Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1797
(1997)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd[Oktober](1 oktober 1797)Op den 1 oktober was men 's morgens met het opkomen van den dag wat vertroost op het zien dat de parochiale kercken deser stadt waeren geopent en dat men daer als sedert het begin dat er door de geestelijcke geenen dienst meer gedaen wordt, wederom op den zelven voet vermogt in te gaen bidden. Op de gewone uren dat de priesters den dienst plagten te doen, ziet men dezelve gekleet in weerlijcke kleederen op hunne gewone plaetsen in den choor devotelijk bidden en hunne getijden lesen, welk gesicht alleen het versteenste gemoed zoud moeten bewegen. Heden zijn ook drij missen gelesen door constutionele priesters die den eed gedaen hebben, te weten twee in St.-Salvators door den heer Vandepoele en Vancuijl en eene tot O.L.V. door den abbé Alexander Porrié, hunne declaratie en eed gedaen hebben, dog hunne misse is maer van zeer weijnige aenhoort gewordenGa naar eind(142). | |
(2 oktober 1797)- fol. 52 - Op den 2 oktober is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van den burger Joret, commissaris van de uijtwerkende magt, afgekondigt eenen wijtloopenden brief welke in alle deelen wederspreekt een ongerijmt gerugt welke sedert twee daegen liep dat de militairen de cruijsen van den hals der vrouwelieden afgetrokken haddenGa naar eind(143). Zijnde desen brief vol beloften voor degone de daeders met sekerheijd zouden konnen aen den dag brengen en vol dreijgementen voor diegene die zouden bestaen om troubels te veroorsaeken, dusdaenige valsche gerugten uijt te stroijen zonder zulks te konnen approbeeren ofte goedmaeken. Eene tweede waerschouwinge behelst dat er valsche Louis d'Or in circulatie zijn die grouver en dikker zijn als de goede. Zij zijn geteekent met de letter AA en het jaer van het slag is 1786, eenider tot het ontdekken van die valsche munt zooveel mogelijk zijnde aensogt wordendeGa naar eind(144). Heden zijnde den pligtigen feestdag van de H. Engelsbewaerders, die voorheen zoo pligtig met vieren van eene solemnele octave in O.L.V.-kercke plagt geviert te worden, is heden integendeel alles onderbleven en tot nog toe worden in de kerken tenzij door de drij beeedigde geene diensten gepleegt, hetwelk het volk als wanhopig makt, dusdaenig dat er veele van sangrein naer d'eeuwigheijd gesleept worden. CCCLXXI gaset van den 2 oktober, etc. | |
[pagina 72]
| |
aubergisten, herbergiers, logeerders, etc. gehouden zijn binnen de twee daegen naer de publicatie deser, op de boete van 20 livers, in het committé van police te komen hunne professie en woonplaets aengeven en een uijthangbert of teeken voor hunne huijsen te plaetsen. Aengaende het logeeren zijn de oude reglementen vernieuwt gewordenGa naar eind(145). Daernaer wiert bij orders van de centrale administratie eene wet van den 7 vendemiaire 4 jaer afgelesen over het oeffenen van de uijtwendige policie van den godtsdienst, zijnde dit de eerste wet die daerover gemakt is, waerin de priesters aen eene declaratie onderworpen worden en waerop naederhand, degone gevolgt is, waerbij van hun eenen eed geeijscht wordtGa naar eind(146). Welke wet in zijn geheel in 't vervolg van de gasette, genaemt ‘Den Vriend Van 't Vaderland’, kan gesien worden. Eene derde proclamatie behelst eene aenkonding van den minister der binnenlandsche saeken dat de politechuique schoolen met den eersten nivose zullen geopent worden te Duijnkercke, Amiens, Mézières, Caen, Roaunen, Rhiems, Parijs, Metz, Stratsburg, Brest, Rennes, etcGa naar eind(147). Eijndelinge behelst eene andere proclamatie van het Directorie dat de Fransche arméen tegen den 15 vendemiaire moeten compleet en om op te trekken veerdig gemakt wordenGa naar eind(148). CCCLXXII gaset van 5 oktober, etc. | |
(7 oktober 1797)- fol. 53 - Op den 7 oktober heeft men uijt Antwerpen langs Brussel door eenen geloofbaeren brief de volgende tijding venomen welke hier reets sedert eenige daegen in 't algemeen, dog zeer schilligGa naar eind(149) verbreijt was. Te weten dat den officier municipael Roché, gelast eenen artikel der wet over de police van den godtsdienst ter uijtvoer te brengen, in de bisschoppelijcke kercke aldaer met eenen hamerslag vermoort is geworden. Uijt de stadt Brussel zijn troupen naer Antwerpen vertrokken van welke stadt eene schatting van drij millionen geeijscht wordt en alwaer bovendien een overgroot garnisoen militairen bij de borgers is geleijt geworden. | |
(8 oktober 1797)Op den 8 oktober zijnde sondag, was onsen ongeluckigen toestant nopens de kercken nog altijdt dezelve, zonder dat er eenigen dienst kan gehoort worden. Behalvens de drij beeegdigde priesters, hiervooren vermeit, is er heden nog een vierde misse in de parochiale kercke van St.-Jacobs door den beeegdigden priester Dezutter, gewesen St.-AndriesheerGa naar eind(150), gedaen geworden. Zoo desen priester op Godts autaer kwaem, zijn meest alle de persoonen of op eene andere plaetse of uijt de kercke vertrokken, waeruijt blijkt hoedaenig den dienst van dese beeegdigde priesters van 't volk geextimeert wordt. | |
(9 oktober 1797)Op den 9 oktober zijn in 't gewesen clooster van de discalsen in d'Ezelstraete in contant gelt verkogt alle de effecten die er zoo in 't convent als kercke te bevinden waeren, zijnde dit nu het laeste clooster der stadt waer alles is uijtverkogt geworden. CCCLXXIII gaset van 9 oktober, etc. | |
[pagina 73]
| |
(11 oktober 1797)Op den 11 oktober is bij sententie van den crimineelen regtsbank op een schavot gestelt op den Burg voor het stadthuijs, van 10 uren 's morgens tot den 4 uren 's middags, voor het volk tentoongestelt en door den scherpregter aen de staek gebonden den persoon van Martinus Vanhenne, soon van Pieter, oudt 29 jaeren, werkman, geboortig van Bottelaere en lest gewoont hebbende tot Iper, t'eijnden de executie tot 8 jaeren izers, die nevens hem laegen, gecondemneert zijnde voor het stelen van een paer lijnnelaekens uijt eene herberge waer hij hadde gelogeert en op het fait betrapt zijnde. Desen ongeluckigen dief (daer er nu zoo ontelbaere meerdere zijn) was den eersten die het hooft geschooren op 't schavot kwam, teenemael in root boeij gekleet zijnde tot zelfs zijne cousen en mutse die hij op 't hooft had, alle root en van dezelve stoffe zijnde, hebbende aen zijne voeten een paer holle blokken, hetwelk in 't gesichte van 't volk zoo een aendoenelijk spectakel uijtmakte en zoo afschrikkelijk was als degone die gekleet in 't root naer de gulitotine geleijt worden. | |
(12 oktober 1797)Op den 12 oktober is op gelijcken voet en op dezelve formen als den voorgaenden op 't schavot gebragt den persoon van Carolus Vandewalle, soon van Adriaen, oudt 27 jaeren, geboortig van Beernem en lest gewoont hebbendt tot OlemGa naar eind(151), - fol. 54 - werkman van stijle, zijnde t'eijnden de executie van ses uren tot veerthien jaeren ijzers, die nevens hem laegen, verwesen omdieswille dat hij door den crimineelen regtsbank wettelijk is overtuijgt geworden van langs de publicke wegen persoonen faitelijk te hebben aengerant en van dezelve goude, zilvere effecten en geltsommen te hebben ontweert, aldus verscheijde persoonen den grootsten schrik aengejaegt hebbende. Heden zijn van 't stadthuijs bij orders van de municipaliteijt de volgende besluijten afgekondigt bij hallegebode. Een besluijt strekkende om den ontfangst der veragterde betaelingen van het huijsegelt te doen inkomen, ten eijnde de schulden waermede de stadt zig belast vint te konnen voldoenGa naar eind(152). Daernaer wiert een besluijt bij orders van de centraele administratie afgelesen, genomen door den minister der finantien, strekkende om de veragteringen der directe belastingen van de jaeren 1793, 94, 95 en 96 en vijf vijfde deelen van het V jaer van de republick te doen inkomenGa naar eind(153). CCCLXXIV gaset 12 oktober. | |
(13 oktober 1797)Op den 13 oktober is om thien uren 's morgens door den scherpregter op 't schavot gebragt tot 2 uren 's middags den persoon van Pieter Decuijpere, soon van Hubertus, oudt ontrent 40 jaeren, baertscheerder van stijle, geboortig van Zweveghem en lest aldaer gewoont hebbende, door den crimineelen regtsbank overtuijgt van op de parochie van Zweveghem eenen manslag met vervolginge te hebben begaen op den persoon van Pieter Bijgodt, t'eijnden de executie tot eene besondere of afgesonderde opsluijting van thien jaeren gecondemneert zijnde, in 't Fransch genaemt de geneé, welke eene aldervreetste is, waer de pligtige worden opgesloten in een vierkante kot van vier voeten in zijnen omloop en geboeijt aen handen en voeten zonder te konnen regt staen, mits de ijzers aen de ijzere tralien vastgemakt zijn die den grond formeert en uijt | |
[pagina 74]
| |
welke met ijzere haeken hunnen drek en vuijligheijd getrokken wordt zonder dat zij in alle dien tijdt daer oijt mogen uijtkomen of hope hebben tenzij door eene waerschijnelijcke doodt van verlost te konnen worden. Heden zijnde vrijdag, waeren op de Mart alle de kraemen als naer gewoonte geplaest en alles scheen een volkomen martdag te verbeelden omdat op morgen als naer oude gewoonte den pligtigen feestdag der stadt van den H. Donatianus, voorheen met zooveel en bijnaer ongelovelijcken luijster door alle waere christene geviert, moest onderhouden worden, alles scheen de Mart te verbeelden en geene buijtenlieden tenzij zeer weijnig waeren naer de Mart gekomen, waerom alle winkels en kraemers heden een vrugteloose moeijte deden, d'oorsaeke van welke alleen was om de Fransche de H. feestdaegen geensints aentrekkende, zulks als naer oude gewoonte geplogen, door geene annoncen, gelijk tevooren door kerk geboden, hadden laeten bekent maeken, welk groote verwerring veroorsakte en alle de kraemen 's avons van de Mart weggestelt wierden. | |
(14 oktober 1797)- fol. 55 - Op den 14 oktober zijnde den feestdag van den H. Donatianus, voorheen met zooveele luijster in de kercke van St.-Donaes geviert, saeg men heden het uijtwerksel der feestdaegen waeraen men zig hadde verwagt, in plaets van het vieren van desen feestdag, saeg men de buijtelieden met alle soorten van waeren als naer gewoonte naer de marten komen, nergens van verwittigt zijnde, welke tevooren de gewoonte was van door kerkgeboden te laeten weten, 't is bijnaer onseggelijk hoedaenig dese eenvoudige lieden verbaest stonden, ziende in geene winkels toog van goederen doen, nog geene kraemen op de marten geplaest, niettegenstaende dewelke de gewone uren der marten, als op dese daegen geplogen, door het luijden van 't kloksken aen d'halle geannonceert wierden. Om thien uren van desen morgen tot 4 uren 's middags is gekleet in 't root als de voorgaende door den scherpregter op 't schavot gebragt en tentoongestelt met een placaet boven zijn hooft, Josephus Huwette, soon van Franciscus, oudt ontrent 43 jaeren, werkman van stijle, geboortig en lest gewoont hebbende tot West-Duijnkercke, overtuijgt door den crimineelen regtsbank van met braeke te hebben gestolen eene veeseGa naar eind(154) uijt den koeijstal van Theresia Ramon, weduwe van Pieter Wijcke op dezelve commune, t'eijnden de executie van ses uren tot 14 jaeren ijzers, die nevens hem hadden gelegen, verwesen zijnde. | |
(15 oktober 1797)Op den 15 oktober zijnde sondag, heeft eenen pater van 't order der predikheeren, genaemt Ferdinand MarijssalGa naar eind(155) en die voor de algemeene suppressie reets zijn clooster veriaeten en sedert een onduegsaem leven geleeft heeft, 's morgens met groote misagting van 't volk misse gelesen in de kercke van O.L.V., den versogten eedt aen de Fransche gedaen hebbende, welke onderteekent met zijnen naem aen de voorste pilaire der kerke geannexeert was. Dus zijn er nu vijf priesters die alleen misse lesen in drij kerken zonder dat er anderen dienst gedaen, onder dese vijf rekent men drij tevooren bekent door hun ondeugsaem leven en twee die | |
[pagina 75]
| |
men mag zeggen onnoosel te zijn. Aldus is tot nog toe onsen allerongeluckigsten toestant der kercken en geene waere cristene ziet men die missen frequenteeren, maer alleen in d'eene of d'andere kercke in menigte godtvrugtig aen het H. tabernakel lesen, even alsof er door waere geestelijcke de kerkediensten zouden gedaen worden. Heden is van 10 tot 4 uren 's middags op een schavot door den scherpregter op een schavot gekleet in 't root als de voorgaende op den Burg, Baltazar Degraeve, zoon van Joannes Batiste, oudt 20 jaeren, jongman en wever van stijle, geboortig en laest gewoont hebbende tot Aolst, overtuijgt door den crimineelen regtsbank van langs de schouwe bij middel van eenen swaeren stok en coorde, die in 't tribunael vertoont is, in eene herberg bewoont door den herbergier, genaemt Uijtenspoor, op de parochie van Leke, zig geduerende den nagt te hebben laeten sinken en die aldaer in den zelven huijse reets besig zijnde met braeke te doen, in den zelven huijse op het fait is vastgenomen - fol. 56 -geworden, t'eijnden de executie tot 12 jaeren ijzers door den crimineelen regtsbank veroordeelt zijnde. | |
(16 oktober 1797)Op den 16 oktober zijnde den vijfden dag agtereenvolgende dat er justitie gedaen is geworden, zijn door scherpregter van 10 uren 's morgens tot den 4 uren naermiddag op het schavot gebragt, gekleet als de voorgaende in 't root, elk met een placaet boven hun hooft, drij persoonen, den eenen oudt 65, den tweeden 53 en den derden 32 jaeren, geboortig in 't conton van Dixmude, hebbende eenen vierden die ook gecondemneert was, van sententie geappaleert; door den crimineelen regtsbank ider van hun tot eene straffe van vierentwintig jaeren ijzers en ses uren tentoonstelling gecondemneert zijnde voor het begaen van diefte met braeken gewaepender hand en geweldigheden gedaen te hebben, zoo door het binden in hun bedde als andersints op de persoonen ten huijse van Franciscus Jaques, landtsman op de parochie van Eessen, alwaer zij volgens den inhout van hun crimineel proces, schrikkelijcke en ongehoorde vreetheden gepleegt hebben die niet dan met afschrik van het volk hebben konnen aenhoort worden. CCCLXXV gaset van 16 oktober, etc. | |
(17 oktober 1797)Op den 17 oktober is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centrale administratie eene wet afgelesen van den 22 fructidor vijfde jaer behelsende eene proclamatie aen de departementen en aen de legers waerin den gang en de heijmelijckke aenleggingen der saemensweeringen van den 18 fructidor geopenbaert worden en alle goede Fransche aengewakkert worden om zig rond de constitutie te schaeren als het middelpunt der veijligheijd en het geluk van de republickGa naar eind(156). | |
(18 oktober 1797)Op den 18 oktober is in den morgen in eenen gragt langs d'Oostensche vaert gelegen, zeer deerlijk overdekt met blaederen, ongelukkig vermoort doodt gevonden eene jonge dogter, oudt circa 22 à 23 jaeren, genaemt Colleta....., welke tot 6 à 7 moortsteken of met een mes of sabel ontfangen heeft, welke men dunkt vermoort te zijn of om haer te | |
[pagina 76]
| |
onteeren of te berooven, welke het eerste het meeste verdagt wordt, omdat zij nog alle haere kleederen aen hadde. Dese dochter was sedert eenige daegen vermist, omdat zij met consent van haeren meester uijt een huijs deser stadt waer zij was dienende als dienstmeijt naer eene buijten naer haere ouders of vrienden ter kerremis gegaen was en van dezelve mogelijks alleen te voet weergekeert zijnde, op eene barbaersche wijse, als hiervooren verhandelt, moordaediglijk is om hals gebragt geworden. | |
(19 oktober 1797)Op den 19 oktober was men als door eenen blixemslag getroffen op het vernemen van de zekere tijding dat bij orders van het Directorie van Parijs vier der members van de centraele administratie van het departement der Leije zijn afgestelt en dat vier andere van de voorige bediende in hunne plaets zijn ingelijft geworden, welke nogtans zoo pligtiglijk in de Fransche maendt germinal door het generaele volk gekosen zijn en welke eene blijkbaere prueve is dat de Fransche constitutie geensints geeerbiedigt wordtGa naar eind(157). Heden is in 't licht verschenen een bericht uijt Gend, getitelt: ‘liberté, égalité republique Francaise, departement de l'Escaut, école centrale’, versaemeling sub N. te zien, etc. en welke eene blijkende prueve is wat goddeloose schoolen er staen opgeregt te worden. CCCLXXVI gaset 19 oktober, etc. | |
(20 oktober 1797)- fol. 57 - Op den 20 oktober wiert 's morgens een begin gemakt onder de verscheijde andere kercken en cloosters die men besig is met tot den grond af te breken, met het afbreken van de kercke en de kercke van het heele beluijk van de abdije van den Eeckhoutte in de straete van den zelven naem staende. In den naermiddag was het groot kruijs en den haen van eene der schoonste torren van Brugge afgedaen. En wat saeg men? Men saeg dit kruijs en haen als een teeken van triumphe rond verscheijde Straeten der stadt draegen, gelijk ook op de Mart verscheijde mael, met die eereteekens van ons voorheen zoo bloeijende religie gegaen wiert, laetende den leser oordeelen hoe schrickkelijk zoo aen alle welpeijsende inwoonders voorkomt, ziende met spot hoe alle d'overblijfsels van onse Geheijligde kercken onteert worden. Van 7 tot 8 uren van desen avond zijn op onse stadtswallen de kanons verscheijde mael gelosbrant wegens het feest over het afsterven van den generael Hoche, dat op morgen zal geviert wordenGa naar eind(158). | |
(21 oktober 1797)Op den 21 oktober zijnde saterdag en decadi den 30 vendemiaire ofte wijnmaendt, wierden 's morgens met het opkomen van den dag gelijk ook 's avons de canons op de vesten verscheijde mael gelosbrant, het groot vaendel wiert op den hallentooren opgesteken en de groote drijcaleurige vlagge voor het stadthuijs gehangen en den lijkdienst ter eeren en gedagtenis van den vroomen generael Hoche is op de volgende manier ter uijtvoer gebragt geworden. Van 3 tot 5 uren van desen naermiddag hoorde men de groote klokke van St.-Donaes luijden en op den hallentooren op 't carilion een weenende geluijt, zooals men in onse | |
[pagina 77]
| |
voorheen zoo luijsterlijcke kercken op de volle diensten plagt te doen en in 't algemeen was men verwondert, op dit geluijt en gespel omdat men sedert d'openbaere distructie in onse kercken nog geene klokken gehoort heeft. Tusschen dit truergeluijt en gespel, versaemeiden alle de geconstutioneerde magten in 't huijs der gemeijnte tevooren het stadthuijs en stelden zig in order, voorgegaen en gevolgt door de gewaepende magt, de trommels waeren in den rouw, de geweeren gekeert en de vaendels slepende, langs den gewonen weg op de Vrijdagmart gekomen zijnde, wiert door den commandant der stadt eene aenspraek tot zijne troupen gehouden, aen de geconstitueerde waeren eijken takken uijtgedeelt. In het midden van de plaets was eene drijhoekige grafnaeld opgeregt waerop geschreven stont: ‘het dankbaer vaderland beschreijt de doodt van den klokmoedigen generael Hoche’. De geconstitueerde kaemen hunne takken bij de grafnaeld nederleggen, en de krijgsmannen hunne geweeren op dezelve lossen. Den stoet weder in het huijs der gemeijnte gekomen zijnde, spraek den burger Baret (tevooren openbaeren beschuldiger en nu voor commissaris der uijtwerkende magt bij het departement door het Directorie benoemt) eene - fol. 58 - schoone redenvoering uijt, waerin hij vertoonde hoeveele eerbied men moet hebben voor eenen held, die niet alleen bij Landau, bij Wessenburg, bij Germersheim, bij Hondschote, etc. de vijanden der vrijheijd door zijnen heldenmoed heeft weten te doen buijgen, maer ook in den alderschromelijksten oorloog die er oijt geweest heeft, in den religie- en burgeroorloog der Vendée, door zijne dapperheijd en zijn beleijt, door zijne voorsigtigheijd, door alles wat eenen vrient van 't menschdom kan agtbaer maeken, de vrede en de rust herstelt heeft, die voor eeuwig uijt die landstreken scheenen gebannen te wesen, etc. De musik heeft eijndelijk het teeken van de scheijding der vergaedering gegeven die tot den avond bijeengebleven was. Des zelfs leden zijn uijt elkanderen gegaen vol hoogagting voor den held, wiens dood men in dit feest beweent had. Aldus siet men hoe de diensten voor d'overledene door de Fransche worden geviert en hoe allen goddelijcken dienst teenemael agterblijft, dit alles siet men met betraende oogen aen en nog moet men stille swijgen, gelijk desen naermiddag gebleken is dat eenen burger deser stadt genaemt Breijdel in de Beenhouwersstraete wonende, in egte van vangenis beweegt is geworden omdat hij alleen op de Vrijdagmart zijnde ten tijde van de pligtigheijd geseijt heeft dat dien lijkdienst die de Fransche deden nog maer van de minste soort was. Zijnde nogtans korts daernaer losgelaeten en zonder straffe op vrije voeten gestelt geworden. | |
(22 oktober 1797)Op den 22 oktober saeg men 's morgens dat geduerende den gepasseerden nagt eene reeke ruijten in de glaesenvensters van het huijs van d'heer Franciscus waeren ingeslaegen, die heden gestopt zijn zonder dat men de daeders heeft konnen agterhaelen. Men weet ook niet of zulks uijt affrond of uijt baldaedigheijd gedaen is, aen welcke laeste men het meeste geloof geeft, omdat men nu weet dat desen heer zig als nu met geene staetssaeken bemoeijt, hoewel hij in de revolutie der | |
[pagina 78]
| |
Nederlanden tegens den keijser, die nu van elk gewenscht wordt, en dan verwenscht en vervloekt wiert door menige geestelijcken, edele en fanaticque, die er nu maer al te veel de fixtimeGa naar eind(159) van zijn en wel zouden wenschen van noijt geen patriot gespeelt te hebben, maer het kwaed is gedaen en het is ongeluckig onherstelbaer geworden. Heden zijnde sondag, was den toestant onser kercken nog altijdt den zelven, behalvens alleen dat er heden maer vier constitutioneele missen in de drij hiervooren gemelde kercken gedaen zijn, terwijl den apostaet Ferdinand Marijssal, die het clooster van de predikheeren voor de suppressie veriaeten heeft, nu zoo men zegt naer Oostende vertrokken is om aldaer in de parochiale kercke misse te lesen en pastor te worden. Het naegeslagt zal men met reden verwondert zijn schrikken en beven over d'ongeluckige daegen die wij nu beleven en die in d'herten van alle waere cristene en geestelijcken zooveele schrik baeren dat het gespeijs alleen, genoegsaem is om van hertszeer en misnoegen te sterven, temeer als men overdenkt dat er zulks maer het begin van is. | |
(25 oktober 1797)- fol. 59 - Op den 25 oktober heeft men eene alderschrikkelijckste en verbaesende tijding vernomen die nu voorseker voorspelt den heelen ondergang van onse Heijlige religie, te weten dat den aertsbisschop van Mechelen, Joannes Henricus Frankenberg (die nog den eenigsten bisschop is die in de Nederlanden is overgebleven, mits niet dood ofte gevlugt zijnde), van Mechelen is overgevoert naer Brussel en van daer op den 23 oktober 's morgens heel vroeg op het bevel van het Derectorie van Parijs over den Rhijn is gebragt gewordenGa naar eind(160). Welk besluijt van het Directorie over dese gewigtige saek in de volgende woorden bestaet, te weten: ‘het Directorie heeft den 18 vendemiaire een besluijt genomen behelsende dat den burger Joannes Henricus Frankenberg, gewesen aertsbisschop van Mechelen, die in zijnen naem en in dien van zijne geestelijkheijd geweijgert heeft den eedt te doen die van de ministers van den godtsdienst geeijscht is, zonder uijtstel in egtenis zal genomen worden en in ballinschap zal gesonden worden; zijne papieren zullen gesegelt worden; degene die eenige aendagt verdienen zullen aen den vrederegter van het arrondissement worden overgelevert; desen zal se aen den minister der generaele policie oversenden’. Is dit geen klaer bewijsteeken van d'alderongeluckigste rampen die wij nopens het point van onse Heijlige religie te verwagten hebben? Kondigt zulks niet aen dat den heelen ondergang van de religie onser voorvaederen op handen is en dat alle waere priesters die den eed niet zullen doen, zullen gedeporteert worden? | |
[pagina 79]
| |
Coffinhal, welke versaemelinge sub N. kan gesien worden en welke grouweldaeden, moorderijen en afschrikkelijkheden door het naegeslagt nauwelijks zullen konnen worden gelooft, ziende welke schrikdieren de Fransche republicke hebben gestigt en door hunne vreetheijd en onmenschelijkheijd zooverre gekomen, dat die republick ontsagelijk voor de mogentheden van Europa geworden is, tot ongeluk der landen die door de Fransche in besit genomen zijn, gelijk ook door 't gevolg van tijdt hoe langer hoe meerder zal geleert worden. CCCLXXVIII gaset 26 oktober, etc. | |
(27 oktober 1797)Op den 27 oktober wiert bij orders van de municipaliteijt bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt dat zig voortaen niemant en zal vervoorderen van ten 10 uren 's avons tot den 6 uren 's morgens langs de Straeten te verschijnen met [dan] behoorlijk licht, op pene van door de police aengehouden te worden. Zal niet aensien worden als licht de smoorpijpen, lonten of andere diergelijcke niet vlammende materien, maer zullen als met geen licht voorsien zijnde, aengehouden wordenGa naar eind(161). Dese ordonantie is zooveel te nootsaekelijcker geworden omdat er geen gelt is voor d'onkosten der lanteiren en olie die dese jaere niet zullen ontsteken worden. Van 7 tot 8 uren van desen avond is er op 't carilion gespeelt, wegens den telegraphe die den vrede vertoont heeftGa naar eind(162). | |
(28 oktober 1797)- fol. 60 - Op den 28 oktober saeg men 's morgens aen alle hoeken van de Straeten aengeplakt het volgende. Brugge den 6 brumaire 6 jaer der Fransche republick, om 9 uren 's avons. De administratie van het uijtwerkende bestier bij de centraele administratie van het departement der Leije. Aen alle de medeburgers van dit departement. Leve de republiek. Geluk aen de inwoonders der ingelijfde landen. Medeburgers, het is mij eene onuijtsprekelijcke vruegt, in de eerste gemeensaemheijd die ik met Ulieden nebbe, U deel te mogen geven van de aengenaeme tijding welke ik op desen oogenblik ontfangen. Zij is het onderpand des welvaeren van dit land en onder U is zeker niet een hert die zig over der zelver aenkomst niet met de uijterste vruegt aengedaen voelt. Neemt deel in mijne vruegde en schrijft benevens mij de verdiende eer toe aen de dapperheijd der legers die ons tot dat lang gewenschte geluk besorgt hebben, aen den moed van alle Franschen die hetzelve verdient en gewonnen hebben, door de talrijcke offeranden, welcke zij voor het geluk van de gansche weerelt ten besten gegeven hebben. Eer aen dat edelmoedig, aen dat groothertig volk, aen wie de naekomelingen niet ten onregt den eernaem van hunnen weldoender zullen geven. J.F. Baret. Rijssel den 6 brumaire VI jaer der Fransche republiek, ten 6 uren 's avons. Den commissaris van het uijtwerkende bestier bij de municipale administratie van Rijssel, departement van het Noorden. Aen dengene bij de centrale administratie van het departement der Leije tot Brugge. Burger, ik spoeije mij om U den bulletin van den telegraphe (teeken dat de maeren van d'eene stadt tot d'andere aenwijst) over te senden. Welken ik zoo even ontfange. De tijding, die daerin gemelt wordt versekert voor | |
[pagina 80]
| |
altijdt de zegenprael der republick. Heijl en broederlijkheijd. Louis Leclercq. Voor overeenkomstige copije. J.R Baret. Rijssel den 5 brumaire VI jaer der Fransche republick. Chappe, bestierder der telegraphicke briefwiselinge. Aen de municipale administratie van Rijssel. Burger, ik bevlijtige mij om U aen te kondigen dat de vrede getroffen is tusschen de Fransche republick en den keijser. Den bestierder der telegraphe X.S. Mantua is aen de Fransche republick afgestaen, onderteekent Chappe. Voor overeenkomstige copije den commissaris van het uijtwerkende bestier bij de municipale administratie Louis Declercq. Voor overeenkomstige copije J.F. BaretGa naar eind(163). - fol. 61 - Nauwelijks was dese tijding geaffixeert of men hoorde een bijnae onophoudelijk gespel van 't carilion en verscheijde mael wierden tot laet in den nagt de canons op de stadtswallen gelosbrant. Van twee tot 3 uren en van 7 tot 8 uren 's avons wierden alle de klokken geluijt, die nu in geene kercken om eenige hoegenaemde pligtigheden van de kercke mogen geluijt worden. Bij voorgaende ordonantie en trommelinge rond de stadt is ook desen avond eene algemeijne verlichtinge der huijsen en gebouwen geweest, welke op de boete van 20 livres, aen elk van 8 tot 10 uren te vieren met behoorlijcke verligting geordoneert was. | |
(29 oktober 1797)Op den 29 oktober zijnde sondag, was den toestant onser kercken nog gelijk over agt daegen en tot 10 uren bleef het groot vaendel, dat gister opgesteken was op den tooren en de groote vlagge nog voor het stadthuijs hangen, welke zoo d'eene als d'andere seffens afgedaen wierden. Nu twijffelde men in 't algemeen wederom of de tijding van de vrede geen valsch gerugt was en tusschen vier en vijf wiert zulks wederom gelooft omdat zoo de vlagge als vaendel wederom opgesteken, welke alzoo bleef tot den volgenden morgen den 30 oktober, wanneer er eenen egten brief in 't licht gegeven wiert van d'heer Beijts van den raedt van 500 te Parijs, luijdende als volgt. Parijs, den 5 brumaire. Beijts, lid van den raedt der vijfhondert. Aen de centraele administratie van het departement der Leije. Burgers, administrateurs, in den oogenblik dat ik U schrijve, ontfangt den raedt van vijfhondert de officieele en voor altijdt gedenkweerdige tijdinge van het sluijten van den definitieve vrede, tusschen de Fransche republicke en Zijne Keijserlijcke Majesteijt. Het tractaet is van den 26 vendemiaire lestleden. Ik heb het nog niet hooren lesen. De post vertrekt en ik vinde nauwelijks den tijdt om U van dit geluckig voorval te verwittigen. Heijl en broederlijkheijd. Beijts, lid van den raedt der vijfhondert. Voor overeenkomstige copije, J.F. Baret. Dus wordt er nu aen de vrede met den Keijser niet meer getwijffelt, maer de CCCLXXIX Gendsche gasette van heden doet een voorafgaenden schets zien tot hoe verre wij door het huijs van Oostenrijk gebragt en maer al te klaerblijkelijk sedert het wegtrekken zijner troupen uijt de Nederlanden misschien voor lange jaeren zijn verleijt geworden. | |
[pagina 81]
| |
geduerende eene ure op 't carilion gespeelt wiert. Hieruijt besluijt men dat de artikelen van vrede tusschen Zijne Majesteijt den Keijser en de Fransche republijke officieelijk toegekomen zijn aen het departement en dat men morgen den inhout der zelve zal weten, waernaer men in 't grootste verlangen is om te weten op welken voet het lot der Nederlanden is beslist geworden. |
|