Hilde

[p. 283]

[XXIII]

Het is al volop voorjaar, als Mans zwaar-beladen weerom komt. De wulpen roepen in het wijde veld van Tranendal de eerste weifelende gele streep van de morgen tegen en geur van mest is overal. Hij is net op de dag van Asser markt vrijgelaten. De broers en de nabers wisten dat en ze hadden zoveel boodschappen voor hem, dat hij pas tegen de avond op huis aan kon.

Het is nog donker, een enkele haan kraait. Maar de lamp in de hut brandt hoog en Hilde staat reeds aan de deur. Zij heeft het geweten, dat hij de hele nacht door zou lopen, tot hij bij haar zou zijn. Zij komt hem haastig tegemoet op het pad en steekt haar armen naar hem uit. Zij helpt de zware zak van zijn schouders en voert hem aan zijn hand mee naar binnen.

‘Zo,’ zegt hij, ‘daar was ik dan.’

En daar zit hij dan weer in zijn stoel bij het vuur en zucht en kijkt rond. Ja, dit is zijn huis en dit is zijn vuur. En dit is zijn vrouw, die daar lachend en met een kleur van blijdschap door het kamertje gaat en het water opschenkt op de koffie. Maar hij legt zijn pet op zijn knie, alsof hij bij haar op visite is en hij zit zo stijf en rechtop in zijn stoel, alsof hij niet weet, hoe hij zich houden moet.

Wanneer zij de koffie heeft ingeschonken, en brood heeft gesneden, komt zij bij hem. Zij legt de armen om zijn hals en kijkt hem in de ogen. Er is zo weinig glans in die ogen. Zij nestelt zich op zijn knieën en liefkoost en kust hem en hij kust haar

[p. 284]

terug. Maar dan strijkt hij met de hand langs zijn voorhoofd. ‘Bi' j' mu?’ vraagt zij.

Nee, hij is niet moe. Maar hij schijnt het nog niet te kunnen bevatten, dat hij nu weer thuis is. Hij is zo lang alleen geweest.

‘Jongen,’ klaagt zij, ‘wat zie ie d'r slecht uut. Wat hebt ze oe toch daan, dat ze oe zolange opsloten hebt!’

‘Ja,’ zegt hij, ‘vroeger kon ik er goed tegen, maar nou niet meer. Ik zag aldoor oe in gedachten, alleen aan 't knoeien. Ik kon wel met de kop tegen de muur anlopen.’

‘Maar nou zal 't nooit meer gebeuren,’ verzekert zij. ‘Nou wil ik het niet meer, Mans, dat ie het veld ingaan. Verleden jaar was ik te groots, om het te vragen, maar nou vraag ik het oe: Laat het om mij en om het kiend. Het heeft zo naar oe verlangd.’

‘Ja?’ vraagt hij, ‘heeft het naar mij verlangd?’

‘Het praatte iedere dag over oe,’ vertelt zij. ‘Het vroeg: Waar is pappa nou? Zit pappa achter de tralies? Pappa is toch niet een knien?’

Daar lacht hij om. Hij staat op en gaat naar de bedstee. Hij doet het gordijntje opzij en kijkt naar het slapende kind. Hij haalt ook wat uit zijn binnenzak en legt dat naast haar op het kussen. Een popje. Dat heeft hij gisteren, toen hij uit de bak kwam, in Assen gekocht. En dan zet hij wat voor Hilde op de tafel: een flesje loddereine voor in de kerk. Hij heeft aan beiden gedacht.

‘As ik nou maar wat veur oe heb,’ zegt zij geheimzinnig.

‘Dat hoeft niet,’ meent hij. ‘Ik ben uut 'weest en ie beiden niet.’ Hij drinkt zijn koffie, maar zijn brood laat hij staan. Hij heeft nog geen zin. Hij zit daar stil en terneergeslagen. Er is geen leven in hem. Zo zat hij ook die laatste avond. Het schijnt, alsof hij niet weg is geweest.

‘Zie ik er niet goed uut?’ vraagt zij plotseling.

[p. 285]

‘Ja,’ knikt hij, ‘ie schient er nogal tegen te kunnen.’

‘O ja,’ zegt zij, ‘ik heb mij best 'red. Alleen was ik soms wat doezelig in de kop.’

‘Doezelig?’ vraagt hij.

‘Ja,’ zegt zij, ‘maar dat geeft niks.... Ik heb al weer vier kiepen te broeden zitten.’

‘Zo, ie wordt nog een hele kiepeboer.’

‘En de mest is ook al weer gestrooid,’ vertelt zij. ‘Van de weke komt vader Hilbert met de ploeg.’

‘Mooi,’ zegt hij goedkeurend. En meer niet.

‘En Hendrik-Jan liep gisteren ook nog even an,’ gaat zij voort, ‘hij moet het nou wel weten, zee hij.’

‘Och,’ antwoordt hij, met een lusteloos gebaar. ‘Wat zal men daarvan zeggen?’....

Zwijgen. Zij zucht en lacht meteen daarop.

‘Oes Annechien,’ zegt zij, ‘die heeft nou een jonge dochter. Vader Hilbert heeft al weer z'n zin niet 'kregen, maar zij is d'r bliede mee en heur man ook. Wat zou ie 't liefste hebben, Mans, een jongen of een wicht?’....

Hij kijkt haar aan. Zij heeft nu zo'n hoge kleur. Er blinkt even iets op in zijn ogen, maar meteen zakt dat ook weer weg.

‘Och,’ zegt hij, ‘wat heeft dat veur nut, dat wij daar nou over praten?’

Hij haalt zijn pijp te voorschijn en neemt de tabakspot. Hij begint langzaam en ernstig te stoppen.

‘Zeg het eens,’ dringt zij aan.

‘Och Hilde,’ zegt hij ongeduldig, ‘schei toch uut.’

‘Nee!’ roept zij dan met tranen in de ogen, ‘ik schei niet uut, ie zult het zeggen. Ie moet over een poos de wiege van de zolder halen, Mans!’

De tabakspot valt met een bons op de vloer. Hij klemt zijn handen om de stoelleuningen en ademt zwaar.

[p. 286]

‘Hilde,’ praat hij moeilijk, ‘zeg de waarheid.’

‘Ik zeg de waarheid,’ herhaalt zij. ‘Ik verwacht een kiend van oe, Mans.’

Hij is wit geworden. Hij grijpt haar bij de armen, dat het haar pijn doet en trekt haar gezicht vlak voor het zijne. Zijn stem is wonderlijk zacht bij die kracht van zijn handen. Er is eerder angst in zijn ogen dan vreugde.

‘Hilde,’ vraagt hij schor, ‘vergis ie oe niet?’

‘Er is geen twiefel an, Mans,’ verzekert zij.

Dan laat hij haar los. Vreemde sidderingen gaan over zijn gezicht. Hij schijnt te groeien. Hij steekt zijn vuisten omhoog tot de zolder.

‘Heer in de hemel!’ roept hij, ‘wat ben ik oe daar dankbaar veur!’

De tranen lopen over zijn gezicht. Hij huilt en hij lacht. Hij gaat door de kamer en weet met zijn vreugde geen raad.

Maar plotseling springt hij in de hoek naast de kast en zet zijn geweldige vuisten tegen één van de balken.

‘Wedden, dat ik het kan, Hilde?’ vraagt hij.

Hij spant zijn spieren en zet zich schrap.

‘O Mans, pas op!’ roept zij.

De balk kraakt. Het hele zoldertje beweegt. Zand en heidestengels stuiven neer.

‘Mans!’ gilt zij. ‘Hou op!’....

De balk is meer dan een handbreedte verschoven. Hij klopt hijgend zijn kleren af en komt naar haar toe. Hij is nu wonderlijk kalm geworden.

‘Ik wist, dat ik het kon,’ zegt hij vrolijk. ‘Ik heb d'r een dag wark veur over, om dat weer in orde te maken. Hilde, mien wief!’....

En plotseling knielt hij voor haar op de vloer en legt zijn hoofd in haar schoot.

[p. 287]

‘Sla mij nou es hard op de kop,’ vraagt hij. ‘Met beide voesten, Hilde, zo hard â j' kunt. Omdâ 'k niet beter veur oe weest bin. Omdâ 'k naar dien rotterigen duvel soms meer 'luusterd heb as naar oe’....

Maar zij streelt hem over het stugge haar, dat reeds grijst bij de slapen. Zij heeft nooit van iemand zoveel gehouden, dat weet zij nu. Het geluk overstroomt haar. Zij glijdt van haar stoel en knielt naast hem neer.

‘Ik weet beter,’ zegt zij. Zij vouwt haar handen naast de zijne. Hij legt zijn grote harde handen er overheen. Buiten jubelt een wulp zijn orgeltonen.

Als zij de betraande ogen opslaat, ligt hij al te wachten. Hij is altijd kort van stof geweest, ook tegenover God.

‘Hilde,’ vraagt hij, ‘weet ie, wat ik denke?.... Zou Hendrik-Jan al wakker wezen?’

‘Mans!’ roept zij verrast, ‘wat wou ie dan, jongen?’

‘Laten wij es kieken, of het al licht is,’ zegt hij.

Zij gaat naar de deur en werpt die open. De oosterhemel staat in vlammen. De eerste stralen van de zon gaan als vurige strepen omhoog.

‘O jongen,’ roept zij, ‘het is dag!’

‘Dan ga 'k maar dadelijk even,’ zegt hij, ‘hij kon zich anders nog eens bedenken.’

‘Wacht,’ zegt zij, ‘ik ga mee.’

Ze kijken nog even naar het kind. Het is door alles heen geslapen. Een hand heeft zich op het popje gelegd.

Zij draait de lamp uit.

Dan gaan ze samen door de koele morgen, door de voorjaarsmorgen, door de zuivere lucht, die zwaar is van beloften.

Winter '38-'39.