Carla

[p. 74]

VIII.

Hij is machteloos.

Slechts enkele intieme oogenblikken doen hem nog twijfelen aan zijn verlatenheid. Dan meent hij iets weer te vinden van haar eerste vuur. Het is niets dan het ingeboren hunkeren der vrouw naar iets geestelijks, de liefde in het zinnenspel; het is haar onbewust smachten naar de verheffing van gebruiksvoorwerp tot den zaligen staat van bemind te worden; een instinctief en vertwijfeld werven om den minnaar in den douanier. Vroeger vroeg ze van oogenblik tot oogenblik: ‘hebt ge me lief?’ Nu vraagt ze dat weer. Hij breekt uiteen in een smartelijk snikken: ‘ja lieveke, ja lieveke.’ En dat zij dàt allemaal zou vergeten.

Hoe anders heeft hij haar genomen. Zonder toestemming, zonder vragen, eerst met den voet onder tafel, dan met de handen, dan met den mond, dan met het Sacrament. Alsof het vanzelf sprak dat zij de zijne moest worden. Nu smeekt hij, de absoluut mindere, en bedelt. Zij neemt hem

[p. 75]

in hare armen, voor het eerst niet meer als den grooten overwinnaar en held, voor het eerst als den dompelaar, uit medelijden. Medelijden kan liefde worden, liefde die medelijden wordt is een aalmoes. Of zij haar armen voor hem opsteekt of ze onder hem spreidt opdat hij er in ligge, zijn verlatenheid is dezelfde.

Langzaam worden zij ontbonden. Haat, woede, wanhoop, verlangen, begeeren, verafschuwen, minachten, alles ontbindt. Vooral wat hen voor een poos nader tot elkaar brengt, want daarna wijken zij verder terug. Hun hevige gevoelens zijn ondergrondsche snelstroomen onder een gebouw; de vloer ligt nog glad maar dadelijk gaat hij inzakken. Het zijn snelstroomen met vloed en ebbe. Vloed brengt hun harten bedrieglijk tot elkaar, ebbe voert ze des te verder af. Wat vriendelijkheden en schaarsche liefde-gebaren, wat muren en een tweepersoonsbed schieten over van het ideaal huwelijk.

Een kind, denkt hij radeloos. Zij hebben dat woord nog niet uitgesproken. Als hij het uitspreekt voelt zij waarom hij zich aan die gedachte vastklampt. Haar kind zou hun vleeschgeworden liefde zijn, hij ziet er een

[p. 76]

verplichting in om hem lief te hebben, als om verhaal te hebben op haar. Zij spreekt mee zonder geestdrift. Oogenblikkelijk denkt hij dat zij het niet verlangt. Op drie dagen is die giftige zwam in hem volgroeid. Zij verlangt het niet, meent hij, uit afschuw voor hem of om hem dat genoegen niet te gunnen. Den derden avond zoekt hij al naar haar geheime artsenijen. Van heel verre, sluw, treden zijn ondervragingen weer aan, maar hij weet niet dat zij hem met misprijzen hoort aankomen en hem beter doorziet dan hij haar. Zij laat hem listig het gesprek afwenden, zijn vragen keeren en draaien. Het troebel vat geeft wat het inhoudt en zij walgt. Eens begint zij zelf koel, wetenschappelijk bijna, over die middelen en luistert hoe hij den adem inhoudt als een wild dier dat zijn argelooze prooi ziet naderen. Dat hij den droom van haar moederschap schendt, vergeeft zij hem niet. Zijn gedachten zijn modder op haar, met elk woord groeit hare verachting. Morgen, denkt zij, leg ik fleschjes water, potjes boter, kleine pakjes bloemsuiker goed ingepakt in alle verborgen hoekjes van de kasten, dan vindt hij iets. Eens eischt hij kortaf dat zij

[p. 77]

naar den dokter zou gaan. Juist daarom wil zij niet gaan en juist daarom acht hij zijn vermoeden gegrond. Hij spreekt het uit in grove woorden. Zij kan niet schreien van walg, ligt neer, slap, als zonder beenderen of gewrichten.

Maanden later vraagt zij hem kortaf, zonder inleiding: ‘Leo wanneer bidt gij eigenlijk?’ Vóór hij iets uitgevonden heeft, gaat zij al voort: ‘Ik dacht dat gij elken morgen meditatie hieldt.’

- ‘Heb ik dat ooit gezegd?’

- ‘Dikwijls. En dat ge dagelijks een bizonder puntje opschreeft waarop ge dien dag wildet letten. Ik heb dat gedaan en doe het nog van toen ge mij dat aangeraden hebt.’

- ‘En is het geen goed systeem?’

- ‘Heel goed, maar doet gij het zelf?’

- ‘Nu niet meer.’

- ‘Waarom niet?’

- ‘Vergeten.’

- ‘Wij gingen toch een ideaal huwelijk vormen. Maar wanneer bidt ge eigenlijk? Ik zie u bidden aan tafel als uw moeder het ziet.’

- ‘Waarom zegt ge: uw moeder?’

[p. 78]

- ‘Praat nu niet over iets anders. Ik zeg dat ge zelfs geen morgen- en avondgebed doet.’

- ‘Gij denkt dat bidden prevelen van woorden is of op de knieën zitten.’

- ‘Dat niet, maar als mijn man bidt, denk ik dat ik daar na acht maanden iets van moet gemerkt hebben en omdat ik er niets van gemerkt heb denk ik dat hij niet bidt.’

- ‘En denkt gij ook dat het genoeg is maar veel te bidden en verder uw man te haten en te beletten dat ge een kind krijgt. Denkt ge dat dàt het beste is?’

Zij zegt koud en toonloos: ‘Ik ben zwanger, Leo.’

Misschien zou hij nu alles kunnen goed maken met een gebaar, een schrei, een enkel teeken van geluk. Hij verbeurt die uiterste kans met een woord dat haar gruwelijker ontzet dan Gustaaf heeft vermocht. ‘Zoo, zegt hij tusschen zijn tanden, is het u eindelijk eens mislukt?’

Elke maand heeft de doove vrouw rond Carla gedrenteld met een vraag die ze niet goed onder woorden kon brengen. Telkens heeft Carla haar te leur gesteld. Ten slotte is zij Leo's vermoeden gaan deelen, want

[p. 79]

dat haar Leo in zoo iets kan betrokken zijn is ondenkbaar voor haar. Zij spreekt over artikeltjes in devote tijdschriften waarin 's werelds haat tegen het kind gegeeseld wordt en telkens zij uit de hoogmis komt, heeft haar iemand gezegd dat de pastoor het toch weer zoo goed gezegd heeft over die getrouwde menschen, die hun plichten niet doen. Dat vertelt zij nooit waar Leo bij is: die heeft zulke lessen niet noodig. Ook met deze vrouw kan Carla nu niet over haar verwachting spreken. Het kind dat ouders ondanks alles tot elkaar brengt, leidt haar verder af van Leo en zijn moeder. Haar gedachten spreken tot de vrucht in haren schoot. Wat zij met het ongeborene niet verhandelen kan, wordt met de Walin van Herman besproken. Die komt nogal veel. Herman is gansche dagen op de baan, Mieke Demey leert om harentwil geen Fransch, en Carla spreekt het prachtig en graag. Een taal moet men onderhouden. Yvonne dit qu'il ne faut pas gâter les maris. Et surtout pas trop de gosses. Moi, je n'en veux pas.