De Afscheiding van 1834 in Groningerland. Deel 1. De classis Middelstum

[p. 222]

XV Lijst van bezoekers van ds H. de Cock tijdens zijn gevangenschap in Groningen

Lijst van bezoekers van ds H. de Cock tijdens zijn gevangenschap in Groningen van 28 november 1834-26 februari 1835, volgens zijn eigen opgave in zijn dagboek.¹ Bij een aantal namen hebben we een enkele bijzonderheid geplaatst.

vrijdag 28 november 1834 geen.

zaterdag 29 november 1834 juffr. Schildkamp (de toen 25-jarige Eefke Zand, vrouw van de koekebakker, later boekverkoper O.L. Schildkamp uit de Oude Boteringestraat. Haar man was pas door de Cock bevestigd tot diaken van de door de Cock geïnstitueerde Afgescheiden gemeente van Groningen.

zondag 30 november 1834 geen.

1 december 1834 F. Hekma van Warffum (landbouwer; in 1835 kocht hij de grote boerderij ‘Castor’ te Zuurdijk en werd de voorman van de Afgescheidenen te Zuurdijk en Leens). Geert S. (v.d. Laan? Zo ja, dan kwam hij uit Oldehove). Schildkamp Ontje Luppes Schildkamp; de uit O-Friesland afkomstige, eerste diaken der Afgescheiden kerk van Groningen).

2 december 1834 juffr. Groothuis (de 41-jarige Harmanna Neeltje van der Borgh, vrouw van de heel- en vroedmeester Albert Kaspers Groothuis. Haar man overleed in 1839. Zij hertrouwde op 18 november 1841 met de weduwnaar Derk Derks Drukker uit Stroobos, die zich nu in Ulrum vestigde, daar ouderling werd bij de Afgescheiden kerk en later predikant in Dokkum). Knelske ‘een boerinne’ (nadere persoonsgegevens onbekend). Harm Gelms (de 35-jarige oefenaar uit Oude Pekela, in 1847 van de Afgescheiden kerk afgesneden). Vader (Tjaarda de Cock, geboren 1767, eerst landbouwer en assessor te Veendam, later burgemeester van Wildervank). broer Derk (zijn zwager Derk Helenius Venema. Hendrik De Cock zelf had twee broers, Regnerus en Harmannus, en een zuster Harmanna).

3 december 1834 vrouw Gozen (nl. T.J. Gozen-Zijlstra uit een kelderwoning aan de

1 Familie-archief de Cock, momenteel berustend in het Gemeente archief Rotterdam.

[p. 223]

Grote Markt. Lid van de Afgescheiden kerk in Groningen). J.L. Bos (waarschijnlijk de 45-jarige landbouwer Jan Lubbers Bos, in 1836 de eerste Afgescheiden ouderling in Stedum).

4 december 1834 Van Rhee (allicht Andries van der Ree, verver in de Heerestraat te Groningen; hij voegde zich 10 maart '35 bij de Afgescheiden kerk aldaar, maar onttrok zich weer in 1837. In een geschriftje van K. Schuur (bakker te Delfzijl) ‘Zamenspraak tusschen vader en zoon’ (1835), staat een inleidend vers van A. van Rhee - op de Verdediging van Ds H. de Cock voor de Groninger Rechtbank). Schildkamp Antje (nadere persoonsgegevens onbekend).

5 december 1834 juffr. Dijkema (Klaassien Alberts Hubert, vrouw van houtkoper Rudolf Dijkema aan het Zuiderdiep, behorende tot de eerste Afgescheidenen in Groningen). juffr. Wolf de regenten

6 december 1834 Martje (Martje Geerts Oosterhuis, weduwe van Eilt Timens Wierenga. Ze verschafte mevr. de Cock met de kinderen onderdak, toen deze uit de pastorie moest). meester Bril van Adorp (Sietse P. Brill; in 1840 ontslaggenomen als schoolmeester. Verhuisde toen naar Ulrum. Is altijd hervormd gebleven). Wolters, de schilder.

7 december (zondag) 1834 broer Regnerus (de Cocks oudste broer, getrouwd met de oudste zuster van zijn vrouw, Eetje Venema. Hij was ontvanger der registratie in Winschoten).

8 december 1834 geen.

9 december 1834 vrouw Ensing (de 29-jarige Anna de Ruiter, in 1828 getrouwd met Lammert Ensing te Groningen. Ze behoorden tot de eerste Afgescheidenen). Freerk Hekma. ds Snoek (ds Joh. B. Snoek, 1826-'46 hervormd predikant te Huizinge. Hij deelde de opvattingen van de Cock, maar bleef hervormd).

10 december 1834 vrouw Gozen. Jan Tobias Bos? Zo ja, dan landbouwer in Niekerk bij Ulrum. juffr. de Cock.

11 december 1834 Bolhuis (waarschijnlijk de 38-jarige Berend van Bolhuis, koopman, in 1815 getrouwd met Hillegien Abels Pot).

[p. 224]

Staverman van Hoogeveen.

12 december 1834 juffr. Schildkamp. Pieter Alberts Bouma van Uithuizermeeden (landbouwer, zoon van de burgemeester).

13 december 1834 Ananias (Jan Roelfs Ananias, die ook in de Afgescheiden kerk van Groningen nog een poos oefenaar is geweest). Alberdina Dijkema (dochter van de houtkoper R. Dijkema van het Zuiderdiep). Klaas van de Pekela.

14 december (zondag) 1834 geen

15 december 1834 W. de Vries, kleermaker te Groningen (waarschijnlijk Wilke Harms de Vries, afkomstig van Delfzijl). Ter Loo, van Meppel. Vader

16 december 1834 Albert Gort, van Hoogeveen (landbouwer). Meijering, van Leeuwarden. Klaas van der Laan (verver te Ulrum). juffr. de Cock.

17 december 1834 kapitein Werbster (A.G. Webster, geb. 1761; in 1834 heette hij ‘een gepensioneerd kapitein’. Hij bewoonde een kamer bij de koperslager R.J. Haijer te Assen). W. Mugge (Wycher Harms Mugge, 29 jaar, zeeman van O. Pekela; hij liet enkele geschriftjes drukken). juffr. Dijkema.

18 december 1834 vrouw Gozen juffr. Wolf

19 december 1834 Schuring (waarschijnlijk bakker Schuringa uit Middelstum). Bolt (waarschijnlijk de boekverkoper J.H. Bolt uit Groningen. De Cock schrijft tenminste in een brief van 3 dec. '34 aan zijn vrouw en gemeente: ‘Bolt verzoekt zoveel acten van afscheiding, als er nog overig zijn en zoo spoedig mogelijk. Gij moet even aanteekenen hoeveel’). Pot (Nicolaas Hendericus Pott (1796-1842), kleermaker te Wetsinge, een gezien oefenaar). juffr. de Cock. broer Harmannus.

20 december 1834 Hendrik David Ehrard uit Groningen (koemelkersknecht; hij werd

[p. 225]

in 1839 de eerste koster van de Afgescheiden kerk in de Guldenstraat). van Rhee. Kornelis Voet (schipper te Ulrum).

21 december (zondag) 1834 Schildkamp.

22 december 1834 Antje. vrouw Schildkamp. Alberdina Dijkema.

23 december 1834 Sikkens (Deze Hendrik Sickens, landbouwer te Bovensmilde, zou later de Cock met diens gezin bij zich in huis nemen). Van der Werff (één van de van der Werfs uit Wildervank?). Mees (zal een neef van hem zijn; welke valt zonder meer niet uit te maken. Zijn tante (zuster van zijn vader) nl. Enna de Cock was getrouwd met Menso Alting Mees, predikant te Leermens. De hier bedoelde Mees moet één van de zoons uit dat huwelijk zijn geweest).

24 december 1834 Hajer van de Pekela. Meijering (van Leeuwarden). Jan van der Werf (uit Wildervank? Daar trouwde 3 februari '34 Jan Geerts v.d. Werf met Grietje Brongers).

25 december 1834 geen

26 december 1834 geen

27 december 1834 Lindeman (Engelke Lindeman, diaken te Groningen, van beroep timmermansknecht, later predikant).

28 december (zondag) 1834 geen.

29 december 1834 Buning (zijn zwager Hendrik Coenraad Buning, geneesheer; hij trouwde 22 februari 1830 te Wildervank met de Cocks 20-jarige zuster Harmanna Margaretha). Harmanna (zijn zuster). moeder Venema. Derk (zijn zwager Derk Venema).

30 december 1834 Knelske. Kornelis Willems (Brands? Uit Sauwerd; een oefenaar, die nooit lid van de Afgescheiden kerk is geweest, maar daarin wel een tijdlang voorging).

[p. 226]

31 december 1834 Van Rhee. Geertje (misschien Geertje Hulshoff, wed. Koster uit Ulrum) vrouw Gozen. vrouw Schildkamp.

1 januari 1835 geen.

2 januari 1835 Hillegien van Zuidlaren (Hillegien Hessels, ‘bakkersche’).^2 Voortman van Rijssen (Otto Voortman 1760-1844, ‘leider’ der Afgescheidenen aldaar, een bekend oefenaar. Vermoedelijk heeft hij de Cock wel eens ontmoet bij de familie Ridderinkhof in Zwolle). Klaas Stobbe (waarschijnlijk van Wildervank. Daar sterft 3 maart 1861 op 72-jarige leeftijd Klaas Stobbe, arbeider, geboren te Wildervank, weduwnaar van Trijntje Groeneveld).

3 januari 1835 Schildkamp. Smedt (Johan Wilhelm Schmedt, 32 jaar, timmerman te Groningen, één der eerste Afgescheidenen aldaar).

4 januari (zondag) 1835 geen.

5 januari 1835 Mat. de Wit. Aaltje P. Bos (deze ‘dienstmeid’ was één van de eerste 12 Afgescheidenen in Groningen.)

6 januari 1835 Wolberts. Harte Molenaar, bakker te Assen. Jan Mooi (is enige tijd ouderling geweest in de Afgescheiden kerk te Hellum).

7 januari 1835 Aaffien (allicht Afien Pieters Kloppenburg, de vrouw van Jan Rengers Brouwer). Jan Rengers. De Wit (waarschijnlijk oefenaar Poppe Rijkens de Wit uit Wildervank, later predikant te Apeldoorn).

8 januari 1835 Vinkemuller (Hendrik Vinkemulder, bakker in de Steentilstraat). Jan Luitjes (Dijkhuis?, landbouwer te Hornhuizen).

9 januari 1835 Imke Knelske, (de dochter van K. Stobbe ‘die mij wat oude wijven gebragt heeft)’

10 januari 1835 juffr. Schildkamp.

11 januari (zondag) 1835 geen.

2 Volgens gegevens ons vriendelijk verstrekt door mevr. P.H. Rupkevan den Heuvel te Zuidlaren.

[p. 227]

12 januari 1835 Hendrik (zijn zwager Hendrik C. Buning?). juffr. Ananias (Willemtien Swartwolt, met wie oefenaar Jan Roelfs Ananias in 1833 trouwde). Roelf Medema (oefenaar uit Adorp, later Afgescheiden predikant geworden). vrouw Gozen.

13 januari 1835 Steenhuis van Kantens (H.E. Steenhuis, landbouwer onder Kantens). juffr. de Cock.

14 januari 1835 vrouw Gozen. juffr. de Cock. Muller van Assen.

15 januari 1835 Geessien van Scheemda (misschien Geessien Harms Edens, de latere vrouw van ouderling Wypke Tjakkes Veldman). De Graaf van Groningen (Joh. P. de Graaff, korporaal-tamboer bij de tweede ban der schutterij en bode van de Schuttersraad, wonende aan de Lage der A in Groningen).

16 januari 1835 Bouman van Warffum (Jakob Bouwman, landbouwer te Warffum).

17 januari 1835 Dwarshuis (allicht broodbakker Kornelis Jans Dwarshuis, de eerste Afgescheiden ouderling in Warffum). Schildkamp. Vader broer Derk.

18 januari (zondag) 1835 geen

19 januari 1835 Antje

20 januari 1835 Knelske.

21 januari 1835 Kars Bakker (Kars F. Wormnest, bakker te Sappemeer). Jacob Harms Vrouw Ensing (vrouw van de commies Lammert Ensing aan de Rademarkt). juffr. Schildkamp.

22 januari 1835 Geert Simens (v.d. Laan? In diens woning hebben de Afgescheidenen uit Oldehove en omgeving van 1835-'38 gekerkt). juffr. Schildkamp. Jan Wever.

[p. 228]

23 januari 1835 Aagtje de Wit. juffr. Dijkema. Schelte Veldman (bakker te Appingedam).

24 januari 1835 R. Kema (de eerste Groningse ouderling, koemelker buiten de Kranepoort). Hendrik (zijn zwager Hendrik Buning). Hillegien van Zuidlaren. Schildkamp.

25 januari (zondag) 1835 geen.

26 januari 1835 Siewert Luninga (landbouwer te Ulrum). J.J. Beukema (de bekende broodbakker en ouderling te Ulrum). juffr. de Cock met Helenius.

27 januari 1835 Tonnis. Jacob Glas. Klaas.

28 januari 1835 Jacob Zaadjer van Zuidbroek. Van Rhee. juffr. Schildkamp.

29 januari 1835 Jan Tobias (Bos? landbouwer te Niekerk). vrouw Bolhuis (de vrouw van Berend van Bolhuis?). Fennegien de Vries van Stadskanaal.

30 januari 1835 Jogchem van Zwol (landbouwer te Ulrum). Sieger Wieringa (molenaar te Ulrum). Jan J. Dol (de 30-jarige landbouwer en weduwnaar Jan Jans Dol uit Oldehove; hij zou 4 maanden later hertrouwen met de 26-jarige Fennegien Hendriks Olthuis).

31 januari 1835 Schildkamp. juffr. Dijkema.

1 februari (zondag) 1835 geen.

2 februari 1835 Luit Smid (Wolter Wagter Smitt uit Zwolle, luitenant bij de schutterij, bevriend met de Cock die zijn huwelijk bevestigde. Smitt brak later met de Afgescheidenen en werd één der leidende figuren in de Kruisgemeenten. Lindeman. tamboer Avontuur.

[p. 229]

3 februari 1835 Freerk Drok. Pieter, van Burum (een oefenaar). Hofman (misschien J. Hofman ‘administrateur der venen’, wonende te Bovensmilde, één der oprichters van het korte tijd bestaan hebbende Afgescheiden schooltje te Smilde). juffr. Schildkamp.

4 februari 1835 Bos. (Jan Tobias?) vrouw Verschuur (Kuinje Hindriks, de vrouw van schoenmaker Jan Verschuur uit de Visscherstraat. Verschuur en Lindeman waren de eerste diakenen van de Afgescheiden kerk van Groningen).

5 februari 1835 vrouw Gozen. Smidt.

6 februari 1835 Boukje van Sappemeer. Derk. Vader.

7 februari 1835 vrouw Gozen.

8 februari (zondag) 1835 geen.

9 februari 1835 Hendrik van Onstwedde (misschien Hindrik Besseling, de eerste diaken in Onstwedde). Mat. Antje (Ulrum).

10 februari 1835 Knelske. Jacob van Hoogkerk (waarschijnlijk de landbouwer Jacob Reinders van Til). Huiskes (Jacob Geert Huiskes, oefenaar uit Veendam, later de eerste Afgescheiden predikant van Wildervank (1841-'44).

11 februari 1835 Jurrien Smid. juffr. Schildkamp.

12 februari 1835 Louwina. Wolter (schoenmakersknecht uit Uithuizermeeden). een bedelaar.

13 februari 1835 A. Zuidhof (A.P. Zuidhof, schoonzoon van wed. Tooi te Westerwijtwerd). Knelske. Steenhuis (landbouwer van Kantens).

[p. 230]

14 februari 1835 Haje met krukken van Ureterp. Hendrik. Pieter lans van der Helm (waarschijnlijk een dagloner uit Hellum).

15 februari (zondag) 1835 geen.

16 februari 1835 vrouw Mees (misschien de vrouw van zijn neef). juffr. Dijkema.

17 februari 1835 Koba Dijkhuis. Michiel Willems Dijkstra (een 33-jarige landbouwer uit Doezum). Drukker van Stroobos (later voorganger te Ulrum, daarna predikant te Dokkum). R. Kema (de koemelker van buiten de Kranepoort).

18 februari 1835 neef Renger (Renger Arends Brouwer uit Wildervank. Rengers moeder was een de Boer, de Cocks moeder ook). vrouw Brouwer (Hillegien Roelfs Baas, de vrouw van bovengenoemde Renger). De Wit (vrij zeker de Wildervankse oefenaar Poppe R. de Wit).

19 februari 1835 Hendrik van Onstwedde. Mugge. H. Gelms.

20 februari 1835 L. de Wit (uit Grootegast?). K. Stobbe.

21 februari 1835 juffr. Dijkema. Jurrien Meyer van Finsterwolde. vrouw Veldhuis.

22 februari (zondag) 1835 geen.

23 februari 1835 Van Rhee. Jan Delie. Freerk van Leens (Freerk Hekma, eerder in Warffum).

24 februari 1835 Jan Stelmaker (hij kwam uit Mensingeweer). vrouw Kruger (de vrouw van Jan Kruger, ‘concierge in het Burgerlijk en Militair huis van verzekering’, zoals hij in de huwelijksacte (1833) van zijn dochter Tietje wordt genoemd. Tietje Roegholt Kruiger was 20 nov. 1833 getrouwd met Wynandus Coenradus de Wolf (23 jaar), kleermaker. Is deze dochter van de gevangenbewaarder

[p. 231]

misschien de juffr. Wolf, die de Cock enkele keren in zijn dagboek noemt?).

25 februari 1835 Berend van Zuidlaren (Berend Fix, landbouwer, woonde in Midlaren. De Cock was ook een paar jaar in Noordlaren predikant geweest). Harm Westra van Muntjezijl (Munnekezijl). Rense.