Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1798

[December]

(1 december 1798)

Op den 1 december ten 10 uren 's morgens is bij hallegebode en trommelinge rond de stadt eene aenspraek van de municipale administratie afgelesen, behelsende: in onse aenwakkeringen van den 18 vendemiare, 1 brumaire, 6, 7 en 8 deser maendt hebben wij niet naergelaeten U de tael te spreken van sagtmoedigheijd en overtuiging, maer gij hebt versuijmt naer onse vaderlijcken stem te luijsteren, veele van de geconseribeerden terwijl hunne togtbroeders met vlijt uijt de comune getrokken zijn, vergeetende hunne plicht, hebben zig schandelijk versteken en hunne lafhertigheijd heeft medepligtige gevonden, in U burgers, dewelke door eene valsche menschlieventheijd hun eene schuijlplaetse gegeven hebben. Maer Uwe poogingen zullen vrugteloos zijn en gij burgers die U verbergt, en gij burgers die hun versteekt, gij zult alle de welverdiende straffe onderstaen die de wet uijtspreekt tegen de deserteurs en tegen degone dewelke hun eene schuijlplaets geven. Vierentwintig uren naer de verkondinge deser zal het te laet wesen, de eur van straf zal geslaegen zijn, geene uijtvlugsels zullen aengenomen worden en zooals de wet zullen wij [???]lijdelijk wesen. 't Is dan voor den alderlaesten mael dat wij tot hunne pligten roepen degone der geconseribeerde dewelke hun verborgen houden, dat zij dan uijt hunne schuijlplaetsen komen en hun aenbieden binnen de 24 uren in den bureau van policie, daer zal hun geen leet aengedaen worden en gij verstekers niet men pligtig, gij zijt insgelijks verwittigt als dat naer de 24 uren der verkondinge deser in het geval dat eenen geconseribeerden in Uwe huijsen zal bevonden worden (ten welcken eijnde eene nauwkuerige huijssoekinge zal geschieden) gij aengevat en gebragt zult worden voor den tribunaele campentent om aldaer gestraft te worden met eene boete die niet minder zal mogen wesen als 300 livers, nog niet meerder als 3000 en met eene opsluijtinge van een jaer. Den commissaris der uijtwerkende magt gehoort. De administratie besluijt dat de bovenstaende verwitting zal verkondigt worden in den balcon van het huis der commune en uijtgetrommelt op de gewone plaetsen. Gedaen tot Brugge in de sitting van den 11 frimaire 7ste jaer, present de burgers J. Van Heule, president, etc.

Heden is wederom eene verdeelinge jonge recruten naer Parijs vertokken en veele andere van de buijtenkantons aengekomen, die alle bij de burgers zijn gelogeert geworden.

(2 december 1798)

- fol. 73 - Op den 2 december zijnde sondag, was men 's morgens tusschen alle de menige ongelukken waerin ons ongeluckige landtstreeken gedompelt liggen, tot in het diepste van 't hert getroffen op het vernemen dat de berugte kercke van Onse-Lieve-Vrouwe en degene van St.-Catharine bij de Gendpoorte voor goed gesloten waeren. De eerste omdat zij collegiale is en de tweede omdat zij van oude tijden geene parochiale kerke geweest is. Dus wordt men van die kant van de stadt van den laesten troost berooft van in de kerken eene schuijlplaetse om Godt te bidden teenemael berooft en de dooden die op die parochien sterven, zullen zonder andere solemniteijt vanuijt hunne huijsen naer de kerkhoven gedraegen worden, gelijk sedert eenigen tijdt reets op de parochie van St.-Walburge, die nu den tempel der wet is, gedaen wordt. Van alle de wijtberoemde kerken deser stadt zijn er nu alleen nog vier open en in welke behalvens in degene van St.-Salvators waer beeedigde priesters zijn, den toeloop van godvrugtige heden zoo groot geweest heeft dat de kercken te kleen waeren om de menige te bergen, op d'uren besonderlijk dat men gewoon was de goddelijcke diensten te doen en nu tusschen dezelve niet verder meer als de keerssen op den hoogen autaer ontsteken wordende.

(3 december 1798)

Op den 3 december heeft men voorseker vernomen dat er van thien gevangene die gisteren tegen den avond uijt de vangenis van de voorheen Cellebroeers gebroken waeren, tot nog toe niet meer als drij aengevat zijn, niettegen(staen)de menige opsoekingen die men naer hun gedaen heeft.

Desen morgen om 11 uren, gelijk gisteren op dezelve ure, zijn wederom twee verdeelingen jonge ongeluckige burgers van d'eerste classe, meest alle van de buijtenkantons, naer Parijs vertrokken, met betraende oogen hun vaderland verlaetende, welke nog geduerig van veele andere die van alle streeken aenkomen gevolgt wordende.

(6 december 1798)

Op den 6 december is 's morgens om 11 uren wederom eene groote verdeelige jonge recruten langs de Smedepoorte naer Parijs vertrokken, gelijk gisteren en eergisteren op dezelve ure ook plaetse gehadt heeft, telkens ontrent hondertenvijftig jongelingen van d'eerste classe vertrokken zijnde, die met d'oogen vol traenen vertrekkende, van degone zulks aensien op gelijcke wijs beschouwt wordende. Nu zijn der reets ontrent duijsent jonge opkweelingen der jeugt verre van ons verwijdert, maer zoo men verneemt, is een groot deel der zelve langs den langen en moeijlijcken weg die zij in den put van winter moeten doen gedeserteert en de Fransche ontvlugt en men gelooft dat er nog meer zullen vlugten eer zij tot Parijs zullen aenkomen, want wie kan iets schrikkelijcker bedenden dan dat eenen jongeling van 20 jaeren van de zijde zijns vaders en moeders, ouders en vrienden onttrokken zijnde, tegen wil ende dank, het haetelijk soldaetenleven moet gaen beleven, naer het doen van eenen zoo moeijlijkken te voet naer Parijs en onder troepen moet gaen vegten, door welkers gouvernement men niets anders door ons heele ongeluckig Nederland ziet, dan te kerk teenemael uijtroeijen en het heele order van den staet omverrestooten, uijt welke men vreest dat er nog groote revouten door de geriquireerde jonkheijd zullen veroorsakt worden. In meest alle de verdeelingen jonge recruten die daegelijks vertrekken zijn er van de 399 van Brugge die moeten optrekken, maer weijnige en tot heden zijn er nog maer ontrent 100 vertrokken, niettenstaende de menige huijssoekkingen en 't leggen der soldaeten in d'huijsen van hunne ouders die er daegelijks gedaen worden. 494 gaset van sextidi den 16 frimaire 7ste jaer.

(7 december 1798)

- fol. 74 - Op den 7 december was men 's morgens tot naer den 9 uren in de grootste verslaegentheijd op het vernemen dat alle de poorten der stadt tot den 9 uren gesloten waeren, den inhout van welke alhaest bekent gemakt wiert, door de menigvuldige aldernauwkuerigste huijssoekingen, zoo naer priesters als jongelingen van d'eerste classe der requisitie die er ten vier uren van desen morgen tot er tijdt dat de poorten geopent wierden gedaen waeren. Zoo men geduerende desen dag vernomen heeft, zijn er maer eenige weijnige priesters, die nu alle die er nog zijn verborgen zitten, ontdekt; welke seffens naer de vangenis der Madgaleene beweegt zijn en degone geen 60 jaeren oudt zijnde, zullen naer Rijssel vervoert worden. Van de geriquireerde jongelingen zijn er meer dan 30 ontdekt en tot naeder orders in vangenissen beweegt, aldus met gewelt van de zijde van hunne ouders en vrienden ontrokken wordende, zonder misschien die van hun leven nog te zullen zien, en dat nog ongeluckiger is, zijn er zelfs onder dese eenige getrouwde van nevens de zijde hun'er vrouw opgelicht, welke naer den 23 nivose 6de jaer of den 12 januarij 1798, ongeluckig zonder van iets te weten, getrouwt waeren.

Desen naermiddag is in het tribunael crimineel eenen man voor het begaen van eene grouwsaeme moort, tot de straffe der guillotinne veroordeelt geworden.

(9 december 1798)

Op den 9 december gelijk gisterenmorgen, is wederom eene groote verdeelinge jonge recruten ten elf uren 's morgens langs de Smedepoorte naer Parijs voortgetrokken, welke hier besonder van de cantons van Thourhout en Harelbeke aengekomen waeren. Dese hadden wederom alle bij de burgers sedert eenige daegen gelogeert, welke men vervolgens niet zonder het grootste medelijden van onse landstreeken met betraende oogen sien verwijdert worden. 495 gaset van nonidi den 19 frimaire 7ste jaer.

(11 december 1798)

Op den 11 december is 's morgens om 11 uren wederom eene verdeelinge van meer dan 200 jonge recruten, meest alle uijt West-Vlaenderen aengekomen, naer hunne bestemminge langs de Smedepoorte naer Parijs vetrokken, naerdat zij eenige daegen bij de burgers hadden gelogeert geweest, meest alle met betraende oogen hun vaderland verlaetende. Nu ziet men ook daegelijks alhier aenkomen veele jonge recruten, reets tenemael gekleet uijt Brussel, die uijt het binnenste van Vrankrijk gekomen zijn en ook alle tot meerder overlast bij de burgers gelogeert worden. Dat eenider in desen alderongeluckigste tijdtsomstandigheden nog meer bedroeft en verbaest zijn de circulaire brieven die alle de besitters van huijsen of goedingen, aen ider in 't besonder toegesonden worden, waerin eene overgroote belastinge op alle hijpotequen aen de propritarissen gevraegt worden, verscheijde van de meeste begoede burgers bij duijsenden livres en de andere naer advenante geschat wordende, welke belastinge zoo men voorsiet zoo groot is dat het import der zelve bijnaer onbetaelbaer zijn zal als men insiet den ongeluckigen tijdt en de voorige belastingen waermede elk is geschat geworden.

(12 december 1798)

Op den 12 december was men 's morgens in 't algemeen nieuwsgierig om te weten om welke oorsaek gisteravond het carilion van 10 tot 11 uren gespeelt hadde wanneer men desen morgen vernam door een aengeplakten brief dat het was over een groote victorie die de Fransche op den koning van Napels tegen wie den oorloog gedeclareert is, behaelt hebben. 496 gaset van duodi den 22 frimaire 7ste jaer.

(14 december 1798)

- fol. 75 - Op den 14 december is andermael bij hallegebode en trommelinge rond de stadt bij orders van de centraele administratie afgekondigt eene zeer wijtloopige proclamatie, behelsende toejeugingen aen de cantons die de jongelingen van d'eerste classe naer hunne bestemminge gesonden hebben en vervolgens aen de wet hebben voldaen, en van den anderen kant behelsende de grootste verdreijgingen voor de jongelingen van de cantons die zig zullen aen de militaire conscriptie lafhertiglijk verduijk(en of) verstoken. In alle de cantons waer dese proclamatie zal toegekomen zijn, zullen ouders, vrienden of voogden die eenige ongeluckige onder hun bewint hebben, 24 uren na d'afkondinge deser, met militaire garnisairen beleijt worden, tot er tijdt dat zij hunne schulplaetsen zullen ontdekken, zullende van den anderen kant de jonge lieden die zig binnen dien tijdt niet vrijwillig zullen aenbieden en daernaer ontdekt wordende, militairelijk en als deserteurs behandelt worden⁽⁵²⁾.

(52) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 81.

(16 december 1798)

Op den 16 december gelijk reets sedert gisteren, saeg men met de grootste droefheijd en afschrik dese strenge proclamatie ter uijtvoer brengen, in de huijsen der ouders, vrienden of voogden, zoo van dese stadt als van de buijtencantons tot vier en ses militairen leggen, die zij behalvens elk twee livres daegs te geven, moeten onderhouden. Ook ziet men van verscheijde zijden jongelingen gebonden door de militairen opbrengen en desen naermiddag zijn 14 waegens alle vol jongelingen gebonden van de kanten van Rousselaere en Meenen aengebragt, die alle gelijk d'andere in egte van vangenis zijn beweegt geworden. 497 gaset van 26 octidi frimaire 7ste jaer.

(18 december 1798)

Op den 18 december heeft men 's morgens ten elf uren wederom onder een groot escorte Fransche peerde- en voetvolk zien vertrekken eene groote verdeelinge jonge recruten die zoo binnen dese stadt als te lande met gewelt en militaire executien zijn opgelicht geworden en die men daegelijks zoo te voet als op waegens ziet aenbrengen en tot hun vertrek in vangenissen werpen, welke menige ouders en vrienden, men kan rekenen de jongelingen zelve, die dus geweldig opgelicht worden, zoodaenig ter herten treft dat veele daervan in quijningen vallen, verdrietig worden van te leven en aldus onder het barbaersch Fransche juk ongeluckig sterven. Aldus ziet men de vrijheijd en gelijckheijd, welke die natie zonder medelijden of bermhertigheijd ons aengeboden en verblomdelijk wijsgemakt heeft, teenemael onder den voet getrapt worden.

(21 december 1798)

Op den 21 december 's morgens van 10 tot 11 uren en van 's avons van 5 tot 6 uren wiert tusschen alle onse ellenden en miserien door 't spelen van 't carilion aengekondigt dat de Fransche andermael eene victorie op den koning van Napels en eene volkomen op den koning van Sardinien behaelt hebben. Andere berichten versekeren nogtans dat de Napolitaenen verselt met den paus in Romen getrokken zijn. Ach! Mogt dese tijding bevestigt en onse H. religie haest herstelt worden. 498 gaset van primidi den 1 nivose 7ste jaer.

(24 december 1798)

Op den 24 december heeft men voorseker met het grootste hertsseer vernomen dat de menige ongeluckige priesters, die als hiervooren fol. vermelt, met gewelt uijt dese stadt weggevoert zijn en tot nog toe in Rijssel verbleven waeren, nu misschien voor altijdt van ons zijn afgesondert en op een eijland ontrent 200 uren verder zijn vervoert geworden. 499 gaset van quartidi den 4 nivose 7ste jaer.

(25 december 1798)

- fol. 76 - Op den 25 december zijnde den eersten Kerstdag, waeren de nog open zijnde kerken, in welke voorheen op die daegen zoo pligtige godtsdiensten wierden verrigt, nu van allen goddelijcken dienst ontbloot, zoodat er alles nu tusschen eenen alderstrensten winter zoo truerig uijtsiet, dat men niet dan met betraende oogen den ongeluckigen staet onser kerken aensiet, terwijl men heel onsen voorigen godtsdienst teenemael ziet ten onderen gebragt worden.

(27 december 1798)

Op den 27 december zijn van 't stadt afgekondigt en bij trommelinge rondt de stadt bekent gemakt twee verbaesende besluijten bij orders van de centraele administratie, behelsende het eerste hooftsaekelijk dat alle de aengeschrevene jongelingen van d'eerste classe van de militaire conscriptie, welke naer den 10 nivose niet zullen aengekomen zijn, waer de wet hun gebied te komen tot het engasament en ook degone die hun overgegeven hebben van hunne corpsen zullen verwijdert zijn, alle naer date deser op de lijste van de geemigreerde zullen gestelt en bovendien hunne goederen verbuert worden in profijte van de republijke en dat er in de huijsen van hunne ouders ofte vrienden garnisairen zullen worden geplaest tot er tijdt dat zij hun zullen overgeven hebben; welke boven de betaeling van ider twee livres daegs door hun moeten onderhouden worden⁽⁵³⁾. 500 gasette van septidi 7 nivose 7ste jaer. Behelsende de tweede proclamatie dat alzoo het vastgestelt is dat er jaerelijks maer drij foiren binnen de commune van Brugge vermogen geplaest te worden en dat men bij ondervinge weet dat er jaerelijks eene vierde op de Burse die nieuwjaerfoire genaemt wordt, aldaer wordt onderhouden. Zoo is 't aen eenigelijk verboden van op die daegen aldaer eenige hoegenaemde waeren te koop te stellen, op pene dat degone die zulks zouden durven bestaen, zullen worden aengehouden en als de publicke wegen belemmert te hebben, gestraft worden⁽⁵⁴⁾. Aldus zal men tot de laeste gedagtenis van de voorige tijdtrekening door het Fransche gebroet, dat de schaede van geene inwoonders insiet, zien afgebragt worden.

(53) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 148 en/of 149.

(54) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 140.

(31 december 1798)

Op den 31 december heeft men tot slot van het ongeluckig jaer dat wij hebben beleeft en tusschen het voortdueren van eene alderstrengste koude en vorst, in contant gelt en Fransche livres in het beluijk van de [???] zien verkoopen meer dan 200 koopen van alle soorten van materialen [???] voortskomende uijt de kercken, welke nu door de Fransche afgebroken zijn. Heden zijnde nieuwjaeravond is als naer voorgaende gewoonte op 't carilion gespeelt geworden. 501 gaset van primidi den 11 nivose 7ste jaer en eijnde van het ongeuluckig jaer ons heeren Jesu Christi 1798.