Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

17.

Brief van 11 juni die niet veel toelichting behoeft. We merken er alleen uit in welke benarde omstandigheden het gezin kwam te verkeren en hoe Walraven alles in het werk stelt om weer wat ‘duimkruid’ binnen te krijgen.

Blimbing, 11 Juni 1941

Geachte Heer Nieuwenhuys,

Uw postwissel, groot f 48,-, ontving ik gistermiddag (Dinsdag). Uw briefkaart werd gisteravond laat besteld. Deze is echter van 7 Juni, de postwissel is van 9 Juni. Ik vat dus uit het bedrag van den pw., dat U het verhaal hebt ‘aangekocht’ voor De Fakkel. In elk geval dank ik U voor de toezending van het geld. Ik ben geen geldzuchtig mensch, maar in omstandigheden als deze is geld zeer welkom. Het wordt angstig, als je niet weet, waarvan je nu straks het

[p. 791]

licht en de melk moet betalen, die al een paar keer hebben gemaand. En er is hier veel noodig, want er is een groot gezin, welks primaire behoeften alleen al veel geld kosten. Zij merken niets van mijn zorgen, in zooverre dan, dat zij er niet minder om eten enz. Overigens weten zij alles, uiteraard, want op een enkele na (Suze) zijn ze al groot genoeg om alles te begrijpen.

Mijn verhaal ‘De Clan’ is mijn eigen verhaal, dus moet het ook anderen treffen, aangenomen, dat ik en die anderen gevoel hebben. Ik ben inderdaad sober geweest ditmaal; heb niet gespot, naar ik meen. Uit het slot heb ik zelfs verschillende gedeelten weggelaten, die te journalistisch waren, te veel versiersels van het oogenblik, toentertijd. Op de sobere ernst van het begin kon toch geen wuft einde volgen. Maar ik zie ook het verschil wel tusschen begin en einde, hoewel de scène bij het graf en de visite aan Tjigoegoer toch pas goed begrijpelijk wordt nu ik de voorgeschiedenis in hoofdzaken volledig heb verteld. Ik meen wel een dragelijke compositie te hebben geleverd, zooals het nu is, een begin en een einde, waarbij men niet moet vergeten, dat ons leven nog niet ten einde is. De dood van een van ons beiden zal eerst dat einde brengen, het werkelijke einde van dit verhaal. Wat Itih betreft, hoop ik, dat het einde nog ver is. Met haar alleen wil ik leven. Zij is de liefste mensch, die ik ooit in mijn heele leven heb ontmoet, hoeveel moeite ik ook (vooral vroeger) met haar heb gehad wegens haar jalouzie en wantrouwen, ook al begreep ik langzamerhand vanwaar dat alles kwam. Ik had het te dragen intusschen, en het groeide tot beleediging. Ik moest haar leeren, wat een beleediging was. ‘Als je tot iemand zegt, dat hij een dief is, terwijl hij volkomen eerlijk is, dan is dat een beleediging!’ Dat begreep ze en deed haar best niet meer zoo ver te gaan. Maar het duurde nog jaren, voordat haar hart tot rust kwam. Ze scheen altijd maar bang voor verlating of iets dergelijks. Zij was natuurlijk ook jaloersch op Holland, waaraan zij mij onttrekt en waarnaar ik blijf verlangen. Toen zij allang genezen was van de ordinaire, volkomen ongegronde jaloezie der vrouwen, bleef nog altijd deze volkomen gegronde jaloezie, tot heden. Alleen, zij is er nu

[p. 792]

langzamerhand wel van overtuigd, dat ik nooit naar Holland zou gaan zonder haar, tenzij ik heel kort zou gaan, om terug te komen zoo gauw ik kon.

Ik geloof ook, dat geklets van andere wijven mij heel veel ellende heeft berokkend, vroeger, op de onderneming en zoo. Dit alles is voorbij. Itih heeft begrip en inzicht genoeg, staat verstandelijk boven vele z.g. Europeesche dames, heeft die niet noodig voor advies, vermijdt dien omgang. Waar zij zich vroeger wellicht gestreeld voelde door zoo'n visite of relatie daar sluit zij nu haar deur. De kinderen zijn groot en achten haar. Mijn meisjes en jongens wandelen met hun moeder, elken dag, en graag. Waar is de Indo-Europeaan, die je met zijn Inl. moeder ziet wandelen hiertelande? Mijn kinderen doen dat zonder bedenken, niet alleen, maar ze vinden dat een tractatie. Met Mama naar de bioscoop, of naar den passer, of naar een Chinees om iets te eten! Geen grooter genot en vreugde.

Het is een zeer persoonlijk verhaal. Maar is Het Land van Herkomst niet persoonlijk? Of Het laatste Huis v.d. Wereld? Ook doet het er voor mij niet toe, wat Indië denkt. Dat is voor mij van geen belang. Mijn kinderen hebben soms wel vrees voor Mrs. Grundy, vooral de meisjes, maar langzamerhand gaan ook zij het anders zien. Overigens zijn er grenzen aan mijn inschikkelijkheid jegens hun complexen en verdere eigenaardigheden. Zij hebben mij genoeg gevangen en vastgelegd, gebonden en geëxploiteerd. Er zijn grenzen op een bepaald punt, en dat is dat van de schrijverij, waarop al restricties genoeg bestaan.

U vraagt of ik niet te Batavia moet zijn voor het Hooggerechtshof. Ik meen van niet. Ik weet er ook niets van. Ik heb appèl aangeteekend op 25 Mei ter griffie van den Soerabaiaschen raad van justitie. Maar naderhand ben ik daar niet meer teruggeweest, heb niets gedaan, niets gehoord, niemand ter zake gesproken. Ik geloof, dat nu het heele dossier naar Batavia wordt opgezonden en dat het Hooggerechtshof dan op die stukken nogmaals oordeelt. Ik zal het dus wel hooren. Ik ben niet van plan gratie te vragen. Zoudt U dat doen in mijn geval?

U wilt mij natuurlijk wel eens persoonlijk ontmoeten. Ik

[p. 793]

U ook wel. De gelegenheid zal zich wel eens voordoen, denk ik, maar er moet een aanleiding zijn voor mijn reis. Misschien voert de strijd om het bestaan mij wel naar West-Java, als wanneer ik toch liever niet te Batavia kom wonen. Veel te warm voor mij en voor mijn vrouw. Ik kan er niet werken en Batavia is zoo triestig om te zien met zijn valen achtergrond van droevige historie, al hang ik toch aan de resten, die er nog over zijn en al ga ik die altijd even nakijken en inventariseeren, als ik er ben. Maar wonen kan ik beter in Buitenzorg, meen ik, of in Bandoeng, nog liever op het land ergens.

Ik verzend vandaag ook die knipsels met het boekje van Ter Braak. Ik weet niet, of er bij de recensies iets is, dat U kan interesseeren, maar ik zocht bij elkaar, wat ik nog heb over Indische romans enz.

Voor het aid schrijf ik - op goed geluk - een vrij lang artikel over Nederlandsche Streekromans, waarin ik wijs op de groote hoeveelheid literatuur, die wij hebben omtrent Holland in zijn verschillende deelen of provincies, en waarin velen kunnen lezen over hun eigen geboortestreek. Ik meen, dat het wel goed wordt voor een krant, die 's Zaterdags ook eens wat letterkundig wil zijn.

Ik schreef een brief aan Sluimers, maar ik hoorde niets van hem. Ik zal dit art. nu vandaag, uiterlijk morgen afmaken, het tikken met een doorslag, deze laatste aan Koch sturen en hem verzoeken eens op te letten, en eventueel nog eens voor mij naar Sluimers te gaan.

Mocht U iets voor mij kunnen vinden in den vorm van betaalden arbeid, zooals vertaalwerk voor De Unie of wat het dan ook mag zijn, dan behoef ik U niet te zeggen, dat het hoogst welkom zal zijn. Ik zal het goed en vlug doen en zelfs niet veeleischend zijn op het punt van loon, wel misschien op vlugge uitbetaling van dat loon. Het is natuurlijk niet denkbaar, dat ik niets zou verdienen, maar de toestand blijft riskant, zoodra er perioden komen, waarin ik niets te doen heb. De Ind. crt. zegt maar niets. Ik ga er eens heen dezer dagen.

Onze groeten en nogmaals veel dank voor het geld hoor. Het kwam als een gave van God en vooral mijn vrouw put

[p. 794]

uit zooiets veel bemoediging, ziet het als een wonder of zooiets, maar het geeft haar vertrouwen en dat slaat terug op haar stemming en op de stemming van elk ander, inclusief die van ondergeteekende. Zij heeft mijn verhaal niet gelezen, nog niet. Ze was juist dien dag kwaad op me, toen ik het schreef, wegens een brief van Beb Vuyk, waarin die weer eens had gezegd, dat ik een tyran en een beul ben voor mijn gezin (!) en naar aanleiding waarvan ik had opgemerkt, dat zulke beweringen toch moesten voortkomen uit geklets van Itih met Beb samen (ze zijn erg goede vriendinnen, die twee!). Itih was toen kwaad, misschien terecht. Ik moest haar nu uitleggen, wat ik had gedaan voor dit geld van U en ik vertelde haar, dat ik ‘In de Desa’ had bijgewerkt en uitgebreid met de voorgeschiedenis, waarbij ook Oemar behoorde natuurlijk. Zij bleef er volkomen kalm bij vanmorgen en lachte zachtjes in haarzelf. Zij weet natuurlijk wel, wat ik over haar schrijf! En wat ik van haar denk en zeg tegen anderen!

Hartelijk gegroet alle drie en tot den volgenden keer. Uw

W. Walraven.