Nederduitsch taalkundig woordenboek. T-U. V

[Voorbij]

VOORBIJ, bijw. en voorzetsel. Van voor en bij. Als bijw., digt voor iemand, of iets, langs: als ik nu bij u voorbij ginck, sag ick u. Bijbelv. Geen wandelaar die daar voorbij mogt gaan. L.D.S.P. Derwijze nevens iemand, of iets, henen, dat men hem, of het, achter zich late, en vooruit snelle: wij lieten elk, die ons achterop kwam, gerustelijk voorbij rijden. Het schip, dat wij voorbij zeilden, lag voor anker. Overdragtelijk, zegt men van evenveel, welke dingen, die als vooruit snellen, of gesneld zijn, dat zij voorbij gaan, vliegen, enz.: of voorbij zijn: gelijck een wervelwint voorbij gaat. Bijbelv. Wat vliegt de tijd voorbij! Die vreugde, die droefheid is voorbij. Halma. D'uur is lang voorbij, die wij te saem bescheiden. Brederoo. En in den Statenbijbel is voorbijgaan

[p. 431]

verdwijnen: als een voorbijgaende schaduwe. Hemel en aerde sullen voorbijgaen, enz. Eindelijk is voorbij gaan nog zijnen weg digt voor iemand, of iets, vervolgen, zonder zich daarbij op te houden: ik dacht, dat hij hier komen zou, maar hij ging voorbij. Zeg den schooijer, dat hij voorbij ga! Wijckt er van, ende gaet voorbij! Bijbelv. Als voorzetsel, beduidt voorbij digt langs: ik ginck voorbij den acker eens luijaarts. Bijbelv. De postwagen vaart mijn huis dagelijks voorbij. Nevens henen vooruit: Vloogh snel vooruit, de voetknechten voorbij. Vond. Digt langs zonder te raken: de koegel snort d'onedelsten voorbij. Vond. Hij vloog voorbij mijn hoofd. Ik ging zijn huis voorbij, zonder het te moeijen. Van deze laatste beteekenis ontleent voorbij gaan die van met woorden onaangeroerd laten: wij zullen dat met stilzwijgen voorbij gaan; en evenveel hoe overslaan: ik ga in de Nieuwspapieren steeds veel voorbij. Men gaat hem bij de begeving van ambten gestadig voorbij. Gij behoort die regtbank niet voorbij te gaan. In het voorbij gaan is, ter loops. Zich zelven voorbij loopen is, al te haastig en voorbarig zijn. Zijne schoolmakkers voorbij leeren, is, bij Halma, hen in het leeren overtreffen. Ja deze beteekenis van overtreffen over het algemeen geeft hij aan voorbij gaan en voorbij streven. Voorts wordt voorbij eveneens bij spoeden, trekken, vloeijen, enz. gevoegd; en het wordt daaraan verbonden in de onbepaalde wijze, wanneer men dezelve als z.n. bezigt; zoo als het voorbijgaan, enz; en in voorbijgaand, wanneer men het als een bijv. n. gebruikt, zoo als in: een voorbijgaand onweder. Na een haast voorbijgaand kwaad. L.D.S.P.