Nederduitsch taalkundig woordenboek. A. B, C, D

[Dag]

DAG, z.n., m., des dags, of van den dag, (ook daags, en het verkleinw. daagje, van het oude daag); meerv. dagen. De tijd van vierentwintig uren, zijnde dag en nacht beide: het kind is zeven maanden en drie dagen oud. Des anderen daags. - De tijd dat de zon opgaat, totdat zij ondergaat: de kortste, de langste dag van het jaar. Het wordt dag, de dag breekt aan, voor dag en daauw, zeer vroeg in den morgenstond, de dag neigt ten avond. Van hier het spreekwoord: een gat in den dag slapen, lang slapen. - Een zeker bepaald gedeelte van den dag: hij wint iederen dag twee guldens; ook daags: zeven guldens daags. - De tijd in het algemeen: er zullen dagen, er zal een tijd, komen, wanneer enz. Den dag onnuttig doorbrengen, den tijd verbeuzelen. Dag stellen, tijd bepalen. - Het licht van den dag: bijdag - bezie het eens bij den dag, bij het licht - ik heb hier eenen valschen dag, een valsch licht - de dag, het licht, valt niet wel op dit schilderstuk. Hiertoe behoort de spreekwijs: zij schelen als dag en nacht, als licht en duister. Iets aan den dag, aan het licht, brengen, kenbaar maken, aan den dag leggen, doen blijken. Bij verdere

[p. 503]

overdragt, zegt Vond. van geschriften: geef uwe dichten niet, in uwen eersten ijver, aan den dagh, geef die niet te vroeg in het licht, geef die niet te vroeg in druk uit. Zoo ook: ofze der penne en den dagh waerdigh zijn, of zij waardig zijn, in druk uitgegeven te worden. - Het meerv. dagen wordt voor leven, of leeftijd, gebezigd: zijne dagen verkorten - wie heeft van al zijne dagen zulks gezien? Hij heeft zijne beste dagen al versleten - op zijne dagen komen, oud worden, - zij heeft goede dagen bij haren oom.

Dag beteekent somwijlen, even als dies bij de Latijnen, den laatsten dag van iemands leven; en dus zegt zijnen dag beleven zoo veel als leven, totdat men van ouderdom sterft, zoo dat zijn dood door geen toeval verhaast is: Elk' sterv'ling, die zijn dag, uit droefheid niet beleefde. J. Fortman.

Zamenstellingen zijn: dagblad, dagboek, daggeld, daggelder, daghuur, daglicht, dagloon, daglooner, dagregister, dagreis, dagschool, dagverhaal, dagwacht, dagwerk, dagwerker, dagwijzer, enz.

Dag, hoogd. Tag, goth. dags, alem. taga, angels. daeg, ijsl. dagur, lat. dies, eng. day, volgends Wacht. van het arab. daa, luxit.