem heeft achtergelaten, door 's lands geschiedboeken ons overgebragt. Wy hebben voorgenomen te verzamelen al wat wy aengaende dezen woelzieken man zouden kunnen ontdekken, en gelooven dat het onze landgenooten niet onverschillig, niet onaengenaem zal zyn, hen den uitslag van onze navorschingen mede te deelen.

Nikolaes Zannequin was afkomstig van een der voornaemste stamhuizen van Veurne, in welke stad hy geboren was. Waerschynelyke is het, dat Jacob Sannequin, raed van Philips den Goede, hertog van Bourgondie, uit hetzelfde geslacht was voortgesproten. Hoe dit ook wezen moge, Zannequin was, in 1324, met Sohier Jansseune, eenen van zyne muitzuchtige makkers, uit Veurne verjaegd, ongetwyfeld om dat zy beide vyanden waren van de eendragt en den algemeenen vrede. Zy wierden, te Brugge komende om zich by de oproerigen te vervoegen, onder het getal der poorters van die stad opgenomen:

[p. 191]

welke aenneming voormaels werd beschouwd als eene gunst, een bewys van achting. De schryvers der kronyk van Vlaenderen zeggen dat Nikolaes Zannequin eenen krygsman was, die in stoutmoedigheid en heldendeugd voor niemand moest wyken, maer (en by wien zyn de goede en de slechte hoedanigheden niet vereenigd?) dat onstuimigheid en twist hem niet zelden gaende maekten. De gemelde schryvers voegen er by dat, met toestemming der inwoners van Brugge, onzen Nikolaes, door Sohier Jensseune, en onder zyne bevelen, als een der opperhoofden van de opstandelingen werd aengesteld.

De keus, door de Bruggelingen gedaen, was hier op gegrond, dat Zannequin, eenen der ryksten zynde van de bewoners der kasteleiny van Veurne, zich zoo veel te gemakkelyker zoude kunnen meester maken van dit grondgebied en van de stad, waervan het zynen naem ontleent, en alwaer er, denkelyk, niet weinig personen waren, die in zynen keus belang stelden. Eene andere beweegreden, die er niet min aenleiding aen gegeven zal hebben, is dat Zannequin, in geheel de uitgestrektheid van Westvlaenderen, vereerd werd en bemind door de ingezetenen.

De verzekering die hy en zyne ambtgenooten gaven, in de steden en dorpen waer zy zich bevonden, van voor het welzyn en het geluk der gemeente (het volk, de algemeenheid der borgers) te zullen leven en sterven, deed hen door elkeen eerbiedigen, en, om zoo te zeggen, aengebeden worden. Ook zyn de Bruggelingen in hunne verwachting niet bedrogen geweest, aengezien Nicolaes Zannequin niet alleen zyne geboortestad en de kasteleiny van Veurne, maer ook Broekburg, en geheel het westkwartier van Vlaenderen, overweldigde. Verknocht aen Sohier Jansseune, zoo verspreidde Zannequin alom den schrik en de verslagenheid; zy verwoestten beide al wat hen onder de

[p. 192]

hand kwam, en overal waer den laetstgenoemden zich bevond, ging hy willekeurig te werk. Hy stelde uit hunne plaetsen degenen welke hy niet genegen was, en noemde voor de burgerlyke- en krygsambten zoodanige mannen, als wier denkwyze hem verzekerde dat zy allen mogelyken tegenstand zouden doen aen de edellieden, die de gezworene vyanden waren van de Bruggelingen en hunne aenhangers.

Nikolaes Zannequin begaf zich naer Ypre, in den loop der maend juny 1325, met zich leidende een aenmerkelyk getal Bruggelingen; hy nam die stad in, na eenen tegenstand ontmoet te hebben, die zoo veel te min dapper was, om dat veel van hare ingezetenen met hem in verstandhouding waren, en belang stelden in den aenwas van zyn vermogen. Degenen die aen Lodewyk van Crecy, hunnen wettigen vorst, getrouw waren gebleven, verlieten de stad, om niet het slagtoffer te worden van de woede en de wraekzucht van het slecht volk, hetwelk zich, meest altyd, onbedachtelyk aen moedwilligheden overgeeft. Zannequin werd te Ypre prachtiglyk ontvangen. Onmiddelyk na zyne aenkomst deed hy de oude poorten afbreken, en de grachten, die de stad omringden, opvullen¹. Hy liet, ten zelfden tyde, negen nieuwe poorten opregten, en mueren en wallen maken, die de uitgestrekte voorsteden besloten, en deze vervoegden aen de stad, waerdoor die aldus vergroot en versterkt werd. Ypre had, in dien tyd, eene talryke bevolking, en de lakenwevery, die reeds sinds meer dan twee eeuwen aldaer in zwang was, schonk haer eenen rykdom, ja, eenen overvloed, over welke geene andere steden van

1 In de rekening der twee tresoriers van Ypre, van 't jaer 1325, leest men: ‘Catheline Ypermans van dat soe (zy) Pieter van den Philthuse den waghenwaker inas (genas, geneesde) van ere (eene) wonde die hi ontfinc (kreeg) ter cominporte os (als) men die porte brac, xviij s.’

[p. 193]

Vlaenderen mogten roem dragen. Eenige geleerden zyn van gevoelen dat, aleer hy voor Ypre kwam, Zannequin zich te Poperinge ophield, tot dat hy de bevelen, aengaende zynen optogt, van de Bruggelingen had ontvangen.

Reeds omtrent drie maenden te voren, dat is te zeggen den 24 maert van hetzelfde jaer 1325, werd er, te Gend, een verdrag gesloten tusschen de afgevaerdigden van den grave en de Bruggelingen, welke laetsten men genade voorspelde, indien zy zich wilden verpligten tot de betaeling eener geldboete, waervan het bedrag door de Gendtenaers, de Yperlingen en Robrecht van Cassel zoude bepaeld worden. De scheidsmannen kwamen byeen in het klooster van de Duinen. Daer begaven zich ook Nikolaes Zannequin en Sohier Jansseune, met hunne aenhangers; maer zoodanig gewapend, dat de scheidsmannen, zegt d'Oudegherst, hun vonnis niet durfden uitspreken. Dit onverwacht toeval was de oorzaek dat de byeenkomst geenen uitslag had, en Lodewyk van Crecy, zich alsdan te Ypre bevindende, trok, met Jan van Namen en vier honderd ruiters, naer Kortryk, om de stad onder zyne magt te brengen. Daer zynde deed hy de zes afgevaerdigden van Brugge, die belast hadden geweest de ingezetenen van Kortryk op hunne zyde te trekken, in bewaring stellen.

Wy hebben gezien dat graef Lodewyk, te Brugge, door zyne onderdanen in hechtenis werd genomen. Zyne gevangenhouding duerde meer dan vyf maenden. De Gendtenaers, die, na het voorbeeld der andere Vlamingen hem, in den aenvang, vyandiglyk behandelden, zagen alsdan af van hunne trouweloosheid, en maenden de Bruggelingen aen om zich met den grave te verzoenen.

Eindelyk werd den vrede, te Arkes, by Sint-Omars, gesloten ten jare 1326, en de wederspannelingen beloofden Lodewyk van Crecy uit de gevangenis te ver-

[p. 194]

lossen. Dit gebeurde onmiddelyk daer na; maer naeuwlyks mogt hy de vrye lucht scheppen, of hy spoorde den koning van Frankryk aen om hem te helpen wraek nemen over den opstand, aen welken die van Brugge en hunne bondgenooten zich pligtig hadden gemaekt. Philips den VI^e kwam naer Vlaenderen met eene onzaggelyke krygsmagt. Zy lag omtrent Cassel, wanneer Zannequin, die nog van het vertrouwen der oproermakers omgeven was, en zich daer aen het hoofd bevond van een deel Bruggelingen, het stoutmoedig ontwerp vormde om den koning opteligten; maer onzen Veurenaer, zoo woelziek als dapper, eindigde zynen onstuimigen levensloop in den veldslag, welke den 23 of den 24 oogstmaend 1328, by Cassel voorviel. Het is bekend dat de roemruchtige zegeprael, welken de Franschen daer behaelden, te wegebragt de onderwerping van de bondgenooten der oproerigen van Brugge, en dat deze laetsten zoodanig moedeloos werden, dat zy, van hunne roekelooze ondernemingen afziende, zich op nieuw schaerden onder het gezag van hunnen vorst, en hem eene onverbrekelyke gehoorzaemheid beloofden. En, echter, hiermede eindigden de inlandsche oorlogen, muiteryen en bloedstortingen nog niet, die de veertiende, eeuw kenmerken!

De schryvers, die wy beraedslaegd hebben, komen niet overeen wegens de spelling van den stamnaem Zannequin¹; doch aengezien het bewezen is dat hy te Veurne voor de eerste mael het daglicht zag, en dat er aldaer, van 1564 tot 1635, verscheidene personen van edel afkomst zyn geweest, die of burgemeester of landhouder of schepen waren van de stad en van de kasteleinye, en wier naem, zonder eenige verandering, altyd Zannequin

1 Men vind Sannequin, Zandekin, Zanneken, Zannekin, Zannequin, Zonnekin, enz.

[p. 195]

werd geschreven, behoorende waerschynlyk tot het geslacht van onzen brugschen hoofdman, zoo gelooven wy ons by deze laetste schryfwyze te mogen houden.

1837.

LAMBIN.