Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1789

(September)

De processie van St.-Gillis omgedregen.

Op den 1 september, feestdag van den H. Egidius, is 's morgens om elf uren rondt een groot gedeelte van de parochie van St.-Gillis eene pligtige processie

[p. 71]

omgedregen geworden, de huijsen en straeten ten desen eijnde, zooals men des middaegs gewoon was, schoon verciert wordende.

D'heer Penaranda doet eedt als congercier van den Berg.

Heden om elf uren heeft op 't collegie der stadt Brugge zijnen eedt afgeleijt d'heer Penaranda⁽²⁴⁸⁾, broeder van den heer tresorier⁽²⁴⁹⁾, als congercie van den ‘Berg van Bermhertigheijd’ wegens het afsterven van d'heer Danckaert⁽²⁵⁰⁾; wonende desen heer ten huijse van sieur Dispersijn in de Predikheersstraete, ter welckers - fol. 420 - gelegentheijd in die, gelijk in d'andere omliggende straeten geduerende desen dag de huijsen en straeten met alle bedenkelijcke versieringen opgepronkt ende des avons met menigvuldige schoone illuminatiën verlicht en geïllumineert wierden.

(248) Engelbert de Peneranda legde op 1 september 1789 de eed af als conciërge van de Brugse Berg van Charitate. Daarmee volgde hij Guido Danckaert op (zie hiervoor voetnoot 238). Engelbert was de broer van stadstresorier Antoine de Peneranda. Sinds 7 maart 1788 was hij als negende schepen in de Wet opgenomen, deze functie diende hij op te geven voor zijn nieuwe benoeming. Zijn ambtstermijn was maar van zeer korte duur, E. de Peneranda overleed immers op 15 oktober van hetzelfde jaar, 40 jaar oud. Hij werd bij de Berg van Charitate opgevolgd door J.A. van der Donckt (zie hiervoor verder fol. 465-466 en voetnoot 290 van deze uitgave). (P. SOETAERT, De ‘Berg van Charitate’ te Brugge..., o.c., blz. 39-40 en 127), (P. VERHAEGEN, Journal d' événements..., o.c., blz. 153-154 en 157). (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. II, blz. 20-21). (S.A.B., Doop-, trouw- en begraafboeken, Algemeen Overlijdensregister - 1789 St. Donaas, n^o. 65).

(249) Stadstresorier van Brugge, Antoine de Peneranda: zie ‘Merckenweerdigste Voorvallen’, deel 1787 voetnoot 71 en verder in deze uitgave voetnoot 298.

(250) In voetnoot 254 vestigden we er de aandacht op dat Van Walleghem de term ‘Berg van Barmhartigheid’ gebruikte terwijl hij het zeker had over de ‘Berg van Charitate’. Hier maakte de auteur dezelfde fout: Engelbert de Peneranda werd ter opvolging van Guido Danckaert als concierge van de ‘Berg van Charitate’ benoemd. Prof. Y. Van den Berghe heeft in de korte nota bij de voorstelling van E. de Penaranda als schepen in de Wet van 7 maart 1788 dezelfde fout begaan. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. II, blz. 20-21). Voor biografische gegevens over Engelbert de Penaranda, zie hoger voetnoot 248.

Een blouwer tot het Provencial Correctiehuijs verwesen.

Op den 5 september wiert bij sententie crimineel in gebannen Vierschaere in Stadthuijs der stadt Brugge verwesen en gecondemneert voor den tijdt van ses naereenvolgende jaeren tot het Provencial Correctiehuijs der stadt Gend eenen van de twee blouwers die de comisen, als hiervooren fol. 254 aengewesen, hadden aengerant en van welcke den eenen gestorven is korte daegen naer het begaen der zelve faitelijckheden. Naer de bekomen sententie verweet den gecondemneerden in de saele van 't Stadthuijs aen d'heeren rechters veele buijtenspoorige verwijtingen en beriep zig op 't onregtveerdig vonnis; niettegenstaende welcke wiert hij des anderdaegs met de bargie naer Gend beweegt waer hij dit verwijt dier zal betaelen. Zijnen medemaet is tot nog toe van 't vrijdom niet afgehaelt geworden, - fol. 421 - op hetwelk hij op 't gene der Recoletten, naer het begaen der gemelde faitelijckheden, gevlugt was⁽²⁵¹⁾.

Heden naermiddag is bij trommeling aengekondigt geworden langs alle gewesten der stadt Brugge dat op toekomenden maendag den ontfang en uijtgeef van den ‘Berg van Bermhertigheijd’, onder de concergie van d'heer Penaranda, zal geopent worden.

(251) De twee ‘blouwers’ waarvan hier sprake is, waren François Accaert en Frans Kreyts. Het was enkel eerstgenoemde die in het Verluydboek werd opgenomen, het was immers enkel Frans Accaert die tot 6 jaar opsluiting en arbeid in het Provinciaal Correctiehuis werd veroordeeld. De aanklacht had betrekking op de aanslag van 9 maart op de twee ‘stadsgarden’ Jean Bogaert en Hendrik Wegsing. (S.A.B., Kriminele rechtspraak, Verluydboek 1727-1795, n^o 192, fol. 15-16v^o).

Toestant des keijsers; berichten uijt Weenen en Parijs.

Op den 7 september heeft men in de LXXII gasette vernomen dat Z.M. den keijser zig wederom beter bevint, maer dat de spene hem nog onpasselijk hout, terwijl men gelooft dat er nog eene operatie zal moeten gedaen worden. Men verneemt, gelijk in de voorige gasette, veele besonderheden nopende den Turschen oorloog en ook uijt Parijs veele aenbelangende stukken door de landtsvergaederinge, zoo wegens de belangen van den koning als van den staet en hoe de nieuwe ligting van 80 millionen, door den heer Nekker voorgestelt, zeer wel voorgaet en met genoegen aengenomen is.

[p. 72]

Heijligschenderije tot Blanckenberg begaen.

- fol. 422 - In den nagt tusschen den 7 en 8 september is er een aldergrootste diefte met braeken en heijligschenderije, die het menschdom doet sidderen, begaen in de kercke tot Blankenberge, waer waerschijnelijk verscheijde ontmenschte dieven met eenige ijsers, die zij naer het begaen der faitelijckheden hebben laeten liggen, de venster deser kercke opengebroken hebbende, hebben zij hun niet vergenoegt met alle de zilvere effecten en kandelaers die zij konden vinden te ontweeren, maer hebben bovendien het geheijligt tabernakel open gebroken en daeruijt ontweert de heijligste vaeten, de heijlige hostiën op den grond verstroijende. De Heijlige Hostie uijt het venerabel⁽²⁵²⁾ die in een doos was, hebben zij met dezelve medegenomen terwijl die niet gevonden is; gelijckelijk is door hun medegenomen het doosken met de Heijlige Olie ende verders alles wat in 't tabernakel te vinden was; met alle welke dese strafbaere heijligschenders, gelijk ook met de - fol. 423 - zilvere effecten en kandelaers, alle van groote weerde, de dieven gevlugt zijn, hunne instrumenten waermede sij de braeken hebben begaen ter plaetse laetende. Dese zullen alom zeer nauwkuerig agtervolgt worden om, indien zij in d'handen van de justitie geraeken, den verdienden loon voor hunne heijligschenderije en kerkdiefte met d'uijterste strengigheijd te ontfangen.

(252) Voor woorduitleg zie voetnoot 222 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1788.

Schietspel door de gilde van St.-Jooris gehouden.

Op den 8 september naermiddag tusschen twee en drij uren zijn binnen de stadt Brugge met de Gensche bargie aengekomen d'heeren schotters van de stalleboge⁽²⁵³⁾ der stadt Gend om alhier een beroopen schietspel bij te woonen. Op 't arrivement der bargie wierden dese heeren schotters pligtig ingehaelt door degene der stadt Brugge, alle geseten in carossen den ‘Ouden Hove’⁽²⁵⁴⁾ inrijdende waer seffens het schietspel begonst. Op de persse waeren gestelt vijf prijsvogelen voor welcke ideren medeschietenden confrater seven guldens betaelde, den import van welcke op de vijf prijsvogelen verdeelt wiert. De - fol. 424 - gilde van Brugge en degene van Gend hadden elk hunnen kant waernae zij vermogten te schieten, behalvens den oppervogel die door elke gilde mogt afgeschoten worden. In dit order begonde het schietspel, wanneer eerst den oppervogel door de gilde van Gend getroffen wiert, dan eenen opperzijdevogel door de gilde van Brugge, dan den anderen door de gilde van Gend ende nauwelijks vijf uren en half zijnde, trof d'heer Goddijn van de gilde van Brugge eenen der onderste zijdevogels, met dit gevolg dat den anderen ondersten zijdevogel, staende al den anderen kant, met desen van de spille afviel, tevooren genoegsaem van degene van Gend getroffen zijnde, dog welk wonder geval onder dees gildens zonder voorbeelt is dat er oijt van beijde zijden twee vogels gelijk zijn afgeschoten geworden; bestaende het voordeel dat de gilde van Brugge door dees schieting op degene van Gend behaelt heeft alleen in thien schellingen wisselgelt. De gilde van Brugge sedert langen tijdt met degene van Gend geene waere - fol. 425 - unie getroffen hebbende, waeren over eenige weken gegaen naer Gend ter bijwoning van eene pligtige schietfeest en in welcke door d'heer Koopman, koning van de gilde van Brugge, den oppervogel getroffen wiert, wanneer aldaer de beijde gildens malkander tot de voormelde buijtengewone schietfeest hebben beropen. Desen avont was er in den ‘Ouden Hove’ ter deser gelegentheijd groot avontmael en bal die tot 's mor-

(253) Dit is de Brugse St.-Jorisgilde, zie voetnoot 54 van de uitgave 1787.

(254) Zie hiervoor voetnoot 54 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787.

[p. 73]

gens geduerde, wanneer met het vertrek der Gensche bargie de gilde van Gend door degene van Brugge zeer pragtig uijtgeleet wiert en waermede men versekert dat er eene waere unie onder beijde dese gildens zal onderhouden en getroffen worden.

Nieuwe vonte tot O.-L.-V. pligtig gewijt.

Heden om ses uren 's avons is zeer pragtig in de parochiale en collegiale kercke van O.-L.-V. gedoopt het op heden geboren dogterken van d'heer Van Edewaht, wonende op den Dijver⁽²⁵⁵⁾, in de nieuwe en kostelijcke en konstgewerkte vonte, door desen heer teenemael bekostigt, staende al d'ander zijde aen de nieuwe kerkduer waer d'oude vonte gestaen heeft. - fol. 426 - Naerdat de nieuwe vonte zeer pligtig gewijt was, heeft het voormelde kint in dezelve het eerste den Heijligen Doop ontfangen⁽²⁵⁶⁾ onder het luijden van alle de klokken der zelve kercke, onder het afsingen van den Te Deum Laudamus op den doxal door meer dan vijftig musicanten, die op alle soorten van musicaele instrumenten zeer schoon waeren speelende en onder den toeloop van duijsenden menschen waervan de kercke vol was. Boven de nieuwe vonte waeren gehangen drij konstgewerkte croonen, het middelste voor den nieuwen doopling en de twee andere voor die naer hetzelve zouden gedoopt worden, voor ider van welcke eene gifte met dezelve van ses pondt groote wisselgelt bestelt was, die des anderdaegs geschonken wierden aen twee kinders van een gemeenen man op den Oije wiens vrouw desen nagt van eenen tweeling gelegen was. Verders waeren rondt het beluijk van de vonte veele schoone jaerschriften opgeheldert, van welcke hieronder twee nevens dezelve hangende zal laeten volgen, gelijk ook hetgene in 't koper - fol. 427 - gesneden bovenop de vaese der zelve vonte geplaest is; zijnde verders vrugteloos der verciercelen deser nieuwe vonte op te haelen die aen den voormelden heer boven de seshondert ponden grooten gekost heeft terwijl dezelve ten allen tijdt van eenider kan gesien worden. Behalvens dit konststuk doet men in die kerk nog onophoudelijk alle soorten van nieuwe veranderingen die dese kercke zeer luijsterlijk maeken. Geduerende desen somer is ook veel verandert en gewit: de kercke der eerweerde paters Predikheeren, degene van de Discalsen, de parochiale kercke van St.-Jacobs; in degene der eerweerde paters Recoletten ook vele veranderingen gedaen wordende. Nevens de gemelde vonte stonden dees jaerschriften:

Dese Vonte Is gUnsteLYCk gelont UIJt

Waere VaeDerLYke LIefDe.

In WeLCkers nU eerstMaeL sprUIJten De Waters; geheYLIgt Is gIftenaers kInt. op den vonte staet geplaest dit jaerschrift:

eX LIberaLItate genItorIs prIMI babtIzanDI LaVaCrI eXstat opOs.

(255) Zowel Van Walleghem als R. Coppieters vermeldden de doop van Sophie van Outryve d'Ydewalle, dochter van Louis-Emmanuel. Het was immers de eerste doop die in de nieuwe doopvont van de O.-L.-Vrouwkerk werd gedaan. Van Walleghem schoof Louis-Emmanuel van Outryve als de schenker van de vont naar voor, R. Coppieters daarentegen wees er enkel op dat Van Outryve veel had bijgedragen in de kosten. Louis-Emmanuel-Joseph van Outryve d'Ydewalle werd geboren te Damme op 8 januari 1745. Op 13 mei 1777 huwde hij voor de eerste maal met Colette-Bernardine Hamelynck bij wie hij 2 dochters had. Hij huwde een tweede maal met Anna-Jacoba de l'Espée, dochter van de heer van Straten, op 9 januari 1787, samen hadden ze nog 7 kinderen. Hij was schepen van het Brugse Vrije o.a. in de Wet van 1787, de Wet van 8 maart 1788, die van 24 december 1789 en van 27 mei 1793. Hij kreeg de titel van ridder op 29 juli 1822. Van Outryve stierf op 26 februari 1827. (J. GAILLIARD, Bruges et le Franc..., o.c., dl. 5, blz. 174-181), (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. 2, blz. 164-165, 169), (R. COPPIETERS, Journal..., o.c., blz. 154).

(256) Het betreft hier Sophia Maria van Outryve d'Ydewalle, geboren te Brugge op 8 september 1789. Zij was de dochter van Emmanuel van Outryve d'Ydewalle en Anna Jacoba de l'Espée. In het werk van J. Gailliard werd vermeld dat Sophie van Outryve d'Ydewalle op 11 augustus 1818 huwde met Edouard-Prosper burggraaf de Nieulant-de Pottelsberghe. Zie hiervoor J. Gailliard, Bruges et le France de leur magistrature et leur noblesse, Brugge, 1862, dl. 5, blz. 178. (S.A.B. Doop-, trouw en begraafboeken, Algemeen Doopregister 1789, O.-L.-Vrouwparochie, 2^o portie n^o 33).

De besettinge militaire keert weder in Brugge

- fol. 428 - Op den 12 september 's morgens tusschen seven en agt uren zijn hier binnen Brugge met verscheijde billanderschepen te retour gekomen de soldaeten welcke op den 26 julij (siet fol. 378) van hier naer Thienen vertrokken waeren; zijnde degene bestemt voor de stadt Oostende nog desen morgen de stadt doorgevaeren om in die stadt in besetting te blijven. Zoo men verneemt is zoo tot Thienen als door geheel Brabant alles in rust en het goede order her-

[p. 74]

stelt, wenschelijk zijnde dat aldaer, gelijk door heel Vlaender, het goede order en rust mogt onderhouden worden.

Besonderheden uijt Duijtschland en Parijs.

Op den 14 september heeft men in de LXXIV gasette vernomen dat den geduerigen regen in Duijdsland de revieren zoodaenig heeft doen opswellen dat een deel der hovingen van Luxemburg overstroomt is, waerdoor Z.M. den keijser, wiens gesteltenisse een beternisse van deursaemheijd schijnt te beloven, zig naer het kasteel van Herzendorf heeft begeven.

Men verneemt uijt Weenen vele besonderheden wegens den Turschen oorloog en voordeelen op de Turken behaelt.

- fol. 429 - Uijt Parijs verneemt men veele besonderheden nopende de vergaerderde landtsvergaederinge en uijt Oostende een bericht hoedaenig den vischvangst aldaer is aengroeijende.

Van der Steene in de vangenis overleden.

Op den 15 september is in de vangenis der stadt Brugge subitelijk overleden en reets twee uren doodt zijnde, gevonden eenen pligtigen gecondemneerden, genaemt Van der Steene⁽²⁵⁸⁾, welcken aldaer nu geduerende den tijdt van ontrent vijfentwintig jaeren in de swaerste boeijen hadde opgesloten geweest in een kot en welcke sedert dien tijdt van hem noijt zijn afgedaen geweest, nog hij oijt uijt hetzelve kot is verplaest geworden ende terwijl het begaen van zijn misdaedt nog ten mijnen tijde is voorgevallen zal ik hieraf eenen schets laeten volgen. Desen boosaerdigen genoegsaem overtu[ij]gt zijnde en zoo hij dan zelfs bekende van eene heijlige hostie naer 't ontfangen der Heijlige Communie te hebben uijt zijnen mondt gehaelt ende mishandelt, wiert op 't fait geapparendeert en in - fol. 430 - egte van vangenis beweegt; zijn proces wiert opgemakt en dan was de spraek algemeen dat hij, reets zijnde dijssendag, den volgenden saterdag ging door het vier verbrant worden, straffe geëvenredigt aen zijn misdaedt. Zijnen broeder ende verdere vrienden stelden alles in 't werk om hem vrij te spreeken van de doodt, onder voorwensel dat hij zulks alleen hadde gedaen om zijne familie in schand te brengen ende dat hij daerom niet dan eene ongewijde hostie hadde mishandelt, temeer omdat zijne bekentenis niet anders was dan dat hij zulks tot schand van zijne familie hadde gedaen, zoo verre dat eene Engelsche dame, groote belangen in 't Hof tot Brussel hebbende en die just ten huijse van Van der Steene logeerde, zooveel teweeg bragt dat de straffe der doodt in een eeuwige vangenis als verhaelt is, verandert wiert, sedert welken tijdt den boosaerdigen dus ellendig gekerkert geseten heeft.

(258) Joseph Van der Steene, 56 jaar, overleed op 14 september 1789, hij werd in St.-Donaas begraven op 16 september. (S.A.B., Doop-, trouw- en begraafboeken, Algemeen Overlijdensregister, 1789 St.-Donaas no 65).

D'hooftwagt militaire verschijnt op de Mart.

- fol. 431 - Op den 16 september 's morgens om elf uren is d'hooftwagt der militaire wederom in het ordinair wagthuijs op de Mart verschenen tot het bekleeden der zelve hooftwagt en het onderhouden der goede police binnen de

[p. 75]

stadt Brugge en om eerstdaegs, zoo er van elk verwagt wordt, den moorder, hiervooren verhandelt, op de Mart vóór hetzelve wagthuijs op een schavot te justitiëeren; de sententie met relaes van welcken nu aen Zijne Majesteijt den keijser is toegesonden en op welkers uijtspraek de sententie zal uijtgevoert worden.

De knegten van verscheijde ambagten bekomen vollen dagloon.

Op den 18 september is bij hallegebode en placaete vanwegens d'heeren van 't collegie der stadt Brugge afgekondigt een keijserlijk en koninglijk decreet van 't Gouvernement-Generael, in date den 28 augusti 1789 aen 't zelve toegesonden, hooftsaekelijk behelsende dat de ordonantie van den 1 september 1760, geëmaneert ten opsichte van de ambagten der tegeldekkers, matsenaers, lootgieters en steenhouwers der stadt Brugge nopende - fol. 432 - het afhouden van eenen stuijver daegs van den dagloon van elcken knegt, teenemael op de vertogen der supliante knegten van dezelve ambagten gedaen, komt te cesseren; het gouvernement nogtans, op de verdere vertoogen door dezelve gedaen, bij provisie aennemende dat elcken knegt jaerelijks aen zijn ambagt eens zal betaelen tot eenen gulden en vier stuijvers als van oude tijden geplogen is, waermede van nu af alle de knegten der zelve ambagten alle daege hunnen vollen dagloon zullen ontfangen, welcken stuijver daegs hun sedert den 1 september 1760 afgehouden was en nu gelijk gestelt zijn met het ambagt der timmerlieden, welcke die vermeerdering eerst zeer luijsterlijk hebben bekomen (ziet hiervooren, fol. 224) zoodat de gemelde ambagten jaerelijcks door die vermeerdering der dagheuren groote sommen zullen moeten missen die alle van d'arme daghuerlieden afgehouden wierden⁽²⁵⁹⁾.

(259) Zie O.P.B.A., 3 serie, dl. 13, blz. 325-326, S.A.B., Hallegeboden 1786-1793, fol. 129v^o-130, S.A.B., Plakkaten, 28 augustus 1789, reg. 36, nr. 107. In maart 1789 begon bij de metselaarsknechten, de knechten van de schaliedekkers, loodgieters en steenkappers de actie om de afhouding van de stuiver daags te doen afschaffen. Deze actie gebeurde als gevolg van de overwinning van de timmermansknechten (zie hiervoor voetnoot 12). In de eisen die werden geformuleerd, werd verwezen naar het voordeel dat de timmermansknechten hadden bekomen. Ook de argumentatie voor de actie was dezelfde: als knechten waren ze niet in het ambacht opgenomen en het was dus niet billijk dat ze moesten bijdragen tot de aflossing van de ambachtsschulden. Ondanks het verweer van de patroons werd op 10 augustus 1789 aan het verzoek van de knechten gunstig gevolg gegeven. Het stadsbestuur had het standpunt van de knechten gesteund. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, blz. 79), (Y. VAN DEN BERGHE, De sociale en politieke reacties van de Brugse volksmassa op het einde van het Ancien Régime (1770-1794), in: Brugge in de Revolutietijd, o.c., blz. 119).

Ordonantie der marten en aen de Nieuwjaerbrugge.

Op den 19 september 's morgens, zijnde martdag, wierden van de Eijermart, Groote Mart, Vlamingstraete en alle andere straeten, alle de kraemen met vleesch, visch, - fol. 433 - groensel, fruijt en alle kleenigheden verstelt op het nieuw pleijn aen de Nieuwejaerbrugge⁽²⁶⁰⁾ en op de Koolplaetse⁽²⁶¹⁾ daernevens, alle welcke aldaer eene volkomen mart uijtmackte en welcke verandering voor d'andere marten eene groote ruijmte zal teweeg brengen. Zulks nogtans veroorsackte op heden een groodt disorder, zoo om de onverwagte nieuwigheijd waerdoor sommige in 't eerst wel wat veel zullen lijden en min verkopen die tevooren plagten, zoo op de Groote Mart en Eijermart te sitten, als om het bekomen der plaetsen terwijl ijder om 't eerst plaetse wilde hebben waer sij best dagten te verkoopen, dog diesaengaende zal eerstdaegs eene naedere advertentie worden gedaen en de gemelde plaetse zal met witte steenen ter plaetsing van de kraemen uijtgesteken worden.

(260) In 1787 werd de Sint-Jans- of Nieuwjaarsbrug afgebroken en werd de reie daar gedeeltelijk overwelfd en gedeeltelijk gedempt, waardoor een plein ontstond; nog een tijd lang noemde men dit plein de Sint-Jansbrug of de Nieuwjaarsbrug. Later kwam de naam Academiestraat tot stand, dit wegens de nabijheid van de Poortersloge, waarin de Academie voor Schone Kunsten vanaf 1720 was gevestigd. Volgens A. Schouteet werd de benaming Academieplaats maar tijdens de Franse Revolutie gebruikt, Van Walleghem daarentegen vermeldde de naam reeds in dit deel, fol. 195. Door het volk van Brugge werd dit plein ook nog Patattenmarkt of Aardappelmarkt geheten, omdat daar tot kort vóór Wereldoorlog I de markt van aardappelen werd gehouden. De huidige benaming is Jan Van Eyckplein en dateert van 1844. (A. SCHOUTEET, De Straatnamen..., o.c., blz. 93).

(261) De huidige benaming voor dit pleintje is Woensdagmarkt. Deze officiële naam werd afgeleid van de volkse benaming die voortsproot uit het feit dat reeds van vóór 1604 en dit tot op het einde van de jaren 1920 op dit plein elke woensdag markt werd gehouden. Van de 16de tot het einde van de 18de eeuw werd het plein echter officiëel Coolplaatse genoemd, omdat daar een markt van houtskool werd gehouden. (A. SCHOUTEET, De straatnamen..., o.c., blz. 237).

De seminariën worden geopent.

Op den 21 september wierden tot overgroote vruegt van alle weldunkende Nederlanders de bisschoppelijcke seminariën in alle de steden van het Nederlandt

[p. 76]

geopent om de studenten aldaer onder den toesicht van hunne bisschoppen - fol. 434 - gedoceert te worden, waermede men op bevel van Zijne Majesteijt den keijser ende koning in eenmaal teniet siet alle de menige questiën en disorders die nu in het Nederlandt geduerende meer dan twee jaeren plaetse hebben gehadt ende waeruijt men, dat den hemel behoed heeft, eenen volkomen ondergang voor den geestelijcken staet teweeg saeg⁽²⁶²⁾.

Heden dan is 's morgens om negen uren in het seminarie deser stadt Brugge, als naer oude gewoonte tot opening der coursen, gedaen eene zeer pligtige misse tot aenroeping van den H. Geest, eijndigende met den Veni Creator; zullende gevolgentlijk vanmorgen de studiën begonst worden. Desen morgen wierden ontrent het seminarie door de ontrent wonende gebuers gespannen eenige vlaggen en wimpels om hunne vruegt hierover te laeten blijken, dog zulks wiert seffens door d'heeren van 't collegie verboden, waerschijnelijk om hierover ten opsichte van die onverwagte verandering aen Zijne Majesteijt den keijser geen misnoegen te geven en om mogelijcks hierover door het Gouvernement-Generael der Nederlanden niet berispt te worden.

(262) Zie hiervoor voetnoot 231 en fol. 405-407.

Den gevangen philosooph naer Brussel vertransporteert.

- fol. 435 - Op den 24 september is den aengehouden philosooph, van welcken hiervooren fol. 418 breeder gehandelt is, vanuijt de vangenisse wel bewaert in eene fouture ende verselt met eenen heer raedt der stadt Brugge naer de stadt Brussel vertransporteert geworden om aldaer naedere rekenschap van zijne begaene faitelijckheden en oproerige schriften te geven ende waervan alles nauwkuerig ondersoek zal gedaen worden. Poupaert, van welken aldaer ook gehandelt is, heeft zig alhier onder den militairen dienst begeven, zoo nogtans dat hij daerom niet op vrije voeten is en dat zijne faitelijckheden niet nauwkuerig zullen ondersogt worden.

Toestant des keijsers.

Heden heeft men in de LXXVII gasette vernomen dat Z.M. den keijser zig bij aenhoudentheijd redelijk welvaerende bevint en dat hij groote geschenken heeft laeten uijtdeelen aen zijne geneesheeren die geduerende zijne siekte over hem de sorg hebben gehadt.

Bericht uijt Parijs.

Men verneemt uijt Parijs, gelijk in de twee voorige gasetten, veele besonderheden, besonder welke in de vergaederde landtsvergaedering plaetse gehadt hebben.

[p. 77]

Ordonantie wegens de mart op de Coolplaetse en het plaetsen van verscheijde eetwaeren aldaer.

- fol. 436 - Op den 25 september is bij hallegebode, trommeling en placaete aengekondigt dat d'heeren van den collegie der stadt Brugge ondervinden dat de mart op de Koolplaetse op de martdaegen te kleijn is door het merkelijk aengroeijen der zelve marten en zonder voorkoming van ongelucken van nu voortaen alle de aerdappels en andere appels en peeren van alle slag zullen moeten verkogt worden op het nieuw plein van de Nieuwjaerbrugge, nu genaemt Academieplaetse⁽²⁶³⁾, volgens 't order van de gemeste linie steenen die hun door d'heeren raeden of schaedebeletters zal aengewesen worden. Van nu voortaen zullen gelijckelijk, zoo op de martdaegen als andere daegen geen kraemen, zoo met vleesch, visch, fruijt of andere kleenigheden hun meer mogen plaetsen in de Vlamingstraete ontrent de marten of andere straeten, om alle inconveniënten te voorkomen, dan alleen op de Academieplaetse, waer elk de linie zal aengewesen worden waer zij hun, om het goedt order te onderhouden, zullen moeten plaetsen; - fol. 437 - zullende gelijckelijk van nu voortaen in de Breijdel- en Blinde Ezelstraete ofte op de Blinde Ezelbrugge zig niemant meer mogen plaetsen met visch ofte ander kraemen volgens d'ordonantie nog geëmaneert op den 6 junij 1763, op de boete van drij ponden parasijse, te verhaelen bij parate executie van dezelve kraemen, d'eene helft ten profijte van den gemeenen armen en d'andere helft voor die het exploit zal hebben gedaen, maer zullen degene hun genierende met visch, mosselen, drooge visch of andere kleene visch te verkopen zig moeten plaetsen op de Huijdevettersplaetse⁽²⁶⁴⁾, zoodaenig nogtans dat de wegen, tot voorkoming van alle ongelucken, niet belemmert worden⁽²⁶⁵⁾.

(263) Zie hiervoor voetnoot 260 van dit deel.

(264) Vanaf 1745 werd de vismarkt samen met de vismijn overgebracht van de Grote Markt naar ‘Den Braemberg’ (zie hiervoor voetnoot 89 van deel 1788). Naast deze grote vismarkt ontwikkelde zich op het Huidevettersplein een kleine vismarkt. Het genoemde hallegebod kan in deze optiek dan ook gezien worden als de officiële erkenning van deze evolutie. (D. MICHIELS, De visserij en de vissershoven, in: Brugge en de Zee, o.c., blz. 124-125).

(265) Zie S.A.B., Hallegeboden 1786-1793, fol. 130v^o-131.

Voorgaende ordonantie heeft zijn volle uijtwerking.

Op den 26 september, zijnde martdag, hadde de gemelde ordonantie zijn volle effect en men saeg op de Academieplaetse en Huijdevettersplaetse een volkomen mart, zoo nogtans dat er wederom onder de menige van die koopmans en koopvrouwen groote murmuratie was, zoo wegens de plaetsen als wegens die groote verandering terwijl tevooren - fol. 438 - ider geseten heeft waer hij plaets vond, waerdoor alle marten en wegen grootelijcks hadden verstroijt geweest en waerdoor groote ongelucken hadden konnen plaetse hebben.

Ordonantie van 't Vrije wegens het brengen van graen ter Mart.

Heden is vanwegens d'edele heeren van 't collegie van 't Brugsche Vrije de volgende bekentmaekinge alom geaffixeert geworden: dat d'heeren van 't collegie van 't Brugsche Vrije ondervinden dat niettegenstaende den overvloedigen ougst van desen jaere de graenmarten binnen de stadt Brugge nog weijnig aengroeijen en op den zelven prijs blijven, uijt hoofde dat de landtslieden hun door een verkeert denkbeelt laeten misleijden dat den uijtvoer der graenen zal worden toegelaeten, contrarie aen 't keijserlijk en koninglijk decreet van den 12 julij lestleden, waerbij geenen uijtvoer zal worden toegelaeten voordat men zal versekert zijn van den ougst van 't jaer 1790; wordende gevolgentlijk door dese

[p. 78]

bekent gemakt dat hetzelve decreet zijn volle effect zal hebben zonder oogluijkinge of eenige toelaetinge en dat d'heeren voor de heele maendt october de premiën van vijfentwintig - fol. 439 - guldens courant zullen continueeren te geven aen degene meest terwe of rogge zullen ter mart brengen, zoo nogtans dat dezelve verkogt worde, waernae eenider zig vermag en moet reguleeren⁽²⁶⁶⁾.

(266) Over de beslissing m.b.t. de graaninvoer hebben we geen bewijsstukken teruggevonden, zie echter wel voetnoot 70.

Danksegging aen O.-L.-V. ter Poorterije gedaen.

Op den 27 september zijn door onsen eerweerdigsten heer bisschop wederom ingestelt dezelve pligtige al[ge]meene processiën geduerende agt daegen naer de capelle van O.-L.-V. ter Poorterije op den zelven voet als hiervooren fol. 383 aengemelt is, waer geduerende dees agt daegen eene plichtige misse De Beata met het uijtstellen van 't Alderheijligste gedaen is om den almogenden Godt en d'Alderheijligste Maeget Maria voor haere voorspraek te bedanken dat de landsvrugten door een gesegenden ougst zijn gesegent geworden ende dat Godt de ruïnen, waermede de landen geduerende den ougst gedreijgt wierden, heeft gelieven af te weeren ende ten eijnde dat de vrugten die nog te lande staen die nu door het vallen van veel regen veel zouden konnen lijden, zouden mogen behouden worden.

't Clooster der Recolectinen verkogt.

- fol. 440 - Op den 28 september is vanwegens d'autorisatie van den koninglijcken raedt van het gouvernement door den heer administrateur Van Zuijlen de Nijevelt gedaen den toeslag van de gebouwen en grond van het clooster der gewesen Recollectinen, geseijt Penitenten, voorhovende het gebouw en kercke in de Carmesstraete binnen de stadt Brugge, verdeelt in vier separate koopen en breeder volgens dat den leser in de 75ste gasette van den 17 september zien kan; zijnde hetzelve gebouw voor eene somme van tusschen de 4 à 5000 guldens courant verbleven en toegeslaegen geworden.

Groote plondering tot Bergen St.-Winoux voorgevallen.

Op den 30 september heeft men alhier uijt Bergen St.-Winoux bij Duijnkercke vernomen hoe de gepasseerde weke aldaer wegens de nog aenhoudende dierte der graenen eene schrikkelijcke plondering en revoute plaetse gehadt heeft en dat er seven huijsen tot den grond zijn geplondert en gerenueert geworden en dat eenen commandant der troupen ongeluckig door eene snaphaenschote⁽²⁶⁷⁾ doodtgebleven is⁽²⁶⁸⁾.

(267) In het Middelnederlandsch Woordenboek werd erop gewezen dat ‘snaphaen’ struikrover, vrijbuiter betekende en dat hiervan de naam voor een bepaald wapen werd afgeleid. Gezien de context mogen we aannemen dat hier deze laatste betekenis werd bedoeld. (E. VERWIJS, I. VERDAM, o.c., dl. VII, blz. 1386-1387).

(268) Over deze oproer te St.-Winoksbergen hebben we geen nadere informatie gevonden.

Aenteeking der schietfeesten van 't jaer 1789.

- fol. 441 - Alsoo met het eijnde der maendt september geëijndigt zijn de schietfeesten welcke geduerende desen somer in Vlaender hebben plaetse gehadt en ik dezelve om kortheijdswille 't zijnen tijde niet separatelijk hebbe aengemelt, zal ik hiernevens laeten volgen eene copie uijt den Gendsche gaset-

[p. 79]

ten zooals dezelve telkens zijn geannoceert geworden, zoodat den leser den inhout van alle dezelve schietfeesten, de gesetten overslaende, bondig zal aengemelt vinden⁽²⁶⁹⁾. - fol. 442-444 -

Dus vint den leser in 't kort aengemelt alle de schietfeesten die geduerende desen somer in Vlaenderen hebben plaetse gehadt en begeerende te zien op hoedaenige wijse eenige der gemelde schietfeesten zijn ter uijtvoer gebragt geworden, gelijk welcke prijsen op de vogelen gestelt zijn en wat pligtigheden in dezelve zijn verrigt, heeft maer dezelve gasetten, zooals dezelve aengemelt staen, over te slaen, zal alles aldaer kortbondig uijtgedrukt vinden.

(269) Omdat de 3 volgende bladzijden slechts de data van de schuttersbijeenkomsten vermelden, hebben we ze in deze uitgave niet opgenomen. We verwijzen daarvoor naar het handschrift fol. 441 - fol. 444.