Nederduitsch taalkundig woordenboek. P-R. S

[Schild]

SCHILD, z.n., m. en o., des schilds, van den, of van het schild; meerv. schilden. Eigenlijk, eene in de hedendaagsche krijgskunst der Europeanen bijna verouderde soort van schutwapen, om het lijf tegen de vijandelijke pijlen en houwen te bedekken en te beschutten, welke schilden van verschillenden aard, gedaante en grootte waren: mijnen schilt agterlaatende. Vond. Insgelijcks drie hondert schilden van geslagen gout. Bijbelv. Figuurlijk, datgeen, wat ons eene krachtige en zekere beschutting geeft: hij is een schilt allen, die op hem betrouwen. Bijbelv. Van overheden: de schilden der aerde zijn Godes. Bijbelv. Een bord, waarop een wapen met alle zijne deelen uitgehouwen of afgeteekend is, het welk nog de gedaante der voormalige schilden heeft, dewijl de wapens voorheen op de schilden afgebeeld waren. Wapenschild. Eenen adelaar in zijn' schild voeren. In dezen zin komt het meest onzijdig voor, als: het schild van Frankrijk. Zoo ook wordt een uithangbord, waarop het een of ander handwerk afgebeeld is, dat in het huis, waar het uithangt, gedreven wordt, een schild genoemd. De harde holle schaal, welke het gansche lijf van een schildpadde bedekt, is derzelver schild. Zie schildpad. In den scheepsbouw worden die planken, waarmede men in eenen scheepsstrijd het bovenste dek beschanst, om de soldaten te dekken, schilden genoemd. - Van dit woord schild zijn eenige figuurlijke spreekwijzen ontleend, als: iemand in den schild varen, voor iemand

[p. 343]

weerstand bieden. Iemand te schild en te speer vervolgen, d.i. hem eenen doodelijken haat toedragen. Iets in zijnen schild voeren; b. v: zien, wat iemand in zijn schild voert, misschien eigenlijk, zien, tot welke partij hij behoort, en vervolgens, onderzoeken, welke oogmerken hij heeft. Hij voert niets goeds in zijn' schild, hij beoogt iets slechts. Zamenstell: houtschild, schermschild, wapenschild - schilddak, een dak van schilden, zoo als de aloude romeinsche krijgsknechten plagten te maken; - schilddrager, schildknaap, ook schildknecht, bij de voormalige wijs van oorlogen, die gene, welke eenen Ridder, of anderen voornamen krijgsman, den schild moest nadragen; nog als eertitel gebruikelijk; - schildmaker, enz.

Hoogd. schild, bij Otfrid. en Notk. schilt, neders. schild, eng. shield, angels. scylt, zweed. sköld, hebr. שלטא. Het staat met ons schaal, schuilen, schutten, het zweed. skyla, en het lat. scutum in verband. Oul. beteekende schild ook zekere munt; waarvan schildtaal, zijnde eene belasting, welke gaat over roerende zoo wel als onroerende goederen, terwijl de verponding slechts over de laatste gaat. Men werd oudtijds namelijk geschat op zeker getal van schilden.