Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1791 en 1792

[Augustus]

(3 augusti 1792)

- fol. 94 - Op den 3 augusti is alhier binnen Brugge aengekomen den heer raedt fiscal van de provencie van Vlaenderen tot ondersoeking van den heelen handel begaen door verscheijde persoonen deser stadt, die zig hebben gestelt aen 't hooft van eene bende patriotten, wanneer de stadt Kortrijk onder het bewind van de Fransche was, wanneer de besonderste van dese de stadt Brugge als hebben overgelevert aen de Fransche en versekert zoo er maer drij à vierhondert zouden toegekomen hebben dat de stadt zoude overgegeven hebben geweest, dese en meer aensoekingen door hun begaen zijn alle als een klaerdaglicht voor 't gouvernement generael en den heelen dweersdrijvenden handel tegens het souverain gesag van Zijne Majesteijt den keijser ende koning is ontdekt geworden, benevens alle de listen die zij hebben gebruijkt om de stadt aen de Fransche over te leveren. Hierom is er ten laste van sr. Hardij en Boone die reets gevlugt zijn, door - fol. 95 - den heer raedt fiscal een decreet van prijse de corps gedecreteert en hunne goederen zijn in beslag genomen ten laste van meer dan 40 andere is er een indaeginge bekent gemakt om op sekeren daege voor den hove te verschijnen en rekening over hun gedrag te geven. Zulks is oorsaek dat er verscheijde particuliere reets sedert eenige daegen om niet geapparendeert te worden uijt de stadt Brugge weggevlugt zijn⁽⁷²⁾.

(72) Een aantal Fransgezinden was inderdaad naar Kortrijk gesneld om Luckner te verzoeken zo spoedig mogelijk Brugge te bevrijden. De hier geciteerde Fransgezinden zijn notaris Boudewijn Boone en Antoine Hardy, oud-officier van de patriotten (VANDEN BERGHE, Jacobijnen, I, p. 49, 267).

(5 en 6 augusti 1792)

- fol. 96 - Op den 5 en 6 augusti wiert er door eene compagnie bleekersknegten aen d'herberge Den Palingpot in de Gensche vaert eene schoone exercitie gehouden, eerst den palink op het water getrokken en des anderendaegs om den eerevogel om verscheijde prijsen gebolt wordende ten bijwesen van een overgroot getal nieuwsgierige. Alle de bleekersknegten gekleet in 't wit en versierde mutsen

[p. 145]

in kavelcade daer naertoe getrokken zijnde te peert met standaert etc. (LXIII gaset 6 augusti, etc.).

(3 augusti 1792)

Op den 3 augusti is naer eene langduerige siekte overleden den zeer eerweerden heer Van Severen, prelaet der abdije van den Duijnen, jubilaris in den ouderdom van 80 jaeren en is op den 6 daernaer zeer pragtig in dezelve abdije begraeven⁽⁷³⁾. (Op den 9 augusti LXIV volgende gasette dito).

Den eedt van de vinders van de neeringe van de vrije merciers⁽⁷⁴⁾.

Dat sweere ik, vinder te zijn, van de neeringe van de vrije merceniers, binnen de stede van Brugge, de Heijlige Kercke te helpen beschermen ende in rechte te houden onsen geduchten Heer, den Heere ende Weth van dese stede ende mijnen deken goedt, getrouw en onderdaenig te zijn, de rechten, kueren, statuten en ordonantiën van dese neeringe te onderhouden ende te doen onderhouden, naer mijne macht ende mogenthede, goet besoek te doen ende goed vonnisse te wijsen, dies versogt ende gemaent zijnde, ter plaetsen gecostumeert, den raedt en het secreet van de vinders onder mij te houden ende niet te reveleren, niet te composeren van eenigherande saeken.

(73) Zie MV. 1788, n. 206.

(74) Deze eedformulen vinden we misschien hier terug omdat Jozef van Walleghem op 26 juli 1792 deken werd van het ambacht van de merceniers (MV. 1787, p. 13).

(10 augusti 1792)

- fol. 97 - Op den 10 augusti vernam men 's morgens dat eenen baes molenaere, wonende in d'Ezelstraete, van officiewege geduerende den gepasseerden nagt van uijt zijn huijs in egte van vangenis is beweegt geworden, omdieswille dat hij daegs tevooren hadt bestaen eenen schadebeletter te bepissen van boven uijt een gat van zijnen molen, staende bij d'Ezelpoorte, die aldaer was waekende over de frauden die er wegens den pagt van het malderijerecht begaen worden. Want dezelve nu aan het ambagt van de bakkers zijnde, ontstaen er daegelijcks ten desen opsicht groote moeijlijkheden en calagnien waerdoor zelfs groote moeijlijkheden en processen veroorsakt worden.

(12 augusti 1792)

Op den 12 augusti om 11 uren 's morgens is in volle musik in de cathedraele kercke van St.-Donaas afgesongen eene pligtige misse gevolgt door den Te Deum Laudamus en het luijden van alle de klokken om den almogenden Godt te bedanken over de geluckige verkiesinge van Zijne Majesteijt den keijser ende koning Franciscus den II als keijser der Romeijnen, geschiet tot Francfurt den 14 julij lestleden, zulks is geschiet bij orders van gouvernement generael, zoo nogtans dat er de magistraten in corpora niet tegenwoordig waeren.

(13 augusti 1792)

- fol. 98 - Op den 13 augusti verneemt men uijt Oostende eene zeer onaengenaeme tijdinge als dat aldaer onder het volk van het toegekomen Oost-Indisch schip, vermelt hiervooren [89], eenen zeer besmettelijcke siekte heerscht, waerom geene meer van dese matroosen meer mogen van het schip komen nog niemant vremds daer meer opgelaeten wordt. Dese siekte wordt alhier geseijt zoo besmettelijk te zijn dat er reets vijf met dezelve besmet, levendig begraeven zijn, om de verdere gevolgen te voorkomen, waerom voorseker zeer haest orders tot het vertrek van 't zelve schip zullen gegeven worden. (LXV gaset van den 13 augusti, etc.).

[p. 146]

(14 augusti 1792)

Op den 14 augusti heeft 's morgens den eedt afgelegt als balieu van het Proosche der stadt Brugge, mijnheer Van Severen⁽⁷⁵⁾, wonende in de Geltmuntstraete, wegens het overlijden van d'heer Cautauw, welke dit officie sedert lang benevens nog 33 andere officiën bekleet heeft, uijt welke oorsaek desen overleden heer, een zeer aensienelijk kapitael voor zijne naekomelingen agtergelaeten heeft. Ter deser oorsaek saeg men heden de Geltmunt- en andere omliggende straeten in den dag met menige wimpels en vlaggen gespannen en veele huijsen verciert, gelijk ook dezelve desen avond konstig geïllumineert en vele vruegdevieren en pektonnen ontsteken wierden.

(75) De tachtigjarige Charles Coutteau, baljuw van het Proosse was al overleden op 13 april 1792; het was weduwnaar van Theresia van Severen (SAB., Doop-, trouw- en begraafboeken, nr. 68: Algemeen overlijdensregister 1792, overlijdens Sint-Donaas). Men mag dus aannemen dat zijn opvolger op een of andere manier aan Coutteau verwant was. Bernard-Charles-Antoine van Severen, broer van de bekende Jacobijnse advokaat J.-B. van Severen, was geboren op 14 jan. 1761 te Brugge, waar hij ook zou overlijden op 2 april 1837. Hij was lid van de Jacobijnse Club en nam in 1792-1793 na de eerste Franse inval verscheidene politieke functies waar in het Brugse Vrije en als afgevaardigde van de Staten van Vlaanderen. Als functionaris van het Proosse weigerde hij na de terugkeer van de Oostenrijkers in 1793 het bevel van bisschop Brenart op te volgen. Dit had geëist dat iedereen die in zijn dienst stond en de eed van vrijheid en gelijkheid had afgelegd, deze eed zou herroepen. Van Severen, die weigerde, werd om deze reden ontslagen. In de Franse tijd, onder het Verenigd Koninkrijk en na de Belgische onafhankelijkheid vervulde hij nog verscheidene vooraanstaande functies. Hij verwierf een belangrijk vermogen, o.m. als opkoper van zwart goed. Zie VANDEN BERGHE, Jacobijnen, I, p. 388 en II, p. 184-185 en vooral de biografische notitie van L. SCHEPENS, De provincieraad van West-Vlaanderen 1838-1921, Tielt-Amsterdam, 1976, p. 616-617.

(15 augusti 1792)

- fol. 99 - Op den 15 augusti, feestdag van Maria Hemelvaert, is 's morgens om 11 uren vanuijt de capelle van Blendekens gasthuijs, de processie met het Alderheijligste voorop gaende veele kinderen met warsse keersen rondt den grooten toer omgedregen geworden, verscheijde autaeren gestelt en de huijsen en straeten bij uijtnementheijd schoon verciert zijnde, niettegenstaende nu alle de processiën herstelt zijn op den ouden voet sedert de suppressie der zelve en is nogtans het oudt gebruijk van het omdraegen deser processiën niet herstelt, welke als geduerende de veranderingen verhaelt is, dezelve 's morgens om 5½ uren rondt den grooten toer en om 10 uren naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije jaerelijks omgedregen wierden.

(16 augusti 1792)

Op den 16 augusti verscheen in 't licht: ‘Kortbondig verhael van de grouweldaeden en geweldenarijen in Parijs voorgevallen den 9 en 11 deser maendt augustus 1792’, welke sub. N. kan gesien worden. Uijt dit kortbondig bericht siet men afgemaelt de schrikkelijcke gebuertenissen die de stadt Parijs en het heele ongeluckig Vrankrijk verschueren, waer tot behoudenis van eene gewaende vrijheijd die de vereenigde legers haest zullen eijndigen, beken bloet gestort worden en hoe den geheijligden persoon des konings en zijne familie op eene schandige wijze beledigt wordt. Met ongedult verwagt men hoe die grouweldaeden ten eijnde gelopen zijn. (LXVI gaset 16 augusti, etc.).

(19 augusti 1792)

- fol. 100 - Op den 19 augusti vierden 's morgens drij verscheijde persoonen binnen dese stadt Brugge hunnen vollen jubilé van den tijdt van 50 jaeren te zijn getrouwt, d'eerste wonende in de Carmesstraete, de tweede in de Vuldersstraete en de derde in de Leertouwersstraete, elk in 't besonder onder het luijden der klokken in hunne respective parochiale kercken en het onder het rijden van een grooten trijncarossen met welke ook eenen grooten toer rondt de stadt gedaen wiert. Ontrent de geseijde plaetsen saeg men in den dag de huijzen en straeten met vlaggen en menige vercieringen verciert die ook des avons met vruegdevieren, pektonnen en waschligten schoon geïlimuneert wierden. Onder dese jubilanten was er ook eenen der sonen, die zijnen jubilé van 25 jaeren te zijn getrouwt vierde en wiens vader en moeder het geluk genooten van tot 75 kints en kints kinderen des middaegs aen hunne taefel te zijen, door alle welke dese vruegdefeesten met allen luijster en pragt ter uijtvoer gebragt wierden.

(20 augusti 1792)

Op den 20 augusti vierde ook pligtig zijnen jubilé sr. Pieter de Vos, meester-cleermaeker⁽⁷⁶⁾, wonende in de Wapmaekersstraete, van de tijdt van 50 jaeren te zijn

(76) De lijsten van de ambachtsbesturen bevatten de precieze informatie over De Vos: hij was zes keer vinder, slechts twee keer deken en één keer schilddrager (SAB., reeksnr. 114: Wetsvernieuwingen, 1731-1761, f. 44-46 en 1762-1795, f. 56-60).

[p. 147]

cleermaeker en ten zijnen tijde tot 3 mael deken. Om 11 uren wiert den jubilant door den eedt en oude dekens met 6 carossen gevoert naer de kercke van O.L.V. waer eene pligtige misse gedaen wiert en waernae groot trectement gegeven wiert. De huijsen en straeten als vooren verciert en geïllumineert wordende. (LXVII gasette van 20 augusti, etc.).

(22 augusti 1792)

- fol. 101 - Op den 22 augusti zijn naermiddag onder het spelen van 't carilion in 't collegie der eerw. paters Augustinen met de gewone pligtigheden aen de studenten de prijzen uijtgegeven geworden. De primi met de eeremadaliën omhangen en schoone boeken gegeven wordende, zijn dezelve de sonen van d'heer Coepiters in 't St.-Jansstraete, d'Heijne in de Bogaertstraete, Boterdal op de Burse, Moentak in de Cuijpersstraete en Van der Hooftstad in de Predikheerstraete⁽⁷⁷⁾. Naer de uijtreijkinge der prijzen wierden de prijmi met alle eere naer huijsen gevoert, voorop reed eenen waegen waerop alle soorten van instrumenten schoon gespeelt wiert, dan volgden in cavelcade een getal studenten in uniforme en met den standaert te peert en agter dezelve de primi met hunne professors in carossen geseten, ontrent de plaetsen waer de primi waeren wonende saeg men de huijzen en straeten in den dag schoon verciert en met wimpels en vlaggen behangen gelijk er ook 's avons menigvuldige illuminatiën, vruegdevieren en pektonnen ontsteken wierden.

(77) De gegevens van Van Walleghem komen niet helemaal overeen met de (meer betrouwbare) lijsten van leerlingen en uitslagen van het college der augustijnen, 1782-1811 (in SAB., reeksnr. 464: Augustijnen). Coppieters en Van Boterdael waren geen primi maar behaalden slechts een tweede plaats, resp. in de Humanitas- en de middelste Grammatica-klas. De twee overigen behaalden wel degelijk een eerste plaats: Henricus Heene in de hoogste grammatica-klas, Moentack in de laagste grammatica-klas, en Van der Hofstadt in de laagste klas. Amandus van Boterdael, geboren in Oostakker, maar blijkbaar wonende te Brugge volgens Van Walleghem, was misschien een zoon van de bemiddelde schoolmeester Louis Boterdael uit de Naaldenstraat (BOUSSY, o.c., II, p. 55). De weduwe Van der Hofstadt, een fabrikante, woonde in 1792 in de Predikherenstraat (ibid., p. 204). Voor enkele biografische bijzonderheden over de andere vermelde leerlingen, zie MV. 1791, n. 133.

(23 augusti 1792)

Op den 23 augusti is er een volkomen begin gemakt met het afbreken van de capelle van St-Jooris staende op den hoek van de Mart⁽⁷⁸⁾, in welke sedert eenige jaeren geen dienst meer gedaen is, te weten sedert dat de capelle van St.-Christoffel is afgebroken geworden, boven welke dese capelle was staende en op welke men met eenen hoogen trap is opgaende. Langs deze zijde van de Mart zullen ter deser plaetse huijzen gemakt worden, zoo nogtans dat dezelve meer dan ses voeten op de Mart zullen uijtspringen, waerdoor tot meerdere vercieringe de Mart zal verkleindert worden. (LXVIII gaset van 23 augusti, etc.).

(78) Betr. de Sint-Joriskapel op de Markt zijn zeer weinig gegevens voorhanden. Volgens Ad. DUCLOS, Bruges. Histoire et souvenirs, Brugge 1910, p. 426, was deze kapel tegen de zuidkant van de Sint-Christoffelkapel (zie ook MV. 1790, n. 23) gebouwd. De beschrijving van G. MICHIELS, Huizen en Monumenten op de Brugse Markt, in: ID. (red.), De Brugse Markt 1200/1918, Brugge, 1974, p. 37, klopt beter met de werkelijkheid: een zijkapel opgericht langs de zuidkant van de Sint-Christoffelkapel en bereikbaar langs een steiger of trap, vgl. de iconografische bronnen, in: ibid., p. 54, nr. 21-22 en C. VAN DE VELDE, Stedelijke Musea Brugge, Steinmetzkabinet, Catalogus van de tekeningen, I, Brugge, 1984, p. 26-27, nr. O. 738.

(27 augusti 1792)

- fol. 102 - Op den 27 augusti was er binnen dese stadt Brugge op d'ordinaire plaetsen geaffixeert eene ordonantie, behelsende dat op de vertoogen gedaen door burgmeesters en schepenen 's Landts van den Vrijen in date den 21 deser aen hunnen koninglijcke hoogheden de gouverneurs generaels der Oostenrijksche Nederlanden wegens 's landts ondergang veroorsakt door het verbodt van den uijttrek naer 't Fransche grondtgebiet van de hoorenbeesten, zoo is 't dat d'heeren borgmeesters en schepenen 's Landts van den Vrijen door dese bekent maeken, dat hun versoek door hunne koninglijcke hoogheden is toegestaen en dat van nu af naer 't Fransche grondtgebiet de hoorenbeesten mogen versonden worden. Vele aensien dese toelaetinge als eene voorbode aen tot het haest eijndigen der Fransche saeken, die veele dunken voor den winter te zullen afgedaen zijn temeer omdat men nu van alle kanten onderricht wordt dat de vereenigde legers langs alle zijden in Vranrijk vallen en tot Parijs toe zullen indringen om te eijndigen eene zee van troubelen in welke den ongeluckigen koning en het heele ongeluckig koningrijk gedompelt is. (LXIX gaset 27 augusti, etc.).

[p. 148]

(30 augusti 1792)

Op den 30 augusti is mij ter hant gekomen een werksken getitelt: ‘Leven en heldendaeden van den onste[r]ffelijcken Ernst Gideon⁽⁷⁹⁾, vrijheer van Laudon, keijzer- en koninglijcken veldmarschalk’, welke versaemelinge sub N. kan gesien worden en welke tusschen de stukken der revolutie ingevoegt hebbe, omdat d'heldendaeden van desen wonderen krijgshelt veel belang met de historie van onsen tijdt hebben en den zelver meeste daeden [...]het leven van Josephus den II [...]zijn. (LXX gaset van 30 augusti, etc.).

(79) Zie MV. 1789, n. 214.