Nederduitsch taalkundig woordenboek. E-H. I-L

[Hoe]

HOE, een bijwoord van ondervraging naar de oorzaak, rede, gesteldheid, wijs, of uitkomst. Hoe kunt gij dat uitstaan? Hoe kunnen die dingen te zamen gaan? Hoe staan de zaken in dat rijk? Hoe heeft mijn zoon zich gedragen? Hoe zal die knoop zich ontwikkelen? Hoe zoo? Hoe dat? Hoe groot? Hoe lang? Van bevestiging, met verwondering vergezelschapt. Hoe troostrijk is ware godsdienst voor den verlatenen mensch! Van hoegrootheid: hoe zal die dartelheid u namaals berouwen! Een voegwoord van redegeving. Het is mij glad ontschoten, hoe hij zich hierover uitgelaten hebbe. Van verhaal. Daarna beschreef hij, hoe de Spanjaards de stad overmeesterd hadden. Van toegeving: hoe sterk de stad zij, zulk een vijand zal haar

[p. 295]

te magtig vallen. Hoe ik het ook aanvange, ik zie er geene uitkomst aan. In dien zin wordt het ook met wel en zeer, als een woord, geschreven: zij onderteekenden het geschrift, hoezeer het aan hun plan afbreuk deed. - Ik moet het u zeggen, hoewel ik veel van u houd. Oul. was hoeneer, voor wanneer, ook in gebruik, gelijk dit in den gemeenzamen spreektrant nog gebezigd wordt. Hoe wordt ook, bij verdubbeling, met den vergelijkenden trap gebruikt: hoe langer hoe meer. Hoe eer hoe beter. Hoe nader de vijand kwam, hoe meer onze moed aanwies. Sommigen schrijven hier: zoo langer zoo meer, dat niet met den eigenen aard onzer taal strookt. - Ondertusschen plaatst men hoe ook achter zoo, bij voorb.: zijner gedachtenis komt zoo veel meer lofs toe, hoe hij zich min ontzien heeft. Hooft. Hoe of wat, het eene of andere. Gij moet zeggen hoe of wat. Eindelijk wordt hoe ook, als een zelfst. naamw., gebruikt, van het onz. geslacht, om eene rede, oorzaak, enz. uittedrukken. Hij vorscht het hoe der dingen na.