Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1788

[p. 80]

(December)

Grooten brant op Moerbrugge ontstaen.

Op den 3 december tegens den avont is beneden Moorbrugge⁽²³⁵⁾, op eene korte distantie afgelegen van de Gendsche vaert, op eene hofstede een grooten brand ontstaen die op de volgende wijse veroorsakt wiert: eenige kinders des avons - fol. 200 - wegens het groot aenhoudende kout vriesende weder sedert den 25 november lestleden met hun vierpot buijten speelende, hebben eenige sperken hun vermaekt in eenen aldaer staenden tas haver. De vlammen zijn seffens door den windt daerin geslaegen en op minder dan een halve ure tijdts zijn circa 2500 schoven haver den roof der vlammen geworden, zoodaenig brandende dat de vlammen tot ontrent dees stadt Brugge wierden gesien en men genoegsaeme moeijte moest aenwenden tot behoudenis van de digt bijstaende huijsing, stallen en schuere, die alle in 't grootste gevaer hebben geweest

(235) Moerbrugge is een gehucht van Oostkamp. (J.J.V., art. Oostkamp, in Winkler Prins Encyclopedie van Vlaanderen, Brussel, 1974, dl. 4, blz. 439).

Annonce tot verkoop van 't gebouw der Waterhalle.

Op den 5 december is bij placaete⁽²³⁶⁾ geaffixeert en geannonceert geworden dat degene die gaeding hebben tot het koopen van het heele gebouw van de Waterhalle binnen veerthien daegen hunne plans versogt worden over te geven om dien terreijn, als de besonderste plaets van de stadt zijnde, te bebouwen, gelijk ook de somme welcke zij - fol. 201 - daervoor willen aenbieden om de plans alsdan naer 't Gouvernement-Generael te senden; van welcke het sierelijckste zal geagriëert en aengenomen worden onder de conditiën die aen de liefhebbers zullen vertoont worden. Hiertoe niet meer dan veerthien daegen tijdt gegeven wordende, wanneer alle de plans, indien er liefhebbers zijn, zullen secreet gehouden worden.

(236) Zie hiervoor voetnoot 224 van deze uitgave.

De dieven van O.L.V.-kerk in gebannen Vierschaere tot het generael corre[c]tiehuijs verwesen.

Op den 6 december zijn in gebanne[n] Vierschaere in 't Stadthuijs deser stadt Brugge, voor den tijdt van thien naereenvolge[nde] jaeren tot het Provencial Correctiehuijs der stadt Gend, om aldaer geduerende dien tijdt nevens d'andere tugtelingen te wercken, elk in 't particulier verwesen en gecondemneert geworden, Pieter Van de Voorde, oudt circa 25 jaeren, getrouwt man, en Bernardus Torreborre, oudt circa 22 jaeren, jongman en beijde woonachtig en geboortig van dese stadt Brugge, om de begaene kerkdiefte hiervooren, fol. 120 en op verscheijde andere plaetsen verhandelt, welcke, als aldaer vermelt, in hunne voorgelesen criminele - fol. 202 - sententie bijnae op den zelven zin is afgelesen geworden; hoewel men in 't generael verwagt hadde dat dese aen meer andere dieften, hun genoegsaem door d'heeren opgeleijt, pligtig hadden geweest, is zulks alsnu ter contrarie bevonden, gemerkt in hun verluijt hun geene andere dieften zijn opgeleijt geworden. Den derden, die den opstoker en meest pligtigen in die diefte geweest heeft, die zij van drij weken tevooren hadden voorgenomen te doen, is genaemt Monink en ook geboortig deser stadt, is als vlugtelijk in de sentie uijt alle de landen van Zijne Majesteijt den keijser ende koning gebannen geworden, op pene van daerin weerkeerende volgens de strenge wetten van het recht gestraft te worden. Desen zegt men korts naer zijne vlugt op een schip naer d'Oost-Indiën zig vrijwillig te hebben begeven.

Wegens den aenhoudenden zeer strengen vorst zal het nog eenige weken aen-

[p. 81]

loopen eer dat de twee voormelde gecondemneerde naer Gend zullen vertransporteert worden. Voor seker is 't - fol. 203 - dat eerst de voorspraeke die voor de twee gecondemneerde is gedaen veel heeft geholpen dat zij het met eene zoo lichte straffe, geensints geëvenredigt aen hunne diefte, hebben ontstaen; het breken van de beijde beenen van Pieter van de Voorde ende de vlugt van den derden, die als hunnen aenstoker afgeschildert is, heeft daeraen niet minder geholpen die, als vlugtig, zig niet verschoont heeft terwijl men in 't algemeen hadde verwagt dat die kerkdiefte zoo licht niet ongestraft zoude geweest hebben om andere in exempel te dienen⁽²³⁷⁾.

(237) Zie hiervoor voetnoot 165. De eerste melding van de genoemde feiten gebeurde reeds op fol. 120. Verder in de tekst, fol. 216, vindt men nog enkele gegevens terug.

Seltsaemen voorval in de verkooping der goederen van de gefalieerde winckels voorgevallen.

Op den 9 december gebuerde binnen dese stadt Brugge eenen voorval van de aldergrootste seltsaemheijdt. Sedert eenige weken hadde men in een ledig huijs, in huere aen d'heer Bouting⁽²³⁸⁾, koopman in Engelsche goederen, staende in Kuijperstraete, door de drij heeren curateurs⁽²³⁹⁾ wegens de boedels van de weduwe De Munk en Van Paemel hiervooren verhandelt, de winkelgoederen aen alle de - fol. 204 - winkeliers deser stadt Brugge te koop gepresenteert, wanneer op heden tegens den avont desen besonderen voorval plaetse hadde: terwijl men nog besig was met verkopen gingen twee vrouwspersoonen uijt de caemer en vielen, eer zij uijt het huijs waeren, van hun zelven; korts hiernae onderging eene andere, sittende aen de verkooptaefel, hetzelve nootlot en lag als overdoodt van haer zelven. Eenige minuten hiernae bevonden hun bijnae alle die er tegenwoordig waeren in dezelve gestaetheijd, zoo verre dat er in de zaele van hetzelve huijs tot negen ander vrouwen en dochters hetzelve nootlot ondergingen en alle op den grondt overdoodt uijtgestrekt laegen, 't goon het aldermedogenste schouwspel uijtmakte; dog door alle mogelijcke hulpe die er aen dese toegebragt wiert kwaem naer ontrent een halve ure nu d'één voor en d'ander naer verschrikt tot hun zelven - fol. 205 - zonder dat er iemant van stierf, hoewel de verschriktheijd lang heeft bijgebleven. Niet alleen dese twalf vrouwspersoonen hebben daer alle gelijk qualijk gelegen, maer zelfs het mannevolk dat er tegenwoordig was moest seffens de locht kiesen, wilden zij geen diergelijk nootlot ondergaen. Niemant van alle die er geweest hebben zijnde die niet, den eenen meer en den anderen min, eene groote belemmering op de borst gewaer geworden heeft, niet zonder perijkel van gelijk de vrouwspersoonen van hun zelven te vallen, hadde elk niet seffens de locht gekosen; niet alleen alle dese hebben dus ontstelt geweest, maer zelfs nog alle de andere die een weijnig tevooren waeren naer huijs gegaen, die hun, thuijskomende, zeer ontstelt hebben gevonden en het meeste deel het bedde heeft moeten kiesen. Wat nu de oorsaek van desen zoo seltsaemen voorval geweest heeft, is voor elk een raetsel terwijl veele genoegsaem van gevoelen zijn dat mogelijcks iemant in dit ledig huijs, waer - fol. 206 - de voorduere voor elk ongesloten was, eene poetse zoud gespeelt hebben die elk op eene zoo Sonderlinge wijse seffens bevangen heeft. Ik voor mij, die daeraf ook veel geweten hebbe en dit alles hebbe bijgewoont, duncke dat zulks zoud konnen voortgekomen zijn uijt het opkomende zeer smoordompig weder tegens den avont en uijt de warmte van 't vier dat in twee teelen voor de koude onder de verkooptaefel waeren staende, die door de veele versaemelde ademen eene zoodaenige imflammatie zoud konnen veroorsakt hebben. De teelen, gevolt met bakkerskolen, waeren klaer vuesende en die daernae ondersogt zijnde, heeft men geen de minste rook of

(238) De naam Bouting hebben wij niet teruggevonden. We vonden echter wel enkele gegevens i.v.m. een zekere F. Boutens waardoor het niet onwaarschijnlijk leek dat door Van Walleghem deze persoon werd bedoeld. F. Boutens komt voor op de naamlijst van de voornaamste Brugse handelaars en nijveraars die in de bijlage van het werk van L. Teetaert werd opgenomen, hij werd opgegeven als handelaar in katoen en wol. In 1767 werd onder de 7 hoofdmannen van de Kamer van Koophandel eveneens een zekere Boutens vermeld. (L. TEETAERT, Bijdrage tot de studie van de ondernemende stand te Brugge in de 18de eeuw (1740-1780), onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Leuven, 1961, blz. 214-215), (De Kamer van Koophandel te Brugge. Oorsprong, ontstaan en oprichting, Brugge, 1967, bijvoegsel n^o 5).

(239) In de ‘Almanach’ van 1788 werden 2 gezworen stokhouders van de stad Brugge opgegeven, nl. Nicolaas Deligne en Guillaume Pavot. In het stadsarchief zijn de rekeningen van deze stokhouders bewaard. De derde stokhouder moet Bernard Verhuist zijn geweest. Hij is echter in de lijst van stokhouders en ontvangers van 1788 niet opgenomen. Nochtans zijn er in het stadsarchief rekeningen van hem bewaard voor de periode 1786-1795. We weten ook dat Bernard Verhuist op 12 december 1787 werd aangesteld in de plaats van de overleden stokhouder Moentack (zie hiervoor voetnoot 8 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787). In de ‘Almanach’ van 1790 werd B. Verhuist wel als gezworen stokhouder van de stad Brugge opgegeven. (S.A.B., Almanach 1788, BIhh., blz. 175-180, 1790 - blz. 182), (A. VANDEWALLE, Beknopte Inventaris van het Stadsarchief van Brugge, dl. I: Oud Archief, Brugge, 1979, met lijst van de stokhouders en hun registers in bijlage 2, p. 205). Voor nadere uitleg m.b.t. de vrije stokhouders verwijzen we hier naar voetnoot 7 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787. Deze voetnoot werd gebaseerd op het inmiddels verschenen artikel: A. VANDEWALLE, De Stokhouders te Brugge. Het geval Adriaenssens (1678-1694), in Gedenkboek Michiel Mispelon, Kortemark-Handzame, 1982, blz. 463-476).

[p. 82]

stank daerin gevonden; immers in gelijk smoordompig weder, met gelijk vuur en koolen, hadde men nu meer dan veerthien daegen lank met die verkooping voortgegaen zonder eenige ongemakten te ontmoeten, zoodat desen voorval alderseltsaemst is. Nog meer te verwonderen zijnde dat verscheijde vrouwspersoonen, - fol. 207 - die nog desen toevael in het ledig huijs ontkwaemen, wanneer de verkooping eijndigde, met groote moeijte hebben konnen tot hun woonste geraeken waer tot drij verscheijde ook eene lange wijle tijdts van hun zelven hebben gelegen. Hiermede zal nu die verkooping voor eenige maenden opgeschort worden, want niemant zoolang als er vier zoud noodig zijn daer meer zoude durven gaen. Meer als d'helft van die goederen zijn nu reets verkogt, gelijk ook over eenige weken alle de winkelgoederen van Meersman ten huijse van d'heer Frans Moentack zijn verkogt geworden, alleen nogtans onder de winckeliers, op de conditiën tevooren afgelesen; dezelve betaelbaer zijnde op ses maenden, onder verkiesing van drij parcent discompte voor die binnen de ses weken zullen betaelen. Dit alles tot voorkoming van de totale ruïne voor veele winckeliers, hadde die groote masse goederen moeten onder het publik verkogt worden; zijnde maer alleen de muebels en kleenigheden van winkelgoederen onder - fol. 208 - het publiek voor de drij dueren der gefalieerde door den heer stokhouder verkogt geworden.

Diefte in de stedeschole en in 't huijs van sieur Christiaens begaen.

In den nagt tusschen den 11 en 12 december, is door eenige dieven eene diefte begaen in de knegtestedeschole deser stadt, waer zij langs ‘Sulferenberg’⁽²⁴⁰⁾ over den muer geklommen zijnde veel graen, smedekoolen en eenige levende kiekens hebben gestolen langs den muer waer zij overgegaen waeren.

Desen nagt is nog een andere diefte begaen in 't huijs van sieur Christiaens, sangmeester van O.L.V.-kercke, wonende bij 't seminarie. Aldaer eene ruijte uijt den bovenvenster opengebroken hebbende, hebben hunne handt daerdoor gesteken en alzoo de fenteneelen⁽²⁴¹⁾ en den venster geopent, daeruijt den winckel ontweerende voor circa 50 guldens gaeren en lint, hetwelcke zij alle zouden medegenomen hebben dat erin was zoo sieur Christiaens hun niet hadde gehoort, van welcken zij ook hoorende ontdekt te zijn, zijn seffens gevlugt, - fol. 209 - het ontweerde met haeste medenemende. Langs den venster waerdoor zij in desen huijse gebroken waeren, saeg sieur Christiaens twee persoonen vlugten die in 't wit gekleet waeren en welke hij door de duijsterheijd van den nagt vermoede de soldaeten te zijn terwijl dezelve teenemael bij hem onkenbaer waeren.

(240) ‘De Sulferenberg’ was de naam van een herberg in de Katelijnestraat. Naar de naam van de herberg werd de benaming van de nabijgelegen Assebroekstraat geleidelijk verdrongen door Sulferenbergstraat. Na de herziening van de Brugse straatnamen in 1936 werd de spelling Sulferbergstraat. (A. SCHOUTEET, De Straatnamen ..., o.c., blz. 209).

(241) Fenterneel(e), vensterblind dat van binnen open- en toegaat, binnenluik. (L.-L. DE BO, o.c., blz. 318).

Langs de Lange Reije wordt een nieuwgeboren kindeken in eene lomme gevonden.

Op den 13 december naermiddag wiert er in de Lange Reije, niet verre van den Berg van Cantate⁽²⁴²⁾, in eene lomme⁽²⁴³⁾ in 't waeter, terwijl de waters zeer hart bevrosen zijn, een nieuwgeboren kindeken moedernakt gesien, zoo men genoegsaem voorsag daer maer versch ingesmeten. Hetzelve uijt het waeter getrokken en imformatie aen d'heeren gedaen zijnde, wiert hetzelve door eenen stedegarcon⁽²⁴⁴⁾ in eene doos gedaen en weggedraegen. Of dit onnoosel kindeken het H. Doopsel ontfangen heeft, is teenemael onbekent, gelijk ook de on-

(242) Arme Bruggelingen die dringend geld nodig hadden, konden steeds terecht in de Berg van Charitate. In 1564 kwamen de eerste ideeën en in 1573 werd deze caritatieve instelling opgericht door het stadsbestuur. In ruil voor panden konden daar kleine sommen (meestal tot 6 gulden) worden geleend. Merkwaardig was wel dat deze panden tegen inlossing van de schuld werden terugbekomen zonder dat er intrest hoefde betaald te worden. Te Brugge vond de ‘Waerachtighen Bergh van Charitate’ na enige verhuizingen, in 1628 zijn definitieve huisvesting in het huis van de Grote Caorsijnen, nu Lange Rei 7-11, waarvoor in 1748-53 een nieuwe, nog bewaarde, monumentale poort werd gebouwd, met in het fronton een fraai allegorisch bas-reliëf dat de caritas voorstelde. De Berg van Charitate is er gebleven tot zijn afschaffing in 1795. (P. SOETAERT, De Berg van Charitate te Brugge, een stedelijke leenbank. Bijdrage tot de geschiedenis der kredietinstellingen in de Lage Landen, Brussel, 1974), (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., dl. I, blz. 74), (J.A. VAN HOUTTE, De geschiedenis van Brugge, o.c., blz. 452-453).

(243) Loeme, een gat, een opening in het ijs. (L.-L. DE BO, o.c., blz. 643).

(244) Het stedegarsoenschap was een officie, d.w.z. een ambt in dienst van of minstens onder controle van de overheid, dat voor het leven werd toegekend bij schenking of verkoop. Vanaf de 14de eeuw werd er voor Brugge melding gemaakt van de stedegarsoenen, twaalf in aantal. Zij waren in eerste instantie boden in dienst van de magistraat. Het rondbrengen van de dagvaardingen was één van hun belangrijkste taken. Van de 16de tot de 18de eeuw was er echter een evolutie waar te nemen naar meer administratieve taken; een evolutie die samenhing met de steeds voortschrijdende uitbouw van het stedelijk bestuur in die periode. De stedegarsoenen kregen meer uiteenlopende taken te verrichten, maar onderling kwamen zij tot een specifieke taakverdeling. Zij waren te Brugge verenigd in een ‘gezelschap’, dit stond in voor de taakverdeling en voor een gelijke loondeling. Om tot het ‘gezelschap’ te behoren, betaalden de stedegarsoenen intredegeld; hun lidmaatschap impliceerde in principe de erkenning van de leiding en de bepalingen van het ‘gezelschap’. (A. VANDEWALLE, De Stedegarsoenen, boden in dienst van de Magistraat, te Brugge in de Nieuwe Tijd, in Recht en instellingen in de Oude Nederlanden tijdens de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd, Liber Amicorum jan Buntinx, Leuven, 1981).

[p. 83]

menschte daeder of daeders, naer welcke zeer nauwe imformatie zal gedaen worden opdat dusdaenig een grouweldaedt zoud mogen aen den dag komen.

Menige buijtenspoorigheden worden wegens den strengen winter gepleegt.

- fol. 210 - Op den 17 december, gelijk ook op eenige daegen hiernae en hiervooren, wierden wegens den zeer strengen aenhoudenden vorst veele buijtenspoorigheden begaen, alle te wijtloopig om afsonderlijk op te haelen. Verscheijde waegens met hout worden van de quaetwillige en veele nootlijdende aengetast en veele ten deele en in 't geheele gepluntert, zoo verre dat bijnae geene landtsluijden meer durven naer de marten met hunne waegens met hout aenkomen terwijl, zoo langs de wegen als aen d'huijsen waer het hout wordt afgelaeden, heele waegens tegelijk gepluntert worden. Omstreeks dese stadt worden te lande heele vimmen⁽²⁴⁵⁾ tegelijk weggehaelt en over de vesten langs het ijs dese stadt binnengebragt. De boomen en bosschen worden alom beschaedigt en afgekapt, zelfs veele staende langs de buijtevesten deser stadt worden afgekapt en hoe groene die boomen ook zijn mogen, aldaer gesaegt en naer de woonsten der quaedwillige vertransporteert. Behalvens dit alles worden - fol. 211 - veele persoonen, besonder bij den avond, langs de straeten aengerand, welcke de quaedwillige doen geven of het gelt dat zij bij hun hebben, hunne capoten⁽²⁴⁶⁾ of kleederen of iet anders hetgoon zij begeeren. Het bedelen publiek langs de straeten en aen de dueren, gelijk ook het tropwijs loopen is algemeen geworden waerdoor, zoo wegens het één als het andere, veele onheijlen veroorsakt worden; dit alles niettegenstaende de menige en overvloedige caritaeten⁽²⁴⁷⁾ die er zoo door de disschen als door menigvuldige particuliere deser stadt tot onderstant der nootlijdende genoegsaem gedaen worden⁽²⁴⁸⁾. De quaedwilligheijd is zoo verre gekomen dat d'heeren van 't collegie hebben in raede gevonden van, als ten tijde der tumulte op den 19 december en de volgende daegen van de bittere koude, rondt de stadt geduerig door de heeren raeden, schaedebeletters en stadtssoldaeten te patro[u]illiëren, want zoo men in aller haest hierin niet hadde voorsien zou der niet dan - fol. 212 - eenen algemeenen oproer uijt voortgekomen hebben die, dat Godt behoede, door den grooten noodt niet meer stuttelijk zoud hebben geweest. Verscheijde van de meeste oproerige worden opgelicht en van hun bedde gehaelt zoodaenig dat men van heden af het tropwijs loopen en publik bedelen merckelijk ziet verminderen terwijl alle bedelaers en quaedwillige van de straeten opgelicht worden.

(245) Vum(me), mijt, hoop, stapel (hout, vlas, koolzaad, strooi, enz.). (L.-L. DE BO, o.c., blz. 1326).

(246) Kapoot, kapote, dit kan betekenen: 1^o groote soldatenjas, groote priesterjas, 2^o vrouwenjak, bovenkleedje dalende tot den gordel, met mouwen. (L.-L. DE BO, o.c., blz. 492).

(247) Charitate, christelijke liefde, liefdewerk, milde gift, aalmoes. (L.-L. DE BO, o.c., blz. 203).

(248) Het pauperisme was door de hele Nieuwe Tijden heen een kwaal van Europese dimensie, waarvoor men gestaag naar hulpmiddelen zocht. Op het einde van de 18de eeuw waren te Brugge de caritatieve instellingen goed uitgebouwd. Aan de basis lagen 7 parochiale dissen die over grote bezittingen beschikten. Zij hadden vaste jaarlijkse inkomsten uit renten en pachten en wisselende inkomsten zoals giften vulden deze aan. Toch kan gesteld worden dat de dissen niet over genoeg inkomsten beschikten om iedereen voldoende te steunen. In het kader van de rationalisering en laicisering van de armenzorg in de Zuidelijke Nederlanden in het laatste kwart van de 18de eeuw, werd op 1 juli 1776 door enkele progressieve beheerders van de parochiedissen met steun van het stadsbestuur de Algemene Armenkamer opgericht. Deze Jointe wilde geleidelijk aan de aktiviteiten van de parochiedissen overnemen. Oorspronkelijk werden alleen zieke en invalide bedelaars gesteund, later werden ook aan ouden van dagen en blinden vaste subsidies gegeven. De nieuwe instellingen werd een succes (Y. VAN DEN BERGHE, De Algemene Armenkamer te Brugge (1776-1925), in Standen en Landen, LXIV, 1968, blz. 267-288), (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., dl. I, blz. 73-74), (J.A. VAN HOUTTE, De geschiedenis van Brugge, o.c., blz. 451-452).

Eenen boer in gebannen Vierschaere tot het provencial correctiehuijs verwesen.

Op den 20 december is in gebannen Vierschaere 's Landts van den Vrijen eenen boer, oudt 30 jaeren, voor den tijdt van 30 naereenvolgende jaeren tot het Generael Correctiehuijs der stadt Gend verwesen geworden om aldaer nevens d'andere tugtelingen te wercken, dit wegens het verdreijgen en het meterdaedt in brand steken van verscheijde landtgoederen en hoeijvimmen zoodaenig dat, hadden d'heeren niet genoegsaem gesien dat hij zijne sinnen was missende, hij het voorseker met eene zoo lichte straffe niet geëvaredigt aen zijn misdaedt zoude hebben ontkomen⁽²⁴⁹⁾.

(249) Philippe Verfaillie, zoon van François, 38 jaar oud, geboren en wonende te Klerken, boerenwerkman van beroep, werd op 20 december 1788 gevonnist. Drievoudige brandstichting, dierenmishandeling en meineed werden hem ten laste gelegd. Hij werd beschouwd als een gevaar voor de maatschappij. Hij werd tot 30 jaar opsluiting in het correctiehuis te Gent veroordeeld. (R.A.B., Brugse Vrije - Registers, n^o 17037, f^o 136v^o-150v^o).

[p. 84]

Ordonantie van naer 't luijden der klokke op de statsvesten niet te gaen.

- fol. 213 - Op den 20 december is ook des naermiddaegs bij trommelinge naer voorgaende hallegebodt aengeko[ndi]gt en vernieuwt de voorgaende gegeven ordonantie van naer 't luijden der avondklokke op de vesten te mogen gaen, tenzij de molenaers en knegten, op de penen en amenden bij dezelve ordonantie vermelt. Gelijckelijk ook stiptelijk verboden wordende van, zoo bij daege als bij nagte, op het ijs der vesten te loopen, op pene dat degene daerop zullen bevonden worden, zullen aengehouden en in egte van vangenis worden beweegt. Dit alles om zoo verr'mogelijk te voorkomen de menige frauden die er meer als oijt gepleegt worden, gelijk ook de onheijlen die daerdoor veroorsakt worden, want onder andere zijn dese weke ontrent de Stroobrugge bij Eecloo⁽²⁵⁰⁾ twee garden zoo goedt als doodtgeslaegen door eene bende van meer dan 30 geattroppeerde blauwers omdat zij hun elk met eenen vregt wilden aenhouden ontrent het fort van St.-Donaes⁽²⁵¹⁾.

(250) Stroobrugge is de benaming van een wijk en een brug tussen Ede en Maldegem (K. DE FLOU, Woordenboek der toponymie van Westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Quines en Boulogne en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, deel XV, Brugge, 1934, blz. 551).

(251) Het fort Sint-Donaas bevond zich te Lapschuere, het was gebouwd op grond van de St.-Donaaskerk te Brugge. (K. DE FLOU, o.c., dl. IV, blz. 282).

Eenen blouwer genaemt Pietje Klof doodtgeslegen en ander moetwillighe[d]en bedreven.

- fol. 214 - Bij de stadt Sluijs is eergisteren ook eenen blauwer, in de wandeling genaemt Petje Klof, door twee garden met d'hiele van 't geweer doodtgeslaegen op zijn hooft omdat hij hun niet wilde kenbaer maeken waer hij zijnen vregt versteken hadde. Het was 's avons ontrent den negen uren wanneer de commissen desen aldus onmenschelijk behandelden en zonder verder naer hem om te sien, lieten zij hem liggen op de vaert op 't ijs waer zulks voorviel, alwaer den ongeluckigen, voorseker magteloos, door den doodelijcken slag op zijn hooft, aldaer 's morgens door de groote koude doodtvervrosen is gevonden. Desen is door d'heeren van 't collegie van 't Vrije geschouwt en moordaedig om hals gebragt te zijn, gevonden; zullende naer de daeders zeer nauwe reserve genomen worden.

Generaelen ommegang tot onderstant der nootlijdende binnen Brugge gedaen.

Op den 22 december is door alle de heeren der gemeene armekaemer⁽²⁵²⁾ deser stadt Brugge gedaen eenen buijtengewonen en generaelen ommegang tot onderstant van de nootlijdende van alle staeten deser stadt, - fol. 215 - want door de buijtengewone langduerige koude den noodt en de armoede hoe langer hoe meerder wordt, niet alleen onder de arme, maer ook onder meest alle werklieden die nu sedert meer dan vier weken niet eenen slag hebben konnen wercken. Door de mildaedigheijd onser inwoonders is in desen ommegang boven de seshondert ponden grooten opgehaelt, 't welk alle aen de noodtlijdende zal uijtgedeelt worden.

(252) Zie hiervoor voetnoot 248.

Vrugtloos werk met den ijsbreker begonst.

Op den 26 december, zijnde den tweeden Kerstdag, was alles veerdig, naer eenen doeij van twee daegen, om met den ijsbreker den Oostenschen vaert

[p. 85]

open te breken. Desen morgen wiert inderdaedt het werk begonst, dog eene korte streek daermede voortgegaen zijnde, moeste het werk onverrichtersaeken gestaekt worden, 't welk zooveel temeer ophiel omdat het desen morgen weder al toegevrosen was dat dees twee daegen ontdoijt was geweest, tot groote schaede van de menige koopmansgoederen die tot Oostende zijn liggende.

- fol. 216 - Op den 29 december heeft Bernardus Torreborre, gecondemneerden tot het Provencial Correctiehuijs, als hiervooren, fol. 201, verhandelt, uijt eene besondere gunste van d'heeren van 't collegie toegestaen, in de vangenisse gedaen zijne Eerste Heilige Communie die hij, zoo door zijne onwefentheijd en quaedwilligheijd als bij negligentie zijner ouders, tot nog toe niet hadde gedaen, zoodat de beijde gecondemneerde nu maer eerstdaegs wegens den aenhoudenden vorst naer Gend par fouture zullen vervoert Worden⁽²⁵³⁾.

(253) Zie hiervoor voetnoot 165 en nadere beschrijving van Van Walleghem op fol. 120 en fol. 201.

Grooten vorst op 't eijnde van 't jaer 1788 mitsgaeders eijnde van 't zelve jaer 1788.

Op den 29, 30 en 31 december was geduerende dees drij daegen en nagten de koude en den vorst zoo hevig dat verre (dat) de drij laeste daegen van 't jaer 1783 daeraen zouden vergeleken konnen worden, geene jaeren zelfs van heel dese eeuw een voorbeelt opleveren dat aen de koude deser daegen vergeleken heeft konnen worden.

EIJNDE
van 't schrikkeljaer ons heeren Jesu Christi 1788.