Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 1

[p. 83]

Inhuldiging van Jan zonder Vrees, als graef van Vlaenderen, te Gent, in het jare 1405.

Gedurende de regering van Philips den stoute, eerste vorst die Vlaenderen met Bourgondie vereenigde, werden er zeer vele veranderingen aen het politieke stelsel onzer provincien toegebracht. Niet slechts de inwendige regeringsvorm onderging willekeurige wyzigingen, maer zelfs de vroeger vastgestelde betrekkingen en handelsverdragen met vreemde volken werden als nietig geacht, en vertreden.

Philips de stoute, naeuw verwand met het fransch koninglyke huis, had by de minderjarigheid van Karel VI de teugels van bestuer over dit land in handen, en zoo moest Vlaenderen in de oorlogen, welke Vrankryk in dezen tyd tegen Engeland voerde, ook deel nemen. In de vorige twisten met Engeland, toen ons land onder een byzonderen Heer stond, hield hetzelve zich meerendeels onzydig, of koos de eene of andere zyde, en dit had niet weinig gediend tot den voorspoed en bloei van nyverheid en koophandel.

Vlaenderen nu gedwongen zynde uitsluitelyk den kant van Vrankryk te houden, zoo werden de betrekkingen, welke zoo veelvuldig tusschen Vlaenderen en Engeland bestonden, gestremd, en hielden welhaest t'eenemael op.

[p. 84]

De Engelschen namen onze koopvaerdyschepen weg, maekten onze kusten onveilig, en brachten groote schade aen de vlaemsche ingezetenen toe¹.

De inwendige regeringsvorm onderging ook groote veranderingen. Verscheidene misbruiken ontstonden, en vele nieuwigheden werden ingevoerd.

Philips de stoute, in vreemde landen opgevoed en verblyvende, was en bleef met Vlaenderens aloude staetsbestuer onbekend, en daerom nam hy niets zoo zeer ter harte, dan om fransche vormen van regering alhier over te brengen. De duitschfrankische staetsverordening was hier te lande in volle kracht blyven bestaen; de rechtszaken werden er nog door genooten, gezwoornen of schepenen beslist. In Vrankryk was deze wys van rechtspleging reeds vroeg verloren gegaen, en naer de instellingen der Romeinen, welke meer naer het absolutismus zweemden, veranderd; veeltyds waren de rechters aldaer aengestelde raedsheeren, of balliuwen².

Geen wonder dan dat de instelling van eenen raed van Vlaenderen algemeene klachten veroorzaekte, daer

1 Zie Merkwaerdige gebeurtenissen, door Ol. Van Dixmude, uitgegeven door J.J. Lambin, (bl. 22): ‘In desen tyden so was Vlaendre zeere t'onder ghedaen ter zee van Inghelschen, omme 't welke 't land van Vlaendre langhe gevolghet hadde met grooten oosten an mynheere Van Bourgondien, ende daer na an mervrauwe, omme 't land van Vlaenderen nuetrael t'hebbene, dats dat hem niet bewinden zoude van den orloghe tusschen den Vransschen en den Inghelschen, ende dat stelden die van Ghent up, so staerc, dat sceen dat sy van daghe tot daghe uutghetrect souden hebben.....’

2 In Histoire du droit Belgique, par L.A. Warnkoenig, (bl. 66): ‘En France et dans d'autres pays où les institutions françaises ont bientôt péri, les seigneurs avaient l'habitude de faire rendre la justice sans échevins, par des fonctionnaires appelés prévôts ou baillis.’

[p. 85]

dit rechtshof, naer de fransche staetsverordening ingericht, zaken tot zich trok, waervan vroeger de beslissingen aen schepenen of andere rechtbanken behoorden¹. 'S lands staten hadden reeds verscheidene malen, doch vruchteloos, vertoogen ingediend. Maer eindelyk, by den dood van voornoemden hertog Philips, besloten zy de herstelling van Vlaenderens rechten te bespreken, voor en aleer zy den eed van getrouwheid aen zynen opvolger Jan zonder vrees zouden afleggen.

De punten, welke den vorst te dezer gelegenheid voorgesteld werden, waren, ten I^e, Zyn verblyf of hofhouding binnen Vlaenderen. Waerschynelyk oordeelde men dat niets zoo zeer eenen staet nadeelig was, dan het verblyf des graefs buiten 's lands palen. Men aenzag die besten-

1 In 1409, toen de zetel des raeds van Vlaenderen te Gent verplaetst werd, was de haet tegen deze instelling zeer hevig, zoo men zien kan in de Chronyke van Vlaenderen, Brugge, 2^e D., bl. 153: ‘Evenwel en hebben de magistraten van Ghent, Brugge, Ipre en van het Vrye noyt hunne saken, in deze zale willen betwisten, sig altijdt onafhangelyk houdende yder in sijn vierschare; nogte sy en wilden den Hoogen Raedt selfs van Parys niet verkennen, soo ver dat sy tot d'een of d'ander Regtbank beropen zijnde, de deurwaerders aenstonts in echtenis stelden, ende de beroepers altijdt swaerlijk vervolgden en strafteden. De Gentenaers, welkers gesag ver het hoogste was, hebben den voorzitter van den nieuwen Raedt in ballingschap gesonden: waer over den koning eenige deurwaerders naer Gendt sondt, om de Magistraet te sommeren ofte te beroepen tot hun verantwoordinge voor de Regtbank van Parys. Dog dese amptenaers wierden ofte in de wallen van de stadt, ofte in de Schelde gesmeten en versmagt. Want sy hateden die langdurige processen of de regts-plegingen, dewelke seer dikwils bybrochten den ondergang van verscheide eerlijke en rijke geslachten, met wiens goederen alleen de Regters verrijkt wierden.’
Zie ook J. Meyer, Ann. Flandriae, ad ann. 1409, p. 232^b.

[p. 86]

dige afwezigheid als de eerste oorzaek van het miskennen der wetten, en niet ten onrechte. Immers, de vorst wiens zetel in vreemde steden gevestigd is, wordt al te veel door vreemde gunstelingen omringd, tracht dezen in ambten te dringen, die slechts aen inboorlingen zouden moeten toebehooren, en deze handelwys heeft tot gevolg het gebruik van een vreemde spraek in staetszaken, zoo wel als het invoeren van uitheemsche vormen in de rechtsgedingen. Meermalen had Vlaenderen reeds met Waelsche landschappen vereenigd geweest; meermalen hadden de Walen zich boven de Vlamingen willen verheffen; maer telkens had Vlaenderen, door zyne sterke staetsverordening onderschoord, den vreemden invloed doen afstuiten, en 's lands gebruiken ongeschonden behouden. In de XI^e eeuw kon Richilde, die te Bergen in Henegouwen verbleef, hare willekeurige regeringswyze niet lang staende houden; weldra vloog men, door gansch het land, te wapen, en daer zy in 1072 den slag te Cassel verloor, werden de door haer aengestelde ambtenaren uit de vlaemschsprekende landschappen verbannen. Toen de Franschen alhier in 't begin der XIV^e eeuw Chatillon als ruwaert deden herkennen, en het land naer hunnen wil en door de gewapende macht wilden bedwingen, gedoogde Vlaenderen dit juk niet lang. Op het sein van Schild en Vriend ging de vryheidskreet te Brugge op, en de Walen werden uit Vlaenderen naer hun land te rug gedreven.

In het tydvak, waerover wy nu handelen, in het begin der XV^e eeuw met het franschsprekende Bourgondie vereenigd, had Vlaenderen ook wel tot een gewapenden tegenweer kunnen overgaen, zoo Jan Zonder Vrees, by de hieronder geplaetste akte, geen recht, aen de vertoogen tegen de inbreuken van 's lands wetten, hadde gedaen.

[p. 87]

Ten II^e werd besproken, dat Vlaenderen zyne eigene rechtsgebruiken zou bezitten, by scepenen ende by mannen, elc daer hy behoorde, sonder voorder betrocken te sijne, en opzichtelyk s'graven heerlyke en leenroerige rechten, zou hy zyne wetachtige kamer hier over houden in het Vlaemschsprekende Vlaenderen, dezerzyds de Lei, zoo als het gebruikelyk was ten tyde van graef Lodewyk van Male.

Ten III^e werd vertoond, hoe Vlaenderens welvaert vervallen was door den Engelschen oorlog, weshalve men wenschte, dat door s'graven hulp het land van Vlaenderen moghte bliven staende in payse, neerynghen ende coepmanscepen, sonder hem in eeniger manieren te bewindene van der orloghen tusschen Vrankerike ende Enghelant. Kort hierop werden de voorwaerden van een koophandels-tractaet tusschen Vlaenderen en Engeland te Calais besproken en vastgesteld, hetwelk op den 10 Maert 1406 door den koning van Engeland te Westminster werd goedgekeurd¹.

By het IV^e punt vergde men het behouden van 's lands grenzen, en voornamenlyk de stad Grevelinge, welke alstoen door de Engelschen werd bezeten.

En het V^e punt was, van Vlaenderens staetszaken alleen in de landtael (het Vlaemsch) te behandelen. Hier by werd aengemerkt, dat het hadde zeer vreemde gheweest in dien tijden (van Lodewyk van Male) ende soude noch, dat men dien van Bourgoingnen, van Artois ende van Niveers verantwoort hadde, ofte noch verandwoorde, up hare verzoeken, in vlaemscher tongen.

De oorspronglyke akte, welke de verzoeken der staten en de antwoorden des hertogen breedvoerig bevat,

1 Zie Hist. de Bourgogne, par Plancher, Dijon, 1748. T. III, p. 238.

[p. 88]

vindt men op bl. 81 van het Cartularium, genaemd den Geluwen boek C, berustende ter stadsarchiven te Gent. Dit stuk kwam ons zoo belangryk voor, dat wy hetzelve alhier den lezer geheel onder het oog brengen.

Gent, 1836.

Ph^s. BLOMMAERT.

Dit zijn de pointen ende versouken die an u¹, harde gheduchte here ende prinche, uwe oemoedeghe subgite ende ondersaten, scepenen ende raed van uwer stede van Ghend, metgader den ghedeputeerden van uwen steden Brugge, Ypre, ende lande van den Vryen, doen, ute laste hemlieden ghegheven uten ghemeenen course van uwen oemoedighen ondersaten van den vorseide steden ende lande van den vryen. (Ende de andworde der up ghegheven by mer Heynricke van Spire, gouvernuer van Rijsele, in presencien van onsen gheduchten heere.)

Eerst, dat U, harde gheduchte heere, ende naturlic prinche, ghelieven wille residencie te doene, metgaders onser gheduchter vrouwen ende princessen, der hertoghinnen van Borgoingien, graefnedinne van Vlaenderen, uwer gheselneden, binnen uwen vorseiden lande van Vlaenderen, ter stede daer 't U best ghelieven sal, ende in 't caes daer U ghelievede by tijden te vertreckenen, dan te latene onser vorseide gheduchter vrouwen ende

1 Voor vele woorden, beginnende met een klinker, is een h geplaetst, als hu, huwer, houden, enz., in plaets van u, uwer, ouden. Ter gemakkelykere lezing hebben wy deze overtollige letter weggelaten.

[p. 89]

princessen in uwe vorseiden land, ghelast wesende in den name van U met vulre macht, ende ghestoffeert met rade, de nature van uwen vorseiden lande kennende, om reparacie te doene van allen sake ende sticken, die den vorseiden uwen lande overcommen mochten, sonder uwen vorseiden lande omme eenighe ghebreke voerdere te volghen, aenghesien de groete scaden, grieve, ende achterdeele, die 't vorseide land by der absencien van den prinche ghehadt heeft, ghelijc dat te diveersen tijden, ende vele stonden, ghetoecht geweest es van tsland weghe vorseit.

Up welc point vorseit den goeden lieden vanden ghemeenen lande, boven ghenoumt, was verandwort in de maniere als hier naer volget: Dat onse gheduchte heere ende prinche, binnen den levene van minen heere sinen vadere, ende van mer vrouwen sire moeder, wien God ghenadich zy, ende sint dat hy eerst beseffen ende kennesse hadde, groete minne ende jonste ghehadt heeft ten lande waert van Vlaendren, ende groete begerte omme der inne te commen, ende dat te visenteerne, ende ghecommen hadde, by also dat goelicx hadde moghen wesen, ende dat die minne ende jonste in hem niet ghefaeliert en ware, maer noch heeft die minne ende jonste, ende so vele te meer dat hy here ende prinche es van den lande, ende heeft goeden wille dicwile der inne te resideerne, ende soude, so hy eerst mochte, der inne ontbieden onser gheduchter vrouwen, sire gheselneden, ende so welken tijden hy der buten wesen moeste, omme eenighen saken, die hy te doene hadde, soude haer der inne laten met vulre macht, ende ghestoffeert met rade, de condicien ende nature van den lande kennende; ende waert dat hy, buten lande wesende, hare onbode ofte dat so by hem trecken moeste, waert omme 't huwelic van haren kinderen, ofte andersins, hy soude laten binnen

[p. 90]

sinen lande heeren van sinen rade, de condicien ende nature van sinen lande bekennende, te wien men vertrec hebben sonde moghen, omme berecht te hebbene van saken, dien den lande overcommen soude moghen, in der manieren dat land versocht heeft.

Dander point. Idem, dat U, harde gheduchte heere ende prinche, ghelieven wille u land van Vlaendren te houdene ende te doen houdene in rechten, wetten, previlegyen, costumen ende usagien, ghelijc het van ouden ende langhen tijden, ende speciaellic binnen levene van goeder ghedijnkenesse 's graven Lodewijcs, Uwes groetheeren, ghehouden was, ende dat het gheregheert zy by scepenen, ende by mannen, elc daer hy behoren sal, sonder voordek betrocken te sijne, behouden dien, dat 't gheent dat uwer souverainiteit toebehoort te scheedene, dat te doen handelen in vlaemsche, by den heeren van uwen rade, in de audiencie, also ghecostumeert was by den levene van den vorseiden grave Lodewijc, ende daer U ghelieft camere te houdene, omme 't ressort van vonnessen van mannen, ofte omme 't bewaren van uwer heerlicheden, dat U ghelieven wille die te houdene in Vlaendren, binnen der Leyen, in vlaemscher tonghen, ende in sulker vormen ende manieren, als de grave Lodewijc vorseit sine camere te houdene plach.

Up 't point voorscreven so was verandwoort aldus: Ghelijc dat de ghedeputeerde t'andren tijden beseven mochten hebben, by den ghenen dat hem verandwoort hadde ghesijn, onse gheduchte heere ende prinche meende, ende wilde dat de previlegyen, vryheden, costumen, ende usagyen van sinen lande, ghehouden worden, ende dat dlant gheregeert worde by scepenen ende mannen, elc daer hy behoorde, altoes behouden sire heerlicheden, die hy betroude dat dland houden wilde;

[p. 91]

ende dat van allen saken, sire heerlicheden anclevende, hy voort an sine audiencie soude doen houden in vlaemscher tonghen, ghelijc dat van ouden tijden ghecostumeert was, ende als van sire cameren, ghemeerct dat hy nyeuwelynghe in 't land commen ware, hy lettel raed ende avijs ghehadt hadde, omme camere te houdene, ofte waer hy se houden wilde, maer ghelievede hem, camere te houdene, dat hy die houden sal in Vlaenderen, daer men vlaemsch spreect, ende in vlaemscher tonghen, ende dat omme dat binnen den levene van minen here sinen vadere, ende van mer vrouwen sire moedre, vele processen hinghen in de camere te Rijssele, daer af dat waren eenighe in rechte, andre in commissa. Ende soude men die nu handelen in vlaemsche, ofte van nyeus weder beghinnen, ghemeerct dat in vlaemsche overghegheven es, ende de gheschryfte ghemaect zijn, dat datte groetelic commen soude ten quetse van partien, so sal hy daertoe deputeeren eenighe van sinen rade, omme die saken ende ghedinghen te slitene, so men eerst ende curtst sal moghen, sonder eenighe nyeuwe saken daer inne te betreckene, ende so welken tyden de processen ghesleten sullen sijn, niet meer camere te Rijssele houden en sal.

Terde point. Item, dat U harde gheduchte heere wille ghelieven neerenstelike, ende sonder vertrec, te verstane ten traytiete, beghonnen tusschen Inghelandt ende Vlaendren, anclevende der neerijnghen van der draperien van den ingelschen wullen, ende der ghemeenre coepmanscepen, daer mede uwen vorseiden lande groetelic gheholpen mach werden, ende daer de contrarie gheschiede, dies God verden moete, groetelic ontholpen, ghemeerct dat 't vorseide land van Vlaendren niet gherekent en es, noch sculdich en es te zine allen andren

[p. 92]

landen, die up hem selven leven, ghelijc, mids dat dmeeste deel van dien ghesustineert moet wesen, by aventueren, van den coepmanscepen der ancommende ende arriverende by der zee, ute allen conincriken, de welke coepmanscepe heescht ende begheert veylichede, pays, ruste ende vriendelike antierijnghe, ghedaen te sine den ghenen die met haren goede ende coepmanschepen 't vorseide land van Vlaendren versouken sullen, curte expedicie van wette, sonder gheleedt te zine by lancheden van processe of ghedinghe, anders so waren de coepliede ghescepen 't vorseide land te scuwene, ende hem der ute met allen te vervremdene, welke saken ende sticken redunderen souden in grooten quetse, prejudicien, ende achterdeele, beede van U harde gheduchte heere, ende van uwen lande van Vlaenderen, ghemeenlic, der jeghen het zeere qualic moghen soude, ghemeerct den cranken staet ende groet aermoede, daer in 't selve land by ghebreke van neerijnghen ende coepmanscepen, langhen tijden ghedervet, ghevallen es, ende noch meer vallen soude moeten, daer 't by U, harde gheduchte heere, niet curtelijnghe gheremediert en worde, also wy te vollen in U betrouwen; ende voort, dat by hulpen van U 't vorseide land van Vlaendren moghe bliven staende in payse, neerijnghen ende coepmanscepen, sonder hem in eenigher manieren te bewindene van der orloghen, tusschen Vrankerike ende Inghelant, alwaert dat 't vorseide orloghe voortghinghe, ghelijc dat stont by den tijde van den grave Lodewijc vorseit, ende het sculdich es te stane, uter vierthuut van zekeren previlegyen, gheoctroyert ende ghegheven den selven lande, by den coninc Philipse, en den andren coninghen van Vrankerike, dies ziele God ghedinke, ende sonderlijnghe den lande van Vlaenderen van node es.

Hier op was verandwoort: Hoe dat, na 't overliden

[p. 93]

van onser gheduchter vrouwen, sire moeder, hy alle de diligencie ghedaen hadde, beede te Parijs an den coninc, ende an de ambassiatuers van Ingheland, omme 't volcomen van den traitieten, ende dese saken niemen so seere an en cleven als hem, dat sijn land ghehouden worde in neerijnghen ende coepmanscepen, want so dlandt ende sine subgyte rijkere waren, so hem meer der mede gheholpen ware, ende meende, ghelijc dat hi beghonnen hadde, al sinen neerenst te doene omme 't volcomen van den traitieten, ende van der dachvaert, so dat an hem gheen ghebrec wesen en sal, ende dat dlandt wel besoffen sal, ende ten proffijte van sinen lande.

Tvierde point. Item dat U, harde gheduchte heere, wille ghelieven de stede van Grevelinghe ende 't Westland te houdene adjoinct uwen vorseiden lande van Vlaendren, sonder te ghedoeghene de vorseide stede ende dland afghescheeden te wesene van den selven uwen lande.

Hier up verandwoort: Dat onse gheduchte heere meende de palen van sinen lande te houdene, ende dat hy meende de stede van Grevelinghe ende dWestland te houdene, ghelijc sinen andren lande van Vlaendren, ende negheensins te ghedoeghene, dat men die afscheeden ende vermindren soude.

Tvijfste point. Item, harde gheduchte heere ende prinche, ansien ende gemerct dlast, dat de vorseide scepenen ende raed, metgaders de ghedeputeerden ontfanghen hebben, elc in 't sine, daer buten dat zy niet en souden moghen ofte durren gaen, in eenigher manieren, u wille ghelieven, beede up de versouke ende up andre, die sy te doene moghen sullen hebben, eist te uwer edelre prinche, ter presencien van minen heere den cansellier, ofte van den heeren van uwen edelen rade, van den vier leden weghen

[p. 94]

van uwen vorseiden lande, in 't ghemeene, oft by elken, bisondere, te verandwoordene ende te doene verandwoordene in vlaemscher tale, die uwen lande ghemeene es, want anders in negheenre manieren sy en souden se durren ontfaen, ghemerct dat binnen den tijden van uwen vorseiden groetheere, de welke meer lande hadde dan Vlaendren, ende omme die te beleedene ende te regeerne hy hadde diverse rade, by den welken hy dede elken van sinen landen, die versouc an hem deden, verandwoorden in de tale van den lande, danen zy waren, ende hadde zeere vremde gheweest, in dien tijden, ende soude noch, dat men dien van Bourgoingnen, van Artoys ende van Niveers verandwoort hadde, ofte noch verandwoorde, up hare versouke, in vlaemscher tonghen, ende oec sijn die van Vlaendren niet schuldich te wesene van argere condicien, dan de vors. van Bourgoingien, ende van Artoys, ofte die van Brabant, van Hollandt ende Zeelandt, die niet en useeren dan hare moederlike tale, niet wederstaende dat mijn heere van Lemborch, ende regent van Brabant, uter vranxscher croenen commen es, ende mijn heere van Hollandt andre landen heeft, daer men walsch spreect.

Up 't voorscrevene point was verantwoort aldus: Dat onse vorseide here wilde, ende consenteerde, dat alle de versouke, die de viere lede van sinen lande te gadre, of elc bijsonder, vort an doen sullen, zy an onser gheduchter vrouwen, of an sinen raed, dat men se doe in vlaemscher tonghen, ende dat men hem der up verandwoorde in vlaemsche¹.

1 Reeds op het einde der XIII^e eeuw, by de regering van koning Philips den schoone, waren moeilykheden over het gebruik der fransche tael in staetszaken ontstaen; doch een arrest van 1290 deed der landtale recht. Zie Flandrische staats- und rechtsgeschichte von L.A. Warnkoenig, 2 B., bl. 83, en J. Meyeri Ann. Fland. pag. 83^a. De belofte, in 1405 door Jan Zonder Vrees gedaen, werd in het groot privilegie van Maria van Bourgondie, in 1478, vernieuwd.

[p. 95]

Ende naer dese andwoorde was by den vorn. ghedeputeerden gherepliceert in deser manieren: Eerst bedankende onsen gheduchten heere ende prinche, van der soetere ende gracieusere andwoorden, die hem ghelieft hadde te ghevene sinen ghedeputeerden, up hare versouke, ende mids dat hy, onder dandre, hadde ghedaen verandwoorden, dat hy sinen neerenst doen soude omme de vorderynghe van der coepmanscepen te verstane ten traitiete tusschen Vlaendren ende Ingheland, ende oec van den stede van Grevelinghe, ende den Westlande, in der manieren boven verclaert, so wart hem datte weder versocht ende ghebeden, dat hem ghelievede bevel te doen te Grevelinge, ende eldre, up den zeecant, dat sy niet ute varen en souden, omme eenighe scade te draghene ter zee, daer mede dat 't voorseide traitiet belet mochte werden; ende alse van den processen, hanghende in de camere van Rijssele, even verre dat die ghespruut waren, ofte sijn, uut causen van den despointementen, die de liede ghehadt hebben by den officijrs in hare vryheden, wetten, costumen, ende usagyen, dat hem ghelieven wille die processe te doene cesseerne met allen, ghemerct dat hy belooft ende gezworen hadde dlandt te houdene in sire wetten, vryheden, costumen, ende usagyen, also sy volmaectelike hem betrouden, dat hy 't houden soude, ghelijc dat hy 't hem toegheseit hadde, ende dat de processe, touchierende partie jeghen partie, hem ghelieven wille te legghene in de audiencie, in sulken state, als sy nu sijn, ende daer hem datte ghebueren mochte, zy danctens Godt; daer 't hem niet

[p. 96]

ghebueren en mochte, dochte hemlieden, dat de costumen van den lande niet souden moghen werden ghehauden, also hy hem belooft heeft.

Up welke replike verandwoord was aldus: Eerst van den bedankene van der soeter andwoorden, dat hy datte gherne ghedaen hadde, ende also soude hy 't houden; ende alse van der stede van Grevelinge, dat hy daer inne bewaren soude sine heerlichede, also hy boven hadde ghedaen verandwoorden. Item, als van bevel te doene, dat men uut Grevelingen, ende eldre up de zeecant, niet ute varen soude, omme mesdoen ter zee Inghelschen coeplieden, noch andren, dat hy daer inne doen soude 't beste, dat hy doen soude moghen, ten proffijte van zinen lande, ende so vele dat dlant gheware soude werden. Ende alse van den processen, hanghende te Rijssele, dat van dien hy lettel wiste, maer soudse doen visenteeren, ende also verre, als die nopten den despointementen van den leden, dat men hem die overgave, hy daer inne soude vulcommen de andwoorde boven ghegheven. Ende in also verren als de processen hanghen, partien jeghen partien, sone soude hy gheensins, bewarende partien rechte, die elre moghen doen betrecken, aensiende dat die processen in walsche ghehandelt zijn, ende in sulker manieren de ghescriften overghegheven; ende, soude men die weder van niews beghinnen, partien te zeere ghequetst souden wesen; maer sal tusschen partien doen traitieren omme die te appointeerne, ende dbeste der inne te doene, ende mids desen consenteerde allen partien eenen langhen tijd te versettene, te dien ende, dat binnen middelens tijden, in der manieren voorscreven der inne gheprocedeert mochte werden.

Dese andwoorde was ghedaen, ghegheven by minen heere vorseit, ende in sine presencie, in sijn hof te

[p. 97]

Walle¹, binnen der stede van Ghend, ten 21^sten dach van Aprille in 't jaer dussentich cccc. ende vive. Present minen heere van Niveers, sijnen broeder, mer Jan de Sauch, cansellier. Mijnheere de proofst van Sente Donaes. Mijnheere Van Ghistele. Mijnheere van Sent Jorijs. De vidame d'Amiens. De heere van Croy. Mer Heinric van Spire. Mijnheere Van der Capellen. De heeren van Pouken. Mer Jan van Ghistele. Mijnsheere sone Mer Jan van Ghistele, heere van Dudsele. De heere van Waverijn. Mer Jacob van Cortiamble. Mer Willem van Haelwine. Mer Jan Blanckaert. Jan Blondeel. Meester Jan de Melas. Meester Eulaerd des Abeaux. Claeis Huten hove. Meester Diederic Gheerebode. Meester Daneel Alaert. Digne Raponde. Meester Roelandt van Moerkerke. Danckaert van Ogerlanden, ende meer andre. Ende dese andwoorde was ontfaen van den vier leden weghen, by den persoenen hier naer ghedaen, eerst van der stede weghe van Ghend, Ghelnoet Damman, Jacob van den Pitte, voorscepenen, Victor van der Zickelen, Martijn Soetaert, Thomaes Storem, Jacob huter galeyden, Joes van Valmerbeke, ende Jacob Sneevoet, pensyonaris. Item van der stede weghen van Brugghe, Lievin Scutelare, borchmeester, Jan Hoenin, Jan Heldebolle, Jan van der Bursen, ende Victor van Leffijn-

1 Behoorde in de vroegere tyden aen de Kasteleinen van Gent, werd sinds 1231 soms Sanderswalle genaemd, en kwam in 1353 aen graef Lodewyk van Male. Het strekte den vorsten, uit den Bourgondischen stam, veeltyds ten verblyve, en droeg sinds den naem van Prinsenhof.
De andere hoven, welke de graven van Vlaenderen te Gent hadden waren: het Gravenkasteel, in de IX^e eeuw gesticht, het Stalhof, digt by St. Pieters abdy, het hof ten Spriete op de Lei, nevens het Verloren Kost-straetjen, en het Hof ter Posteerne, in 1378, door Lodewyk van Male gebouwd.

[p. 98]

ghen, pensionaris. Item van der stede weghe van Ypre, mer Jan Belle, heere van Boessijnghen, Jan Belle vooghden, mer Victor van Lichtervelde, heere van Staden, ende Boudin de Meedom, pensionaris. Item van den lande van der Vryen, mer Jan van Oestkerke, Gillis van der Kercsteden, Stevin Onsijn, boorchmeester, ende meester Claeis van der Eeken, pensionaris.

Ende dit aldus overleden wesenden, de voors. vier leden droughen over een, ende sloten, dat van nu voort an, alle de versouke, die men doen soude an minen heere, an mire vrouwen, sire gheselneden, an minen heere den cansellier, ende an minen heeren van den rade, eist van den vier leden weghen, ofte elc byzondre ende by wien de versouke ghedaen sullen wesen, dat men die doe in vlaemsche, ende de andwoorde in vlaemsche ontfanghe. Ende waer 't also, dat men die andwoorde in walsche gheven wilde, dat men 't wedersegghen soude, ende gheensins over antwoorde ontfaen, maer gheven te kennene, dat men 't soude moeten brijnghen ter kennessen van den viere leden van den lande, de welke ghehouden sullen wesen dat te achtervolghene, te dien ende dat de andwoorde van onsen gheduchten heere vorsc. vulcommen zy, ende dat niement in gheenre manieren hier buten gaen soude. Item dat elc van der vier leden dit te kennene gheven sal den steden, wetten, ofte casselrien, onder hemlieden gheseten, te dien ende dat zy 't voort an aldus houden, sonder in eenigher manieren der jeghen te gaene, up de verbuerte de bijstandichede van den lande. Ende sijn hier af ghemaect viere cedulen, daer elc van den leden eene af heeft, ludende alleens, van worde te worde ghecollaciert, d'een metten andren.