|
| |
| |
| |
Eerste bedrijf
Een uitgestorven pleintje in den namiddag. Op den achtergrond het kleine oude raadhuis van vergaan marmer, daarnaast inkijk ineen steil, geblakerd straatje met zonnige huisjes, waarboven de blauwe lucht strak staat. Op zij rechts een hoekhuis van een ander straatje. Links, naar den voorgrond een herberg ‘De Zon van Castilië’ met een groot uithangbord en een met wingerd begroeid luifeltje waaronder een tafeltje en eenige tabouretten. Tusschen de herberg en het raadhuis is een kleine steenen wal, die het tooneel links verder afsluit.
| |
Eerste tooneel
De vijf dwaze maagden.
(uit de herbergdeur) Doña Eva!
(toeloopend) Doña Magdalena!
Goed nieuws! Goed nieuws!
Hij komt terug. Juan keert terug.
(toeloopend) Wat is er? Wat is er?
Juan de la Nave keert terug.
Hoera!
(allen hollen weg, op zij het straatje in)
| |
Tweede tooneel
Homero, Tomas.
(komt aan en gaat op een tabouret zitten, traag)
Hoera! roepen die meiden, (haalt hoog de schouders op)
(komt uit de herberg en gaat tegenover hem zitten)
Goeden middag, don Homero.
Ook goeden middag, don Tomas. (stilte)
(trommelt op het tafeltje) Tja. -
| |
| |
Een glas van den nieuwen wijn, don Homero? Zoo juist aangekomen.
Ja.
(Tomas staat op en gaat naar binnen).
(terug met wijn) Warm vandaag.
Zeg, Homero, je telt je woorden, geloof ik.
Vanavond is het feest; oogstfeest.
(traag) Een feestje voor de meiden, nietwaar? (drinkt).
(geeuwend) Ja - Wat zei je ook weer?
| |
Derde tooneel
Homero, Tomas, Diego.
(zwierig het straatje afkomend) Een gezegende dronk, señores. Gij hebt gelijk, mijn vrienden, dat ge reeds begonnen zijt. Op een ton of wat komt het dit jaar niet aan. Ik heb den oogst gezien. Het was een allervroolijkst gezicht, dat verzeker ik u. Het oogstfeest zal dan ook grootsch wezen, vanavond.
(traag) Wij zullen dansen. Wij zullen weer vroolijke menschen wezen, vanavond.
Laat Hilario zijn guitaar meebrengen. Wij willen zingen vanavond.
Juist, don Diego. Hebt ge u nooit eens afgevraagd: en dan?
Ik meen señores: moet dat altijd maar zoo voortduren?
Neen zeker niet, nà middernacht gaan we naar bed.
Dit bedoel ik niet, don Tomas. Ik meen: bedenk eens: één avond is gauw voorbij. En morgen zal niemand er verder van spreken.
(sluw) Zoo, zoo.... Aha. - (drinkt).
(schenkt wijn in) In Madrid zullen ze toch onder de
| |
| |
landbouw-nieuwstijdingen lezen: Heden was de wijnoogst groot in Alcala....
(op de tafel slaand) Ongetwijfeld. Onlangs las men ook in Madrid: Heden woog een vette os in Alcala 1000 pond. Dat is niets, men telt ons alleen naar het stomme vee, dat ze in Madrid zullen opeten en naar onze tonnen wijn, die ze in Madrid zullen opdrinken. Homero heeft gelijk, dat moet niet maar altijd zoo voortduren.
Wat zou er tegen zijn, don Diego? Het duurt al eeuwen zoo voort en wij varen er wel bij.
Jullie varen er té wel bij.
Ik begrijp u niet. Woudt gij dan, don Homero, dat wij er niet wel bij voeren? Ik wil uw gezicht wel eens zien als er straks geen wijn meer was in Alcala.
Aan wijn is hier geen gebrek (drinkt).
Nietwaar, wat wilt ge dan, señores? (schenkt). Homero en Diego, hier is de wijn. Wij zullen drinken, want wij mogen vroolijk zijn.
(zijn glas opheffend) Dat is het juist. Vroolijkheid is niet genoeg, don Tomas. Ik zou iets anders, iets beters wenschen voor onze vaderstad.
Iets beters, mijne heeren?
Ja, don Tomas, laat mij het groote woord ook maar spreken: iets roemvollers!
(op de tafel slaand) Juist, iets roemvollers, iets grootsch!
Waarlijk, gij overdrijft, mijne heeren. Gij schat uzelf en uw stad te gering. Is dat soms niet iets grootsch, dat wij een ongerept verleden bezitten? Hoeveel steden in Spanje, señores, bezitten inderdaad een ongerept verleden?
Och kom, don Tomas, omdat we géén verleden bezitten. Dat is immers de waarheid.
Hoe kan het ook anders? Wij zijn toch een deugdzaam volk?
(afwerend) Ach, don Tomas, de deugd, daar brand je kaarsen voor. Maarde roem, dat is wat anders.
Juist, de roem, dát is wat anders!
De roem, die hebben wij hier altijd ontbeerd.
Vertelt gij mij dan, wat de roem is, señores.
Ik zal het u uitleggen, don Tomas. De roem is wan-
| |
| |
neer ge door Madrid wandelt en een ieder blijft stilstaan en roept luide uit: Daar gaat een burger van Alcala. Dat is de roem.
De roem is, dat een ieder heinde en ver van u spreekt, in Madrid, maar ook in Sevilla.
Ach, heeren, en ons mooie, oude raadhuis dan, met het jaartal 1563 op zijn gevel? Zegt u dat oude raadhuis dan niets? Mogen wij dáárop niet trotsch wezen?
(wegwerpend) Och kom, mijn vriend. Dat raadhuis is naar waarheid even blank en achterlijk als wij zelf. Men had het beter met een koeienkop versierd. Dat zou juist geweest zijn: de oudste koe ter wereld woont in Alcala!
(heroïsch) Neen, dan heb ik in Madrid andere dingen gezien, dat verzeker ik u.
Don Homero, die kan tenminste van iets meepraten. Die was burger van Madrid!
(met veel pathos) Nietwaar? Woonde niet don Homero de Capilla, dichter van de ballade van don Quijote, te Madrid en werd hij niet uitgebannen uit dat Paradijs, naar hier, een klein, ellendig krocht van een stadje, dat gelijk staat met de dood, de dood zeg ik, voor wie eens onder de blanke getorendheid der in de zon fonkelende paleizen van de stad des Gezalfden heeft mogen vertoeven: voor wie tijden heeft gekend, dat hij dag aan dag langs het zeer heilig raadhuis van Madrid wandelde en daar geregeld de groote, onuitsprekelijke namen las van wie der Grandes, der graven, markiezen en markiezinnen weer de glorie der stad en de jaloezie der wereld gingen wezen met hun weeldeglanzende trouwpartijen, hun luisterrijke diners en hun praalvolle optochten door de bonte straten in bloementooi en vol vlaggen? (met nadruk) Mijn vrienden, er moet een eind gemaakt worden aan deze onzalige vergetelheid. Zullen wij niet bewijzen dat ook wij voor iets groots geschapen zijn? Zullen wij niet dingen doen, die roem en zegen brengen over ons en onze vaderstad? Zullen wij niet de glorie voor ons nageslacht verzekeren? Ja, als we maar willen, als we maar willen! (opstaand) En gij wilt, nietwaar, señores, gij wilt?
(slaat met de hand op tafel) Bravo, wij willen! (zijn glas heffend en met den vinger wijzend): Heil, don Homero, ik beaam wat ge gesproken hebt. Onze stad zal recht gedaan worden!
| |
| |
Welk een opwinding, mijne heeren!
(zijn glas ledigend en bijna snikkend van aandoening) Dan, lieve vrienden, drink ik de bruidsdronk van onze vermaardheid! (zet het glas hard op tafel en gaat zichtbaar geïnspireerd heen).
(tot Tomas) Zie zoo.... In ieder geval: ledigen wij ons glas. (zij drinken).
| |
Vierde tooneel
Vorigen, Don Patricio.
[Don Patricio, de burgemeester, daalt de trappen van het raadhuis af en groet zijn burgers met een zwaai van zijn sombrero].
Gegroet, mijn burgers, gegroet, Tomas en Diego.
Buenas dias, Don Patricio, buenas noches!
Bij mijn staatscourant, gij zijt vroolijk, mijn burgers, en met reden. De laatste druif is geplukt ginds in de gaarden. Weldra zal de eerste dronk ons hart verheugen!
(verschijnt weer, waardig en vol zelfbesef) Gegroet, señor Patricio de la Nave, burgemeester van onze schoone stad Alcala. Namens deze burgers, die den wijn gebouwd hebben en gebotteld, wenscht hij die ze dronk u heil op den avond van het oogstfeest. Wat er heden in uw stad zal geschieden, is u onbekend, gelijk het ons onbekend is. Doch wij twijfelen er geen van allen aan, dat het onze stad en onszelven waardig zal wezen!
(met hoffelijken ernst) Homero, ik dank u voor uwe woorden, die zoo juist en zoo bemoedigend zijn gekozen en in zulk een aangenaam dichterlijk duister gehuld. Moge de wijn ook u tot een gerief zijn! (allen buigen en danken).
Adios, señores, tot vanavond.
Adios, Don Patricio.
(Don Patricio af)
| |
Vijfde tooneel
Vorigen, uitgezonderd Patricio - later Napoleon en Prudencio.
(Allen gaan zitten en drinken. Eenig zwijgen).
Mijn vrienden, hadt ge don Patricio niet moeten vertellen wat we van plan zijn?
| |
| |
Hoe, don Tomas, waren wij iets van plan, zoo spreek!
Maar vrienden, wij wilden toch den roem van Alcala, zoo meende ik?
Welnu, dat is juist! Dat heb ik don Patricio ook gezegd, nietwaar? Hij weet het!
Maar zou hij het ook begrepen hebben?
Wat hoeft er begrepen te worden? Hij kent ons. Dat is genoeg. De rest moet ook voor hem een verrassing blijven.
Zie je wel, ik zei al, dat het iets groots zou worden!
Mijn vrienden, hoe dacht ge te werk te gaan? Want om het iets gróóts te laten worden, moet het toch eerst iets zijn, hoe klein ook. Ik heb nooit gezien, dat er wijn uit een vat liep, als het spongat niet open stond.
Dat is waar. Don Tomas spreekt een woord, dat overweging verdient.
Mij dunkt, mijne heeren, dat aangaande de zaak te overleggen valt. Wij zullen het doeltreffendst te werk gaan, wanneer wij ons spiegelen aan wat de roem der andere steden ons leert. Vragen wij ons dus af: hoe zijn deze de vereering der eeuwen deelachtig geworden?
Laat ons dat vooral goed overleggen! Want als het niet iets loonends wordt, dan beginnen wij beter niet.
Laat Homero eens spreken. Weet gij, don Homero, hoe Madrid aan zijn roem gekomen is?
(dichterlijk) Madrid, don Diego, dat is de stad des Gezalfden, dat is het Paradijs. O, rampspoed, dat ik het verlaten moest. Och, het was zoo schoon. De straten waren wit, de pleinen wit. Er waren vele fonteinen. Er waren poorten met gouden sloten. Er waren hooge bruggen. Blauw was de Tajo en er voeren vele schoone schepen op.
Juist, juist, maar nu verder!
Verder, don Diego? Er is geen verder. Daarop werd ik uitgebannen, ik arme, gelijk Adam door het Vlammend Zwaard, (drinkt)
Neen, neen, Homero, dan zal ik het je eens verder vertellen. Ik zie wel, dat het u volstrekt niet bekend is, waaraan Madrid ten slotte zijn roem dankt. Hebt ge nooit vernomen, dat Madrid de stad des Gezalfden genaamd wordt - maar ook.... de Bloedroode?
| |
| |
Het is een algemeen bekend geheim. Slechts enkelen durven het uitspreken. En ik weet ook waarom Madrid de Bloedroode heet. En ik zal het u zeggen: (met pathos) Om de mòòrden!
(verschrikt) Welke moorden?
(wild) Om de mòòrden, mijne heeren. Om de moorden, die er iederen dag in Madrid plaats vinden.
Mijn God, zou het waar zijn? Maar dat is ontzettend!
Dat is heelemaal niet ontzettend, don Tomas. Want is Madrid thans niet de eerste stad van ons land en het Paradijs, waar Homero van sprak? Ik verzeker u, dat Madrid er trotsch op is, als op een eerenaam, dat het de Bloedroode heet. Mijne heeren, hoe zou dat klinken: Alcala de Bloedroode? (drinkt)
Dat is immers te onzinnig om van te spreken?
Maar het zou toch geweldig klinken.
Zeg, señor Diego, gij wilt hier toch geen moorden?
Señor Tomas, wees indachtig wat wij afgesproken hebben. Wanneer het onze stad onsterfelijk kan maken, mag niets ons te veel zijn.
Ik kan het niet gelooven.
Ik zal het u bewijzen, don Tomas. Zie ginds komt onze gemeente-secretaris don Napoleon. Hij was jaren in Madrid. Hij zal het ons zeggen. Maar wij mogen hem niet verraden, wat wij van plan zijn. Daarom, laat mij te werk gaan.
(met een actentasch voorbijkomend, met Prudencio, die een plakemmer draagt) Goeden middag, vrienden.
Don Napoleon, luister, waart gij niet in Madrid?
Wis en waarachtig was ik in Madrid. Ben ik daar soms niet klerk ten stadhuize geweest, vóór ik hier kwam? Iederen ochtend zocht ik de nieuwsberichten uit en plakte ze buiten aan - (tot Prudencio): Prudencio, neem dit papier en ga vast je gang - (tot Diego): Neen, dat was een beste tijd, hoor! (Prudencio loopt door en begint aan het stadhuis papieren aan te plakken).
(tot Nap.) Is er nieuws uit Madrid?
(zacht tot Hom.) Ge moet mij aan het woord laten.
Ik heb geen tijdingen ontvangen. Dit zijn alleen bekendmakingen over de oogst.
(terzijde) Alweer de oogst, (luid) Zeg eens, don Napoleon,
| |
| |
er was in Madrid zeker méér nieuws aan te plakken dan hier?
Natuurlijk, maar daar gebeurde ook veel meer.
(zacht tot Tomas) Zie je wel? (tot Nap.) Jij had zeker wel wil van de nieuwstijdingen, die je aanplakte?
Ja, ik meen: als je een bericht van belang had aan te plakken.
Ongetwijfeld, dan zag je de belangstelling. Dan liep het volk rond de bekendmakingen te hoop.
Zoo. En zeiden de menschen niets als ze de nieuwstijdingen lazen.
Zij zullen ongetwijfeld wel iets gezegd hebben.
Nou, zoo van allerlei. Wat de menschen wel meer zeggen.
Wát dan zoo van allerlei?
(ongeduldig) Och, señor Diego, wat kan het u schelen. Wat zeggen de menschen hier als ze de nieuwstijdingen lezen? Kijk, heerejé, een brand, een belasting, een beestenmarkt. Nu, dat zeggen ze in Madrid ook. Maar neem me niet kwalijk, ik moet nog even naar die bekendmaking gaan zien. (gaat naar Prudencio, die zijn werk monstert)
(voor zich) Zoo komen wij er niet. Ik moet recht op den moord afgaan. (loopt Napoleon met het glas in de hand na): Nog een oogenblik, don Napoleon!
(stilstaand) Wat wilt ge dan, don Diego? (de anderen komen naderbij)
Hebt ge wel eens iets opzienbarends in Madrid meegemaakt?
Zeker! Die moord van den knecht van den bisschop op de meid van den kardinaal. Dat was me een sensatie. De geheele stad was in opschudding. Ik heb over géén andere moord zóóveel hooren praten als over deze.
(gretig) Dus ge hebt nog méér moorden meegemaakt in Madrid?
Zeker, ik herinner mij het geval, dat er drie op één dag waren. Zijt ge nu tevreden, don Diego?
(tot Tomas) Gij hoort het!
(opgewonden) Hoera, de Bloedroode zullen wij heeten!
| |
| |
(verschrikt) In Godsnaam, Homero, zeg niets!
Wat scheelt u toch heeren?
O, als je eens wist, don Napoleon.
(schouderophalend) Ik ga señores. Gegroet! Tot vanavond (heengaand): Het zijn toch zonderlinge lieden. (lachend af)
(triomfantelijk) Welnu, mijne heeren, wat heb ik u gezegd! Gij hebt het zelf vernomen. Aan de móórden dankt Madrid zijn roem!
Wij zijn vreedzame burgers, don Diego, en er is hier nog nooit een moord geschied.
Het is volkomen zooals gij zegt, don Tomas. Des te effectvoller zal daarom zijn werking zijn.
Maar een moord is toch een misdaad?
Don Tomas, een offer gebracht voor een groot doel is nooit een misdaad. Herinnert gij u nog dien man, die het Kapitool in brand stak - was het niet het Kapitool, dan was het een ander gebouw. - Dat is ook een groote roem geworden.
Maar toch, don Diego, geloof ik dat het te groote bezwaren heeft. Want wanneer er in onze stad een moord zal moeten geschieden, dan zou ik toch wel eens willen weten, wie er vermoord moet worden. En ook, omdat wij vreedzame burgers zijn, is het zeer de vraag: wie zal de moord willen plegen?
Als hier sprake is van een moord, mijn vrienden, geloof ik wel de eerste te mogen zijn, om - niet om vermoord te worden natuurlijk - maar om onze moord te bezingen in een ballade: De roem van den moord van Alcala.
Zooals ik zei, mijn vrienden, er is op het oogenblik sprake van een moord, en wel van een moord, die nog dezen nacht moet geschieden. De omstandigheden zouden niet gunstiger kunnen zijn. Stel u voor: hier is de nacht. Er zijn veel menschen op het oogstfeest bijeen. Men danst en drinkt.... En dan het noodgeschrei: ‘Een mòòrd, een mòòrd!’ Wat zegt ge dààr van, señores?
Geweldig, geweldig, wat een ballade zal dat worden!
(rillend) Hu, dat is verschrikkelijk. Ik zal er niet van slapen.
Zijn wij niet overeengekomen de bewerkers van deze
| |
| |
roem te zijn? Laat ons dan ons werk klaar voor oogen stellen. - Voor een moord is in de eerste plaats noodig: de duisternis. In de tweede plaats: het stilzwijgen der samenzweerders. In de derde plaats: een moordenaar, en in de vierde plaats: een, die vermoord moet worden.
Dat komt uit. Dat komt uit.
Juist, en daarom beginnen we alvast met de rollen te verdeelen. Gij Tomas, zorgt voor de duisternis. Gij, Homero, zorgt voor het stilzwijgen der samenzweerders en ik.... ik voor de rest.
Bravo, Diego. Goed gevonden. Ik, ik zal zwijgen als de dood. Dat zweer ik. De zaak is beklonken, dunkt me. Lang leve Alcala de Bloedroode! Eindelijk zal zij dan uit haar vergetelheid opdoemen en Madrid de oogen blind schitteren. Haar heil! (drinkt)
Vrienden, ik ga de lampions ophangen voor het feest. Adios, (gaat naar binnen)
Dus Homero, wees gij op uw post.
En gij op de uwe, don Diego. Adios. (Beiden af.)
| |
Zesde tooneel
Tomas, Magdalena.
(komt uit het huis met eenige lampions) Nou, nou. Zij moeten het maar zelf weten, maar Diego ziet de zaak te licht in, dunkt me. Hij zei: ik zorg voor de rest. Maarde rest, dat is juist: de moordenaar en de man, die vermoord moet worden (luid) Maar, in ieder geval, al hebben ze mij opgedragen voor de duisternis te zorgen, zal ik toch maar beginnen met voor het licht te zorgen. Want zij zouden toch raar opkijken als er geen lampions waren, vanavond.
(komt op met meer lampions) Wie hebben u opgedragen voor de duisternis te zorgen, vadertje?
(verlegen) Ja, dat kan ik je nu niet zeggen.... eh.... ze hebben 't mij opgedragen. Ze mogen me toch wel opdragen voor de duisternis te zorgen. Dat is toch een gewone zaak. Geef mij die lampions eens aan en haal er van binnen zooveel als je maar vinden kunt (Magdalena af). Een man moest eigenlijk
| |
| |
nooit met vrouwen praten, want de vrouwen! Het moet al raar loopen als ze niet alles uit je weten te krijgen (Magdalena weer op) Zie, onze lampions hangen. Magdalena, vul de vaten eens, vóór het feest begint. (Magdelena af.) Voor mij blijft het een raadsel. Stel, dat hier een moord noodig is, dan is het immers duidelijk, dat wij eerst een moordenaar moeten zoeken. En wij zijn vreedzame lieden. Voor zoover ik weet, zal het eveneens moeilijk zijn iemand te vinden, die vermoord wil worden. Doch dat is tenslotte mijn zaak niet. Mij hebben ze opgedragen voor de duisternis te zorgen, daarmee basta, (gaat hoofdschuddend naar binnen)
(Men hoort in de verte een optocht naderen. De berghoorn schalt. Gejoel en gezang wordt hoorbaar).
| |
Zevende tooneel
Diego, vervolgens Cupido, Filiberto, Carlos, Narciso, Sancho, Hilario, e.a., wijze en dwaze maagden, later Tomas, Magdalena, Homero.
(komt eerst alleen op). Deze avond zal een wonderlijk nachtje ter wereld brengen, dat is zeker. We zullen wel zien. Wanneer wij maar vast van wil zijn, zal het gebeuren. Men behoeft niet alles vooruit te weten. Laten de dingen hun eigen loop hebben. (De optocht is genaderd, zingende):
Drink totdat uw hart gaat zingen,
Drink, de wijn dient niet vermorst -
O, gezegend is de dorst....
Nu komen wij zooals Hidalgo Homero het pleegt te zeggen uit het brandend land der bekommernissen in de schaduwrijke dreven der verzadiging aan. Hallo, Tomas, wijn!
Wijn, Don Tomas! Wijn voor de zangers, wijn voor de fluiters, wijn voor de luisteraars, wijn voor de dorstigen.
(rolt een vat naar buiten) Ja, ik kom al.
Giet ons de wijn inden mond, waardje lief.
(volgt met bekers en kruiken) Señores, heft uw bekers op (schenkt in).
Komt, vrienden, een kort woord tot de wijn! (hij zingt, allen vallen in).
| |
| |
Breng de bekers, breng de kannen
Wijn, wij zijn verdroogde mannen.
Maak ons weer eens duchtig nat!
Heil, heil, heil! (Zij drinken)
Troosteloozer dan kameelen
Zonder uwen dronk, o wijn!
Heil, heil, heil! (Zij drinken )
(in huis snellend) Ik kom, ik kom!
(tot een ander) De heeren zijn vanavond vroolijk gestemd. Zij hebben gelijk. In jaren hebben wij niet zoo'n oogst gezien en heeft ons niet zoo'n welvaart voor de deur gestaan. Wij kunnen vanavond zorgeloos wezen. Het is thans goed leven in Alcala!
(zacht tot Homero) Hoort ge?
Blijf aandachtig. Wij moeten het goede oogenblik bewaken!
(opstaand, nadat het nieuwe vat geopend is en de bekers gevuld zijn) En thans, mijne vrienden, wil ik u de droevige ervaringen van de galante spin verhalen.
(wijzend op de wingerd aan de luifel)
Hier leefde eens een spin,
Hij spon zijn webben netjes rond
En bleef een heele poos gezond
| |
| |
Maar toen, hi hi, maar toen
Werd hij van 't wachten groen.
(invallend) Bravo. Hij werd gròèn, hij werd gròèn.
Stilte, señores!
(vervolgt:)
Zijn jonkheid was gedaan,
Veel schoons was er niet aan -
Maar toch had hij zijn hoop gesteld
Op een jonge weeuw met aardig geld....
Helaas, hi hi, helaas....
Van 't wachten werd hij dwaas.
Toen ie in zijn hangmat lag,
Zag hij een ouwe spinnenkop
Met een groote bril van hoorn op -
Zij keek, hi hi, zij keek....
Hij beefde en werd bleek!
Toen heeft hij zich vermand
Van schrik werd hij galant
En sprak: ‘Mijn schoone, jonge maagd,
Ik weet niet of gij mij behaagt,
Maar ik vraag, hi hi, ik vraag
Die zei toen wel de rest,
Zag nooit de vrije wereld weer....
Hij stapte 't bruidsbed in....
Zijn leven werd heel zwaar:
- nooit kwam de ooievaar -
De vetste vliegen ving zijn vrouw,
En als hij haar berispen wou,
| |
| |
Toen sprak hij tot het spinnetje,
Zijn allerliefst vriendinnetje:
‘Ga heen, hi hi, ga heen,
Wierp zij zich op haar echtgenoot
En kneep hem in haar armen dood.
Hij viel, hi hi, hij viel -
God hebbe zijn arme ziel!
(Homero aanstootend) Nu opgelet, Homero! (tot Hilario) Uw zotteklap is misplaatst, Hilario, op een avond, waarna wij nog wel eens anders wakker konden worden dan wij hem begonnen zijn.
Bravo, Diego. Ik ken je. Zeg maar dadelijk op, wat er aan te verdienen is.
Hilario, spot niet met de dingen, die komende zijn. Laat dat maar over aan drie menschen, die elkaar begrepen hebben. Van het goede zal ook jij je deel krijgen.
Daar moet ik mijn glas eens op leegdrinken, señores! (heft zijn glas op en drinkt het uit)
(tot Narciso, die de bekendmaking is gaan lezen) Don Narciso, vriend van mijn hart. Gij hebt de nieuwstijdingen gelezen?
Ik heb ze gelezen, Diego.
Wat hebben ze voor nieuws te vertellen van Madrid?
Veel nieuws van Madrid. De ladingen graan komen rijkelijk binnen.
Zoo zoo. En ook nieuws van Alcala?
Van Alcala: het been van den woekeraar Samuel, dat gisteravond insliep is hedenmorgen wakker geworden.
(geheimzinnig) Maarde moorden?
(zacht voor zich) Ja juist. Daar mag ook nog niets van bekend zijn. Wij zullen wel zien. (luider) Vrienden, ons hart huppelt, ons hoofd tintelt. Laten wijde lieve pasjes van de oogst dansen. Komaan, ik zal de schoof zijn. Waar zijn de oogsters? (Zij vormen een kring met de muzikanten in het midden en maken een uitgelaten rondendans, zingende:)
| |
| |
Rol de tonnen uit de schuur,
Drink de wijn zoo heet als vuur,
Vang de liefste in uw armen,
Vat haar teeder om de leest,
- Geen is eenzaam op het feest -
Laat uw dwaze hart verwarmen
Door de zoete gloed des wijns, -
Wen u aan de zotste grijns,
Rinkel met de zilveren bellen
Van uw roode zotskaproen.
Sier uw Lief met wingerd-groen
En met geurige muskadellen.
Dans den ganschen, zoeten nacht,
Want het beddeken is zacht.
(Zij omhelzen elkaar onstuimig).
| |
Achtste tooneel
Vorigen, Tomas.
Hier is een nieuw vat, vrienden, (zacht) En wat uw moord betreft, don Diego. De Duisternis is nog niet gereed. Ik wacht ook op het stilzwijgen der samenzweerders.
De stilzwijgendheid is reeds begonnen (wijst op Homero, die terzijde is gaan zitten en iets schrijft, dat hij zichzelf voorleest).
(opstaand, tot zichzelf) En nu, mijne beenen, sta op en breng mij bij de wijn (ledigt zijn glas en verheft zich op zijn stoel. De anderen groepeeren zich rond hem, toeziend).
(tot Homero) Dat is een goede gedachte, ons iets toe te zingen op dezen schoonen avond, waarop ook uw stem, fier gevlerkte zangvogel der Eeuwigheid, niet behoort te ontbreken.
Zwijg, gij dwaas, die niet weet in welk een nacht gij thans ademt. Werp u zelf weg in vergetelheid! Nog is het stilzwijgen niet verbroken, dat u opheldering zal brengen. Nog is de stad onbewust van wat haar beste burgers voor haar roem hebben gereed gemaakt! Laten wij drinken (de bekers worden gevuld, allen ledigen die).
Welnu, Homero, laat hooren.... Wij weten al, dat gij een inleiding noodig hebt om ons voor te bereiden op wat
| |
| |
verkwikking uw snaren ons hart gaan brengen. Hoe lang hebben wij uw zangen niet reeds gemist!
Ach, hoe arm is mijn ziel geworden inden tijd, die nu voorbij is.... Maar met het rijpen der druiven is mijn poëzie ontwaakt. Zij vertelt van mijn droomen:
Voedster onzer zoetste nooden,
Lief zijt gij ons eeuwig om
De sombere tomben onzer dooden.
Lang zijt gij in duisternis
Voor de waereld schuil gebleven -
Maar die zwarte sluier is
Dezen nacht omhooggeheven.
Want de Daad, die gij bedreeft,
Zal de waereld gaan vervullen....
Ieder zingt uw lof, die leeft,
Zij prijzen u, die komen zullen....
(luidruchtig in de handen klappend) Bravo, Maëstro Homero! Bravo! Bis, bis! Zeer schoon, inderdaad! Zeer schoon.
(triomfantelijk naar voren tredend) Homero, op welk een verheven wijze hebt gij dit stilzwijgen verbroken! (met luide stem en nadrukkelijk): Volk van Alcala, gij hebt het vernomen!
Wij hebben inderdaad zéér schoone verzen vernomen.
Hilario, uw zotternijen zijn thans niet van pas. (tot allen): Ik vraag u nogmaals, Volk van Alcala, Gij hebt het thans begrepen?
(dooreen) Wat? Wat zegt hij? Wij zouden iets begrepen hebben? Wij hebben volstrekt niets begrepen! Wat valt hier te begrijpen? - Men wil ons bedriegen.
O, domme kortzichtigheid. De Profeet heeft gesproken en zijn stem is niet tot u doorgedrongen, gij onnoozele schaapskoppen.
Wij zijn hier niet om beleedigd te worden, señor Diego. Wat beteekenen uw woorden? Gij behandelt ons onrechtvaardig! Ik groet u. (Narciso af).
(in de handen klappend) Vrienden, laat ons het oogstfeest dan vieren zonder wijsheid en moge de zotheid onze schreden zegenen.
| |
| |
| |
Negende tooneel
Vorigen, behalve Narciso.
[Allen, uitgezonderd Homero, Diego en Tomas, dansen op de maat van een vroolijke muziek de oogstdans, terwijl de drie samenzweerders zich onder de luifel geheimzinnig terugtrekken].
Gij hebt de poort des roems geopend, Homero. Ik dank u. Wij kunnen binnengaan.
Maar, vrienden, men heeft ons niet begrepen. Men is gaan dansen, dat is immers de waarheid?
O, don Tomas, hoe weinig kent gij de werking van 't dichterlijk woord. Eerst langzaam zal dat woord, dat in de harten der menschen gezaaid werd, tot rijke oogst opgaan. Miskend wordt de dichter allerwegen.
(drinkt zijn glas uit, lichtelijk opgewonden) Het is ook mijn meening, dat het woord der bevrijding is gesproken. Hebt gij de menschen niet bespied, toen zij zich van u afwendden na uw zeer schoone voordracht, schijnbaar verstoord, maar heimelijk vervuld van de geest des oproers? Hebt gij niet die blikken gezien, gespannen door een zeldzame opwinding des harten? Er is reeds veel gezegd en veel begrepen. Er zal nog maar weinig noodig zijn om onze plannen te doen leven in een heerlijke werkelijkheid. Laat ons drinken (vult zijn beker opnieuw en ledigt hem met één slok).
(extatisch) O roem, o vergelding! Als de haan driemaal heeft gekraaid en het dag is geworden; de menschheid zal zich sidderend de oogen uitwrijven, verblind door een glorie, waarbij het stralen der zonne dooft. Boven Alcala de Bloedroode zal het licht des Roems schijnen, zoo fel en zoo verblindend, dat de menschen in Madrid in de straten stil zullen staan om het schouwspel te aanzien, dat zich aan de hemel vertoont. En zij zullen zich eerbiedig afvragen: wie waren de bewerkers van dezen Roem, deze glorie en men zal met ontzag zeggen: Don Homero de Capilla, Don Diego de la Mancha, Don Tomas Pancho!!
Laat ons drinken, (nogmaals worden de bekers geledigd)
Zullen wij hier op onzen post blijven en afwachten tot het woord des dichters zijn werking heeft gedaan?
Beter lijkt het mij, Homero, nogmaals tot de lieden te
| |
| |
spreken in kalme, klare taal. Men moet het goede tegemoetkomen. Men mag het de menschheid niet euvel duiden, dat haar onnoozelheid het dichterlijk woord niet terstond heeft begrepen. Zoo straks ga ik zijn werking wat versnellen, don Homero.
(met een nieuw vat) Een nieuw vat is zeker welkom.
| |
Tiende tooneel
Allen, uitgezonderd Diego, Tomas en Homero, in rondedans om de muzikanten.
Knal met de castagnetten,
Laat, den nacht van heden,
(klimt op een leeg vat en roept met ontzaglijke stem) Halt vrienden!
(Sommigen staken de rondedans en staren Diego aan.)
Halt! gebied ik u. (allen staan stil) Thans is het oogenblik gekomen om zulke ijdele dingen, als feestvieren en dansen voor goed te staken!
Wat! Wat! Wil hij ruzie maken? Mogen wij niet meer dansen? Mogen wij niet meer feestvieren?
Dat is juist de zaak, waarover ik u spreken wilde, burgers van Alcala. Er is inderdaad voor vanavond sprake van doodslag. Er is inderdaad voor vanavond sprake vaneen móórd. Ja, mijn geachte medeburgers, dat is de zaak, waarover ik u thans spreken wil.
(vertoornd) Onzin, dat wordt te gek. Maak er een eind aan!
Juist, señor! De zaak is juist: er moet vanavond aan iemand een eind gemaakt worden! (tumult) Hoho, rustig, rustig! Luistert allen aandachtig naar mij. Ik ken u, burgers van Alcala.
| |
| |
Gij allen zijt sinds lang ontevreden met de nietigheid van uw bestaan, met de onbekendheid van uw stad, met de roemloosheid van ons samenzijn.
Wij zijn zéér tevreden! Wat zegt hij toch?
Stilte, señores. Gij zijt niet tevreden. Ik heb in uw harten gelezen. Uw ideaal is ook het onze. Ook uw hart popelt van ongeduld uw heimelijk verlangen bot te vieren en een eind te maken aan het vergeten, waarin Alcala sinds eeuwen is teruggezonken. Wij, de saamgezworenen: Don Homero de Capilla, Don Diego de la Mancha, Don Tomas Pancho, zijn bereid de groote daad te volbrengen en wel dézen nacht! Wij zullen ons opofferen, maar ook van u wordt een offer gevraagd. Ook onder u moet er één zich willen offeren voor de toekomstige roem van Alcala. En bedenk, dat offer zal niet te duur zijn betaald. Want ziet gij niet het heerlijk visioen: onze dierbare stad Alcala als een Phoenix in alle gloed herrijzend uit de assche der vergetelheid, wanneer wij morgen zullen wakker worden en ternauwernood de slaap uit onze oogen geweken is, en de straten rood zullen zijn als van bloed en het moordgeschrei der onnoozelen zich mengt met het donderend gebeier der klokken over de stad, en de muziek blaast haar fanfares en de vlaggen worden uitgestoken. En uw trots, wanneer de menschen, van heinde en verre toegeloopen, met ontzag u en mij zullen vragen: waart gij ook burger van Alcala? en gij zeggen kunt: Ja, dat ben ik, God zij geloofd! Nietwaar, gij burgers, zulk een offer zou niet te duur betaald zijn.
Als ik 't goed begrepen heb, dan is thans moord en doodslag het parool! Dat gaat zéér vroolijk worden!
(dooreen) Moord? Doodslag? Wij begrijpen niets van wat dit alles beduidt. Kort en goed: als er iemand een moord van plan is, laten wij dan vast beginnen met hem op te hangen! Wij zijn vreedzame burgers!
Zeg, als ze met messen steken, gaan wij naar huis.
Als dat maargoed afloopt! Als dat maar goed afloopt!
(luid) Nogmaals, vrienden. Houdt u slechts bereid; de gelegenheid is schoon. De wijn zal ons bijstaan. Laat het verder over aan de Voorzienigheid, aan Homero, Tomas en aan mij. Slechts uw medewerking was nog noodig. Thans kunnen wij voortgaan. Het is nu ònze beurt wederom. Zoodra de duister-
| |
| |
nis volkomen zal wezen, zult ge met veel dingen nader bekend worden gemaakt. Neem slechts dat eene vastbesloten in uw hart op: werk met ons mee voor de roem van onze stad en laat niets u te zwaar wezen. Daar is het nieuwe vat! (Tomas komt op). Ledigt thans uw beker op de grootheid van Alcala. Haar heil! (men drinkt).
| |
Elfde tooneel
Vorigen, Tomas.
Thans is het beklonken. Uw eed hebt gij gezworen, burgers van Alcala. Wij zullen elkaar bijstaan tot inden dood.
Welke eed hebben wij gezworen? Men lijkt ons wel te bedriegen!
Wat een vroolijke avond! Wijn en moord, vreugde en doodslag! Ja, Prudencio, zeg wel: hoe zal dàt afloopen....
Tomas, doof nu de lichten! (Tomas klimt op een vat en begint de lampions één voor één uitte blazen).
Vrienden, laat ons een lichtje aan onze stokken hangen, om ons de thuisreis te verhelderen. Een schoone ommegang door de stad met flambouwen! (Hilario en eenige boeren prikken een lampion aan hun stok).
Komt, wij zullen gaan. Buenas noches, queridos mios. Vale! Vale! (De stoet, verlicht door de lampions af door het straatje, zingende):
Rinkel met de zilvren bellen
Van uw roode zotskaproen.
Sier uw Lief met wingerdgroen
En met geurige muskadellen.
Dans den ganschen, zoeten nacht
Want het beddeken is zacht....
Ziezoo, ik heb mijn plicht gedaan, de duisternis is voltooid. Diego, thans is het uw beurt, (blaast de laatste lampion uit).
Homero en Tomas. Hier is de plaats der samenzwering, hier is de duisternis. God zegene onze pogingen. Laat ons naar binnen gaan! (Zij treden de herberg binnen).
DOEK
|
|
Auteursrecht onbekend