Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1789

[p. 179]

Daegelijcksche gevallen 1789

[p. 180]

[Vervolg van het derde deel]

Begin van 't jaer ons heeren Jesu Christi 1789
Jaerschrift
nU WeDer Leser 't geVoLg zeer kLaer, Van het eenDUYst seVenhonDert en negent[a]ChentIgste Iaer.

(Januari)

(1 januarij 1789)

- fol. 63 - Op den 1 januarij 1789 lag het 's morgens andermael zeer hoog gesneeuwt en door den hevigen windt zoodaenig op hopen gedreven dat men nauwelijcks uijt veele huijsen konde geraeken; zijnde de sneeuw zelfs in menige huijsen opgehoopt, ingedreven, want het den gepasseerden nagt tusschen eene bittere koude meer als oijt uijt den noorden hadde gewaeijt, welcke koude nogtans heden wat scheen vermindert te zijn. Alle de koude die men geduerende het voormelt streng jaergetijde tot hiertoe gehadt heeft, kan geensints vergeleken worden aen de drij laeste daegen van het gepasseerde jaer nogte de koude van 1709, 1740, 1776 en zelfs degene van 1783. Ook de drij zelve daegen kan geensints - fol. 64 - vergeleken worden aen degene die men geduerende de gepasseerde drij daegen gehadt heeft, gelijk ook door het heele landt, zooals de gasetten en nieuwsblaederen alom gemelt hebben.

Heden is in 't commediehuijs vertoont geworden door de liefhebbers der Vlaemsche schouwburg: ‘De Weduwe van Malabar’⁽¹⁾, tragedie in vijf deelen, gevolgt door ‘Den Kuijper’⁽²⁾, commedie in een deel, welke stukken weder met veel aenschouwers vereerlijkt wierden.

(1) Zie nota 41 van 1788 ‘Daegelijcksche Gevallen’.

(2) Zie nota 67 van 1788 Verkort.

(2 januarij 1789)

Op den 2 januarij was het seltsaem vriesende weder met een zuijtwestenwindt verandert in smoor, alle de huijsen en arduijn waeren weder zoo wit als sneeuw uijtgeslaegen, wederom schijnende te zullen doijen. Den 3 januarij smoorde het nog heviger, tusschen welcke een soort van bremel⁽³⁾ ofte lankwerpige sneeuw viel, die het andermael bij uijtnementheijd kout mackte.

(3) Brimmel, bremmel, brummel, betekent bevrozen mist die aan de takken van de bomen hangt. (L.-L. DE BO, Westvlaamsch Idioticon, Brugge, 1873, blz. 187).

(3 januarij 1789)

Op den 3 januarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Brussel geschiet de 583ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije⁽⁴⁾; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 22, 70, 25, 57, 65.

(4) Zie hiervoor voetnoot 1 ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1788.

(3 januarij 1789)

- fol. 65 - Op den 3 januarij ontrent den noen, stak het smoorig weder andermael zeer klaer op en den menigen gevallen bremel op desen martdag spelde genoegsaem voor dat men nog veel harder vorst dan alle de voorgaende

[p. 181]

te verwagten hadde. In die meijning was men geensints bedrogen, want hierop een weder volgde aen welcke geene koude, nog van dese eeuwe nogte van de voorgaende, kan vergeleken worden en die zonder tegenseg zonder voorbeelt mag genoemt worden, welke aldus tot den 9 deser met eene zoo groote hevigheijd en het waeijen van eenen fellen noordoostenwindt bij dag en nagte zoodaenig aenhiel dat alle de haeven van heel Europa zijn bevrosen geworden ende den koophandel in 't generael gestremt, terwijl de zee alom meer dan vier uren verre bevrosen liggende, geene buertschepen meer konden overvaeren en alle paquetbooten moeten blijven liggen, geene zeekoopvaerdijeschepen ook meer konnende aenkomen, zijn alom met groote schaede en perijkel moeten oploopen ende volle zee kiesen, wilden zij geen volkomen - fol. 66 - ondergang ondergaen; immers van alle welke omstandigheden, zoo van de armoede, plunderinge en ander nooden waerin veele van het bedrukte menschdom gedompelt laegen, als ongehoort en buijtengewonelijk zijnde, zal den leser een bek[n](o)opt verhael vinden in 't veertienste deel mijner beschrijvinge van de merkweerdigste voorvallen binnen en ontrent Brugge geduerende den loop van 't jaer 1788 en 1789, vrugteloos zulks tot tweemael aen te haelen. Hoe groot dese koude besonder daegs voor drijkoningendag en de twee volgende daegen geweest heeft, kan den Ieser voor 't toekomende eenigsints uijt het volgende afmeten, waervan men verneemt bij honderden nog droever voorvallen door het heele landt voorgevallen te zijn en zelfs dat er op 't Brugsche Vrije verscheijde tot'er doodt vervrosen of van de bittere koude versteven zijn. Eenen soldaet van het alhier liggende regiment over het ijs gelopen zijnde om te deserteeren, wiert door eene wagt agtervolgt en plaetste zig tegens eenen boom zoodaenig dat hij niet gesien wiert, dog - fol. 67 - de wagt weerkeerende moest hij die zelfs roepen terwijl beijde zijne voeten zoodaenig vervrosen waeren dat hij noijt meer zal konnen eenen voet versetten en hij vervolgens moest gedregen worden; zijnde hij naer het ontfangen van eenige stokslaegen tot den dienst inhabil verklaert geworden. Daegs naer drijkoningendag is sieur Duijsburg⁽⁵⁾ meester-schoolmeester, wonende ontrent St.-Annekercke, 's morgens nevens de zijde van zijne vrouwe doodt gevonden, niet zonder groote persumatie⁽⁶⁾ dat hij doodt versteven was terwijl er naer zijn overlijden in dit huijs gebrek aen alles door de weijnige particke die hij was hebbende, gevonden wiert, waeruijt men afmeten kan hoe groot den noodt onder de arme en onder de duijsenden die uijt het werk zijn moet geweest hebben.

Terwijl er, als voormelt is, geduerende dese koude zeer veel sneeuw gevallen was en den grondt zeer hart bevrosen, saeg men veele sleden zoogenaemt met bellen langs de straeten rijden, bij buerten tot twintig in - fol. 68 - getal agtereen; gebuerende aen een van dese op drijkoningendag ontrent den noen een groot ongeluk, want het peert beneden de Grutjensbrugge⁽⁷⁾ door d'heer Penaranda, tresorier⁽⁸⁾, niet konnende door den hevigen vlugt gehouden worden, vloog den zelven heer, gelijk mevrouw douariere Stappens⁽⁹⁾, met welke hij in de slede sat, daer beijde uijt en waeren niet zonder groote alternatie op verscheijde plaetsen tot den bloede gewont; het peert met de slede voortvlugtende, wiert dezelve, niet zonder groot perijkel van andere toekomende menschen, teenemael in stukken gereden, dus naerdat het peert in zijnen loop gestut was bij stukken de slede naer huijs gedregen wordende.

(5) Op 4 januari 1789 overleed Livinus Ignatius Duysburgh op 45 jarige leeftijd. Hij werd op de St.-Annaparochie begraven. (S.A.B., Doop-, trouw- en begraafboeken, Algemeen Overlijdensregister, 1789 - St.-Anna, n^o 65).

(6) Presumptie, betekent vermoeden, gissing, voorgevoel. (E. VERWIJS, J. VERDAM, Middelnederlandsch Woordenboek, 9 dln., 's Gravenhage, 1889, dl. VI, blz. 662).

(7) Hier werd hoogstwaarschijnlijk de Gruuthusebrug bedoeld, een brug bij het Hof van Gruuthuse te Brugge. De Flou gaf aan dat de plaatselijke uitspraak ‘de Goedjesbrugge’ was. Dat Van Walleghem inderdaad deze brug bedoelde, lijkt ons z'n bewijs te vinden in de kroniek van R. Coppieters die hetzelfde gebeuren beschreef en het situeerde aan de Dyver (K. DE FLOU, o.c., dl. 5, blz. 97), (P. VERHAEGEN, Journal d'événements divers et remarquables (1767-1797), rédigé par R. Coppieters, Brugge, 1907, blz. 140).

(8) Voor enkele biografische gegevens m.b.t. Antoine de Peneranda, stadstresorier van Brugge, zie ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ uitgave 1787 voetnoot 71 en uitgave 1789 voetnoot 298.

(9) Zie hiervoor biografische gegevens in voetnoot 8 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1788.

(10 januarij 1789)

Op den 10 januarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Antwerpen geschiet de 584ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 21, 87, 77, 72, 89.

(10 januarij 1789)

- fol. 69 - Op den 10 januarij 's avons begonde het bij uijtnementheijdt zeer hevig

[p. 182]

te sneeuwen, hetwelk desen heelen nagt gelijk ook den volgenden sondag gestaedig zonder een minut op te houden continueerde, tot zoo verre dat de menige sneeuw alom meer dan drij voeten hoog was liggende, en niemant geheugt het sn[e]euwen (den 12 nog bij buerten continuerende) zoo hoog te hebben weten liggen. Den 13 hiel het op van sneeuwen dog gelijk den windt nog geduerig noord was, was het zonder veel te vriesen nog, gelijk den volgenden dag, zeer kout, dog op den 14 januarij tegens den avont keerde onder nog meerder koude den windt naer den zuijden, en om negen uren veranderde het weder in een gewenscht doeijweder, alle goten begonden te loopen tusschen het vallen van eenige regen. Des anderdaegs 's morgens saeg men in alle huijsen elk om 't meest in 't werk om alle de waterloopen, die zeer hart - fol. 70 - bevrosen laegen, te openen tot voorkoming van d' overstrooming van 't water waerdoor nogtans, gelijk ook door de bevrosene goten in veele huijsen, veele schaede veroorsakt wiert terwijl niemant verdagt hadde geweest dat dit zoo gewenscht weder zoo seffens zoude verandert hebben.

Desen doij continueerde met den besten uijtval tot 's nagts den 16 januarij wanneer men weder in d' uijterste verslaegentheijd gedompelt was omdat 's morgens alle het ontdoijde weder toegevrosen was en de landtvrugten, hadde de vorst moeten continueren, veel zouden geleden hebben. Dog tot elk genoegen saeg men 's morgens zulks maer uijtslag uijt den verkouden grondt te zijn en alles weder ontdoijen, 't welk continueerde zonder veel regen totdat alle waeters bevaerbaer waeren.

(17 januarij 1789)

Op den 17 is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Gend geschiet de 585[ste] treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije; zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 20, 56, 2, 1, 73.

(24 januarij 1789)

- fol. 71 - Op den 24 januarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Brussel geschiet de 586ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije: zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 73, 10, 6, 82, 84.

(27 januarij 1789)

Op den 27 januarij 's morgens eenen biervoerderswaegen waerop vijf halven⁽¹⁰⁾ bier gelaeden waeren langs de St.-Amandsstraete op de Mart gereden komende, sloeg den waegen, aldaer over de grippe rijdende, van onder tot boven om zoodat alle vijf de halven bier, verre verspreijt op den grondt laegen en door den harden val alle zeer uijtleekten zoodaenig dat, niettegenstaende die wederom zoo haest mogelijk op den waegen gelaeden en naer de brouwerije weder gevoert wierden, méér dan twee halven bier deser vijf zullen verloren zijn.

(10) Halve is de benaming voor een inhoudsmaat, halvemate. (E. VERWIJS, J. VERDAM, o.c., dl. III, blz. 63).

(31 januarij 1789)

Op den 31 januarij is met de gewonelijcke ceremonie binnen de stadt Antwerpen geschiet de 587ste treckinge der keijserlijcke en koninglijcke loterije: zijnde uijt het radt der fortune getrokken de nombers: 26, 56, 72, 57, 50.