130 jaar woordenboek der Nederlandsche taal 1851-1981. De briefwisseling tussen Matthias de Vries en Jacob Grimm 1852-1863

[p. 2]

[p. 3]

[p. 4]

[p. 5]

Onderschriften behorende bij de voorafgaande 4 illustraties:
Johan Rudolf Thorbecke, Minister van Binnenlandse Zaken, verzoekt op 5 juni 1852 Koning Willem III. aan de Noordnederlandse redacteuren van een Algemeen Nederlandsch Woordenboek (het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)) een jaarlijkse toelage van f 500, - ter beschikking te stellen, ten behoeve van de vervaardiging van het WNT.
Bij Koninklijk Besluit No 68 dd. 9 juni 1852 wordt de redacteuren M. de Vries en L.A. te Winkel ter aanmoediging van de WNT- onderneming voor het jaar 1852 een bedrag van f 500,- verleend.
(Foto's van het Algemeen Rijksarchief te's-Gravenhage)
(Uit de brief van De Vries aan de gebroeders Grimm dd. 18 oktober 1852 (blz. 37) blijkt, dat ook België een subsidie ten bedrage van f 500,- heeft verstrekt).

[p. 7]

Ten Geleide

In de monumentale inleiding op het in 1882 verschenen eerste deel van het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) noemt de stichter en eerste hoofdredacteur van dat Woordenboek. Matthias de Vries [1820-1892], zijn werk een produkt dat gesproten is uit de broederlijke vereniging der Nederlanders van Noord en Zuid.

De Belgisch-Nederlandse samenwerking bij het tot stand komen van een wetenschappelijk woordenboek dat grosso modo het tijdvak 1500-1921 omvat, heeft vele hoogtepunten, maar evenzovele dieptepunten gekend.

Steun vanuit het Zuiden De Vries en Te Winkel voor de door hen speciaal voor het Woordenboek ontworpen spelling. Kort na de publikatie van De grondbeginselen der Nederlandsche spelling werd deze spelling op 21 november 1864 in België officieel vastgelegd, terwijl Nederland haar eerst in 1882 erkende door haar in te voeren in het nieuwe Wetboek van Strafrecht.

Onmiddellijk na de instelling van de Commissie van Bijstand, een commissie die de financiële en administratieve beslommeringen bij De Vries wegnam, om hem en zijn redactie in staat te stellen zich uitsluitend aan het schrijven van het Woordenboek te kunnen wijden, begon Zuid-Nederland openlijk belang te stellen in ‘het grootsche werk van het Woordenboek’.

In 1891 werd de eerste Zuid-Nederlander bij de redactie aangesteld. Het was niemand minder dan Willem de Vreese.

Vanaf 1896 werd door Vlaamse studenten en taalkundigen een macht van citaten uit Zuidnederlandse schrijvers van de 16de, 17de en 18de eeuw verzameld en aan de redactie geschonken.

De samenwerking bij de totstandkoming van het WNT bereikte een hoogtepunt toen in 1967 de Belgisch-Nederlandse Stichting Instituut voor Nederlandse Lexicologie tot stand kwam.

Een van de hoofdtaken die het bestuur van die Stichting op zich nam was het WNT tot voltooiing voeren. De lasten voor het project werden sedertdien in een verhouding 1:2 door België en Nederland samen gedragen en de Stichting slaagde erin meer Zuidnederlanders dan ooit aan de redactie toe te voegen.

Het verschijnen van een groot aantal afleveringen wettigt thans de hoop dat het WNT binnen vijftien jaar gereed zal zijn. Het is tegen die achtergrond, dat ter gelegenheid van het feit, dat in 1851 tijdens het 3e Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres te Brussel opdracht gegeven werd tot vervaardiging van het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). er op 17 november 1981, eveneens te Brussel, onder auspiciën van het Bestuur voor Internationale Betrekkingen van het Departement van de Vlaamse Gemeenschap en de Stichting Instituut voor Nederlandse Lexicologie een academische zitting werd gehouden voor het bestuur, de medewerkenden en de genodigden. Hierbij werden de twee laatstgereedgekomen delen van het WNT, t.w. 26 en 27, aangeboden aan mevrouw R. de Backer-van Ocken, Vlaamse staatssecretaris voor Cultuur. Toerisme en Huisvesting, en aan mevrouw ir. B. ten Zeldam-Hartelust. plv. secre-

[p. 8]

taris-generaal, als vertegenwoordigster van dr. J.A. van Kemenade, Nederlands minister van Onderwijs en Wetenschappen.

In zijn vergadering van 21 oktober 1981 besloot het bustuur van de Stiching om de toespraken tijdens de bijeenkomst op 17 november zouden worden gehouden, uit te geven in brochurevorm om de gezamenlijke werkzaamheid van de twee landen te onderstrepen en zijn vertrowen in de voltooiing van het WNT aan een wat ruimer publiek kenbaar te maken.

Het bestuur prijst zich gelukkig dat prof. dr. C. Soeteman, emeritus-hoogleraar te Leiden, in het najaar van 1981 contact opnam met het Instituut voor Nederlandse Lexicologie om te onderzoeken of er bij de Stichting belangstelling bestond voor het uitgeven van de door hem bewerkte briefwisseling tussen Jacob Grimm, een van de stichters van het Deutsches Wöterbuch, en Matthias de Vries.

Wij zijn van mening dat het samenbrengen in één uitgave van de zoëven genoemde correspondentie en de toespraken van 17 november 1981 niet allen de betekenis van de persoon De Vries en diens monumentale werk voor de Nederlandssprekenden in Noord en Zuid overweldigend benadrukken, maar ook een bijdrage zullen blijven leveren aan een nimmer aflatende Belgisch-Nederlandse samenwerking in de Stichting Instituut voor Nederlandse Lexicologie, om het culturele erfgoed van Noord en Zuid in woordenboeken tot zijn recht te laten komen.

26 februari 1982.

Het bestuur van de Stichting Instituut voor Nederlandse Lexicologie.

mr. P.J. Verdam,

voorzitter

dr. P.G.J. van Sterkenburg,

secretaris