T'Boeck van Ons Lieve Vrouwe van Maestricht, ende van den oorspronck des stadts, ende miraculeuse beeldt van Ons Lieve Vrouwe, rustende int convent der minderbroederen

Het XIX. Capittel.
Dat door goddelijck ingheuen het hooch Heylich vveerdich Sacrament des Autaers inde Processien omgedragen wort.

GElijck Michol Dauid bespotte danssende voor die Arcke alsoo bespotten hedendaechs die ketters alle mannen nae Godts herte, als sy teeckenen van blijschap toonen voor de warachtighe Arcke Godts, dat is het hooch heylich weerdich Sacrament des Autaers, dat wtghedraghen wort om aenbeden te worden wt instellinghe van onse Voorvaderen. Ende hoe wel dat die ketters niet gheloouen dat Godt is int H. Sacrament des Autaers, in onse herten nochtans sullen wy vasthouden de leeringhe van onsen Saelichmaecker ende S. Hilarius segghende, Mijn

[p. 121]

vleesch is warachtelijcke spijse, ende mijn bloet is warachtelijcken ⁺dranck. Soo wie mijn vleesch etet, ende mijn bloet drinckt, die blijft in my, ende ick in hem, dit is d'broot dat vanden hemel ghecomen is. Ons en is geen plaets ghelaeten om te twijffelen vande waerheyt des vleeschs ende des bloets Christi Jesu. Want oock door de belijdinghe Christi, ende door ons gelooue ist warachtelijck vleesch ende bloet Christi. Ende dese dinghen genomen hebbende, doen dat wy in Christo, ende Christus in ons is. Is dat niet de waerheyt? Ten sal hun niet waer sijn, die Jesum Christum loochenen warachtich Godt te sijn.] Wy geloouen dat waerder, dan waer hier Christus is. Ende daerom ist een kinders segghen Christus en heeft sijn mysterien niet inghestelt om wtghedraghen te worden, oft om aenbeden te worden. O hoofden weerdich ghebonden te worden met Hippocratis banden? Ick rieck de voorloopers van Antechrist. Ghy loochent hier Christum den warachtighen Godt om dat ghy hem niet en soudt aenbidden. Maer ist dat hy Godt is, waerom en sal ick hem niet aenbidden op wat plaets dat ick hem vinde? versworen hebbende Christum, en bereyde Antechrist den wech niet, die teghen ⁺ strijdt, ende opgeheuen wordt, bouen alle dat Godt genoemt oft voor Godt gheeert wort? Seer fraykens procureerde aenbiddinge voor den duyuel

+ Ioan. 6.
Hilar. l. 8 de Trinit.

+ 1. Thess. 2.

[p. 122]

die benijden de selue Christo, die seyde, Alle ⁺ dese dinghen sal ick v gheuen ist dat ghy nederuallende my aenbiddet. Doen seyde Christus, Gaet henen Satana, daer staet gheschreuen, Den Heere uwen Godt suldy aenbidden, ende hem alleen dienen. Die duyuel en heeft Christum niet aenbeden, maer hy heeft hem ghelaeten, ghy hebt Christum oock ghelaeten, ende daerom en aenbidt ghy hem niet.

2. Op v argument soude ick moghen antwoorden, ⁺ Den Sone des menschen is niet gecomen om gedient te worden, maer om te dienen. Ende dat ⁺ Christus elders seyt, Ick moet oock den anderen steden d'Euangelie preken van dat rijcke Godts, want daerom ben ick gesonden. Wat dan? Is hy niet ghesonden om aenbeden te worden? Die drij Coninghen sijn ghecomen inden stal, ⁺ ende nederuallende hebben hem aenbeden. Ende die geboren blinde, nederuallende heeft hem aenbeden. Alsoo dan Godtsdracht princepaelijck geschiet inde Processie om die aenbiddinghe, soo sullen wy nv toonen van waer dat sy begost heeft. Ende hoe wel die niet openbaerelijck van Christo is beuolen, noch terstont int beginsel vande heylige Kerck niet en is geweest, is nochtans met lanckheyt van tijden gecomen, ende wort noch heden bewaert. Christus ghelijckt sy seluen by een terwen graen. Het saet datter ghesaeyt wordt ontfanckt eerst die aerde, daer nae maeckt sy wortelen, ten lesten wtco-

+ Matt. 4.

+ Matt. 20.

+ Luc. 4.

+ Mat. 1.
Ioan. 9.

[p. 123]

mende brengt metter tijt vruchten voorts, niet terstont: soo sijn oock metter tijt alle die manieren vande heylighe Kerck ingebrocht. Ghelijck dan die Arcke des verbonts, in welcke bewaert worde de gulde ⁺ cruycke houdende het manna, ront-om Jericho ghedraghen worde ende op andere tijden elders met grooter pompe, soo dragen wy te recht dat warachtich manna, dat broot dat vanden hemel ons ghegheuen is met groote deuotie.

3. Eer dat wy dit proberen, dat eertijts van outs een gewoonte is geweest dat het lichaem Christi placht bewaert te worden voor teergelt voor de siecken, om te nutten ende ghedraghen te worden totte siecken, als die doot naeckte. Oock ist te noteren dat iertijts als de godtvruchtighe menschen ontfanghen hadden wt de handen vande Priesters het lichaem Christi, dat sy dat thuys droeghen, om dat bequamelijck te nemen. Dit getuyght den H. Bisschop ende martelaer S. Cyprianus, wiens ⁺ woorden sijn dese. Ontfangt watter gheschiet is in mijn tegenwoordicheyt. Als die ouders by auonturen niet wel beraden vluchten, soo lieten sy het cleyn dochterke by de voester, ende de voester brocht dat by de Magistraet, Ende die gauen haer by den Afgodt-beeldt, daer het volck liep, broot gheminghelt met puren wijn, om dattet

+ Hebd. 9.

+ Serm. de lapsis.

[p. 124]

door den ouderdom noch geen vleesch eten en cost. Daernaer heeft die moeder haer kint wederom ontfangen, maer het dochterke en cost het boos feyt niet ghesegghen noch te kennen gheuen, soo ist dan door onweetenheyt gheschiet dat die moeder t'dochterken met haer nam als wy dienst deden, maer het kint en cost ons gebeden niet verdraghen, nv te schreyen, nv te stooten, ende als van binnen ghepijnicht te worden, met alle teeckenen soo het cost te kennen te gheuen in die ionghe iaeren het misdaet. Ende nae den dienst als die diaecken begost wt te reycken den teghenwoordigen kelck, ende haer plaets gecomen was, nae dat dander hadden ontfangen, soo begost het cleyn kint voor d'ingheuen vande godlijcke Maiesteyt haer aensicht af te keeren, den mont met de lippen toe te houden, ende den kelck te weygheren. Die diaecken en houde niet op ende stortte wat wt den kelck in het kints mont hoe wel dattet weygherde. Daer nae gheschieden eenen hick, ende ouergheuinghe. In het lichaem ende geschenden mont en cost het heylich Sacrament niet blijuen, dien heylighen dranck van het bloet des Heeren, quam wt het besmet inghewant, ende soo worden ontdeckt die secreten der duysternissen. Maer dese nv ouder geworden sijnde quam heymelijck ter wijlen den dienst

[p. 125]

gheschieden, ende voor een spijse ontfonck sy haer een sweert, ende in haer herte ende mont laetende als dootelijck fenijn, alsoo dat sy begost benaut van herten te worden ende seer geperst, ende beuende ter aerden te vallen door die benaute die sy lijdde van haer misdaet. Ten is niet langhe onghestraft gheweest, noch het misdaet verborgen, die den mensch hadde bedrogen, soo geuoelden sy Godt voor den vreker. Ende als een haer kist opende met onweerdige handen, daer het H. lichaem des Heeren in was, soo is sy verueert gheweest door het vier datter wt quam, alsoo dat sy niet en deyrde dat raecken. Ende als noch een ander man oock besmet, nae dat de Priester misse ghedaen hadde, een stuckxke met die andere heymelijck ontfonck, soo en heeft hy dat heylich lichaem Godts niet connen eten oft aenraecken, hy vondt dat hy in zijn handen droech asschen, door de leeringhe van eenen worde ghetoont dat die Heere wech ghinck, als hy gheloochent wordt, ende tghene datter ghenomen wordt niet tot saelicheyt en gheschiedt den onweerdigen, als die saelige gratie (wech vliedende de heylicheyt) in asschen verandert worde.

4. Ist dat saecke dattet H. Sacrament des Autaers anders niet en is dan broot ende een teecken, soo die ketters leeren, van waer comen dan die wondere miraekelen

[p. 126]

die S. Cyprianus schrijft? Ghy siet dan dat buyten de nuttinge die Sacramenten bewaert zijn geweest van het lichaem des ⁺ Heeren. Het eerste Concilie van Nicenen gheuet opentlijck te kennen, daer aldus staet, die andere sullen sorghe dragen voor de plaetse, daer het H. Sacrament des Autaers bewaert wordt, ende een ygelijck sal sorghe dragen voor die dingen die hem beuolen zijn, ende dat metter vreese Godts.

5. Wt den H. Cypriano leeren wy oock, dat die boose gehouden zijn gheweest door miraekel vande heylighe mededeylinghe des lichaems des Heeren, ende dat sy swaerelijck gestraft zijn gheweest, als sy hun indrongen onder de H. Sacrificien der Catholijcken. Item dat doen die manier was het lichaem des Heeren vande Priesters te ontfangen ende thuys te draghen, om dat die Christenen dat by hun souden hebben, ende bequaemelijck nutten als sy door die vervolginge niet en costen geraecken totte H. vergaderinge ende totter Missen. Van welcke leeringe een bequaeme getuych is ⁺ dien gloriosen martelaer Tarsitius, Als hy droech het weerdich lichaem des Heeren, soo is hy geuallen inde handen vande Heydenen, die hem vraeghden wat hy droech: Maer hy lieuer willende steruen, dan het heylich de hondenen te geuen, verdiende de croone der martelaren. Waer wt

+ Can. 63. edit. ex Arabico.

+ Guitm. l. 2. de Sac. Alt. 48. Alger. l. 2. c. 1.

[p. 127]

dat blijckt van outs gheweest te zijn de omdraginghe van het heylich Sacrament des Autaers.

6. Noch meer canmen dit proberen dattet oock placht ghedraghen te worden totten siecken die nv stiruen. Waer van dat spreeckt het Concilie van Nicenen, Ist dat saecke ⁺ dat iemant van die ghevallen is, quam te steruen, soo langhe als hy inde penitentie is, en mach niet berooft worden van het H. Sacrament des Autaers, dat het teergelt des leuens is, ist dat hy dat begeert. Ist dat hy nae het gebedt ende communie vande sieckte in welcke hy was, wederom opstaet, hy sal alleen met het ghebedt communiceren met die gheloouighe, maer hy en sal de heylighe communie niet nemen. Ende daer sal neersticheyt gedaen worden dat gegheuen worde de Sacramenten die ter doot toe sieck sijn, nae dat die Bisschop neerstelijck ondersocht heeft, oft die siecke weerdich is, want ten is niet gheorloft, dat wy hun beroouen van het Sacrament des Autaers. Tis een fray exempel dat ons achterghelaeten heeft Dionisius Bisschop van Alexandrien. By ons was een ghetrou oude vader Serapion, die hoe wel hy een groot deel van sijn leuen hadde onberispelijck ouerghebrocht, nochtans ten tijden van veruolginghe, is gheuallen door cranckheyt des ghemoets. Dese badt

+ Can. 19. edit. ex Arab.

[p. 128]

dickwils ootmoedelijck wederom om ontfanghen te mogen worden inde H. Kercke, maer niemant en hoorde nae sijn gebeden, om dat hy offerande hadde gedaen aen die Afgoden. Ende wederom vallende in een swaere sieckte bleef drij daghen stom ende sonder verstant, maer op den vierden dach een weynichske verlicht sijnde, riep tot hem sijn neue segghende, O sone hoe langhe suldy my houden? Ick bidde v, haest v, ende laet my geringhe gaen, roept ymant vande Priesters tot my. Als hy dat gheseyt hadde, worde wederom stom. Het kint liep totten Priester, alst nv nacht was. Maer hy by auonture sieck sijnde, en cost by hem niet ghecomen, maer gaf het kint een stucxke van het H. Sacrament, beuelende hem dat hy dat nat maeken soude ende steken inden mont vanden ouden vader, ende het kint wederkeerende heeft dat met hem ghebrocht. Ende als hy naeckte, eer dat hy int thuys ginck met tghene dat hy droech, soo sprack Serapion wederom, Sone sijdy comen? hoe wel dat den Priester niet en can comen, doet ghy nochtans dat hy v belast heeft, ende laet my gaen. Het kint nam dan het stucxken dat hy ghebrocht hadde, ende maeckten dat vochtich, ende leydent inden mont des ouden vaders, ende nae dat hy dat ghenomen hadde, ghaf terstont

[p. 129]

daer nae sijnen gheest. Op dyen tijt als sulcke veruolginghe was, worden sulcke dinghen toeghelaeten.

7. Wy lesen oock dat die oude vaders het H. Sacrament met hun hebben ghedraghen voor teyrgelt tot beschermenisse van hunnen wech. S. Ambrosius schrijft van ⁺ sijnen broeder Satyrus, als hy op de zee in schipbrekinge was, dat hy vande Priesters het H. Sacrament begeerde, op dat hy hulpe soude hebben van sijn geloof, hy hangden dat aen sijnen hals in een custodie, ende hy wirp sy seluen soo inde zee, niet soeckende een planck van het schip om te ontcomen, maer hy socht alleen de wapenen van sijn gheloof: Ende sijn hope en heeft hem niet bedroghen, want hy is de eerste gheweest die wt den water quam, kennende sijnen bewaerder, in wyen hy gelooft hadde, ende hem danckende. Anders dan schrijft S. Ambrosius vande misterien van het lichaem des Heeren, ende anders die nieu gheesten. Maer noteert dat Satyrus als hy het lichaem des Heeren begeerde dat hy noch niet ghekerstent en was ende dat hem dat gauen die andere Christenen die dat oock droegen op den wech tot bescherminghe.

8. Een exempel desghelijck verhaelt S. ⁺ Gregorius vanden Eerw. man Maximiano. Dese als hy van Constantinopolen

+ Orat. de obitu fratris Satyri tom. 3.

+ Libro 3. Dialog. c. 36.

[p. 130]

nae Roomen wederom ghinck ende opde Adriaetische zee een groot tempeest opstont, het roer ende den mast brack, ende het water in het schip quam, ende totte opperste plancken vervulde, ende sy altsamen die daer in waeren seer verueert, soo ontfongen sy het lichaem ende het bloet ons Salichmaeckers Christi Jesu, haer beuelende Gode, dat hy hun sielen wilden ontfermen. Ende Godt die Heere die hun hadde verueert, bewaerden oock wonderlijck hun leuen. Want het schip acht dagen lanck vol waters wesende totte opperste plancken toe, volbrocht noch haer reyse. Ende gecomen sijnde aenden oeuer, als sy al wtgegaen waeren, terstont daer nae verdranck het schip. Sy droeghen dan met hun het H. Sacrament voor een saelich teyrghelt, ende voor die aenstaende doot te nemen.

⁺9. Ick voegh hier by het derde exempel van desgelijcke verhaelinghe. Daer waeren drij groote princen van mordenaeren die veel religieusen ende gheestelijcke persoonen veel quaets deden. Ende als op eenen dach inden wech diemen seyt dat S. Coenginus gemaeckt heeft ouer een broeck oft maeras, vier Priesters voorby passeerden met veel volcks, die by hen droeghen het H. Sacrament des Autaers openbaerelijck, voor een vrij teyrgelt, ende geruste

+ S. Laurentij Episc. Dublinens. vitae c. 8. apud Sur. 14. Nou. Tom. 6.

[p. 131]

lijdtsman des wechs, soo spronghen wt hun holen dese mordenaers, ende vielen vreedelijck op hun, ende beroofden de Priesters met een kercschendelijcke hant vanden prijs onser verlossinghe, ende en deden gheen reuerentie het hooch H. weerdich Sacrament, ende tracteerdent onweyrdelijck, dat verscheurende met hun tanden, ende quetsten die menschen totter doot toe. Maer sy en deden dit niet onghestraft, want nae acht dagen worden sy gehangen.

10. Eusebius Cesariensis een out historie ⁺ schrijuer ten tijden van Constantinus Magnus, die verhaelt dat noch een ander manier was by de Catholijcken, dat die Bisschoppen te gemoet plaghen te dragen de andere Bisschoppen tot hun comende het H. Sacrament des Autaers tot een teecken van peys. Daer was eenen twist tusschen den Roomschen Paus Victor, ende tusschen die Bisschoppen van Asien, dat dese verscheyden waeren vande Roomsche Kerck inden Paesschen te houden. Daerom die Paus Victor arbeyde alle die kercken van Asien vande gheheyme eenicheyt der H. Roomsche Kercke af te snijden, als van andere geloof ende opinie, ende schreef tot dien eynde scherpe brieuen. Het welcke qualijck nemende die Asiaensche, hebben wederom geschreuen aen den Paus Victor, ende met hun de Bisschop Irineus Lug-

+ l. 5. Eccl. hist. c. 22.

[p. 132]

dunensis, aldus, die Bisschoppen die voor uwen tijden sijn geweest, hoe wel dat den Paesschen soo niet en bewaerden, sy souden nochtans het H. Sacrament dese Bisschoppen, die in andere Kercken dat selfde soo onderhouden. Soo wast dan doen ter tijt de manier van dat H. Sacrament wt te draghen, het welcke te geschieden placht ⁺ met groote reuerentie soo Ruffini translatie heeft.

11. Ende dat meer dient tot propoost, het H. Sacrament des Autaers plach door den diaecken ghedraghen te worden vande plaets totten Autaer. Mocht hy dat doen, soo vermochten dat soo veel te meer die ⁺ Priesters ende die Bisschoppen. S. Jeronimus schrijft van Exuperio Bisschop van Tolosanen, daer en is niet rijcker dan hy, die het lichaem des Heeren draecht in een wijme custodie, ende het bloet in een ghelas. Vanden diaecken die het H. Sacrament droech in een toreke oft tabernaeckel ⁺ schrijft Gregorius Turonensis. Ick bin noch ghedachtich dat ick ghehoort hebbe geschiet te sijn in mijn ionckheyt, het was den dach van Polycarpus martelaer, die gehouden worden in een dorp by de stadt Auerne. Als ghelesen was sijn passie met die andere lessen, soo wast tijt om t'sacrificie te doen, ende als die diaeken de Ciborie hadde ghenomen, daer theylich Sacra-

+ c. 24. l. 5.

+ Epist. 4. ad Rusticum.

+ De gloriâ Martyr. c. 86.

[p. 133]

ment in was, droech hy dat tot die dore, ende inghegaen sijnde inden Tempel om die Ciborie op den Autaer te stellen, soo viel die wt sijn hant ende worde opgeheuen inde locht, en quam soo sonder die aenden autaer, ende die hant des diaecken en cost die niet gheuatten, dat wy gheloouen om gheen ander oorsaecke gheschiet te sijn, dan om dat hy besmet was inde conscientie. Men seyde dat hy dickwils ouerspel hadde ghedaen.

12. Tot desen propoost dient het derde Braccarense Concilie, daer dit decreet is, ⁺ Tis een goede saecke voor de Priesters die goddelijcke mysterie te tracteren, maer tis neerstelijck te wachten dat die niemande en doen tot ghebruyck van sijn quaetheyt, daer hy Godt alleen hadde behooren door te behaeghen, want daer staet geschreuen, Vermaeledijt is hy die des Heeren werck doet bedreighelijck. ⁺ Wy kennen sommighe van die Bisschoppen, als sy nae die Kercke gaen op de feestdagen der Martelaren, dat sy Reliquien aen hunnen hals draghen, op dat sy by de menschen met meerder glorie verheuen worden, al oft sy de Arcke vande Reliquien waeren, ende dat die Leuiten met alben gecleet hun draghen in stoelen, dese versmaedelijcke vermetenheyt moet in alle manieren afghebroken worden op dat die ijdelheyt de ouerhant niet en hebbe,

+ Can. 5.

+ Ierem. 48

[p. 134]

onder gheueynsde specie der heylicheyt. Daerom sal die oude gewoonte gehouden worden, dat op die feestdach niet die Bisschoppen maer de Leuiten op hun schouderen draghen de Arcke met de Reliquien, den welcken inden ouden wet oock de selue last beuolen was. Ende oft die Bisschop selue de Reliquien begheerden te draghen, hy en sal vande diaeckens op eenen stoel niet ghedraghen worden, maer hy sal die te voet gaende draghen totte vergaederinghe der H. Kercken. Noteert dat een oude ghewoonte is te draghen met het volck het H. Sacrament des Autaers tot die vergaederinghe vande Kercken, ende dat in die Arcke des Heeren, die Gregorius Turonensis een torne noemt, wy een tabernaeckel oft ciborie. Dat hy seyt die Arcke des Heeren, ende in haer de Reliquien, ghy en sult niet verstaen de reliquien der Heylighen, maer der Sacramenten van ons liefs Heeren lichaem, die tot gebruyck der gheloouigher bewaert worden, want hy seyt, die Heylige Godts Reliquien sullen gedragen worden door den seluen Bisschop.

13. Alle dese dinghen gheuen ghenoech te kennen dat int beghinsel vande H. Kerck het heylich Sacrament des Autaers niet alleen wech is gheleyt ende bewaert tot ghebruyck der godtvruchtighe, maer dattet oock in verscheyde manieren wtghe-

[p. 135]

draghen is gheweest, niet alleen bedeckt, maer oock int openbaer. Op dat ick segghe dat ick gheuoele de manier van het lichaem des Heeren om te dragen in Processien, dunckt my ghecomen te sijn wt die oude vsantie der Vaderen, als sy die voorghemaeckte heylighe dinghen totte naeste daghen bewaerden, ende wederom brachten de naeuolghende daghen. Praesanctificata, die voorgeheylichde dinghen worden ghenoemt, veel gheconsacreerde hostien, tot gebruyck van toecomende daghen, op welcke daghen die Priesters niet en consacreerden, maer ghebruyckten de gheconsacreerde Sacramenten: Ghelijck wy oock nv sien dat gheschiet int Auontmael des Heeren, ende opden goeden Vrijdach, dat die gheconsacreerde hostien int Auontmael, tot een toegemaeckte plaets met veel lichten wtghedraghen worden, ende opden goeden Vrijdach met de selfde solemniteyt wederom ghebrocht worden met Processie ende veel volckx. Daer is een ⁺ Decreet geweest vande Griecxsche Kerck, datmen inden vasten niet en mocht gheconsacreert broot offeren, dan alleen op den Saterdach ende Sondach. hoe soo? Sy gebruyckten die voorgeheylichde dingen, dat is, gheconsacreerde hostien. Oock het seste generael Concilie van Constantinopolen ⁺ gehouden in Trullo, seyt aldus: In

+ Conc. Laodincens. can. 44.

+ Can. 52.

[p. 136]

alle de daghen van den heyligen Vasten, sal de Misse gheschieden vande voorgheconsacreerde hostien, behaluen tSaterdaechs, tSondaechs, ende op ons Lieue Vrouwen Bootschaps-dach.

⁺14. Nicolaus Cabasilas een Griecxsche Autheur, spreeckt oock vande voorgaende voorgeheylichde dingen datse plegen met groote solemniteyt wtgedragen te worden, op dese manier, die Priester als hy met ghesanghe Godt gheglorificeert heeft, soo comt hy tot die offerande, ende als hy die met grooter eere ende reuerentie heeft genomen tot sijn hooft, soo gaet hy wt ende bringht die draghende totten Autaer, al willens die omdraghende door den Tempel om het volcx wil seer stil, ende voetke voor voetke. Maer sy ginghen, ende booghen met alle reuerentie hun knyen, biddende dat hy hunder ghedachtich wil sijn inde heylige offerande. Maer die Priester comt voorts verselschapt met veel lampen ende brandende lichten, ende comt soo totten Autaer. Ende dese dinghen geschieden nae vsantie, want die moesten gedraghen worden ende op den Autaer ghestelt om geheylicht te worden, ende dat met groote eere ende reuerentie, want soo wast de manier vande offerande Godts in te bringhen.] Dese offerande waeren broot ende wijn voor de consecratie, ende worden alsoo

+ In expos. Liturg. cap. 24.

[p. 137]

vanden Priester totte sacrificie ghebrocht, ende het volck viel op hun knyen, ende baden den Priester dat hy hunder wilden gedachtich wesen ende voor hun bidden onder sijn offerande. Sy en aenbaden die offeranden niet, maer sy baden den Priester die de offeranden droech. Den autheur gheeft te kennen dat met groote pomperijen, brandende lichten, ende wieroocken die voorgeheylichde hostien inden tempel voor het volck ghedraghen sijn, met aenbiddinghen. Hier wt dunckt my dat princepaelijck ghecomen is de manier van int openbaer om te draghen inde Processien het hooch heylich weerdich Sacrament des Autaers. Maer geue nochtans mijn verstant om een beters.

15. Daerom heeft te recht geordineert ontrint vier hondert iaeren die Paus Honorius ⁺ die derde wt die vsantie vande oude vaderen, op dat door die onachtsaemheyt der Priesteren, die goddelijcke gramschap niet swaerder en val, gebiedende scherpelijck beuelen wy, dat het H. Sacrament des Autaers in een besundere plaetse ende suyuere met alle eere, reuerentie, deuotie, ghetrouwelijck bewaert wordt. Ende die Priester sal het volck dickwils leeren, als onder den dienst der Missen die heylighe hostie opgeheuen wort, dat sijt dan deuotelijck aenbidden, oock alst die Priester

+ Lib. 3. Decretal. de celebrat. Missar. c. Sanè.

[p. 138]

totten siecken draecht. Die welcke dat selue met een betamelijck cleet, met een schoon decksel ouerdeckt draghen sal opentlijck ende eerlijck voor sijn borst met alle eer ende reuerentie, het licht altijts hem voorgaende, op dat daer door by alle menschen het gheloof ende die deuotie vermeerdert worde.

16. Ledt hier op. Inden eersten leert hy dat het H. Sacrament des Autaers op een seker plaets moet bewaert worden. Oock ordinerende dat het H. Sacrament des Autaers alst totten siecken gedraghen wort, moet aenbeden worden, want hy beueelt dat het volck hem neerbooghe. Te recht moghen die menschen doen, dat die Enghelen ⁺ doen. Hoort wat S. Chrysostomus schrijft, Ick heb eertijts eens eenen hooren verhaelen, dat hem verhaelt was van eenen ouden vader, dat hy sulck een visioen van Godt hadde, dat hy onder den dienst der Missen subitelijck sach een menichte der Enghelen ghecleet met claer blinckende cleederen omcingelende den Autaer, ende alsoo met den hoofden gebuycht als soldaten aensienden hunnen Coninck.

17. Die Paus Honorius begheerde dat voor theylich Sacrament licht gaen soude. Het selfste wort noch bewaert in onse Tempelen ende Processien, alsoo wy oock lesen gheschiet te sijn inde wercken der Apostelen als Paulus leerde soo daer staet,

+ Lib. 6 de Sacerdot.

[p. 139]

Op eenen vanden Sabbothen (als wy te samen comen ⁺waeren om tbroot te breken) heeft Paulus met henlieden ghedisputeert, willende des anderen daechs reysen, ende hy heuet sermoon ghetrocken totter middernacht toe. Ende daer waeren seer veel lampen inde eetcamer, daer wy vergadert waeren. Waer toe dienden de lampen? Die en waeren daer niet alleen om de duysternissen te verdrijuen, maer oock totte reuerentie vande brekinghe des broots, des H. Sacraments des Autaers, dat ghenomen worde op den iersten dach, dat is tSondaechs.

18. Maer alsoo Christus seyt, Soo waer het ⁺ lichaem is, daer sullen de arents vergaederen, dattet Godt aenghenaem is het hooch H. weerdich Sacrament des Autaers te volghen met deuotie, ende voor Godt te aenbidden suldy wt een exempel verstaen. Daer is ⁺ gheweest Rudolphus Graue van Habesburgh, die sijn volck totten schepter ende croone verheuen heeft, ginck ter iacht te peerde met weynighe, ghelijck den Edeldom placht, maer twas seer regenachtich weer, ende die weghen waeren seer gebroken ende slijckachtich, ende hem quam te ghemote een Priester gaende te voet, draghende tot eenen siecken het H. Sacrament. Dat gesicht versloech sijn goet hert, ende spranck van sijn peert met cleyne gramschap, seggende, Ick sal gedraghen worden, ende ghy die mijnen Saelichmae-

+ Act. 20.

+ Matt. 24.

+ 1. Lipsius Monit. Polit. c. 2. mon. 3.

[p. 140]

ker draecht, sult te voet gaen? Oft onbetaemelijck is oft oneerlijck, neemt dit peert ende sitter op. Twas een beuel, ten was gheen bidden, die Priester was onderdanich, ende hy volghden ootmoedelijck met blooten hoofde, ende leydden hem totten huyse vanden siecken, ende brocht hem als vore wederom. Ende die Priester verbaest wesende van die gediensticheyt, nv thuys sijnde danckten hem, ende voorseyden hem door Godts ingeuen ende sijn naecomelinghen de Keyserlijcke croone, alsoo het naemaels geschiedde, ende ghebleken heeft.