Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1787

(December)

Men begint de schouwen op de Waterhalle op te metsen.

- fol. 425 - Met het begin van de maendt december zaeg men tot elcks overgroote verwonderinge d'eerste steenen leggen tot het nieuw op te rechten van de Waterhalle van welcke hiervooren fol. 88, 91, 136 verhandelt is en welcke men zoo verre als aldaer verhandelt is met allen vlijt afgebroken heeft. Is dit, lieven leser, niet het geldt om zoo te zeggen met hamers breken, dat men nu opnieuws gaet oprechten een werk, 't goon met geen vierduijsent ponden grooten kan herstelt worden, 't goon men noodeloos en met overgrooten arbeijdt heeft afgebroken? Is dit niet een klaer bewijs van de sekerheijdt van de totale ruïne waermede ons landt gedreijgt wiert wegens de onnoodige en onverstandige beschikken van den kolonel de Brou en zijne consorten die als opperingenieurs van alles de volmacht hadden en het landt tot hun eijgen baet met een volkomen ondergang dreijgden? - fol. 426 - Jae, voorseker, dit werck en menigvuldige onnoodige andere die veele millionen onnoodige guldens voor het landt hebben gekost, zouden ons rijcke landt al haest van geldt hebben ontbloot en eenen volkomen ondergang hebben teweeg gebracht. Zonder dan in die zaek verder in te gaen, want om alles op te helderen 't goon vrugteloos in eene korte reeks van jaeren gedaen is een heel boekdeel zoude te kleen zijn, vergenoege ik mij met te zeggen dat men op heden begonst heeft met de schouwen die alle afgebroken zijn op de Waterhalle op te matsen; zullende de tijdt moeten leeren wat er verders met dit overgroot gebouw zal geworden.

Hoe d'heer Wallewijn ingedaegt is.

Nu is men ook sedert eenige daegen besig met de goederen van d'heer Wallewijn⁽¹⁵³⁾, inspecteur van alle de wercken hiervooren verhandelt, door den stokhouder voor zijne duere te verkoopen, 't wijl - fol. 427 - alle zijne goederen, zoo muebele als immueble, door den heer fiscal aengeslaegen ende geconfisqueert zijn; zijnde bovendien desen heer, die sedert eenige weken uijt dese stadt gevlugt is, alom beschreven wegens de valsche bescheeden die in zijn huijs gevonden zijn en wegens de ongehoorde schulden die hij naelaet die men zegt tot boven de tachtigduijsent ponden grooten te beloopen, waerdoor zelfs veele aensienelijcke persoonen deser stadt tot den grondt gerenueert zijn. Voorseker hadde de boosaerdigheijdt zig nog verder uijtgebreijt van den gemelden heer hadde d'intendentie moeten voortgaen terwijl zijnen zoon commissaris of onderintendent van dezelve gemakt was, als hiervooren fol. 82 aengewesen is, terwijl alsdan alles naer hun zin en welgevallen zoude moeten bestiert geweest hebben. Ook kan men uijt het verhaelde genoegsaem afmeten dat den gemelden heer - fol. 428 - die, indien hij ontdekt wordt, niet minder dan met de doodt zal gestraft worden, zig er weijnig zoude aengelegen gelaeten hebben, hadde zijn huijs moeten gepluntert geweest hebben, waertoe men verscheijde mael teweeg geweest heeft, ziet hiervooren fol. 287, etc., wanneer hij zoude hebben konnen bijbrengen dat alle zijne papieren geschuert en zijne goederen zouden hebben gestolen, vernielt ende gepluntert hebben geweest.

(153) Charles Walwein was een van de voornaamste agenten van de keizerlijke administratie. Sinds april 1754 was hij tresorier van de Brugse Kamer van Koophandel. Op 25 september 1787 werd hij door het schepencollege aangeklaagd wegens wanbeheer en verduisteringen. Op 27 september 1787 werd besloten de hand te leggen op zijn goederen. In februari 1788 werd hij door de stadsrechters ook schuldig bevonden aan frauduleus bankroet, wat uiteraard het einde van zijn tresorierschap betekende. Dit kon niet verhinderen dat hij op 7 maart 1788 tot schepen van het Brugse Vrije werd aangesteld. Echter niet voor lang, want in september 1788 vroeg hij toelating om met behoud van wedde drie maanden afwezig te zijn, zogenaamd om een reis te maken naar Frankrijk en Wenen. Dit werd gemakkelijk ingewilligd gezien hij eigenlijk naar Londen ging met de bedoeling er van der Noot, die toen in Engeland verbleef, te ontvoeren. Dit mislukte echter. Vanaf 1788 stond Walwein als geheim agent in dienst van generaal d'Alton. In verband daarmee ondernam hij in 1789 een reis naar Wenen, wat zijn ontslag als schepen van het Brugse Vrije meebracht. Hij werd dan ‘premier directeur de la société causolidée de banque et d'économie rurale de Galicie’. Wegens valsemunterij was hij gedwongen Wenen te verlaten en vond hij uiteindelijk een toevluchtsoord in Parijs. Ook daar hield hij zich bezig met het maken van valse assignaten. Gevangen genomen, werd hij in september 1792 vermoord. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. I, blz. 157-158).

[p. 159]

De geënnonceerde venditie van de materialen der intendentie wordt niet gehouden.

Op den 5 en 6 december was elck zeer bedrogen terwijl er over eenige daegen bij placaete⁽¹⁵⁴⁾ alom aen d'hoeken van de straete geannonceert was dat er dees twee daegen naermiddag in 't Landthuijs van den Vrijen zoude venditie gehouden hebben geweest van alle de materialen der gewesene intendentie gelijk der gene van des zelfs raeden van d'eerste instantie, zoo van dese stadt Brugge als van degene van Kaprijcke⁽¹⁵⁵⁾. - fol. 429 - Den 5 's morgens waeren inderdaedt in 't Vrije het meesten deel van die goederen in koopen gestelt ende te zien, bestaende in menigvuldige lessenaeren overtrokken met groen laeken, kussen, taefels, stoelen en generaelijk alles dat voor het gebruijk van d'intendentie en des zelfs raeden nieuw gemakt was, meer als duijsent ponden grooten gekost hebbende. Des naermiddaegs was alles gesloten wanneer die venditie moest gehouden worden, zoo men zegt wegens de aengekomene orders van 't gouvernement-generael; niemant wetende om welcke redens gemelde verkoopinge op heden is opgeschort geworden.

(154) Dit plakkaat hebben wij niet teruggevonden.

(155) Zie i.v.m. de rechtbanken van 1^o instantie voetnoot 34. Ingevolge de ordonnantie van 20 april 1787 werden de jurisdicties van eerste aanleg vastgelegd. Voor Vlaanderen waren dit er 15: Gent, Brugge, Oostende, Kortrijk, Ieper, Aalst, Oudenaarde, Dendermonde, St.-Niklaas, Kaprijke, Veurne, Nieuwpoort, Poperinge, Lokeren en Geraardsbergen. (PH. VAN HILLE, De gerechtelijke, o.c., blz. 57).

Het eerste batalion militaire van Mechelen teruggekomen.

Op den 6 december 's morgens, tusschen seven en agt uren, is alhier binnen Brugge par schepen van Mechelen langs Gendt gearriveert het eerste batalion militaire, zijnde dezelve manschap die uijt dese stadt vertrokken is over circa vier maenden als hiervooren fol. 303 vermelt; - fol. 430 - zullende het tweede batalion eerstdaegs volgen; hebbende nu tot overgroote schaede der stadtsingesetene onse stadt Brugge alleen met 40 à 50 mannen beset geweest. Dit batalion is in de Poermolen ingequartiert geworden en voor alle dezelve zijn er nieuwe slaepsteden, door meest alle de timmerlieden deser stadt gemakt, terwijl alle d'oude par schepe naer Mechelen overgevoert waeren. Die verplaetsinge der troupen voor de belangen van zijne majesteijt den keijser ende koning alleen nootsaekelijk geweest hebbende tot versterking der grenzen van zijne majesteijt in Brabant uijt hoofde van de Prijssensche troupen die aldaer hadden moeten hunnen doortogt nemen naer Holant ter verdeding van d'eere van den prins van Orangje, dog alles is aldaer nu ook tusschen d'heeren Staeten in der minne vereffent geworden.

Bericht uijt Ziericzee nopende d'indaeging van eenen moorder.

Uijt de Gendtsche gasette van heden heeft men - fol. 431 - het volgende vernomen in des zelfs bijvoegsel: naerdien den persoon van Jeremias van der Grijp junior, gewoont hebbende binnen de stadt Zierikzee, oudt 26 jaeren, middelmaetig van langde, extra-mager van postuer, spreekende plat Zeeuwsch, gemeijnelijk draegende een korte gekrolde pararuke op het hooft en doorgaens gekleet met een sluijtjas, onder vehemente presumptie zig heeft gebragt van zijn eijgen kint te hebben vermoort en er de justitie ten hoogsten aengelegen ligt dat diergelijcke onnatuerelijcke en execreable de-

[p. 160]

licten ten opschrik van andere rigoureuselijk worden gestraft; zoo is 't dat borgemeesters en schepenen der zelve stadt mits dese beloven eene premie van 150 guldens aen den genen die den gemelden Jeremias van der Grijp junior zal weten aen te brengen, zoodaeniglijk dat hij in handen der justitie geraeke en van het fait overtuijgt worde, zullende - fol. 432 - den naem van den aenbrenger, zulks begeerende, gesecreteert worden.

Ziet afgekondigt verbiedende te maeken of te drukken, libellen, oproerige schriften.

Op den 11 december wiert binnen dese stadt Brugge van het stadthuijs afgekondigt⁽¹⁵⁶⁾ een keijserlijk en koninglijk edict van den 22 november verbiedende te maeken, drukken of uijt te stroijen libellen, schimpende, eerschende, schandeleuse of oproerige schriften; den strengen inhout van welk edict den leser zien kan in den Indicateur, het 18ste deel, bijvoegsel N.23. Gemelt zeer streng edict heeft voorseker in de gemoederen van menige oproergesinde en schimpige schrijvers d'aldergrootste ontsteltenisse veroorsakt terwijl er sedert alle de gepasseerde troubelen in de Nederlanden menigvuldige zijn die hun nergens anders mede meer schijnen te bemoijen, het maeken van pasquillen niet dan voor een simpel guijgelarij maer meer achtende; zullende dese door dit edict wat anders geleert worden.

(156) Zie: S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 64. Plakkaten, 2^o reeks, reg. 33 nr. 81.

Octrooi van eene nieuwe lichtinge.

In de Gendtsche gasette van den 13 december is aengemelt geworden een keijserlijk en koninglijk octroi van twee millionen, viermael hondertduijsent guldens voor eene lichtinge in wisselgeldt, welcke met den eersten november tot Brussel is geopent geworden; de vertellinge en conditiën den leser verders sien kan in den Indicateur, het 18ste deel, fol. 372. Gelijk ook tegens welcken intrest die aensienelijcke somme zal ontfangen worden.

Dieven in 't huijs van den pastor Mestdag en sieur Erswinckel ingebroken.

In den nagt tusschen den 17 en 18 december gebuerde binnen dese stadt Brugge aen 't huijs van sieur Erswinckel, suijkerbacker, wonende bij de Molenbrugge, eene merckelijcke diefte met braeke. Want eenen of meer dieven aldaer met gewelt een uijtstekende glaese kasse voor de voorvensters opengebroken hebbende, hebben alles dat in dezelve was staende ontrooft, dog eenen suijkerpot op den grondt vallende is sieur Erswinckel ontwaekt en seffens - fol. 434 - opgestaen zijnde, zijn de dieven weggevlugt, reede zoo verre gebroken hebbende dat zij den huijse konden inkomen. De dieften bij nachte nu wederom beginnende toe te nemen dog op veele plaetsen verjaegt wordende, gelijk gebuerde in den nagt tusschen den 22 en 23 december. Wanneer geduerende desen nagt twee dieven langs den kelder in het huijs van d'heer pastor Mestdag, op 't Hoogste van Brugge, ingebroken waeren dog door den nevenswoonende gebuer gehoort en ontdekt zijnde, vlugteden zij rasselijk door eenen venster van den huijse, zonder door hem te konnen vastgenomen of aengehouden worden.

[p. 161]

Vijfde treckinge der loterije in classen tot Brussel gehouden.

Op den 31 december is binnen de stadt Brussel begonst de vijfde treckinge der tweede keijserlijcke en koninglijcke loterij in ses dassen, 't vervolg van welcke den 2 en 3 januarij 1788 zal vervolgt worden.

Eijnde van 't jaer ons heeren Jesu Christi 1787.