De ijzeren maarschalk. Het leven van Daendels, 'soldat de fortune'

[p. 349]

Epiloog: om de ‘schatten’ van den gouverneur-generaal

De historie van Daendels is met zijn dood nog niet ten einde.

Het Koninkrijk der Nederlanden heeft de indertijd door den gouverneur-generaal in Indië uitgeschreven gedwongen leening erkend, evenals de eisch van schadevergoeding, door de Amerikaansche handelshuizen verlangd vanwege het nadeel, voor deze voortgesproten uit het eigenmachtig verbreken der contracten, met van Polanen gesloten.

Maar de vordering van de weduwe van Daendels op het te Batavia ten bate van de kolonie achtergelaten vermogen van den ex-Maarschalk heeft het geschrapt, als reden opgevend, dat dit een zaak van Indië en niet van Nederland is.

Door het verlies van elken finantieelen steun leeft het gezin van Daendels in waarlijk behoeftige omstandigheden. De weduwe spreekt nu den Staat aan over wat zij als het particuliere vermogen van haar man beschouwt: zij heeft wegens de onthouden geldmiddelen zelfs uit de snuifdoos, die haar man

[p. 350]

indertijd van Koning Lodewijk heeft gekregen, de diamanten moeten verkoopen!

Er volgt de welbekende taktiek, die de regeeringen in zulke gevallen plegen te volgen: het sturen van het kastje naar de muur. In Holland wordt de rekestante naar Indië verwezen; als haar zoon in Indië aankomt kan hij weer naar Holland gaan om zijn recht te zoeken. Daar aangekomen mag hij opnieuw naar Indië terug. De jonge Daendels houdt vol, het gaat om geen gering bedrag. In 1844, als de zaak eindelijk zijn beslag zal krijgen, geven de adviseurs van de regeering toe, dat wanneer aan de vordering wordt voldaan dit bedrag met de rente mee tot f 409.300 zou zijn opgeloopen.

Ten slotte wordt de weigering aldus gemotiveerd: het geld, waar de familie Daendels haar aanspraken op meent te moeten laten gelden, is geld, dat de gouverneur-generaal zich ten nadeele van 's lands inkomsten heeft toegeëigend, door de Indische regeering bij den verkoop van Buitenzorg met 400.000 rijksdaalders te hebben overvraagd....

Echter, ‘om de gewichtige diensten van haar overleden echtgenoot te erkennen’, wil de Staat aan de weduwe Daendels een pensioen toestaan van f 3500 's jaars, van terugwerkende kracht tot 1 Mei 1818, gevende tegen 6% interest een som ineens van een ton (f 130.000 indisch, de indische gulden stond toen op 72 cent).

Hiertegenover eischt de Staat, dat deze erkenning afhankelijk gemaakt wordt van ‘de renumeratie van

[p. 351]

een in het oog der regeering door tegenvorderingen vernietigde pretentie’ en de inlevering van de bons, waardoor de rekestante ‘de uit die bons ontleende vordering alsnu bepaaldelijk zal laten varen’. Terwijl haar zoon nog in Indië vertoeft, aanvaardt de weduwe van Daendels, door nood gedwongen, dit voorstel tot een compromis in den vorm van het aan haar toegestaan pensioen, waarvan de adviseurs der regeering in een aanteekening zelf erkennen, dat het, gezien haar hooge ouderdom - zij stierf inderdaad in 1848 - niet lang zou behoeven uitbetaald worden....

Aldus is geschied bij Koninklijk Besluit van 12 Augustus 1844, onder de regeering van Koning Willem II.

Zoo heeft het drama van Daendels nog zijn vervolg gehad tot 26 jaar na zijn dood op de Goudkust.