Koning-Stadhouder Willem III

[p. 169]

Nawoord

51 jaar werd de overgrootvader, Willem de Zwijger, 51 jaar werd de achterkleinzoon.

Binnen dit begin en dit einde van een viertal generaties, ligt het begin en het einde van een ‘dynastie’.

Prins Willem I was nog de ‘ongekroonde’, die vooral geen vorst wilde wezen; Prins Willem III voltooide de opgaande lijn, meer nog dan ‘gekroond’: een Europeesch vorst, een Majestas Potentissima. Wat reeds met den grootvader, Frederik Hendrik, zich aankondigde en met den dood van den jongen Willem II afgebroken scheen, ging in Willem III naar zijn hoogtepunt, zoo voorbestemd als het reeds in kiem aanwezig was. Niet alleen de moeder, de Engelsche prinses, ook de geërfde ambities van den vader droegen er het hunne toe bij, Willem III tot ‘Koning’ te maken. De historie zette zelf er een punt achter. Want het tegenwoordige Nederlandsche koningschap ontleende aan andere grondslagen zijn ontstaan.

Er is over Willem III veel geschreven. Zoowel Hollandsche als Engelsche en ook Duitsche geschiedschrijvers hebben aandacht aan hem gewijd. Een

[p. 170]

historisch uitstekende biographie is ongetwijfeld het laatst verschenen, tweedeelige werk van Dr. N. Japikse, hoewel de historicus slechts aarzelend zijn meening over den mensch durft zeggen. Men behoeft Willem III niet te idealiseeren, zooals een Majorie Bowen dat doet, en ook Fabius, in de voorlaatste Nederlandsche levensbeschrijving. Zijn fouten hebben geen excuses noodig, zij waren geen ‘afdwalingen’ of ‘zwakheden’, zij waren Willem III zelf. Men late dit gelden, men verromantiseere hem niet tot zeer ‘edel’: hij was een vorst als de andere vorsten van zijn tijd, in de eerste plaats diplomaat, ook in het leven, met overleg zijn weg gaande en, zonder tot ‘laagheden’ zijn toetoevlucht te nemen, zeer door zijn persoon beïnvloed bij zijn middelen tot het doel.

Men beoordeele Willem III niet naar het nu, maar naar het toen, en houde daarbij tevens de omstandigheden in het oog, waaronder hij leefde en optrad. Al heeft hij binnen de grenzen van onzen Staat, behalve dan in de jaren 1672 en 1673, niet een rol vervuld als die van Willem den Zwijger en valt hij, mede door zijn ongewone verhoudingen, wat buiten het kader van het ons vertrouwde Oranjehuis, hij blijft ook in onze geschiedenis een groote historische figuur.