Logo DBNL
Greep naar de macht (1994)

Greep naar de macht

(1994)–Bruno De Wever–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945


Vorige Volgende

Hoofdstuk 9
De organisatorische en ideologische ontwikkeling onder leider Hendrik Elias

9.1 Grondbeginselen en partijprogramma: een breuk met het nationaal-socialisme?

Frans Van der Elst meende in een studie over Hendrik Elias als leider van het vnv, te kunnen stellen dat ‘de nationaal-socialistische ideologie, zoals die zich in de ss ontwikkeld had’ Elias wezensvreemd was1. Hij vertolkte daarmee het standpunt van Elias zelf. Elias schreef na de oorlog dat de strijd van het vnv tegen de DeVlag/ss op meer dan louter nationalistische tegenstellingen steunde. De ss vertegenwoordigde een nationaal-socialisme dat gebaseerd was op ‘rassenwaan’ en ‘rasaristocratie’ en dat evolueerde tot een zuivere machtspolitiek op basis van geweld. De meesten die het Vlaams-nationalisme omarmden, konden onmogelijk aarden in de ss. Tussen het vnv en de ss gaapte immers een mentaliteitskloof. Elias diversifieerde dus het nationaal-socialisme. Hij beweerde niet dat het vnv onder zijn leiding afstand nam van het nationaal-socialisme, het vnv beriep zich wel op een ideologie die fundamenteel anders was dan die van de DeVlag/ss. Deze bewering dient kritisch onderzocht te worden.

In de eerste plaats moet worden bevestigd dat het vnv, toen Hendrik Elias er de leider van was, zich op geen enkele wijze van het nationaal-socialisme heeft gedistantieerd. De vnv-propaganda verkondigde het nationaal-socialisme als de ideologie van het vnv. Elias sprak in zijn redevoeringen over het nationaal-socialistische vnv. Hij beklemtoonde wel dat het nationaal-socialisme van het vnv een eigen Nederlands karakter had. Het hield rekening met de eigen aard en het karakter van het Nederlandse volk2. Elias verkondigde hiermee niets nieuws, Staf De Clercq had het hem al voorgezegd. Elias was overigens gedekt door Joseph Goebbels die stelde dat het nationaal-socialisme geen exportartikel kon zijn3.

Wat hield het Nederlandse karakter van het door het vnv voorgestane nationaal-socialisme in? Midden 1943 verspreidde het Departement Vorming een ‘vormingsrede’ over ‘Het nationaal-socialisme der Nederlanden’4. De onbekende steller poneert dat er een onderscheid bestaat tussen het nationaal-socialisme als universele leer en het nationaal-socialisme als Duits verschijnsel. Waarin dat onderscheid precies lag was niet zo duidelijk. De tekst spitste zich grotendeels toe op de stelling dat het nationaal-socialisme de ‘bloei van de volksgemeenschap’ bevorderde en dat degenen die die bloei tegenwerkten, door te ontkennen dat er een Nederlands volk bestaat, geen goede nationaal-socialisten waren. In feite was de tekst over het zgn. Nederlandse nationaal-socialisme een aanval tegen de DeVlag/ss. Voor de rest herkauwden deze en andere vormingsteksten de nationaal-socialistische doctrine. De racistische wereldbeschouwing stond daarbij centraal. Politiek moest op biologische grondslag worden gestoeld. Bloedvermenging met andere rassen tastte het volkskarakter aan. Dat alles moest duidelijk genoeg zijn ‘voor wie nog heeft horen spreken over de wetten van Mendel en de erfelijkheidsleer en over de wet dat elk wezen zijns gelijken voortbrengt’. De auteur besteedde er veel aandacht aan omdat hierover veel onbegrip voorkwam. Het wijst er misschien op dat niet iedereen in het vnv die opvattingen zomaar deelde. De bedenking van de auteur ‘dat elk ras meerwaardig is in zichzelf’ en dat het ‘rassisch motief’ niet tot superioriteitsgevoelens moest leiden, week duidelijk af van de opvattingen in DeVlag/ss-kringen. Dit belette niet dat de tekst de strijd tegen het ‘internationale jodendom, de wereldvlieg, overzetter en bevorderaar van alle 19de- en zoste-eeuwse plagen’, als een van de historische opdrachten van het Nederlandse nationaal-socialisme beschouwde.

Ook onder Hendrik Elias bleef het vnv een virulent antisemitische partij. Elias stelde in zijn toespraken het jodendom voor als het bindende element van de vijanden van Duitsland5. Geest en Daad wijdde midden 1943 een vormingsles aan het ‘joodse vraagstuk’ waarin de nationaal-socialistische leer ter zake aan bod kwam6. Het antisemitisme beperkte zich niet tot theoretische beschouwingen. Tot het einde treft men in de vnv-pers bijzondere hatelijke antisemitische artikelen aan en het gaat niet alleen over een abstract jodendom. Nog op 2 september 1944 zag De Nationaal-socialist de kans van leer te trekken tegen de ‘kromneuzen’ en ‘sterrendragers’. Aangezien de joden geëmigreerd, gedeporteerd, of ondergedoken waren, richtte de aanval zich tegen hun bezit. Het blad klaagde aan dat nietopgenomen in pand gegeven geld en juwelen niet, zoals gebruikelijk, openbaar werden geveild. Een halfjaar eerder had het blad de ondergedoken joden ervan beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor overvallen en banditisme. In sluikblaadjes zouden de joden tekeergaan tegen de christenen. ‘Goïms let op uw zaak’, titelde het vnv-blad7. Het vnv werkte ook actief mee aan het uitwissen van al wat aan het jodendom refereerde. Zo dicteerde de partij in september 1943 een lijst van Nederlands schrijvende joodse auteurs die door Volk en Staat genegeerd moesten worden8.

Men constateert dat het vnv ook onder leiding van Hendrik Elias de racistische component van de nationaal-socialistische wereldbeschouwing onverkort uitdroeg.

Het vnv heeft onder het leiderschap van Hendrik Elias ook niet zijn totalitaire ambities teruggeschroefd. De geledingen van de partij bleven zich beschouwen als de embryonale onderdelen van de toekomstige nationaal-socialistische staat. Op de kaderdag van 6 juni 1943 besprak de vnv-leider de verhouding van het vnv ten aanzien van andere groeperingen. Hij maakte daarbij een onderscheid tussen groeperingen met en zonder totalitaire aspiraties. Groeperingen met totalitaire aspiraties moesten op leven en dood worden bestreden. Groeperingen zonder totalitaire aspiraties mochten onder twee voorwaarden blijven bestaan: in de organisaties moest een ‘nationaal-socialistische geest’ leven en ze moesten het vnv als eenheidspartij erkennen.

‘Wie dat niet doet en zich aan die voorwaarden niet onderwerpt, daartegenover kunnen wij voorlopig onverschillig staan. Hij kan echter voor ons schadelijk zijn. Wij hebben echter echter nog geen tijd of het is nog niet de tijd daarmee af te rekenen, maar later kunnen zij ervan verzekerd zijn, dat zij, die zich als onze vijanden ontwikkelen, zullen worden weggevaagd als wij de macht hebben veroverd.’

Het credo bleef dus dat in de staat die het vnv nastreefde geen openbaar leven mogelijk was dat niet de goedkeuring van het vnv wegdroeg. De partij vaardigde voorlopig al maatregelen uit waardoor de vijanden van het vnv en van het nationaal-socialisme in de partijpers doodgezwegen werden. Volk en Staat kreeg bijv. niet alleen het bevel te zwijgen over joodse schrijvers. Over Nederlandse schrijvers die weigerden bij de Nederlandse Cultuurkamer aan te sluiten of die in mei 1940 gevlucht waren, of zelfmoord hadden gepleegd, moest worden gezwegen9. Met de hulp van de bezetter werd getracht alvast sommige initiatieven niet alleen voor de eigen partijleden te bannen. Een circulaire adviseerde contact op te nemen met de bevoegde Duitse instanties om het optreden van Franse artiesten in Vlaanderen te verbieden omdat die toch maar minderwaardige dingen brachten10.


Vorige Volgende