Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1788

(Februari)

's Sondaegs voor vastenavon[t]dag gemasquert.

- fol. 452 - Op den 3 februarij saeg men andermael tot schand van onse geheijligde religie, tot smaedt van 't Christendom ende tot uijtdrukkelijk misnoegen van alle godtstoegewijde en ander godtvrugtige personagiën, het masqueren op de sondaegen eenen aenvang nemen evenals of zulks sedert nu twee jaeren gepleegt is. Heden dan van 's noens af zaeg men de masquers langs de straeten loopen zoo ende gelijk als op d'ander ferfoylijcke vastenavontdaegen, zonder van iemant eenige de minsten tegenseg te ontmoeten; zoo nogtans dat er geduerende dees vastenavontdaegen zoo door de schaedebeletters, raeden en wagten der stadtssoldaeten veel meer als naer gewoonte gepatrouillieert wiert om alle wanorders die men geduerende dees daegen met alle reden (nopende alle de gepasseerde troubele tijden) verwagte te voorkomen; zijnde nogtans (godtdank) alles geduerende dees daegen in volkomen order afgeloopen.

[p. 14]

Hoedaenig het lijk van d'heer Lepéz ter Straeten ter aerde is bestelt geworden.

- fol. 453 - Op den 8 februarij wiert binnen dese stadt Brugge van 's morgens ten seven uren het lijk van mijnheer Lepéz ter Straete, heere van Varssenaere⁽²⁵⁾, etc., wonende in de Geltmuntstraete, volgens rang van edeldom in baere gestelt, waernae hetzelve lijk om negen uren op de volgende wonderbaere wijse ter aerden bestelt wiert. Het lijk uijt het huijs van desen heer naer de kercke van St.-Jacobs gedregen wordende, gingen eenige vaenen voorop en vijftig stedeballen⁽²⁶⁾ verselden hetzelve zonder eenig gesang. In de kercke gekomen zijnde, wiert aen den hoogen autaer eene lesende misse van Requiem door den heer paster over het lijk gedaen zonder eenig het minste gesang en onder het luijden der klokke evenals of er een dischlijk zoude begraeven geweest hebben; t'eijnde van welcke den vollen disch gedekt was en aen ider armen huijsgesin wiert een broot van seve stuijvers uijtgedeelt. Dan het lijk uijt de kerk gedregen, zijnde, wiert hetzelve geplaest - fol. 454 - in eene karosse en langs de Smedepoorte vervoert tot op de parochie van Varssenaere, alwaer hetzelve door den heer pastor op het kerkhof begraeven wiert; wordende des anderdaegs op dezelve parochie eenen plichtigen lijkdienst gedaen en aen den armen veele wercken van bermhertigheijdt gepleegt, hebbende ook de stedeballen onder het singen van de Miserere het lijk, gelijk ook de vaenen, tot aen de poorte vergeselschapt. Aen geene keerssen, zoo in de kercke, in het huijs van desen heer, als aen degene die door de stedeballen gedregen wierden, waeren eenige waepens gehangen. Dit alles volgens zijnen uijtersten wille, zoo nogtans dat dees niettegenstaende eenige daegen hiernae door zijne vrienden zijn waepen voor zijne duer gehangen wiert. Desen heer, bij uijtnementheijdt nogtans rijk van middelen, hadde geduerende zijn leven een alderseltsaemste borgersleven, gelijk ook zijn eijnde geweest heeft, geleeft, en was sedert - fol. 455 - eenige jaeren in houwelijk met juffrouw de Blaere, borgers- en kleeremaekersdochter, wonende op de Burse⁽²⁷⁾ binnen dese stadt Brugge en welcke hij ook geduerende haer leven volgens contract van houwelijcke met veele rijcke middelen begunstigt heeft.

(25) Het gaat hier over Pierre-Jacques de l'Espee die op 22 oktober 1779 de heerlijkheid van Varsenare verwierf. In het werk van J. Gailliard werd hij opgegeven als de tweede zoon van Pierre-Ignace de l'Espee. F. Van Dycke daarentegen maakte melding van twee kinderen van Pierre-Ignace, maar Pierre-Jacques was niet opgenomen, wel Jacques-Louis (gehuwd met Anne van Zuylen van Nyevelt) en Anne (gehuwd met Pierre-Corneille van Caloen). Gilliodts-van Severen heeft in zijn werk ‘Coutume du Bourg de Bruges’ echter wel melding gemaakt van Pierre-Jacques de l'Espee, nl. in verband met de schenking van zijn domeinen aan zijn zuster Anne-Marie (26 augustus 1788). (J. GAILLIARD, Bruges et le Franc..., o.c., dl. IV, blz. 137), (F. VAN DYCKE, Recueil héraldique ..., o.c., blz. 156-157), (L. GILLIODTS-VAN SEVEREN, Coutumes des Pays et Comté de Flandre, Coutume du Bourg de Bruges, Brussel, 1883, dl. I, blz. 302, 365, 367, 394).

(26) Zie hiervoor voetnoot 17 van deel 1787 (‘Merckenweerdigste Voorvallen’).

(27) Hier mag niet verward worden met het huidige Beursplein dat pas in april 1967 deze benaming kreeg omdat daar een jaarbeurshal was gebouwd. Het oude Beursplein lag voor de herberg Ter Beurze (uitgebaad in de 15de eeuw door de familie van der Beurse), aan het Schouwburgplein. Op dit plein is de benaming beurs ontstaan naar haar huidige internationale betekenis. In de 15de eeuw waren rond het Beursplein de natiehuizen van Genua, Florence en Venetië gevestigd. Op het plein kwamen door onderling contact tussen de kooplui de wisselkoersen tot stand. Toen de wisselactiviteiten later te Antwerpen werden gecentraliseerd, kreeg de plaats waar de wisselmarkt gevestigd werd de benaming beurs mee, dit naar Brugs model. (J. MARECHAL, Geschiedenis van de Brugse Beurs, Brugge, 1949), (A. SCHOUTEET, De straatnamen van Brugge, oorsprong en betekenis, Brugge, 1977, blz. 26), (J.A. VAN HOUTTE, De Geschiedenis van Brugge, o.c., blz. 217-218).

Op den eersten sondag in den vasten gemasquert.

Op den 10 februarij, eersten sondag van den vasten, wiert de verderffelijcke wijze van het masqueren op de sondaegen met nog eene veel meerder hevigheijdt als sondag lestleden hernomen, zoodaeniglijk dat er op heden veele meer masquers als op gepasseerden vastenavontdag hun hebben vertoont zoodat er nu op de sondaegen als op d'ander vastenavontdaegen geen verschil meer is. Desen avont was het ook grand bal in 't commediehuijs voor den grand carnavaldag. Het was heden, gelijk op d'ander vastenavontdaegen, zeer aengenaem weder waerdoor alles met te meerder hevigheijdt, dog zonder troubels, afgelopen is.

Begin der sesde en laeste treckinge der loterije in ses classen.

- fol. 456 - Op den 11 februarij is binnen de stadt Brussel op de groote saele van het Stadthuijs vervolgt de sesde ende laeste treckinge van de loterije in ses classen, ingestelt bij opene brieven van Zijne Majesteijt den keijser ende koning

[p. 15]

van den 5 september 1785, ter presentie van den keijserlijcken en koninglijcken commissaris ende van twee schepenen der stadt Brussel. - fol. 456 / fol. 458 -

De stadtsrekening op 't collegie gehouden met de protestatie daertegen door de dekens gedaen.

Heden, den 11 februarij, wiert binnen dese stadt Brugge op 't collegie de gewonelijcke jaerelijcsche rekening deser stadt op 't collegie gehouden, ter presentie van eenen heer koninglijcken commissaris⁽²⁸⁾, van den heer hoogbalieu deser stadt en Lande van den Vrijen⁽²⁹⁾, van d'heeren van den collegie ende van alle de respective heeren dekens van d'ambagten deser stadt Brugge. - fol. 459 - De stadtsrekening als naer gewoonte afgelesen zijnde, gaeven d'heeren dekens eene schriftelijcke protestatie tegens dezelve aen d'heeren over, protesteerende niet min mondelings dat dees rekening niet en vermogt gesloten te worden, onder meer andere redens voor brengende dat volgens hunne oude previlegiën de rekening t'hunner inspectie veerthien daegen tevooren hun moest toegesonden geweest zijn. Dog naer veele redenkavelingen van weerzijden zeijde hun den heer commissaris aen dat zij zulks tevooren moesten hebben versogt en dat zulks nu geen tijdt was om te vraegen, dog dat hun de rekening onder alle gewonelijcke protestatie zoude toegesonden worden, op welcke hij de dekens beveelde te swijgen en teekende en agriëerde dezelve, niettegenstaende hunne protestatie. Alles voleijnt zijnde, wierden de dekens door den heer commissaris en heeren bedankt en aen elck wiert volgens dat nu - fol. 460 - jaerelijcks in swang is een packje met dertig stuijvers gepresenteert, waerover zij d'heeren gesaementlijk hebben bedankt en dezelve gegroet hebbende, zijn zij van de collegiekaemer vertrokken; zullende nu door hun, zoo men zegt, tegens het agriëeren en teekenen van de rekening geprotesteert worden⁽³⁰⁾.

(28) In 1788 was J. de Limpens commissaris van de centrale regering. Hij was o.a. lid van de Koninklijke Raad van het Gouvernement Generaal der Nederlanden en van de Opper Hof-Vierschaar. (S.A.B., Den Grooten Brugschen Comptoir Almanach, voor het schrikkel-jaer 1788, tot Brugge, bij Joseph de Busscher, BIhh, blz. 13, 30), (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., dl. I, blz. 173-174).

(29) Chrétien de Thiennes, graaf van Rumbeke, baron van Esne, etc. werd geboren op 14 december 1758. Hij huwde op 12 juli 1778 met Marie-Josine de Cobenzl, dochter van Charles, gevolmachtigd minister van de Nederlanden. In 1781 werd hij aangesteld door de vorst als hoogbaljuw van Brugge en het Brugse Vrije. In deze functie was hij de hoogste vertegenwoordiger van de vorst. Tijdens de periode van de Brabantse Omwenteling behoorde hij tot de groep keizersgezinden die oppositie voerden tegen het nieuwe bewind. Tegen het einde van de revolutie vluchtte hij naar Rijsel omdat de politieke toestand ter plaatse te gevaarlijk werd voor hem, de massa werd immers tegen de royalisten opgehitst (J. GAILLIARD, Bruges et le Franc..., o.c., dl. II, blz. 457), (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., dl. I, blz. 246, 249).

(30) Zie in verband met deze gebeurtenissen ook Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., dl. I, blz. 173 en 174.

Vervolg van de loterije in classen.

- fol. 460 / fol. 461 -

Omsendtbrief ter ontlastinge van de thollen, etc., bekent gemakt.

Uijt de Gendsche gasette van den 14 februarij heeft men vernomen eenen omsendbrief⁽³¹⁾, toegesonden aen de verscheijde Staeten van desen lande, den welcken tot voorwerp heeft de vrijheijdt van den koophandel der Nederlandsche provenciën, naementlijk tegen de belemmeringe der tholhuijsen en de afschaffinge - fol. 462 - der rechten, van de rechten van inkomst, van uijtgang en van transit en meer andere nutte voorwerpen ten voordeele van den koophandel; gelijk ook eene toelaetinge dewelcke gebiet alle de poorten van de steden van het landt open te doen ten allen tijde voor alle in- en uijtgangers, zoo bij daege als bij nachte, uijtgenomen de stadt Luxemborg; welcke beijde depëches den leser verders zien kan in 't Lovensch nieuwsbladt, het sesde deel, fol. 115 en 116, zoodat van nu af in alle de steden van 't Nederlandt ten allen tijde van den nagt de poorten open en toe moeten gedaen worden.

(31) In de ‘Gazette van Gend’ van 14 februari 1788 is een afschrift van een brief van Von Trauttmansdorff opgenomen. Deze is gericht aan ‘de Staeten der verscheijde Nederlandsche Provinciën’ en heeft als onderwerp de afschaffing van de inkomende en uitgaande rechten en de rechten van transit. Deze maatregel gaat (volgens de brief) in op de ‘vertoogen en klagten’ door bijna de hele natie gedaan ten voordele van de vrijheid van koophandel en tegen de moeilijkheden van de tollen. Om na de afschaffing van de rechten de inkomsten van de schatkist te verzekeren, wordt een ‘altijddurende remplacement’ ingesteld. Onmiddellijk na de brief werd het bericht opgenomen dat men voortaan in alle steden van de Nederlanden, uitgenomen in Luxemburg, ook na het sluiten van de poorten de stad mag in- en uitgaan zonder bijzondere toestemming. Na vergelijking met het oorspronkelijk bericht, blijkt de weergave van Van Walleghem in essentie juist te zijn. (B.R.U.G., De Gazette van Gend, 1788, J. 1).

[p. 16]

Vervolg van de loterije in classen.

- fol. 462 / fol. 464 -

Hoedaenig het lijk van den eerw. heer kanonik Siboens is ter aerde bestelt geworden.

- fol. 465 - Op den 20 februarij 's morgens om thien uren wiert het lijk van den eerweerden overleden heer Petrus Siboens⁽³²⁾, kanonik der katedraele kercke van St.-Donaes, ardtspriester ende president van het bisschoppelijk seminarie deser stadt Brugge, oudt 82 jaeren, gedregen vanuijt het seminarie door eenige heeren kanonicken van den choor van St.-Donaes tot in des selfs kercke, voorop gaende eenige vaenen en vijftig stedeballen het lijk met brandende flambeeuwen versellende. Aldus tot in de kercke van St.-Donaes gekomen zijnde, wiert aldaer den pligtigen lijkdienst over het lijk afgesongen, naer 't eijnde van welcke het lijk andermael door eenige heeren kapelaenen opgenomen wiert, gaende de vaenen voorop en de stedeballen onder het singen van de Miserrere langs de Kruijspoorte tot op het kerkhof van St.-Cruijs, alwaer gekomen zijnde het lijk door den heer pastor deser - fol. 466 - parochie op het kerkhof in een nieuw gemest graf aldaer voor het kruijs begraeven wiert. Tot op het kerkhof van St.-Cruijs wiert het lijk van desen deugsaemen en voortreffelijcken heer verselt door veele kanoningen en ander heeren van den choor van St.-Donaes, gelijk ook van eenige ander heeren. Alle de heeren seminaristen die tot nog toe in 't seminarie in wesen zijn, volgden het lijk van hunnen noijt volpresen leermeester ende president ook op totdat het ter aerden bestelt was, eenenider over 't verlies van eenen zoo deugsaemen vaeder uijter herten bedroeft zijnde.

(32) Petrus Jacobus Siboons overleed op 17 februari 1788. Hij werd geboren te Brugge op 29 december 1704. Hij verwierf de titel van Sacrae Theologae Licentiatus aan de Leuvense universiteit en werd in 1732 subregent aan het Bisschoppelijk Seminarie. Hij werd theologalis benoemd in 1742 en gradueel kanunnik in 1750. Hij verwierf het groot-penitencierschap in 1755, werd aartspriester benoemd vanaf 1760 en verkreeg ook de waardigheid van vicaris-generaal. (S.A.B., Doop-, trouw- en begraafboeken, Algemeen Overlijdensregister, 1788 - overlijdens van geestelijken geregistreerd door de aartspriester, nr. 64). (B.A.B., Acta capitularia 1788-1793, fol. 11v^o).

Vervolg van de loterije in classen.

- fol. 466 / fol. 467 -

Valsch gerugt verspreijt nopende een commeetsterre die des avons over het heele Nederlandt moest verschijnen.

- fol. 468 - Op den 22 februarij was elck binnen dese stadt Brugge in 't uijterste verlangen en veele in eene groote benoutheijdt ende verslaegentheijdt, omdieswille dat er nu sedert eenige weken door het heele landt verspreijt was een valsch gerugt dat er desen avont over het Nederlandt eene planeetsterre ofte commeet zoude verschen[en] hebben met verscheijde wonderbaere en schrikkelijcke teekens en dat dese sterre alom, zoo aen 't menschdom als aen de landen waer zij zoude hebben gepasseert, over het Nederlandt veel ongelukken en schaede zoude hebben veroorsakt. Zulks was, zoo er geseijt wiert, voorseijt van eenen vermaerden sterrekender van Parijs die zeker was dat dees commeet volgens zijn (dog gemiste) tijdtrekening desen nagt moest verschijnen. Hierom waeren der desen avont, die van een helder maenschijn verselt wiert, veele menschen op straet om die nieuwigheijd te zien, dog ondervonden, gelijk men nu zegt, dat desen sterrekijker hondert jaeren in zijne tijdtrekening gemist is.

[p. 17]

Vervolg van de loterije in classen.

- fol. 469 -

De philosophen komen binnen Brugge van Loven naer hunne ouders en vrienden, gelijk ook nu uijt het seminarie deser stadt en uijt de conventen alle de leer[l]inge vertrokken zijn.

Op den 25 februarij zijn binnen dese stadt Brugge d'heeren seminaristen die hun tot nog alhier in het bisschoppelijk seminarie - fol. 470 - bevinden, op bevel van onsen eerweerdigsten heer bisschop⁽³³⁾, elk naer hunne huijsen en vrienden vertrokken, omdienswille dat op bevel van hunne koninglijcke hoogheden gouverneurs-generael der Nederlanden⁽³⁴⁾, die sedert eenigen tijdt tot Brussel van hunne gedaene reijse naer Weenen weergekeert zijn⁽³⁵⁾, den heer fiscal⁽³⁶⁾ alle daege verwagt om dit, gelijk alle de andere seminariën van het Nederlandt, te supprimeeren. En uijt vreese dat de seminaristen mogelijckx mogten geprest worden om ingevolgen de keijserlijcke en koninglijcke bevelen tot het Seminarie-Generael van Loven geprest te worden (ziet diesaengaende voorder hiervooren, fol. 445), gelijckelijk hebben d'oversten der cloosters en conventen gedaen, de duer voor hunne aenkweekelingen opengestelt hebbende, hebben zij hun den keus gegeven van naer het Seminarie-Generael te gaen ofte naer hunne ouders en vrienden op vacantie, welcke laeste keus alle de jonge geestelijcken hebben - fol. 471 - genomen ende gevolgentlijk totdat de saeken eens of anders zullen zijn, is elck bij zijne ouders of vrienden thuijs gegaen.

Alsnu dan staet de leering der jonge geestelijckheijdt, zoo te Loven, waer tot nog toe niet eenen leerling is, stil, gelijk ook in alle de seminariën van heel het Nederlandt. Godt geve dog dat Zijne Majesteijt den keijser van dit gewichtig point mag afsien en dat er haest een bevel mag gegeven worden om alle de seminariën in wesen te laeten. Want wanneer de leering der jonge geestelijckheijdt opgeschort is, siet men niet dan eenen volkomen ondergang van onse heijlige religie teweeg, zoodaenig dat men van nu af genoegsaem voorsiet dat, tenzij het Seminarie-Generael teenemael gesupprimeert wordt, in de leering der jonge geestelijcken geen order meer kan gebragt worden.

(33) Zie voetnoot 2 van deel 1787 ‘Daegelijcksche Gevallen’.

(34) Zie voetnoot 56 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787.

(35) Zie voetnoot 117 van deel 1787 (‘Merckenweerdigste Voorvallen’).

(36) De advocaat-fiscaal vervulde oorspronkelijk de strikt juridische rol van openbaar aanklager. Voor onze gewesten was dit voor de Raad van Vlaanderen. Naar het einde van het Ancien Regime toe ging hij evenwel een steeds belangrijker rol spelen op het politieke vlak. Hij werd ‘het oog en de arm’ van de souvereine macht. Zo oefende hij in zijn gebied toezicht uit over alle vorstelijke en heerlijke ambtenaren. Hij moest erover waken dat de uitgevaardigde edicten door de ondergeschikte besturen, de steden, de ordehandhavers en de onderdanen werden opgevolgd. Hij lette op de publicatie en de toepassing van ordonnanties en plakkaten. Tegen overtreders van het vorstelijk gezag, ook tegen personen in dienst van de centrale macht kon hij gerechterlijke vervolgingen inzetten. Hij handelde steeds in het belang van de vorst. (E. POULLET, Histoire politique interne de la Belgique, Leuven, 1879, dl. II, blz. 632), (E. POULLET, Histoire politique nationale. Origines, développements et transformations des institutions dans les Ancien Pays-Bas, Leuven, 1882-1892, blz. 332-333), (J. BUNTINX, Inventaris van het archief van de Raad van Vlaanderen, Brussel, 1964, dl. I, blz. 14). In 1788 was Louis-Joseph van Haveskerke advocaat-fiscaal bij de Raad van Vlaanderen. (S.A.B., Almanach 1788, BIhh, blz. 67). Zie verder ook voetnoot 34 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787.

Vervolg der loterije in classen.

- fol. 472 / fol. 473 -

Verscheijde worden uijt de vangenisse naer 't collegie overgeleet.

Op den 28 februarij wierden verscheijde persoonen deser stadt van den kant van de Coupure vanuijt de vangenisse⁽³⁷⁾ naer het collegie overgeleet, die daer sedert eenigen tijdt geseten hadden en geapparendeert waeren, omdieswille dat dezelve over eenige weken verscheijde commisen langs de veste, die hun goedt dat zij poogden te blauwen⁽³⁸⁾, hadden aengerant, deerlijk hadde getracteert en geslegen, zoodaenig dat zij hun goedt hebben behouden en de commisen zeer - fol. 474 - gewont hadden doen vlugten.

Behalvens dit zijn eenige van dese overtuijgt van den heer pastor Cardoen⁽³⁹⁾

(37) Daar in de Middeleeuwen gevangenzetting als straf nauwelijks voorkwam, diende de gevangenis alleen om lieden voorlopig vast te houden. Te Brugge noemde men de oude grafelijke gevangenis het ‘Ghiselhuus’; ze stond op de plaats waar vanaf 1376 het huidige stadhuis werd gebouwd. Nadat het Ghiselhuus niet meer als huis van bewaring kon dienen, werd een deel van het Steen daarvoor bestemd. Het Steen bevond zich eveneens op de Burg naast de Heilige Bloedkapel. In 1689 werd het Steen door brand vernield, vanaf dan werden de gevangenen in het Rasphuis opgesloten. Het Rasphuis werd in 1671 gebouwd in het oude Stadspand, aan het einde van het Pandreitje. Dit was een tuchthuis dat naar typisch 16de-eeuwse ideeën werd opgericht om landloperij, bedelarij en prostitutie tegen te gaan. De marginalen uit de maatschappij werden daar opgesloten en tewerkgesteld. Een vleugel van het tuchthuis werd als verblijf voor de vrouwen gebruikt. Vanaf 1717 kregen de vrouwen echter hun eigen tuchthuis, het Spinhuis genoemd, in de Hooistraat. Het mannentuchthuis bleef tot het einde van de 18de eeuw aan het Pandreitje gevestigd. Toen werd het verenigd met het Magdalena- en Nazarethgasthuis in de Nieuwe Gentweg. Het Pand diende vanaf dan alleen nog als gevangenis. Het gebouw werd in de 19de eeuw verbouwd en vergroot en in 1861 van de huidige voorbouw voorzien, het doet nog steeds dienst als gevangenis. (J.A. VAN HOUTTE, De Geschiedenis van Brugge, o.c., blz. 303-305), (P. ALLOSSERY, De oudste giften en fondatiën ten bate der arme gevangenen te Brugge (ca. 1300-1500), in A.S.E.B., LXXIX, 1936, blz. 67-71), (A. VIAENE, Vijf eeuwen vangenis. Een overzicht van de nieuwe benamingen, in Biekorf, 1979, blz. 5-11, 180-186, 200-208). (A. VANDEWALLE, Inventaris van het Archief van de Brugse Tuchthuizen, in A.S.E.B., CXIII, 1976).

(38) Smokkelen, goederen ‘bedektelijk’ in- of uitvoeren zonder daarvan de rechten te betalen. (L.-L. DE BO, Westvlaamsch Idioticon, Brugge 1873, blz. 143).

(39) In de Almanach van het jaar 1788 werd Stephanus Cardoen aangeduid als pastoor van de O.-L.-Vrouwkerk - 2^o portie te Brugge. Cardoen kwam vooral tijdens de eerste Franse bezetting als actief Brugs priester naar voor. Hij was een van de afgevaardigden voor de Brugse geestelijkheid in diverse onderhandelingen met de Fransen. (S.A.B., Almanach 1788, BIhh, blz. 108), (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen ..., o.c., dl. I, blz. 363, 368).

[p. 18]

van Onse-Lieve-Vrouwe ledent eenigen tijdt met sneeuwballen te hebben naergeworpen, zoodaenig dat desen heer in een huijs beneden de Coupurebrugge moest vlugten, wilde hij aen geen voorder affronten subject zijn en dit omdat desen heer geen geldt, dat zij hem afeijschten, wilde geven. Men zegt dat er heden eenige van dees moetwillige tot het Provencial Correctiehuijs binnen Gend⁽⁴⁰⁾ verwesen zijn en dat d'andere nog meerder straffen zullen ondergaen.

(40) Het Provinciaal Correctiehuis werd in 1773 te Gent in gebruik genomen. De oprichting ervan was de resultante van de administratieve hervorming van het gerecht die rond 1765 in de Oostenrijkse Nederlanden op gang was gekomen onder impuls van de voorzitter van de Grote Raad van Mechelen, Goswin de Fierlant. Concreet was het Correctiehuis niets anders dan de reorganisatie van het tucht- en rasphuis dat sinds het begin van de 17de eeuw in het Gerard Duivelsteen was opgericht. De moderne principes van het strafrecht werden in het Provinciaal Correctiehuis toegepast: opsluiting als strafmaatregel, verbetering van de gedetineerden door gemeenschappelijke arbeid. Het waren de Staten van Vlaanderen die de kosten op zich namen, zij gingen hiermee in op de voorstellen van hun voorzitter Vilain XIIII. Het waren zijn geschriften (o.a. ‘Mémoire sur les moyens de corriger les malfaiteurs et les fainéant à leur propre avantage et de les rendre utiles à l'Etat’) die de start gaven tot de reorganisatie in Vlaanderen, in Brabant was dit enkele jaren voordien gebeurd met de oprichting van het Correctiehuis van Vilvoorde. (L. STROOBANT, Le Rasphuys de Gand, in Annales de la Société d'Histoire et d'Archéologie de Gand, III, 1898, blz. 191-307), (De Centrale Gevangenis te Gent. Historisch overzicht 1772-1935, Brussel, 1935).

Eene vrouwe gelicht tot Zomerghem van drij kinders.

Heden heeft men uijt de Gen[d]sche gasette de volgende besonderheijdt vernomen:

Zomergem, den 26 februarij 1788

Gisteren is binnen dese parochie in het kraambedde bevallen van eenen soon en twee dochters zekere Maria Theresia Bral, huijsvrouw van Batista Struijvelt, welcke drij kinders, - fol. 475 - gedoopt zijnde in onse kercke onder het luijden der klokken en het speelen der orgel, benevens hunne moeder zijn in volle welvaerentheijd.

Vervolg van de loterije in classen.

- fol. 475 -

Wonderlijcke verhuijsinge van sieur [De] Rudder uijt d'hotelrije De Koornblomme.

Desen avont ontrent den twalf uren gebuerde binnen dese stadt Brugge eene zeer merkweerdige verhuijsinge. Want alzoo sieur De Rudder nu geduerende den tijdt van negen jaeren de vermaerde hostelrije die genaemt wordt De Koornblomme⁽⁴¹⁾ met goedt succes bewoont hadde, zoo verliet - fol. 476 - hij dezelve desen avont tegen den twalf uren, duerende zoo lang zijne pagt, op de volgende wijse: hij liet zig vergeleijden met eenige brandende torsen tot aen zijn nieuwe woonste en sont terzelvertijdt de sloters naer den heurraer, met eenen anderen man 't huijs, die seffens het huijs met prueven gingen besigtigen en hetzelve zoo geschonden en onsiende bevonden dat het geen woonste meer geleek maer als een verlaeten schuere, om alle welcke verscheijde processen zullen ontstaen.

(41) Het hotel De Koornbloem was gevestigd in de Koornbloemstraat die in 1866 verdween bij de bouw van de huidige schouwburg in de Vlamingstraat. Tussen 1756 en 1866 was aan het hotel een kleine schouwburg gebouwd. (A. THEERENS, Op herbergbezoek te Brugge (1750-1850), onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Leuven, 1981, blz. 49, 57-58), (A. DUCLOS, o.c., blz. 519), (Verdwenen herbergen te Brugge, in 't Beertje, 1938, blz. 27).

Dichtjen ofte waeren hertenwensch tot welvaert onser landen, waermede de beschrijvinge van dit wonderbaer derthienste deel eijndigt.

Met den volgenden hertenwensch sluijte ik, lieven leser, het derthienste deel mijner beschrijvinge:

Iosephus, grooten vorst, jont ons dog geruste tijden,
Opdat uw' Neerlands volk u mag gebenedijden.
Soolang gij het besit geniet dier rijcke landen,
Ee(e)r, rijkdom, lijf en goedt zal elk alsdan voor u verpanden,
Palmen met laurier zal m'op u naemdag cieren.

[p. 19]

 

Hij, die Neerlander is, zal dan uw geboortdag vieren,

 

Uw' naem, uw'eer en lof, uwe noijt volpresene daën,

 

Sullen dan eeuw naer eeuw in goude blaederen staen.

Hiermede, lieven leser, eijndige ik het derthienste deel, dat verwonderensweerdig is, en uli alle geluk toewenschende, sende uli over tot het veerthienste deel⁽⁴²⁾.

(42) Met 13de en 14de deel bedoelt Van Walleghem de nummers van de volumina van het manuscript. De gebeurtenissen van het jaar 1788 staan dus beschreven in twee delen van het handschrift