Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1798
(2016)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd[Juni](1 junij 1798)Op den 1 junij tegens den avond heeft men binnen Brugge van de stadt Kortrijk onder een groot geleijde Fransch peerdevolk zien aenbrengen een heele bende moordenaers bestaende in mans- en vrouwspersoonen, waervan den berugten Salambier het voornaemste opperhooft is. Dese waeren onder een groot geleijde Fransch peerdevolk ten getalle van 30 ... 40 persoonen, alle geboeijt geseten op vijf opene waegens, zoodat zij door de bijnaer ontelbaere menigte nieuwsgierige welke op den calsijdeweg vergaedert waeren, zeer wel konden gesien worden. Het proces van dese bende booswichten zal par eersten door het tribunal crimineel begonst worden. | |
(2 junij 1798)Op den 2 junij zijnde saterdag, heeft men de ordinaire mart teenemael zien onderblijven, temeer omdat alle de waeren die er door de landtslieden worden aengebragt aen de poorten opgehouden en naer den opstel beweegt worden, tot zelfs de groenselkraemen en andere eetwaeren. Ook heeft men heden dat tevooren noijt geplogen geweest heeft op de martdaegen op twee plaetsen openbaere venditie zien houden zoodat men voorsiet dat de veranderinge der marten niettegenstaende de murmuratie zal ingevoert worden. | |
(3 junij 1798)Op den 3 junij zijnde H. drijvuldigheijddag en sondag, quintidi den 15 prairial, welken dag voorheen zoo pligtig in de kercke van St.-Gillis geviert wiert en waer alles nu onderbleven is, heeft men integendeel op heden voor 't stedenhuijs, ingevolgen de ordonantie die op alle quintidi moet plaetse hebben, aldaer openbaere venditie zien houden, hoewel er nogtans geen andere goederen dan mogelijks van eenige slechtpeijsende christene aengebragt waeren. | |
(4 junij 1798)Op den 4 junij zijnde maendag den 16 prairial is den gewonen graenmart die alle saterdaegen gehouden geweest is, nu ingevolgen de voorgaende ordonantie op heden in 't beste order gehouden, zoodat alle kraemen op de mart gestelt waeren en dat er alle soorten van eetwaeren door de buijtelieden ter mart gebragt wierden. 441 gasette van sextidi 16 prairial 6de jaer. | |
(6 junij 1798)- fol. 36 - Op den 6 junij 1798 is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie afgekondigt eene wet behelsende de aenstelling van barrieren door het gansche gebied der republijke, tot ontfangen der passagieregten voor rijtuijgen getrokken door peerden, ossen of muijlezels, ook voor peerden en muijlezels die bereden of gelaeden zijn. Dese regten zullen enkelijk aen de opmaekinge, herstellinge en onderhoud der wegen besteet wordenGa naar eind(28). Hieruijt voorsiet men dat ook alhaest alle de andere regten, welke nogtans volgens de Fransche constitutie afgeschaft zijn, wederom zullen ingevoert worden, want zonder desen middel of andere swaere belastingen zullen alhaest de publijke wercken en calsijdewegen teenemael onerstelbaer worden, want niettengenstaende alle de ingevoerde belastingen in den onderhoud van geene der zelve voorsien wordt. | |
(7 junij 1798)Op den 7 junij zijnde de pligtigen feestdag van H. sacramentdag, welke men over eenige jaeren met zooveele godtvrugt, luijster ende pragt heeft sien vieren, zoo door het onderhouden van de godtvrugtige en solemnele diensten in alle de kercken der stadt, als het omdraegen van de overschoone H. sacramentprocessie, versieringen der huijsen en straeten, als het oprechten der autaeren en oneijndige andere godtvrugtige werken. En wat ziet men nu integendeel? Alles in de nog weijnige open zijnde kercken onderblijven, behalvens eenige drooge diensten die er zonder priesters gedaen worden en tot meerder schaeldael van de geheele cristene weerelt, die van alle welpeijsende beweent wordt, heeft men heden zijnde den 19 prairial volgens d'ordonantie zien houden en met alle kraemen staen de woensdagmart, even alsof het geen H. sacramentdag zoude zijn, zoodat men voorsiet dat die H. feestdaegen haest zullen vergeten worden. 442 gaset van nonidi 19 prairial 6de jaer. | |
(8 junij 1798)Op den 8 junij zijnde decadi den 20 prairial, wiert als naer gewoonte geduerende drij uren op 't carilion gespeelt, welke op de sondaegen en feestdaegen niet mag gebueren, ook heeft er geene werkklokke geluijt, die nogtans gisteren op d'H. sacramentfeest als op eenen simpelen weekdag geluijt heeft. Heden zijnde vrijdag was ook der verwerring algemeen, want naer den negen uren geenen visch meer op de vischmart vermogt verkogt te worden, waerdoor veel verschen visch wegens het warm weder morgen zal bederven zijn. Ook ziet men als voorheen op de sondaegen alle openbaere werken ophouden en meest alle winkels gesloten en door niemant mag eenigen toog meer of eenige kraemen, 't zij van groensel of andere, gestelt worden, door alle welke aen 't voorgaende order de grootste verwerring onder alle neeringdoende persoonen toegebragt wordt. | |
(9 junij 1798)Op den 9 junij, zijnde saterdag, saeg men door alle de wijken der stadt de werwerring onder het volk zoo groot als gisteren, terwijl er aen niemant toegelaeten wordt met eenige waeren op d'openbaere plaetsen der marten te staen, 't welk als den dag voor den sondag aen menigvuldige zeer schaedelijk is, want de waeren die nog door de landtslieden zoo te lijve als op waegens worden gebragt, alle tot den martdag op den opstel beweegt worden. | |
(10 junij 1798)Op den 10 junij, zijnde den sondag van de H. sacramentfeest, die voorheen zoo pligtig door het stellen van de menige autaeren, omdraegen van godtvrugtige processien en versieringen der huijsen en straeten geviert wiert, is nu alles onderbleven, zoo alsof zulks noijt zoude gepleegt geweest hebben. Integendeel heeft men de werkklokke als op andere werkdaegen hooren luijden en in plaets van de processien heeft men op den Burg op eenen schavot door den scherpregter zien tentoonstellen twee gebroederes, gekleet in 't rood, genaemt Petrus Ludovicus en Petrus Josephus Freneson, sonen van Pieter, den eenen oudt 24 en den anderen 18 jaeren, werklieden van stijle, geboortig en lest gewoont hebbende tot Duijnckercke, welke voor het bestelen van eenige winckels tot Iper, Oostende en Dixmude, t'eijnden de executie van ses uren tentoonstelling door den crimineelen regtsbank elk tot vier jaeren in d'ijzers verwesen waeren. 443 gasette van tridi den 23 prairial 6de jaer. | |
(12 junij 1798)- fol. 37 - Op den 12 junij, zijnde dissendag den 24 prairial en volgens de laest uijtgegeven ordonantie den dag der graenmart, heeft men op heden voor d'eerste mael sedert dees overgroote verandering de graen- en andere marten volkomentlijk in swang gesien op dusdaenigen voet als tevooren de mart op de ordinaire saterdaegen pligt gehouden te worden. Zulks hoort men ook in andere steden en plaetsen op versette daegen in vollen swang te komen, want hoe groot nogtans de murmuratie over dees schaedelijcke invoeringe door het heele land is, moet men nogtans alom van den noodt eene deugt maeken, want de landtslieden hunne waeren moetende verkopen, zijn gedwongen zig naer de marten te reguleeren, want die anders zouden moeten bedorven worden. | |
(13 junij 1798)Op den 13 junij saeg men 's morgens met het aenbreken van den dag de geheele stadt in volle beweeginge op 't aenkomen van eene estafette uijt Blankenberge, dat eenige Engelsche oorloogschepen voor die stadt verschenen zijn, welke reets op de stadt geschoten hebben en dat 10 ... 12 boots te wege geweest hebben aen te landen en gepoogt hebben de schuijten der visscher weg te nemen. Op die tijding saeg men het Fransch militaire voet- en peerdevolk seffens naer Blankenberge en omstreeks vertrecken, met veele canons en de vliegende artillerie en veele vlugtelingen saeg men van aldaer afkomen, dog ontrent den noen heeft men vernomen dat de Engelsche schepen uijt het gesicht verdwenen waeren. De militairen op de Mart staende heeft eenen der zelve of door haeste of badinagie zijne fusik gelost en den kogel is gevlogen in den rugge van eenen soldaet waerdoor hij naer 't hospitael gedraegen en in groot perijkel van sterven is. Heden, zijnde woensdag en quintidi den 25 prairial, is de venditie in het stedenhuijs gehouden, gelijk men donderdaegs gewoon was en geduerende twee uren van desen morgen is op 't carilion gespeelt geworden. | |
(14 junij 1798)Op den 14 junij, zijnde donderdag en den laesten dag van de H. sacramentfeest die men voorheen zoo pligtig, zoo wegens het opstellen der autaeren, versieringen van huijsen en straeten en omdraegen van menige pligtige processien, heeft zien vieren, is alles op heden dusdaenig onderbleven alsof er noijt geene H. sacramentfeest zoude geviert hebben geweest. 444 gaset van sextidi 26 prairial 6de jaer. | |
(15 junij 1798)Op den 15 junij was eijndeling het perijculeus werk afgedaen dat niemant hadde durven ondernemen en dat eenen boer van West-Capelle, genaemt Pieter Pan, sedert ontrent drij weken hadde ondernomen. Het eenigste cruijs dat nog op den hoogen toren van O.L.V.-kercke hadde blijven staen, heeft desen aengenomen af te doen voor 80 Fransche kroonen, hoewel men reets veele meer daervoor gepresenteert hadde, mits dat den swaeren haen en het swaer ijzerswerk van 't kruijs voor den ondernemer zoude zijn. Sedert drij weken heeft hij dit zoo dansereus als haetelijk werk ondernomen en men heeft hem vanuijt de croon van den thoren alleen eene vliegende stelling sien maeken die aen alle werklieden verwondert heeft, waernaer hij eene leeder tegen het kruijs geplaest heeft en alzoo de swaere armen van het kruijs, die meer als een arm dik waeren, doorgesaegt heeft, waernaer op heden de stelling door hem alleen is weggenomen geworden. Aldus zijn nu alle teekens van godtsdienst buijten de kercken verdwenen, zoodat men aldus de geheele H. religie onser voorvaederen van den hoogsten tot den leegsten trap ziet ten onderen gebragt worden. | |
(16 junij 1798)Op den 16 junij, zijnde saterdag, saeg men wederom eene groote verwerring op de marten, omdat alle de waeren welke door de landtslieden waeren aengebragt, niet dan bedektelijk mogten worden verkogt en degone die men ontdekte, tot den martdag naer den opstel beweegt wierden. Om onse ongeluckige rampen en ellenden die wij daegelijks voor onse oogen zien en die elk even schaedelijk zijn, komen er daegelijks eene menigte Fransche troupen zoo voet- als peerdevolk binnen Brugge van alle zijden aen, die alle tot ons meerder overlast bij de borgers gelogeert worden. | |
(18 junij 1798)Op den 18 junij, zijnde decadi den 30 prairial (grasmaendt), is heden als naer gewoonte geduerende drij uren op 't carilion gespeelt en geene werkklokke geluijt geworden, ook zijn op marten nog op de straeten geene hoegenaemde eetwaeren vermogen verkogt te worden. Nu siet men bovendien de tijden van Robespierre wederkeeren, terwijl uijt alle huijsen op een gegeven bevel alle de drijcaleurige vaendels, dat onderbleven was, op pene van eene boete zijn uijtgesteken geworden. 445 gaset van decadi den 30 prairial 6de jaer. | |
(19 junij 1798)- fol. 38 - Op den 19 junij zijn bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de municipale administratie van het canton van Brugge de twee volgende besluijten afgekondigt behelsende de eerste: de opmaeking der rollen voor de personeele, mobiliaire en somptuaire contributie, dat ingevolgen de woorden van den artikel XI van de wet van den 14 thermidor 5 jaer, allen inwoonder gehouden is te doen, of te doen doen, in de tegenwoordigheijd van eenen municipaelen officier in den eersten bureau, eene verklaeringe aenwijsende: 1ø. de gelegentheijd en weerde van zijne woonste; 2ø. zijnen staet of professie, het beloop van zijnen loon, indien hij publicken fonctionaris is, commis of geemploijeerden, den prijs zijner patente die hij betaelt heeft, indien hij er aen onderworpen is; 3ø. het getal van mans- of vrouwspersoonen die hij aen zijnen dienst heeft; 4ø. het getal van zijne peerden van pragt en zijne rijtuijgen die hij besit; 5ø. eijndelinge of hij ongetrouwt, getrouwt of weduwaer is, het getal en den ouderdom van zijne kinderen die hij zoude konnen ten zijnen last hebben. Dese verklaeringen zullen moeten geschieden binnen de twee decaden volgende de publicatie deser, zij zullen naer het verloop van desen tijdtstip niet meer ontfangen wordenGa naar eind(29). Een tweede besluijt van de centrale administratie behelst den middel om door inteekening voor een vrijwillige contributie het recht te bekomen om in de primaire en communaele vergaederingen te voijsen voor degene die andersints geene lastdraegen burgers zijn. Het besluijt luijd als volgt: Iø. de municipale administratien zullen met den 1 messidor volgende eenen register openhouden om de onderwerpingen van eene personeele contributie gelijk aen drij boere dagheurloopen op te schrijven; IIø. zij zullen hunne onderhoorige van het openen van den register verwittigen alsook van den tijdt die er door de constitutie gegeven is om hun te doen opschrijvenGa naar eind(30). Diesvolgens versoekt zij haere medeburgers, die op geene rolle van directe, grond of personele contributie ingeschreven zijn, hunne soumissien te komen doen, welke hierdoor het regt verkrijgen zullen om in de primaire en communale vergaederingen hunne stem te gevenGa naar eind(31). | |
(20 junij 1798)Op den 20 junij is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centrale administratie afgekondigt eene wet van den 15 germinal, welke zeer wijtloopig is en hooftsaekelijk behelst: de toelaetinge van door praeming of bedwang bij den lijve (contrainte par corps) die tot nog toe door de schulteijsschers geene plaetse mogt hebben, ingestelt wordt en behelsende verders waervoor die mag verleent en op wat wijse die moet uijtgewerkt worden. Onder de menige artikelen van die wet, van welke veele der zelve voor ons zeer duijster om te verstaen zijn, zegt eenen artikel dat dengonen die naer de voorafgaende formaliteijten zal begeeren eenen burger of burgeresse op wie hij een deugdelijk goetvinden heeft en die naelaet van te betaelen bij den lijve te apparendeeren en in egte van vangenis te doen bewegen, vooraf aen den cipier van de vangenis zal moeten betaelen tot 20 livres par maendt en dit van maende tot maende zoo lang den debiteur door hem zal gevangen gehouden wordenGa naar eind(32). 446 gasette van tridi den 3 messidor 6de jaer. | |
(22 junij 1798)- fol. 39 - Op den 22 junij is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt en geaffixeert eene aenspraek aengaende de Engelsche, waervan den inhout hiernaer geheel is volgende. De centraele administratie van het departement der Leije, aen haere onderhoorige burgers. De Engelsche, onse trouweloose vijanden, zijn den 30 floreal onverwagts op onse kusten aengekomen. Indien zij hunne ondernemingen hadden konnen uijtwerken, de stadt Oostende waere nu een eijland, tot welke men niet meer zoude konnen geraeken. De waters zouden Uwe landen en Uwen ougst bedekt hebben. Uwe woonste en gij zelfs hadde door de zeewaters konnen verslonden worden. Het springen van het sas van Slijckens was het beginsel deser verwoestingen, dewelke alleenelijk door de sorge der overheden en door de kloekmoedigheijd der republicaenen van U zijn afgewent geworden. Versmaet en haet dien lashertigen vijand, overwonnen door zoo een kleijn getal kloekmoedige verdedigers van het vaderland, schoon dat hij ses mannen tegen een te velde bragt. Jae, haet en oorloog tot de doodt zij wij schuldig aen desen dwingeland der zeeen, die de menschlieventheijd zooverre vergeet dat hij de arme visschersschuijten in den grond boort, dat hij den oorloog nog afgrijselijker makt met menschen en zaeken op alle manieren te vernietigen die in zijne leste opkomst van den 25 deser maendt zijne woede keerde tegen de visscherije van Blankenberge, den eenigsten leefmiddel der inwoonders van die commune. Allen inwoonder van de republijke die dese gevoelens niet aenneemt is eenen verrader, dat alle de Fransche hun dan vereenigen om hem te bevegten, om de vrije zeevaert met Europa en met gansch de weerelt te behouden. Daer is eene leening geopent, de burgers konnen in dese omstandigheijd hunnen vaderlandschen iver betoonen. Wij weten dat het Engelsche ministerie niet durvende ons opentlijk bevegten, zijne middels om alles uijt te koopen, inspant en daegelijks vernieuwt. Het tast den gemeijnen iver aen, het hoopt van hem naer zijnen kant te keeren, het stroijt de oneenigheijd onder valsche voorwensels, het tragt het leger en de burgers door lasteringen en logens tegens de republijke aen te spooren. Republicaenen, neemt agt op dese haetelijcke aenslaegen: U dezelve aen te toonen is genoeg om dezelve te beletten. Indien eenige menschen, den Franschen naem onweerdig, op de aenkomst en het kort verblijf der Engelschen in ons departement hunne neijging tot hun hebben durven toonen en hunne kwaedwilligheijd tegen het Fransch gouvernement hebben laeten blijken, klaegt die aen bij de overheijd die ze daerover moet straffen. Gij amptenaers, belast met het onderhouden en uijtvoeren der wetten, let op de bewegingen deser kwadwillige, verlicht het volk dat altijdt vreetsaemig en goetaerdig is en belet alzoo het misnoegen dat zij hem willen inboesemen, 't zij onder voorwensel dat zijne gewoonten in het houden der markten verandert zijn, 't zij door alle andere middelen die zij daertoe gebruijken. De centraele administratie gebied dat dese tegenwoordige aenspraeke zal in de twee taelen gedrukt, overal aengeplaest en in de Brugsche gasette gestelt worden. Tot Brugge in de sitting van den 29 prairial 6de jaer, etc. Voor overeenkomstige copije. Hennessij, president; Is. Juilien, secretaris-adjointGa naar eind(33). | |
(23 junij 1798)- fol. 40 - Op den 23 junij is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie een besluijt afgekondigt behelsende dat het verboden is voor alle de gemeenten van het departement vuer te ontsteken in de straeten en publijke plaetsen of markten der gemeenten, in wat tijdt het zoude zijn en besonderlijk den avond der feestdaegen van den ouden almanak, genaemt St.-Jans, St.-Pieters en St.-Paulus. Zij belast de municipale officieren, de municipale agenten en adjointen, de commissarissen van policen de overtreders te doen straffen met de straffen welke ten desen opsicht door de wetten bepaelt zijnGa naar eind(34). Heden zijnde quintidi den 5 messidor (ougstmaendt) en saterdag, was het in plaets van de ordinaire graenmart, die voor de veranderinge der marten met zoo groot voordeel voor alle de inwoonders der stadt alle saterdaege geen H. dag zijnde plagt gehouden te worden; den dag van de voorige genaemde woensdagmart die maer alle woensdaegen gehouden wiert, gelijk het ook op heden, zijnde quintidi den 5 dag der decade, de gewone venditie in het stedenhuijs was, die maer gewonelijk op den donderdag plagt gehouden te worden, zoodat men alhaest, wanneer alle die overgroote veranderingen blijven continueren, niet meer weten zal welken dag van de gewone weken het zijn zal en zonder moeijte tot het vieren van de daegen volgens de decade zal gedwongen worden. | |
(24 junij 1798)Op den 24 junij, zijnde den feestdag van den H. Joannes Batiste, die men jaerelijks heeft zien vieren, naer de verrigtinge van de goddelijcke diensten in de kercken, door het ontsteken van veele vruegdevieren langs alle de straeten der stadt, welke men naemde St.-Jansvier en de kinderen der gebuerten vermaekte, naerdat zij door den dag hout en gelt hadden afgebedelt, alle welke men heden volgens het voorgaende verbodt op zoodaenige wijse heeft zien onderblijven alsof zulks noijt gepleegt hadde geweest. 447 gasette van septidi den 7 messidor 6de jaer. | |
(27 junij 1798)Op den 27 junij wiert in den middag het groot vaendel op den hallentooren opgesteken en de groote drijcaleurige vlagge voor het stadthuijs gehangen, gelijk ook van 7 tot 8 uren 's avons op 't carilion gespeelt wiert, tot aenkonding van het Fransch feest ter eeren van den landtsbouw welke op morgen zal geviert worden. Heden is tusschen alle de sotte Fransche feesten die de geheele Heijlige religie tot den wortel schijnen te willen uijtroijen in het licht verschenen, welke versaemeling sub N. kan gesien worden, het tweede deel getijtelt ‘onpartidige bedenkingen op de tegenwoordige kerkschuering door eenen geloofsminnenden borger’, uijt welke en uijt alle de ongeluckige ondervindingen men hoe langer hoe meerder siet en men het nu voor geen raetsel meer aensiet of het heele plan der goddeloose Franschen is dat de heele religie uijtgeroeijt en dat alles wat Heijlig is teenemael vergeten wordt. | |
(28 junij 1798)Op den 28 junij, zijnde decadi den 10 messidor (ougstmaendt), is onder het verscheijde mael spelen van 't carilion het feest van den landtsbouw op de volgende wijse ter uijtvoer gebragt geworden. 's Middags om 4 uren begaeven hun langs den gewone weg naer de Vrijdagmart de geconstutioneerde magten met hunne vaendels, den etat-major en veel peerde- en voetvolk naer de Vrijdagmart waer eenen theater opgeregt was, met eenige beelden betrekkelijk tot de feest en eenige versaemelingen van gereetschappen tot den lantsbouw geplaest waeren. Naerdat de processen-verbael betrekkelijk tot het feest afgelesen waeren is er eenen boerenlandtsman door den president van d'administratie met eene kroone van groene blaederen gekroont geworden. 448 gaset van decadi 10 messidor 6de jaer. | |
(29 junij 1798)- fol. 41 - Op den 29 junij zijnde den pligtigen feestdag van den H. Petrus en Paulus, die men voorheen met zooveele luijster en godtvrugt in alle onse kercken heeft zien vieren, heeft men heden alles zoodaenig sien onderblijven alsof dien feestdag in de kerken noijt en zoude geviert geweest hebben. Zelfs heeft men heden teenemael zien onderblijven het gebruijk van op den desen avond langs alle de gewesten der stadt vruegdevuren te ontsteken, dusdaenig ook alsof zulks noijt hadde gepleegt geweest, zoodat hierdoor nu ook het vermaek dat duijsenden kinderen hadden, die geduerende den dag zoo door het afbedelen van hout als gelt om St.-Pietersvier te ontsteken, teenemael ontnomen is en men hierdoor nu klaer siet dat de Fransche dit alles tot geen ander insicht willen invoeren, dan om den gewonen almanak geheel te doen vergeten. Desen avond is van 7 tot 8 uren op 't carilion gespeelt en de feest der aenkomst van de Fransche binnen dese stadt aengekondigt welke op morgen zal geviert worden. | |
(30 junij 1798)Op den 30 junij wierden wij 's morgens door het verscheijde mael spelen op 't carilion indagtig gemakt dat het heden vier jaeren geleden is (siet het vervolg deser beschrijvinge) dat de Fransche troupen, onder bevel van den generael Van Damme, binnen dese stadt aengekomen zijn en sedert welken wij bijnae ontelbaere rampen onderstaen hebben. Ter deser gelegentheijd is desen middag op de groote Mart eene pragtige parade gehouden van voetvolk, artilleristen te peert en hussaeren welke onder schoon krijgsmusik dat tot laet in den avond herhaelt wiert, den generael Campionet en zijnen heelen etat-major met hunne tegenwoordigheijd vereerlijkt hebben. Desen avond is ook op aensoekinge en trommeling rond de stadt der municipale administratie op de boete van 30 livres voor die zouden in gebreke blijven de gansche stadt verlicht geworden. 449 gasette van quartidi den 14 messidor 6de jaer. |
|