T'Boeck van Ons Lieve Vrouwe van Maestricht, ende van den oorspronck des stadts, ende miraculeuse beeldt van Ons Lieve Vrouwe, rustende int convent der minderbroederen

Het XVI. Capittel.
Dat seer godtvruchtelijck ende loffelijck is inde Processien beruoets te gaen, met hayren cleederen, int lijnen, oft in wullen alleen.

HEt is kennelijck datter veel dingen godtvruchtelijck gheschieden ter eeren Godts, hoe wel die ons van hem niet beuolen en sijn, als is onder andere beruoets te ghaen, ende dat sulcx soo godtvruchtighe des ouden testament als des nieuwe hebben ghedaen, sal ick met claerelijck bewijsen. Sijn schoenen wt te doen, ende blootvoets te ghaen, is een teecken van eerbiedinghe ende penitentie, soo dat ghetuycht die H. Schrifture. Dat een teeken van eerbiedinghe is, leeren wy van ⁺ Moyses, Die Heere openbaerde hem in een vlamme viers, wt dat midden vanden doorn, ende hy wort siende dat den doorn brande, ende nochtans niet en verbrande: Soo seyde dan Moyses: Ick sal gaen ende besien dit groot visioen, waerom dat den doorn niet en verbrant.

+ Exod. 3.

[p. 97]

Maer die Heere siende dat hy voortquam om te besien, heeft hem wt het midden des doorns geroepen ende geseyt, Moyses, Moyses? Die welcke antwoorde, hier ben ick. Maer die Heere, En comt (seyt hy) hier niet naeder, ontbindt die schoenen van uwen voeten, want die plaetse daer ghy staet, is heylighe aerde. Hy beual hem bloot voets te comen op der aerden die blinckte van het licht ende goddelijcke tegenwoordicheyt. Door die ontbindinghe vander schoenen toont hy die presentie des Heylighen, ende hy wilt hem kennen wt die selue plaets waer, te weten, Godt gestaen heeft, ende wie daer present was.

2. Desgelijckx lesen wy van Josue Israëlitische capiteyn. Doen hy was op dat Ackerlant ⁺ der Stadt van Iericho, soo heeft hy sijn oogen opgeheuen ende ghesien eenen man tegen hem staende, houdende een bloot swaert, ende hy is tot hem gegaen, ende heeft gheseyt, Zijdy onse, oft onser vyanden? Ende hy antwoorde, Geensins, maer ick ben een Prince van des Heeren heyr, ende ick come nv. End Iosue viel op sijn aensicht gebooght ter aerden. Ende aenbiddende heeft gheseyt; VVat spreect mijn Heere tot sijnen dienaer? Ontbint (seyde hy) de schoenen van uwen voeten, want de plaetse daer ghy op staet is heylich. Die plaetse daer Moyses op-stont en was door haer selue niet heylich, maer die presentie des Heeren die met hem was, die hadde de plaets gheheylicht, Soo oock in Processie die beruoets gaeninghe geschieden tot eerbiedinghe van Godt den Heere.

+ Iosue 5.

[p. 98]

3. Tis oock tot een teecken van penitentie, waeraf dat wy een figuere hebben int ⁺ oude Testament, Dauid ginck op den bergh vande Olijfboomen, opclimmende ende weenende, ende met blooten voeten gaende, ende met bedeckten hoofde. Ende oock alle dat volck dat met hem was, ghinck opvvaerts met bedeckten hoofden al weenende. Soo heeft Dauid sy seluen verootmoedicht, ouerdenckende dat alle dit quaet om sijn sonden geschieden: Tis waerschijnelijck dat hier wt gecomen is de manier van beruoets te gaen, waerom dat ons behaecht die beginselen anderwerf wt den wet van Moyses te verhaelen.

⁺4. Een man oft vrouvve als sy een ghelofte ghedaen hebben, om geheylight te worden, ende dat sy henlieden vvillen den Heere heylich maecken, soo sullen sy henlieden onthouden van wijn, ende van alle dat droncken maecken mach. Edick van wijne, ende van eenigen anderen dranck ghecomen, ende al datmen wt wijndruyuen perst, en sullen sy niet drincken, sy en sullen oock gheen versche noch drooghe druyuen eten, alle de dagen dat sy door ghelofte den Heere gheheylicht sijn. Alle dat vanden vvijngaert vvesen mach, vanden gepersten druyue tot den keerenkens toe en sullen sy niet eten. Alle den tijt van sijnder afscheydinghe en sal gheen schaers ouer sijn hooft gaen, tot dat volcomen is den dach daer in hy den Heere gheheylicht vvort. Hy sal heylich vvesen de vvijle dat het hayr sijns hoofts vvasset. . . . Dit is de vvet der heylichmaeckinghe. Als de dagen sullen vervult sijn die vvelcke hy met gheloften ghestelt hadde, soo sal hy

+ 2. Reg. 15.

+ Num. 6.

[p. 99]

hem aenbringhen, voor die dore van dat tabernaeckel des verbonts, en hy sal sijn offerande den Heere offeren, een iaerich lammeke sonder smetten tot eenen brantoffer, ende een iaerich schaep sonder smette voor de sonde, ende eenen onbesmetten ram, voor een vreetsaemighe slachofferander, ende oock mede eenen corf met ongeheefde brooden, die met olie beslaghen sijn, ende vlaeden sonder heue,met olie bestreken, ende de dranck offerande van elcks, vvelck de Priester voor den Heere offeren sal, offerende daer mede den corf der ongheheefde brooden, en haer vochtighe offeranden, die daer nae costume toebehooren. Ende dan sal den Nazareus thayr van sijnder vvijdinghe gheschoren vvorden, voor die dore van dat tabernaeckel, &c.

5. Tghetal van die dagen der wijdinghe, ende de manier van die beruoetsche gheeft te kennen Josephus. Als Florus President vant Jootsche lant swaerelijck quelde ⁺ de Joden, ende de suster van Herodes Berenices sach te Jerusalem de boosheyt der soldaten van Florus, soo quelden sy haer seer, ende soudt dickwils die Ouerste der Ruyteren, ende de bewaerders van haer lijf tot Florum, hem biddende dat hy ophouden soude van moorden ende dootslaen. Maer hy niet achtende op de menichte der gedoodder noch op de hoocheyt des Biddersse, maer lettende op sijn ghewin vande roouen, versmaedden haer te verhooren, oock dreyghende ghewelt teghen die Coninginne. Want niet alleen en dooden hy

+ Lib. 2. de bello Iud. c. 25.

[p. 100]

al die hem te ghemoet quamen, maer hy souden oock haer hebben gedoot ten waer dat sy hadde ghevloden op het Hof. Ende bleef daer snachts met goede wacht, sorgende voor inbreeck der soldaten. Sy was ghecomen te Jerusalem, op dat sy haer gheloften Gode soude betaelen. Want die ghequelt waeren met sieckte oft andere swaericheden, die plaghen dertich dagen lanck te bidden eer dat sy slach offerande deden, oock te abstineren van wijn, ende haer te scheren. Welcke ghewoonte in die daghen oock houde Berenice die Coninginne, ende stont oock voor die vierschael beruoets Florum biddende, ende behaluen dat haer geen eere en geschiede, soo was sy oock int perikel van het leuen te verliesen.

⁺6. Dat S. Paulus oock bloot-voets heeft gegaen toont S. Jeronimus, op diuersche ⁺ plaetsen. Van S. Paulus leest men, Dat hy tCenchris sijn hooft geschoren hadde, want hy hadde een belofte. Item elders, spraecken die gheloouighe tot Paulus, Sy hebben gehoort van v, dat ghy leert een afscheydinge van Moyses, allen den Iodenen die onder de Heydenen sijn, segghende dat sy hare kinderen niet en moeten besnijden, noch oock wandelen nae de ghewoonte . . . . Hierom doet, dat sy v seggen. VVy hebben vier mannen, hebbende een gelofte op hen. Dese met v ghenomen hebbende, heylicht v met henlieden, ende becostighet dat sy haer hoofden scheren, ende sy sullen alle weeten, dattet ghene dat sy van v gehoort

+ Act. 18.

+ Act. 21.

[p. 101]

hebben, valsch is, maer dat ghy oock wandelt selue onderhoudende de wet . . . . Doen is Paulus (die mannen medegenomen hebbende ende gesuyuert met henlieden) des anderen daechs inden tempel gegaen, vercondigende de voleyndinge, van de dagen der suyueringe, tot dat voor een iegelijck van henlieden een offerande geoffert worde. Ick vraege v o Paule (seyt S. Jeronimus) ⁺ waerom dat ghy v hooft hebt laeten scheren, waerom dat ghy een offerande gheoffert hebt, ende nae den wet voor v slachofferanden sijn gheschiet? Ghy sult my antwoorden. Op dat niet verarghert en worden die wt den Joden hebben ghelooft. Hy wort bedwongen veel te willen, tghene hy niet en wilt, hy heeft Timotheum ⁺ besneden, hy heeft sijn hooft doen scheren, ende beruoets gegaen, sijn hayr laeten wassen, ende sijn hooft in Cenchris geschoren, &c. Ende dat om dese oorsaecke, ⁺ Paulus is den Jodenen een Jode geworden, op dat hy die Joden souden winnen, ende te Cenchris heeft hy wt ghelofte sijn hooft gheschoren, caluwe ende beruoets is hy te Jerusalem inden Tempel gecomen, op dat hy hunnen haet souden stillen, die hem beclaeghden, dat hy teghen Moysis wet ende tegen Godt der Propheten dede. Siedy nv wt wat oorspronck dat die manier van beruoets te gaen, tot ons ghecomen is, te weeten, wt die heylige Schrifture ende van heylighe ghewoonte.

+ Epist. 89. c. 3.

+ Idem l. 1. adu. Iouin. c. 8.

+ Id. in illud Ad Gal. 4. Itaque iam non seruus.

[p. 102]

7. Wt de selfde fonteyn is de ghewoonte ghesproten van hayren cleederen, int lijnen, ende wullen ghecleet te gaen tot een teeken van penitentie ende ootmoedinge. Die H. Schrifture toont dit nae die vermaerde vervuringe van de Arcke des verbonts, ⁺Michol Sauls dochter wtgegaen zijnde Dauid te ghemoet heeft gheseyt, hoe glorieus heeft die Coninck van Israel heden gheweest, ontdeckende zijn seluen voor zijnder knechten dienstvrouwen, ende hy is ontdeckt gheweest, ghelijck ofter een vanden schudden ontdeckt worde. Ende Dauid seyde tot Michol, Voor den Heere die my vercoren heeft, meer dan uwen Vader ende dan allen zijnen huyse, ende die my beuolen heeft dat ick soude een Prince wesen ouer des Heeren volck in Israel, sal ick spelen, ende noch verworpender worden, dan ick gheweest hebbe, ende ick sal ootmoedich wesen in mijn ooghen, ende met den dienstvrouwen daer ghy affghesproken hebt, sal ick glorioser schijnen. Hierom soo en heeft Michol Sauls dochter geenen Sone gecregen, tot den dach haers doots toe. Die Coninck Dauid afgheleyt hebbende zijn Conincklijck cleet, danste voor die Arcke des Heeren int lijnen, dwelck Michol mishaeghde: haer dochte dat niet en betaemde voor eenen Coninck int openbaer te danssen int aensien van alle menschen. Maer sy en verstont den prickel der goddelijcker liefden niet, die haer Dauid met woorden wtleyde. Die Schrifture stelt daer en bouen by, dat sy geenen Sone en heeft ghehadt, tot pene van haer bespottinghe.

+ 2. Reg. 6.

[p. 103]

8. Als die Coninck Achab ghehoort hadde ⁺ die sententie die teghen hem ghegaen was vanden grammen Godt, Soe heeft hy zijn cleederen ghescheurt, ende zijn vleesch met een hayren cleet bedeckt, ende hy heeft ghevast, ende geslaepen in eenen sack, ende ghewandelt met gheneychden hoofde. Ende het woort des Heeren is gheschiedt aen Eliam den Thesbiter segghende, En hebdy Achab niet ghesien voor my verootmoedicht? hierom want hy verootmoedicht is om mijnen wille, soo en sal ick dat quaet binnen zijnen dagen niet doen, maer in zijn Soons dagen sal ick dit quaet op zijn huys brenghen. Josephus schrijft hier van aldus: Achab bedroeft zijnde, ende ⁺ doende penitentie is innegegaen, ende aendoende eenen sack, wandelde met bloote voeten, niet verlangende nae spijse, maer belijdde zijn sonden, arbeydende soo den Heere te versoenen. Doen sprack Godt totten Propheet, dat ter wijlen dat Achab leefden die straffinghe souden wtghestelt worden, maer dat die straffinghe in toecomende tijden den kinderen souden ouercomen.

9. Die Coninck Joram inde belegheringhe ⁺ van Samarie, alsser sulcken grooten hongher was, dat oock die moeder haeren sone hadde geten, ende hy dat hoorde, soo heeft hy zijn cleederen gescheurt ende ginck op de muer, ende alle dat volck heeft dat hayren cleet ghesien, daer hy onder op zijn lichaem mede ghecleedt vvas. Wie sal twijffelen, oft hy en heeft Godts gramschap willen versoenen door

+ 3. Reg. 21.

+ Li. 8. Antiquit. c. 13.

+ 4. Reg. 6.

[p. 104]

hardicheyt van dit hayren cleet? Soo lesen ⁺ wy oock van Daniel, Ick heb mijn aensicht ghestelt totten Heere mijnen Godt om te bidden, ende te smeecken met vasten, met eenen sack, ende met asschen. Ende door die cracht van dese dinghen heeft hy vercregen dat hy begeerde. ⁺ Men placht (seyt S. Jeronimus) tot penitentie te ghebruycken een hayren cleet ende assche, op dat wy door het steken van het hayren cleet souden weten wat wy door die schult hebben ghedaen, ende in die asschen letten, wat wy door die sonden sijn gheworden. Dan dan in het hayren cleet ouerdenckt worden die stekende sonden, ende inde assche door die sententie des doots, de naevolghende rechtveerdighe straffinghe der sonden.

⁺10. Die Niniuiten berueert sijnde door die dreygementen vanden Propheet, Noch veertich dagen, ende Niniue sal ommegeworpen vvorden. De mannen van Niniue hebben in Godt gelooft, ende sy hebben gepredict datmen vasten soude, en sy trocken sacken aen vanden meesten totten minsten. Ende het vvoort is gecomen totten Coninck, en hy is opgestaen van sijnen Conincklijcken stoel, ende hy heeft sijn cleet van hem afgevvorpen, ende hy heeft eenen sack aengetrocken ende hy heeft geseten inde asschen. Ende hy heeft geroepen ende geseyt, in Niniue vvt des Coninckx ende sijnder Princen mont seggende: De menschen ende de beesten ende de runderen, ende het cleyn vee, en salmen niet laten eten, noch geuoet vvorden, en sy en sullen geen

+ Dan. 9.

+ Ieron. in 2. Thron.

+ Ion. 3.

[p. 105]

vvater drincken, Ende laet die menschen tsamen met die beesten met sacken ouerdect vvorden, ende laetse roepen totten Heere sterckelijck, ende iegelijck man bekeere hem van sijnen quaden vveghe, ende van die boosheyt die in sijn handen is: VVie weet oft hem Godt omkeerde, ende dat hy vergaue, en dat hy vvederkeerde vande rasende gramschap sijns toorns, en dat vvy niet en vergingen? Ende Godt heeft haerlieden vvercken gesien, dat sy bekeert vvaren van haren quaden vveghen, ende het heeft Godt ontfermt ouer de quaetheyt die hy gesproken hadde henlieden te doen, ende hy en heuet niet gedaen. S. Jeronimus seyt dat de spijse ende ⁺ thabijt een weerdighe penitentie is geweest. Sy hadden Godt vergramt door ouerdaet ende eergiericheyt, daer sy Godt mede vergramt hadden, daer versoenen sy Godt mede. Den sack ende het vasten, sijn die wapenen van penitentie, ende de hulpe der sondaren . . . . Totten vasten voeghen sy by den sack, op dat den ijdelen buyck ende het rauwich habijt soo veel te hertelijcker den Heere souden verbidden..... Ende dat hebben sy gedaen met groot profijt. Godt heeft geperseuereert in sijn propoost, vant beginsel willende ontfermen, want niemande verlanghende te straffen, dreyght dat hy doen soude.

11. In die schruemelijcke aertbeuinghe ⁺ ten tijden vanden Keyser Theodosius de ionckste, soo waeren besich met Litanien ende Processien te houden die Pa-

+ Hoc loco.

+ Michael Glycas ex Theoph. Confess. part. 4.

[p. 106]

triarch Proclus, ende selue den Keyser, als het kint inde locht opgetrocken worde, ende den hemelschen lof-sanck leerde, daer de goddelijcke gramschap mede ophoude.

12. Die Keyser Heraclius, vercreghen hebbende victorie teghen die Persen, ende het Cruys des Heeren, dat die van Persen ⁺ wechghenomen hadden als sy Jerusalem verwonnen hadden, wederom keerende te Jerusalem, met groote solemniteyt heeft hy op sijn schouderen het H. Cruys ghestelt op dien bergh, daer den Saelichmaecker het selfste hadde ghedraghen, ende niet sonder miraeckel. Want Heraclius soo hy was met goudt ende peerlen verciert, worde ghedwonghen inde poort stille te staen, die daer leyde naer den bergh van Caluarien, ende hoe dat hy meynde meerder voorts te gaen, hoe hy scheen meer ghehouden te worden. Als hem hier ouer selue Heraclius, ende oock alle het volck verwonderde, soo seyde Zacharias Bisschop van Jerusalem, Siet toe o Keyser, ghy en volght met dit costelijck habijt oock int weynich niet nae die armoede ende ootmoedicheyt Jesu Christi. Doen leyde af Heraclius die costelijcke cleedinghe, ende track sijn schoenen wt ende dede aen een seer slecht cleet, ende heeft aldus sijn begonne processie lich-

+ Rituales Ecclesiast. apud Baron. to 8. An. Christi 628.
Ere Rom. in Exalt. S. Crucis.

[p. 107]

telijck voleynt, ende heeft het Cruys wederghestelt, daert vande Persen het selfde wech was ghenomen.

Wt dese dinghen canmen gheraepen die ⁺ oude ceremonien van die Processien, die voorwaer niet te versmaeden en sijn, ist dat sy met goede intentie ende puerheyt der ghebeden ghedaen worden, waer van een schaduwe hebben ghehadt die Joden int beruoets ghaen, soo wy nv ghehoort hebben. Welcke dinghen ick hier te voren hebbe willen stellen, om dat die Processie van Maestricht verciert wordt met groot ghetal van mans ende vrouwen die beruoets gaen, die ontrint de drij hondert sijn ghetelt gheweest int iaer 1611. elck met brandende lichten inde hant, behaluen die snachts ghaen om niet bekent te sijn, waer van het ghetal veel meerder is, iae by nae niemant in Stadt en is oft hy en ghaet den wech om, int lijnen oft wullen, oft beruoets, sommighe eens, sommighe tweemaels, sommighe drijmaels, dat sommighe beloeft hebben te doen, soo lanck als sy leuen.

+ Beatus Rhenan. notis ad c. 4. li 2. Tertul. ad vxorem.