Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1788

(November)

Drij gevangene vlugten uijt de vangenisse.

- fol. 194 - Op den 1 november over den noen zijn uijt de vangenisse deser stadt drij persoonen, aldaer in 't civile ofte voorschult⁽²²⁶⁾ sittende, gevlugt. Den cipier wat zijnde gaen slaepen en wegens het feest van Allerheijligen niemant anders 'thuijs zijnde, hebben zij den knegt overrompelt en hem de sloters afgenomen hebbende, hebben zij de dueren geopent en zijn alle drij weggevlugt, de sloters, buijten de duer zijnde, aen eenen haegel hangende. Zij zijn alle drij gevlugt op het vrijdom in 't clooster der eerweerde paters Predikheeren⁽²²⁷⁾ van welcke zij als borgers van Brugge zullen moeten gesuteneert⁽²²⁸⁾ worden. Voor aensienlijcke schulden waeren de voornoemde aldaer geapparendeert, die gevolgentlijk, indien sij van 't vrijdom niet mogen afgehaelt worden, door de bediende van de justitie zullen moeten voldaen worden.

(226) Hoogstwaarschijnlijk bedoelt Van Walleghem hiermee, onder voorarrest geplaatst, in voorhechtenis gehouden.

(227) Omstreeks 1233 vestigden de Dominikanen zich officieel te Brugge. Ze bewoonden eerst een gebouw aan de ingang van de Langestraat. In 1234 werd met de bouw van hun klooster begonnen op de hoek van de Langestraat en de naar hun orde genoemde Predikherenrei. Rond 1280 werd de kerk gebouwd. In de Geuzentijd werden de gebouwen gedeeltelijk verwoest, maar in de loop van de 17de eeuw werden ze hersteld. Bij het graven van de Coupure (1751) werd een deel van het klooster onteigend. In 1796 werden de kloosterlingen verjaagd. Waarschijnlijk werd een deel van het pand onmiddellijk ingenomen door de Rijkswacht, de rest van het terrein werd verkaveld en verkocht aan particuliere personen. Tot op heden bleef deze toestand ongewijzigd. (J.P. DE PUE, Geschiedenis van het Oud-Dominikanenklooster te Brugge, Leuven, 1981), (A. DUCLOS, Bruges ..., o.c., blz. 563-564), (J.A. VAN HOUTTE, Geschiedenis van Brugge, o.c., blz. 234-235, 259, 563-564).

(228) Sustineren, susteneren, kan betekenen: 1^o bekostigen (proces), 2^o onderhouden, ondersteunen (K. STALLAERT, o.c., blz. 409).

De dekens vergaederen op 't Stadthuijs wegens de vraege van eene merkelijcke lichting van geit.

Op den 5 november 's morgens om elf uren zijn generaelijk alle de dekens deser stadt Brugge op 't collegie vergaedert om gesaementlijk met d'heeren - fol. 195 - de beste middelen te beraemen tot de lichtinge van de groote sommen die door Zijne Majesteijt den keijser ende koning gevraegt worden van alle de provenciën der Oostenrijcksche Nederlanden om te voorsien in de buijtengewone onkosten die er geduerende den oorloog van Zijne Majesteijt tegen de Turken gedaen zijn ende nog zullen gedaen worden⁽²²⁹⁾. Onse provencie van Vlaenderen ten desen opsichte eene lichtinge geit voor geit tegens vijf ten hondert moetende doen van sesthien mael hondertduijsent guldens wisselgelt ende waerin d'heeren Staeten reets hebben geconsenteert.

(229) De keizer had in verband met zijn oorlog tegen de Turken aan de Staten van Vlaanderen 3 miljoen gulden gevraagd. Burgemeester R. Coppieters deed belangrijke inspanningen om de lening door de algemene vergadering van de drie banken te laten goedkeuren. Op 30 oktober 1788 bewerkte hij daarvoor persoonlijk de oudwethouders, die het eerste lid van de algemene vergadering uitmaakten. Ook het schepencollege werd bereid gevonden deze lening zonder voorwaarden toe te staan (4 november 1788). Zoals overeengekomen verklaarden de ambachten bij monde van Fonteyne, deken van de wolwevers en eerste swaerdeken, dat ze zonder voorafgaandelijke inzage de bede niet wilden goedkeuren. Dit werd door het college geweigerd. Intussen hadden de 6 hoofdmannen, die ook in de 3de bank zetelden, de bede goedgekeurd. Petrus Bouvy, de deken van de wolververs die sedert korte tijd in onmin was met de swaerdekens, verklaarde de keizerlijke bede te willen goedkeuren op voorwaarde dat hij daarna de tekst ter inzage kreeg. Daarop verklaarde burgemeester Coppieters de vergadering voor gesloten. Hij concludeerde dat de 3de bank de bede had goedgekeurd met 7 ja-stemmen tegen 28 onthoudingen. Hij liet de dekens dus niet de tijd om tegen te stemmen. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., blz. 182-184).

Het malderijregt der fortificatie wordt andermael aengestelt.

Op den 8 november is om de gemelde buijtengewone intresten te verminderen binnen de stadt Brugge bij [h]allegebode en placaete⁽²³⁰⁾ aengekondigt geworden dat het recht van de maelderije wel teenemael van d'heeren Staeten van Vlaenderen is afgeslaegen geworden, zoo nogtans dat daeraen niet dependent is het regt van de maelderije, de fortificatie dependerende, hetgoon in 't jaer 1702 - fol. 196 - door d'heeren Staeten is pagte vergeven voor de somme van L.502.0. 's jaers, zoodat gevolgentlijk van nu af geordoneert wordt dat hetzelve recht zal blijven stantgrijpen ende betaelt worden.

Nog heden naermiddag heeft men hiermede op de graenmart een begin gemakt, drij stuijvers meer als naer gewoonte op een hoedt terwe moetende betaelt worden, zoodat er gevolgentlijk nu niet meer dan negen stuijvers par tioet afgeschaft blijven, hoewel tevooren door d'heeren Staeten het volle recht, zijnde twalf stuijvers, afgeschaft waeren.

(230) Zie S.A.B.: Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 91, Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36 n^o 96.

[p. 79]

D'aerde van de vesten verboden af te haelen.

Op den 11 november wiert ook bij hallegebode en placaete⁽²³¹⁾ aengekondigt ende verboden van eenige aerde langs de vesten, Coupure of andere publicque plaetsen af te haelen, op de boete van ses pondt parasijs voor elcke contraventie; zullende degene dees boete niet konnen voldoen in egte van vangenis geapparendeert worden. Dit om te voorkomen de schaede die er aen de vesten en aerdewegen toegebragt wordt.

(231) Zie S.A.B.: Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 90 verso, Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36 n^o 96.

Ordonantie nopende de calvermart.

- fol. 197 - Op den 15 november is bij hallegebode en placaete⁽²³²⁾ aengekondigt geworden dat op de gedaene requesten van den ambachte van de vleeschhouwers deser stadt aen 't collegie deser stadt Brugge voortaen aen niemant, wie het zij, zal geoorloft wesen eenige kalvers vóór het begin van de mart op te koopen, naer dezelve te vraegen of langs de wegen op 't aenkomen te besien, op de boete van ses pond parasijs voor elcke contraventie; zullende nu voortaen één ure en half naer 't openen der poorten van de stadt, gelijk op andere marten, een signael met eene klok of belle gegeven worden wanneer maer alleen de mart zal beginnen en elk, wie het zij, zal vermogen te beginnen koopen. Gelijckelijk verboden wordende aen alle mestraepers en ander diergelijk volk van in dezelve mart te komen op voorwentsel dat hun het stroij van de waegens toekomt, tot groote stooringe en disorder in de mart, op pene dat degene hiertegen misdoende, zullen worden geapparendeert en beweegt in egte van vangenisse ende aldaer - fol. 198 - te waeter en te broode volgens eijsch van de saeke gestraft te worden.

(232) Zie S.A.B.: Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 92 en 92v^o, Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36 n^o 97. Het familiemonompolie van de Brugse vleeshouwers werd vanaf de jaren '70 van de 18de eeuw systematisch doorbroken. In 1770 werden pogingen ondernomen tot openstelling van het ambacht, in 1771 werd bij stadsdecreet de prijs van het rundsvlees vastgesteld en op 4 april 1772 werd op keizerlijk bevel toegelaten dat iedereen tweemaal per week vlees in de stad verkocht. Maar de vleeshouwers zouden zich nooit volledig bij deze beslissingen neerleggen. Vanaf juni '87 eiste het ambacht met alle mogelijke argumenten en middelen de corporatieve monopoliepo sitie weer op. (V. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., biz. 68-69, 163-164, 233), (Y. VAN DEN BERGHE, Het offensief van de steden tegen het corporatisme op het einde van de 18de eeuw. Een voorbeeld: de vruchteloze strijd van de Brugse vleeshouwers, in Brugge in de Revolutietijd 1770-1794, o.c., blz. 151-158).

De dieven van O.L.V.-kerk worden overgeleet.

Op den 21 november 's morgens om negen uren wierden vanuijt de vangenisse naer 't collegie overgeleet de twee kerckedieven van welcke hiervooren, fol. 120, begaen in den nagt tusschen den 7 en 8 julij, gehandelt is. Duijsenden menschen stonden heel desen morgen op den Burg om de dieven te sien naer de vangenis leijden en welcke maer naer menigvuldige ondervraegingen van d'heeren wegens die diefte en andere hun opgeleijt om twalf uren en half 's middaegs maer en zijn naer de vangenis vergeleijt geworden, onder het geloop van zooveele menschen gelijk of dat er recht over dese zoudt gedaen geweest hebben. De curieusheijd van veele was zooveel te grooter omdat elk nieuwsgierig was om den dief te zien met zijne gebroke beenen, welcke reede zoo verre herstelt waeren dat hij, dog traegsaem, langs den weg konde gaen.

- fol. 199 - In den nagt tusschen den 24 en 25 november is door eenen of meer dieven eene loode gote, wegende circa hondertvijftig ponden, gestolen en afgedaen, die was liggende boven de caemer van 't vrijdom van 't clooster van de eerweerde paters Recoletten⁽²³³⁾ en niettegenstaende de neerstige opsoekingen worden nergens de dieven ontdekt, die seker dezelve zijn die nu en dan des nagts ijser ende loot ontweeren en de gebouwen beschaedigen, zoodat het niet alleen de dieven van O.L.V.-kercke zijn die alle die dieften geduerende eenige jaeren hebben begaen, zoo er voorgegeven en alom geseijt wordt, maer dat er nog andere benden zijn waerdoor die dieften worden begaen⁽²³⁴⁾.

(233) Zie hiervoor voetnoot 9 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787.

(234) Mogelijks kunnen de genoemde diefstallen in verband worden gebracht met de misdaden waarvan Joannes Mourinck (alias Moninck) en Jan-Baptiste Tetaert op 8 augustus 1789 werden beschuldigd. Zie hiervoor voetnoot 166.