Drie eeuwen vaderlandsche geschied-uitbeelding, 1500-1800

Een iconologische studie

[p. *75]

De opstand van Claudius Civilis

Foto Rijksmuseum.
1. claudius civilis weggevoerd en zijn broeder julius paulus gedood. Schilderij door O. Vaenius, 1612. Amsterdam, Rijksmuseum. (bl. 213)

2. dezelfde scène als boven. Ets door A. Tempesta naar O. Vaenius, uit de reeks ‘Batavorum cum Romanis bellum’, 1612. (bl. 230)
De opstand der Bataven onder Claudius Civilis gold als het prototype van de strijd tegen Spanje. Men lette verder op het verschil in kleedij tusschen Romeinen en Bataven.

Afb. 73

[p. *76]

Foto Rijksmuseum.
de samenzwering van claudius civilis
1. Schilderij door O. Vaenius, 1612. Amsterdam, Rijksmuseum. (bl. 213)

2. Ets door A. Tempesta naar O. Vaenius, 1612 (als afb. 73²). (bl. 213)

Foto Rijksmuseum.
3. feestmaal. Schilderij uit Vaenius' reeks betreffende de opstand der Bataven, 1612. Amsterdam, Rijksmuseum. (bl. 214)

4. allegorisch minnefeest. Schilderij door P. Pourbus, ± 1560. Londen, Wallace Collection. (bl. 214)

Afb. 3. Vormt wellicht het uitgangspunt voor Vaenius' onderneming. In elk geval heeft dit schilderij weinig aanknoopingspunten met het historische verhaal, maar des te meer met de traditioneele tuinfeesten van afb. 4.

Afb. 74

[p. *77]

1. brinio op het schild geheven. Ets door A. Tempesta naar O. Vaenius, 1612 (als afb. 73²). (bl. 230)

Foto Rijksmuseum.
2. brinio op het schild geheven. Schilderij door O. Vaenius, 1612. Amsterdam Rijksmuseum (bl. 230)

Afb. 75

[p. *78]

1. brinio op het schild geheven. Ontwerp door G. Flinck voor een der boogvelden op de galerij van het Amsterdamsche stadhuis, 1659. Hamburg, Kunsthalle. (bl. 224.en 230)

2. brinio op het schild geheven. Ets door Simon Frisius bij Cluverius, ‘De Germania antiqua’, 1616 (bl. 195)

Afb. 76

[p. *79]

1. brinio op het schild geheven. Schilderij door J. Lievens, 1661. Amsterdam, Paleis op den Dam. (bl. 225 en 230)

2. Schilderij door O. Vaenius, 1612. Amsterdam, Rijksmuseum. (= afb. 75²)

3. Ets door A. Tempesta naar O. Vaenius 1612. (= afb. 75¹)

Afb. 77

[p. *80]

1. bataafsche vrouwen en kinderen, toeziende naar het verloop van de slag bij xanten. Ets door A. Tempesta naar O. Vaenius, 1612 (als afb. 73²). (bl. 215 en 230)

2. claudius civilis neemt vóór de slag bij xanten afscheid. Ontwerp door F. Bol, ± 1659. München, Graphische Sammlung. (bl. 221)

Afb. 78

[p. *81]

claudius civilis begeeft zich in de slag te xanten. Ontwerp door J. Ovens voor een der boogvelden op de galerij van het Amsterdamsche stadhuis, ± 1662. Hamburg, Kunsthalle. (bl. 230)

Afb. 79

[p. *82]

claudius civilis begeeft zich in de slag te xanten. Ontwerp door J. Ovens voor een der boogvelden op de galerij van het Amsterdamsche stadhuis, ± 1662. Hamburg, Kunsthalle. (bl. 227)

Afb. 80

[p. *83]

samenzwering van claudius civilis. Ontwerp door G. Flinck voor een der boogvelden op de galerij van het Amsterdamsche stadhuis, 1659. Hamburg, Kunsthalle. (bl. 224 en 230) Voor de invloed van Tempsta's ets naar Vaenius vgl. afb. 83².

Afb. 81

[p. *84]

samenzwering van claudius civilis. Schilderij door G. Flinck en J. Ovens, Amsterdam, Paleis op den Dam.
In 1659 werd aan Flinck de decoratie van de acht boogvelden op de galerij van het Amsterdamsche stadhuis opgedragen. Bij zijn dood in 1660 was slechts het eerste doek der reeks gedeeltelijk gereed gekomen. In 1662 werd dit door Ovens voltooid, ter vervanging van een inmiddels geweigerd werk van Rembrandt met hetzelfde onderwerp. (bl. 227 en 230)

Afb. 82

[p. *85]

1. samenzwering van claudius civilis. Ontwerp door J. Ovens voor een boogveld op de galerij van het Amsterdamsche stadhuis, ± 1662. Berlijn, Prentenkabinet. (bl. 227)

2. samenzwering van claudius civilis. Ets door A. Tempesta naar O. Vaenius, 1612 (= afb. 74²). (bl. 230)

Afb. 83