Nederduitsch taalkundig woordenboek. W-Z

[Weg]

WEG, z.n., m., des wegs, of weegs, en van den weg; meerv. wegen. Verkleinw. wegje. De streek, langs welken een ding zich beweegt, of bewogen wordt: de vogel nam eenen anderen weg, dan ik vermoed had. Ontmoet eene dwaalster een ander hemelligchaam op haren weg. Dezelfde beteekenis heerscht in de spreekwijzen: in den weg zijn, staan, liggen, en leggen, die overdragtelijk wegens hindernissen gebezigd worden: nu zijn de rocken in den weegh. Huijghens. Voorts is weg eene streek van den aardbodem, langs welke men zich gevoegelijk van de eene plaats naar de andere begeven kan: ik ontmoette hem op den weg. De weg loopt langs dat dorp. Den bequaamsten wegh missen. Hooft. Datze eenen langen wegh bewandelt. Vond. De wech soude voor u te veel zijn. Bijbelv. De weg van een ding, is, die gene, welke daar langs, of daar door, loopt, of welke daar henen leidt: de weg van den Haag. Ik ga den weg van Gouda. Om te bewaren den wech van den boom des levens. Bijbelv. Op weg gaan, zich op weg begeven, is, eenigen togt aanvangen. Onder weg, beteekent, terwijl men op weg is: onder weg schoot het mij in den zin. Oulings ook over weg: die in bedevaerden nae Rome treckende over wech gestorven zijn. Aldegond. Op weg zijn, is, op reis. Op den weg, op het pad, langs 't welk men reist: mijn paard viel op den weg neder. Over den weg, is, aan de andere zijde van den weg: hij woont over den weg. Met iemand over weg kunnen, is, genoegelijk met hem omgaan kunnen. Uit den weg gaan, is, eenen omweg nemen. Voor iemand uit den weg gaan, beduidt, eigenlijk, of oneigenlijk, voor hem wijken: hij wou geenen voet voor

[p. 91]

mij uit den weg gaan. Zijns weegs gaan beduidt, zich van menschen, of zaken, waarbij men zich bevond, verwijderen: stuiven elck zijns weeghs. Vond. Zijnen weg vervolgen, is, daarop voortgaan. Een end weegs gaan, is, eenig gedeelte van eenen weg ten einde gaan. Overdragtelijk, is, den weg van alle vleesch gaan, sterven, dat elders dus omschreven wordt: den wegh, van aenbegin, ons allen voorgeschreven, den sterfwegh trede ik in. de Deck. Op den regten weg zijn, is, zich wel gedragen. Van den regten weg afdwalen, verkeerde wegen inslaan, enz. anders handelen, dan men moest. Iemand den regten weg wijzen, hem daarop brengen, terug brengen, enz., hem tot eene gepaste handelwijze vermanen en noopen. De regte, de beste, weg tot eenig ding, beteekent, de geschiktste middelen daartoe. Ook wel eens de weg van zulk een ding: den weg der zaligheid betreden. Anders is de weg van een ding, eene daarmede strookende handelwijze: betreed den weg der deugd. Den weg van regten inslaan. De weg van een mensch, is, zijn gedrag, of zijn lot: let op het einde van uwen weg! Mijn weg is vol van duisternis. De wegen der voorzienigheid zijn hare schikkingen. Gods wegen zijn intusschen ook wel eens het zedelijk gedrag, dat hij voorschrijft: wil mij, o God! uw rechte wegen leeren. L.D.S.P. Eindelijk is allerwegen, aan alle kanten, alomme: men vindt het allerwegen. Van hier wegen, Kil. Zamenstell.: weegbree, wegdistel, wegedoorn, wegenschender, enz. weggeld, weggras, wegkant, wegkorting, weglage. Kil., wegscheiding, wegschouw, wegschouwen, wegschouwer, wegvaardig, wegvaart, Kil., wegwijzer, wegzijde, enz. Achterweg, binnenweg, buitenweg, doolweg, dwaalweg, heerenweg, kleiweg, kruisweg, landweg, melkweg, middelweg, modderweg, omweg, onweg, rijweg, scheidweg, trekweg, voorweg, wagenweg, zandweg, zondenweg, zonneweg, enz.

Weg, hoogd., Ottfrid. ook weg, Ulphil. wigs, lat. via, eng. waij, vries. wei, zweed. väg, angels. waeg, ijsl. vegur, komt van het tusschenwerpsel weg.