Nederduitsch taalkundig woordenboek. A. B, C, D

[Broeder]

BROEDER, z.n., m., des broeders, of van den broeder; meerv. broeders. Eigenlijk, een persoon van het manlijke geslacht, die met eenen anderen persoon dezelfde ouders heeft: hij is mijn broeder. Een eigen broeder, een heele of volle broeder, in tegenoverstelling van eenen halven broeder. Broeders kinderen. In eene ruimere beteekenis, een bloedvriend, waarom zwagers elkander, in het gemeene leven, broeders plegen te noemen. Zoo ook worden alle menschen, in zoo ver zij uit eenen stamvader voordgekomen zijn, broeders genoemd: gij en sult uwen broeder, naas-

[p. 480]

ten, in uw herte niet haten. Bybelv. - Figuurlijk, noemen zulke personen, die eenerlei aard, beroep, geloof en godsdienst hebben, in eenerlei gezelschap en verbindnis leven, elkander broeders. Van hier ambtsbroeder, geloofsbroeder, gildebroeder enz. Ook de Hernhutters dragen, onder elkander, den naam van broeders, en de vrouwlijke Leden hunner kerk dien van zusters. In de gemeenzame verkeering wordt broeder doorgaands verkort tot broer. Het verkleinw. is broedertje, doch wordt genoegzaam altoos verkort tot broertje. Ook draagt, in de gemeenzame verkeering, een dikke koek van meel, den naam van broeder, waarvan het verkleinw. altoos broedertje, nooit broertje is: broedertjes bakken, broedertjeskraam, broedertjesmeid, broedertjespan, broedertjesvrouw, enz. Zamenstellingen: broederhaat, broederliefde, broederlijk, broederlijkheid, broederloos, broedermoord, broedermoorder, broederpligt, broedertwist, enz.

Hoogd. Bruder, bij Kero pruader, Ottfr. bruader, Willer. bruoder, Ulphil. brothr, ijsl. brodur, deen. en zweed. Broder, angels. en eng. brother, gr. Φρατωρ, lat. frater, pers. berader. Ten Kate leidt het, in navolging van Skinner, van broeden af, als van dezelfde ouders gebroed, d.i. opgekweekt.