Sjanghai

[p. 87]

Hoofdstuk XII.
Waarom?

Er zijn lezers, die bezwaar hebben gemaakt tegen het begrip ‘gereedschapskist der voorzienigheid’. Hun overtuiging is, dat, hoe ondoorgrondelijk God's wegen ook mogen zijn, het een leek op het gebied der voorzienigheid niet betaamt, eenig licht te willen brengen in de duisternissen, waarin de Almacht ons laat dolen en ver-dolen.

Paul Förges werd doodgeschoten. Wij kennen hem niet. Wij hebben alleen zijn naam in de kranten gelezen. Is hij blond of donker? Is hij jong of oud?

Wij weten alleen, dat hij één der onzen was: een mensch met hoofd, ledematen en romp. Verdere bijzonderheden ontbreken, behalve dan dat hij geheel buiten het conflict China-Japan stond. Of hij nog in het bezit was van àl zijn ledematen bijvoorbeeld, is niet met zekerheid te zeggen, zoo kort na een oorlog, die honderdduizenden Duitsch- en het tegendeel-sprekende mannen heeft verminkt, voor zoover de dood hen daarvoor niet vrijwaarde. In ieder geval zal Paul Förges voldoende ledematen hebben bezeten om een auto te besturen.

Paul Förges was een mensch als wij, met organen. Maar ook door die organen, als maag, milt en pancreas, onderscheidde hij zich niet van zijn medemenschen. Bovendien is het niet onmogelijk, dat hij één of meer organen miste. De techniek van het opereeren is tegenwoordig zóó verfijnd, dat in gevallen, waarbij de dood zich reeds op een puntenoverwinning in de demi-finale mag verheugen, het lancetmes een ontijdig einde maakt aan de race, zoodat de strijd onbeslist blijft.

[p. 88]

Toch zal Paul Förges wel een hart hebben bezeten. Een hart schijnt moeilijk weg te nemen te zijn. Tenminste: niet zoo gemakkelijk als ovaria en vaginae. Doch dat zijn allemaal kwesties van inwendigen aard. Wat het voor het oog onmiddellijk waarneembare betreft kan met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid worden gezegd, dat Paul Förges in het bezit is geweest van het merkteeken der geboorte, ten bewijze, dat hij op normale wijze was ontstaan. ‘Wat het voor het oog onmiddellijk waarneembare betreft’... hierbij dient te worden opgemerkt, dat hij zijn navel natuurlijk niet onbedekt droeg. Behalve dat navelkuiltjes kunnen dienen als rustpunten voor de blikken van revue-bezoekers, hebben zij immers verder geen visueel belang. Dus zoo zal Paul Förges ook een moeder hebben gehad, die hem in zijn geboorteland, Oostenrijk, opkweekte, die hem voor draaiorgels wegriep, en met hem wandelen ging, die wel eens sinaasappelen voor hem pelde en hansopjes voor hem naaide. Toen ging hij naar school en bracht rapporten mee. Hij leerde lezen, schrijven, rekenen, taal, geschiedenis en aardrijkskunde. Hij leerde bokspringen en visschen. Hij werd puber en studeerde. Hij had zijn eigenaardigheden en zijn kwaliteiten. Hij was een mensch in wording. Hij had eetlust en werkte, speelde en sliep. Bij het wisselen der seizoenen liep hij wel eens een verkoudheid op, maar dat was dan gauw weer over. Hij kreeg op een keer op zijn verjaardag of op het Krampusfeest - het staat niet vast - zijn eerste horloge. Wat was hij daar blij mee! Hij liet het aan al zijn ooms en tantes zien. Later had hij zijn eerste meisje. Zij hield van hem om zijn heele manier van doen. Zij wachtte op hem, ook al kwam hij wat later en hij wachtte op haar, ook al kwam zij wat later. Dan liepen zij met de handen aan elkaar. Ach, welk een doezelig, donzig geluk. Dan ging de

[p. 89]

zon onder en liepen zij nog op een pad met bloemen erlangs. Soms maakten zij een kiekje van elkaar. Het leven had zooveel goeds. Het meisje kon er 's avonds dikwijls niet van in slaap komen. Geurde het wonder der liefde in haar, als zware hyacinthendamp. Sluimerde zij op het laatst in met het hoofdje scheef op de bloote ronding van één van haar schouders. En Paul lag dan nog wel eens te kijken naar een portretje aan den muur.

...Toen kwam een Chinees met een groot geweer en schoot het sprookje met één schot neer.

‘Toen’... d.w.z. Veel later.

‘Veel later’... d.w.z. Zooeven.

Het had den heelen dag gerommeld in Sjanghai. Het was natuurlijk een vergissing, dat Paul Förges voor een Japanner werd aangezien. Alleen het noodlot kan ervoor aansprakelijk worden gesteld.

Maar men vraagt zich dan toch verbijsterd af, wat het noodlot vóórgehad kan hebben met dien moord. Men vraagt zich huiverend af, of niet op eenvoudiger wijze de lichtgetiktheid van dien Chinees gedemonstreerd had kunnen worden, op een manier althans, waarbij geen onschuldig bloed vloeit.

Was er een spoortje slechts van een causaal verband tusschen de spanningen in Sjanghai en de noodzakelijkheid van Paul Förges' dood?

Heeft ons het doen van Sjiozawa iets onthuld omtrent de motieven van het noodlot?

Sjiozawa hing gebogen over de kaart en legde een vredelievende gezindheid aan den dag jegens de internationale concessie. Geen haar op zijn hoofd had aan molesteeren van niet-Chineezen gedacht.

De heer Fleming?

[p. 90]

Perste de lippen van gekrenktheid nog dichter op elkaar, toen hem het bericht werd gebracht.

Moorddadig, grillig noodlot; zinloos, pervers toeval.

Wij hebben gepoogd, het noodlot te ontmaskeren. Wij hebben ons op Sjanghai geworpen, hebben er het lancetmes ingezet en hebben gezocht naar het grijze zenuwvezeltje, waarlangs de Chinees de impuls kan hebben ontvangen om op de auto van Paul Förges te schieten. Maar wij zijn niets verder gekomen. Wij moeten nu weer los zien te raken van dit wreede geval. Wat doen wij hier eigenlijk nog in Sjanghai! Geen honderd jaar geleden was deze millioenenstad nog een ontoegankelijk moeras. Wat doet men steden op moerassen te bouwen! De geest wordt er vergiftigd van de miasmen. En nòg is het er een moeras. Tsjapei stinkt bovendien naar knoflook. Hongkjoe is een rommelhoek De oude Chineesche stad willen wij niet in. De Bubbling Well-buurt kan ons nog wat bekoren. Wij vonden er tenminste mevr. Fleming aan de piano. En Jessfield Park is eerlijk gezegd mooi. Nu exerceeren er de troepen van den brigadegeneraal. De Bund maakt indruk met al die groote gebouwen. Er is veel geheimzinnigs in deze stad. Er is veel, waarop zoo direct geen antwoord kan worden gegeven. Maar er zijn sloppen, waarin het verderf woont, het pure, klassieke verderf, zooals wij dit in Westersche streken alleen nog uit de boeken kennen. Van dat dr. Foe Mantsjoe-verderf. Opiumkit-narcose. Spiegelkamer-erotiek. Valluik-plundering. Obsceen riksja-kwaad, dat loert en prooi zoekt en klef aanhangt, niet loslaat, tot de slag kan worden geslagen. Er is hier dat barrevoetsche van onze Middeleeuwen. Er is hier geur van valsche romances. Men inspireert zich hier voor een Marlene Dietrich-film op een Sjanghai Express-thema, met Anna May Wong als erotisch contra-

[p. 91]

punt. Het leven ligt hier met de knieën van elkaar. Het zal een merkwaardig geluid zijn, de eerste barstende bom.

Paul, beste Paul, wat dééd je hier!? Was er in de wereld niet iets beters voor jou?

En ligt de wereld voor ‘ons’ dan niet open? Wat dwingt ‘ons’ hier te blijven?

Niets.

En zie, toch nemen wij onzen intrek in het Astor House-hotel, op den hoek van den Broadway en den Wangpoo Road, tegenover de Garden Bridge, waar juist een peleton Engelsche soldaten overheen trekt.

Waarom?

Omdat Paul Förges werd vermoord?

Ja, wáárom werd Paul Förges vermoord?

Waarom groeit dit boek onder onze handen?

Waarom leest u dit boek nog altijd?

Waarom is de hel nu nòg niet losgebroken?

Wat is het toch voor een obscure eigenschap van de menschen, die hang naar de hel...

De hel?

Ach jé...