Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794

(Maart)

(3 en 4 maerte 1794)

Op den 3 en 4 maerte zijnde de twee vastenavonddaegen zijn dezelve ingevolgen de voorgaende ordonantie tamelijk gerust doorgeloopen, niettegenstaende men wegens de ongeruste tijdtsomstandigheden voor troubels bevreest was. Geduerende dees daegen zijn eenige door de schaedebeletters in hunne wagt beweegt, die hoewel ongemasquert met verkeerde kleederen liepen en eenige obstentatien bedreeven. Des nagts zijn in de ballen ook eenige gevegten voorgevallen, dog dezelve zijn telkens gestut door de groote voorsorge en police die er zoo bij daege als bij nachte alom is gehouden geworden. (XVIII gaset van 3 maerte, etc.).

(6 maerte 1794)

- fol. 14 - Op den 6 maerte is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt en alom geaffixeert een reglement van Z.M. den K. en K. Franciscus voor de provencie van Oost-Vlaenderen nopende het uijtwerksel van den nieuwen last geresolveert den 20 december 1793 in de generaele vergaederinge der Staeten van Vlaenderen, en welke mij ter hand gekomen zijnde in zijn geheel versaemeling sub N. kan gesien worden⁽¹⁹⁾, gelijk ook de annexe ordonantie van burgmeesters en schepenen 's Landts van den Vrijen op hetzelve voorwerp, welke ook in zijn geheel t'eijnden het reglement kan gesien worden. (XIX gaset van 6 maerte, etc.).

(19) Zie ibid., f. 29v.-33r.

(9 maerte 1794)

Op den 9 maerte om 11 uren 's morgens verscheen in den choor van St.-Donaes onsen eerw. heer bisschop bijnae teenemael herstelt van den onpasselijkheijd waerin hij sedert het ontfangen der H. Geregten heeft bevonden, waerom om den almogenden over die weldaedt en behoudenis te bedanken eene zeer pligtige misse afgesongen wiert gevolgt door den te deum, onder het luijden van alle de klokken, geduerende welcke hun in den choor bevonden de heeren van 't geestelijk hof in corpora en de heeren der agtbaere magistraeten, dog dese niet in corpora maer alleenelijk dese alle aldaer volontairelijk vergaedert zijnde. Uijt de veranderinge die men in 't gesigt van

[p. 116]

onsen opperherder bespuert siet men genoegsaem dat zijne siekte van groot perijkel en zeer gevaerelijk moet hebben geweest.

Heden is ook in de parochiale kercke van St.-Walburge met groote pligtigheijd ingestelt eene wekelijksche vrijdaegsche devotie onder den tijtel van de gedagtenis van het bitter lijden ons saligmaekers, bekomen van zijne heijligheijd den paus van - fol. 15 - Roomen Pius den VI door eene breve betrekkelijk tot die wekelijksche pligtigheijd en die ook aen dese kercke een gedeelte van 't heijlig cruijs ons heeren aen die kercke, om de godtvrugtigheijd te vermeerderen, vereert heeft⁽²⁰⁾. En met welke H. Reliquien reets op het eijnde der goddelijcke diensten, die heden ter deser gelegentheijd in de gemelde kercke tot instelling der zelve godtvrugtigheijd met alle pligtigheijd gedaen zijnde, is door het volk gesegent geworden. Om die nieuwe instellinge nog meerderen luijster te geven is er reets van dezelve opgeregt eene nieuwe versaemelinge of confrerije van veele ingesetene der gemelde parochie om te voorsien in de oncosten welke ten desen eijnde wekelijks zullen gedaen worden.

(20) Deze devotie met confrerie, opgericht net vóór de definitieve Franse bezetting, heeft blijkbaar geen kans gehad om sporen na te laten in het archief en is ook niet bekend in de literatuur, wel is nog een drukwerkje bewaard, gepubliceerd n.a.v. deze oprichting, zie SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 61.

(10 maerte 1794)

Op den 10 maerte verscheen in 't licht: ‘Bemerkingen op het plan van eene vrijwillige eigendommige gifte met de antwoorde op zommige opwerpingen welke daertegens worden gedaen’, versaemelinge sub N. te zien en uijt welke men met eenen oogslag kan afmeten dat er nog genoegsaeme opwerpingen gedaen worden tegens een plan tot onderstuening der waepens van den monarch, waerbij aen alle begoede maer slegts een deelken van hun kapitael of ene ses stuijvers van 100 guldens gevraegt wordt. Volgens eene bekentmaekinge gister op de predikstoelen gedaen is er heden door de pastors van elke parochie rond gegaen met een lijste in welke elk volgens zijn gestaetheijd een patrioticque gifte of eene inschrijving geduerende den oorloog is afgevragt geworden. (XX gaset van 10 maerte, etc.).

(10 maerte 1794)

- fol. 16 - Op den 10 maerte is ook bij orders van den heere ende wet der stadt Brugge van 't stadthuijs bij hallegebode afgekondigt en geaffixeert, nevens het voormelt edict van Z.M. den Keijser ende Koning, een reglement additioneel voor de stadt Brugge tot soliciteeren den ontfang of inninge van de vrijwillige gifte vanwegens de Staeten deser provencie van Oost-Vlaenderen, etc.⁽²¹⁾, welk reglement in zijn geheel versaemeling sub N. kan gesien worden en uijt welke men ook sien kan de wijse op welcke de heele inninge van den meer gemelden vrijwilligen last ingevolgen de artikelen van het gemelt in alle deelen zal geheven worden. Gaset [...].

(21) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 33-34; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 59.

(13 maerte 1794)

Op den 13 maerte wiert men alhier binnen Brugge met sekerheijd onderricht wegens eene aengenaeme tijdinge, reets sedert eergisteren verbreijt, dat menige departementen van het dwaelende Vranrijk in vollen opstant zijn en eenen koning willen hebben die zij soo schandelijk misagt en vermoort hebben. De koningsgesinde bekomen alom talrijcke victorien ende de saeke die niet zonder groote bloetstortingen zal eijndigen is, zoo men nu met sekerheijd zegt, in Parijs reets zooverre gebragt dat den dauphin, soon van den vermoorden koning, uijt Parijs door medehulp van eenige groote gevlugt is. De vangenissen waerin er meer dan 5000 opgesloten en tot de gallotinne verwesen waeren, zijn er opengebroken en veele conventieheeren of koningsmoorders zijn er of om hals gebragt of gevlugt, en alles kondigt het eijnde der rampen aen waervan men met ongedult d'egte bevestinge is afwagtende. (XXI gaset van 13 maerte, etc.).

(17 maerte 1794)

- fol. 17 - Op den 17 maerte wiert alhier binnen Brugge in verscheijde huijsen huijssoekingen gedaen door gedeputeerde van het magistraet: te weten van

[p. 117]

degone over jaer op d'ontruijminge der Fransche uijt de Nederlanden met dezelve gevlugt zijn als d'heer Gasbeke, van Severen, van Heule, Michot, Genotte⁽²²⁾ en meer andere die de voornaemste Clubbisten waeren, en alle hun papieren zijn tot naedere orders versegelt geworden, terwijl men niet zonder redens bespuert dat dese, hun in Vranrijk ophoudende, nog groote correspondentien onderhouden met de haetelijcke Fransgesinde en de gepasseerde weke eenen brief onderschept is, geteekent door Genotte, waerin hij zegt dat ontrent half april de Fransche legers in dees landen zullen zijn of er noijt meer komen zullen. Dat alles in Vranrijk nog niet geeindigt is, zooals de maeren van de gepasseerden weke alhier alom verbreijt wierden, blijkt genoegsaem uijt de gasette van heden de XXII van den 17 maerte in welke van alle het verbreijde geen enkel woort gemelt word.

(22) Het betreft Jean A.G. van Zuylen van Nyevelt de Gaesbeke (zie MV. 1790, p. 157, n. 46), Jean-Baptiste van Severen (zie MV. 1791-1792, p. 182, n. 113), Pieter van Heule (zie ibid., n. 116), Frans-X. Michot (zie MV. 1790, p. 210, n. 459) en Goderis J. Genotte (zie MV. 1793, n. 13).

(20 maerte 1794)

Op den 20 maerte verneemt men dat de grensen langs Kortrijk en Doornijk nu in volle seckerheijd zijn en dat aldaer veel verraed en bedrog ontdekt wordt. Ook verneemt men uijt Kortrijk voorseker dat aldaer publik drij Fransche priesters op de Mart voor 't volk zijn toongestelt, omdat dezelve ledent eenige maenden aldaer hebben bestaen daegelijks misse te lesen alleen om onderhouden te worden, zonder dat dezelve oijt eenige wijdingen tot het priesterschap ontfangen hebben of ergens daertoe geadmiteert zijn. (XXIII gaset van 20 maerte, etc.).

(21 maerte 1794)

- fol. 18 - Op den 21 maerte wierden uijt d'Halle gelaeden en naer het legers der Hannoversche troupen vertransporteert een geleijde gelaeden waegens met tenten en ander krijgsvoorraed, welcke tenten en ander krijgstuijg nu sedert meer dan twee maenden op d'Halle, waer de schermschole gehouden wordt⁽²³⁾, door meer dan 100 werkluijden, waeronder veel vrouwlieden daegelijks naeijen, gemakt worden. Den transport van brood en voorraedwaegens is binnen dese stadt daegelijks nog overgroot, zoodaenig dat men daegelijks meer dan 100 waegens agtereen uijt dese stadt naer het leger siet vertrekken.

Heden wiert in 't licht gegeven een bericht, versaemeling sub N. te zien, waerin men siet dat de vierde classe der nieuwe belastinge tot den 11 april in de kamer van commercie zal geint worden waer alle kooplieden, trafikanten, etc. hun aendeel van eenen schelling van 100 guldens van hun capitael moeten betaelen, zooals in 't keijserlijk reglement breeder gesien wordt.

(23) Zie MV. 1788, p. 90, n. 15.

(24 maerte 1794)

Op den 24 maerte waeren alle de dekens der ambagten naer voorgaende resolutien van hunne supposten op 't collegie om 11 uren vergaedert tot het geven van hun advijs nopende den voorstelt van de Staeten van Vlaenderen die er gedaen is geworden, tot het formeeren van 7000 mannen Belgissche troupen voor de provencie van Vlaender om den oorloog te helpen onderstuenen, en tot het vinden van de bekosting der zelve, welke recrutlichtinge ook in d'andere provencien van 't Nederland zal gedaen worden. (XXIV gaset van den 24 maerte, etc.).

(27 maerte 1794)

Op den 27 maerte volgende XXV gasete dito.

(29 maerte 1794)

- fol. 19 - Op den 29 maerte wierden bij crimineele sententie van 't magistraet der stadt Brugge voor 't stadthuijs op een schavot geexecuteert de twee vrouwspersoonen tentoongestelt als hiervooren fol. 177 (1793) vermelt, nu wettelijk overtuijgt geworden zijnde van de menige dieften als aldaer vermelt binnen dese stadt Brugge te hebben begaen welke justitie ten uijtvoer gebragt wiert als volgt: Catharina Van Damme, jongedochter geboortig van Gend, oudt ontrent 24 jaeren, ontfing op het schavot gebragt zijnde, door den

[p. 118]

scherpregter aen de staek gebonden, 60 slaegen onder een hevig roepen om gratie; Marij de Rouck, huijsvrouw van Pieter Sarnier oudt ontrent 26 jaeren ook geboortig van Gend, wiert aen de staek door den scherpregter gebonden en moest geduerende d'executie van Catharina van Damme haere straffe beschouwen. Dese makte ook groot geschreeuw en lamentatie en riep geduerig ‘ag! mijn man en kinderen’, te meer omdat dese beijde ider voor den tijdt van thien naereenvolgende jaeren tot het Provencial Correctiehuijs van Gend zijn verwesen geworden⁽²⁴⁾.

(24) Het betreft Isabelle, en niet zoals Van Walleghem schrijft Catharina, van Damme, 20 jaar en afkomstig uit Gent. De andere delinquente is Marie Caroline de Rouck, 25 jaar, afkomstig uit Gent, gehuwd met Pieter Salieres, speldenmaker. Zij werden op 29 maart voor de vierschaar van de stad Brugge gebracht en veroordeeld wegens diefstal. Voor een verslag van het misdrijf, zie SAB., reeksnr. 192: Verluydboek, 1788-1795, f. 35r.-36v. Zij werden voor tien jaar opgesloten in het Provinciaal Correctiehuis te Gent (SAB., Registre der naemen van de persoonen, gecolloqueert in het provinciaele correctie-huys binnen de stadt Gendt, nrs. 238-239).

(30 maerte 1794)

Op den 30 maerte verneemt uijt Gend dat aldaer op vrijdag gepasseert op de boter- en eijermart wegens d'excessive dierte der zelve een groot disorder ontstaen is, zoodaenig dat er menige boter en eijers van de boeren zijn afgenomen en dat er veele onder de voeten getrappelt en verbrijselt is geworden. Men vreest niet zonder redens voor diergelijcke gevolgen binnen Brugge, omdat wegens den oorloog alles even dier is en dat de boter tot 17 en 18 stuijvers het stuk op de martdaegen verkogt wordt.

(31 maerte 1794)

- fol. 20 - Op den 31 maerte was 's morgens de heele besettinge deser stadt Brugge geduerende den nagt vertrokken zoodat 's morgens de hooftwagt op de Mart gesloten was. Onse besetting heeft nu sedert eenigen tijdt bestaen in een regiment émigréen, die hier alle gemonteert en in roo monture omset met geel onder Engelschen dienst gekleet zijn. In dit regiment worden aenveert alle de Fransche vlugtelingen, tot zelfs mannen die 60 à 70 jaeren oudt zijn en nu van alles ontbloot zijnde den dienst moeten aenveerden om te konnen leven. In den naermiddag is hier van Nieuwport aengekomen eenen transport canons, cuissons en bagasewaegens met de noodige mannen troupen, die naer vernagt te hebben des anderendaegs naer Cortrijk vertrokken zijn. Zulks is zoo er geseijt wordt omdat er nu in Nieuport canons, etc. te veel zijn en dat den gemelden transport langs een anderen kant van 't leger zal gebruijkt worden. (XXVI gaset van 31 maerte, etc.).