Nederduitsch taalkundig woordenboek. A. B, C, D

[Bloem]

BLOEM, z.n., vr., der, of van de bloem; meerv. bloemen. Verkleinw. bloemken, bloemtje, nu, doorgaands, bloempje. Het gedeelte van eene plant, waarin het zaad vervat is, en welk voor het gezigt en den reuk, door verscheidenheid van kleuren en geuren, aangenaam is. Bloemen plukken - een graf met bloemen bestrooijen. Figuurl., de maandelijksche zuivering van het vrouwlijke geslacht, de bloem, of in het meerv. bloemen, genoemd, gelijk Kil. dit woord, in het lat., door menstruum, fluxus menstrui, vertaalt; eene beteekenis, welke, veelligt, nog een overblijffel van het eerste algemeene gebruik van bloeijen is. Zie bloed. Sieraad, optooisel: de bloemen van welsprekendheid - bloemen gestrooid op het graf van Friso. Hofstede. Bloemen plukken bezigt Vond., in den zin van vorderingen maken: indien gij eenige bloemen op den Helikon plukken wilt, indien gij vorderingen in de dichtkunst wilt maken. Het fijnste en beste eener zaak, het voortreflijkste in zijne soort: de bloem van meel - de bloem uit het meel ziften. Ook van menschen: de bloem der jongelingen, der maagden. De bloem des volks. J. d. Marr. Josef, bloem van Jakobs zes paer zoonen Moon.

[p. 430]

Het eerste en bloeijendste gedeelte van iets: in de bloem van zijne dagen afgesneden worden - de bloem van zijne jeugd. Het meest kragtige gedeelte van eenig ding, dat door de scheikunde, of door de natuur, uit iets anders uitgehaald, of uitgekomen is: bloem van bismuth, bloem van koper, tin, ijzer - bloem van zwavel, enz. Uit hoofde van de verganglijkheid der bloemen, wordt eene verganglijke zaak eene bloem genoemd:

Mevrouw, gij noemde uw dochter flus een bloem,
..........
Maer zaeghtge noit, des morgens, bloemen staen,
En vontze, voor den avontstont, vergaen? Vond.

Bij Kil. komt het woord bloem nog voor eene gevlakte koe, en voor eene pestkool, of vurige buil in de pestziekte, voor; doch in deze beteekenissen is het reeds verouderd. Van hier bloembed, bloembol, bloemgodin, bloemhof, bloemig, bloemknop, bloemkool, bloemkrans, bloemmaand (bloeimaand) bloemmand, bloemmarkt, bloemmeel (ook meelbloem), bloempap, bloemperk, bloempot, bloemrijk, bloemschilder, bloemstuk, bloemtuin, bloemtijd (bloeitijd), bloemwerk.

Bloem, hoogd. Blume, bij Ottfr., Notk. en Willer. bluomo en bluoma, bij Ulphil. bloma, ijsl. bloma, zweed. blomma, van bloeijen. Tuinm. houdt het voor eene verkorting van bloesem.