Spiegel der zeevaert

Verclaringhe op de ghemeyne tye-caerte hier na volghende.

Wy hebben aengheteeckent naer dat ghewoonlijck ghebruyck der Stuerlieden, op wat streke vanden Compasse de Maen wesen moet, eer datse in eenige van dese naer beschreuen plaetsen hooch water is makende: maer men sal weten dat dese streken niet en moghen ghenomen werden oft ghepeylt naer den dryuenden Compasse, want de selue alleenlijcken af deelt den Horizon in sijn pleyne, ende wyset simpelijck aen in wat Circule Vertical oft Asimuth de Sonne oft Mane staet, al waer die vloeden haer gheensins naer en reguleren. Ghelijckerwijs de ervarenheyt leert als dat de Sonne wesende in Cancro in sijn hoochste teecken, soo is sy in Spaignen ende de Landen van ghelijcker Eleuatien ten acht vren eerst Oost, ende te vier vren al West, maer in onsen Clima rechts nae halff achten ende voor halff vijuen, ende loopt alsoo in acht ende neghen vren vant Oost int West na de Peyl vant Compasse, ende des nachts daer en teghens vant West weder int Oost in xv. oft xvj. vren, dit ghebeurt alle Maenden eens, mede inde Mane die oock somtijts wel by naest een vre eerder can loopen vant Oost in West dan de Sonne, ghemerct dat sy wel vijf graden Noordelijcker ende hoogher can omgaen dan de Sonne, daerom soo moetmen verstaen ende imagineren, als oft de streke vant Compas ghetoghen waren wten Pool des Werelts, want alsdan oft de Sonne of Mane hooch oft leech gaet, soo is altijt Oost ende West ses vren. Ende want in sulckn gheualle de selue streken niet anders en zijn dan Circuli horarij (dat zijn uyr Circulen) soo ist dat wy de selue streken hebben vergheleken ende ghebracht tot vren, ende elcke streke gheattributeert ende toegheschreuen xlv. minuten, oft dry quartieren van een vre, makende de vier streken dry, ende de acht ses vren. Ende men can wt dese Tafel lichtelijck dat ghetye rekenen op allen plaetsen, ende tot allen daghen, als ghy maer weet hoe veel daghen datter ouerstreken sijn vande nieuwe oft volle Mane. Ende de selue daghen soect onder de behoorlijcke streke daer uwe plaetse inne comt, soo vindt ghy die vre ende minuten alst tye is. Folio 31.